Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powodowie - J. M., I. M. (1), L. Ż. wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz pod pozwanego kwot po 13.300 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć ojca R. M., powodowie K. M., B. M., O. M. (2) i G. Ż. wnieśli o zasądzenie na swoją rzecz kwot po 5,600 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć dziadka, M. M. (1) wniosła o zasądzenie na swoją rzecz kwoty 5.600 zł tytułem zadośćuczynienia za śmierć teścia a E. M. domagała się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 14.000 zł zadośćuczynienia i 15.400 zł odszkodowania w związku ze śmiercią jej męża R. M..

Powodowie wskazali w uzasadnieniu, że ich mąż, ojciec, dziadek i teść zginął w wypadku drogowym w dniu 29 marca 2012 r., potrącony przez nieznanego kierowcę. Wypłacone na ich rzecz kwoty w postępowaniu szkodowym, przy uwzględnieniu 30 % przyczynienia się R. M. do zdarzenia, są nieodpowiednie do doznanej krzywdy.

Pozwany domagał się oddalenia powództwa podnosząc, iż wypłacone kwoty, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności dotyczących zdarzenia, 30 % przyczynienia się do zdarzenia (zmarły w chwili zdarzenia był w stanie upojenia alkoholowego i poruszał się nieoświetloną ulicą w porze nocnej), trybu życia zmarłego i jego relacji z rodziną, są odpowiednie.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 25 lutego 2014 r. zasądził na rzecz dzieci zmarłego, tj. powodów J. M., I. M. (2) zd. M. i L. Ż. kwoty po 13.300 zł z ustawowymi odsetkami od 4 listopada 2012 r. do dnia zapłaty, na rzecz wnuków zmarłego tj. powodów K. M., B. M. i G. Ż. kwoty po 5.600 zł z ustawowymi odsetkami od 4 listopada 2012 r. do dnia zapłaty, na rzecz powódki - żony zmarłego E. M. kwotę 14.000 zł z ustawowymi odsetkami od 4 listopada 2012 r. do dnia zapłaty, a na rzecz powódki M. M. (1), synowej zmarłego kwotę 5.600 zł z ustawowymi odsetkami od 4 listopada 2012 r. do dnia zapłaty. Nadto oddalił powództwo w pozostałej części, a w całości w stosunku do O. M. (1), o kosztach zaś procesu orzekł przy zastosowaniu art. 108 k.p.c, pozostawiając ich szczegółowe rozliczenie referendarzowi.

Swoje rozstrzygnięcie oparł Sąd Rejonowy na niespornych ustaleniach, iż R. M. w dniu 29 marca 2012 r., poruszając się nieoświetloną jezdnią po godzinie 20 w

1

miejscowości O., będąc w stanie upojenia alkoholowego tj. 3,41 promila alkoholu we krwi, został potrącony przez nieustalonego kierowcę i na skutek obrażeń zmarł.

Pozwany wypłacił na rzecz dzieci kwoty po 7.000 zł każdemu a żonie zmarłego 10.000 zł tytułem zadośćuczynienia, pozostałym zaś tj. wnukom i synowej odmówił wypłaty zadośćuczynienia a żonie - odmówił wypłaty jednorazowego odszkodowania w związku ze znacznym pogorszeniem sytuacji życiowej po śmierci męża. Decyzje dotyczące wypłaty świadczeń uwzględniały przyczynienie się w 30 % zmarłego do zdarzenia.

Sąd ustalił nadto, że R. M. przed wypadkiem mieszkał razem z żoną M. oraz wnukami K. i B. oraz z córką I. M. (2), która na dwa miesiące przed zdarzeniem wyjechała do L., a jej córka O. w chwili śmierci dziadka ukończyła rok życia. Druga córka - L. Ż. zamieszkiwała od 10 lat przed zdarzeniem w innej miejscowości, ale utrzymywała z ojcem kontakt telefoniczny oraz spotykała się z nim. Jej syn G. też miał z dziadkiem dobre relacje. Tak samo dobre relacje mieli z dziadkiem wnukowie - K. i B., którzy z dziadkiem zamieszkiwali.

R. M. nie pracował od kilkunastu lat, ale pomagał w pracach domowych, pracował też dorywczo a pieniądze uzyskane w ten sposób przeznaczał na swoje potrzeby. Pomagał też w opiece nad wnukami, przy pracach remontowych synowi J..

Sąd Rejonowy zważył, że powodowie bardzo przeżyli śmierć R. M., który był dla nich ukochanym mężem, ojcem, dziadkiem i teściem. Cierpienia psychiczne były tym większe jeśli się zważy, że większość powodów prowadziła ze zmarłym wspólne gospodarstwo domowe i mieli z nim dobry kontakt. Okoliczności te były zgodne z doświadczeniem życiowym i nie zostały podważone przez stronę pozwaną. W szczególności nie potwierdziły się zarzuty pozwanego odnośnie tego, że R. M. prowadził odrębne gospodarstwo domowe, nie mieszkał wspólnie z powodami a jedynie sporadycznie ich odwiedzał raz na kilka tygodni lub miesięcy. Zmarły nie stronił od alkoholu tym niemniej nie wpływało to na wywiązywanie się R. M. z obowiązków rodzinnych, ani nie doprowadziło do jakiś konfliktów, awantur czy innych negatywnych zdarzeń.

W myśl art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zadośćuczynienie pieniężne ma na celu przede wszystkim złagodzenie cierpień fizycznych (ból i inne dolegliwości) oraz cierpień psychicznych (ujemne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała albo rozstroju zdrowia). Obejmuje ono wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, zarówno już doznane, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości.

2

Ma więc ono charakter całościowy i powinno stanowić rekompensatę pieniężną za całą krzywdę doznaną przez poszkodowanego. W art. 445 k.c. mowa jest bowiem o .,odpowiedniej sumie tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę", przyznawaną jednorazowo. Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. Nie może stanowić zapłaty symbolicznej. Treść art. 445 k.c. pozostawia - z woli ustawodawcy - swobodę sądowi orzekającemu w ustalaniu wysokości zadośćuczynienia i pozwala na uwzględnienie indywidualnych właściwości i subiektywnych odczuć osoby pokrzywdzonej (SN w wyroku z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 756/97, niepubl.).

W orzecznictwie i w piśmiennictwie przyjmuje się zgodnie, że ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 k.c. objęte są wszelkie dobra osobiste rozumiane jako pewne wartości niematerialne związane z istnieniem i funkcjonowaniem podmiotów prawa cywilnego, a takim dobrem są też więzi rodzinne, co zostało przesądzone w orzecznictwie Sądu t Najwyższego i sądów powszechnych.

Wskazał Sąd Rejonowy, że do katalogu dóbr osobistych zaliczyć można także wieź, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenie na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie.

Sąd nie podzielił zarzutu pozwanego, że synowa - M. M. (1), nie jest osobą uprawnioną do dochodzenia zadośćuczynienia, gdyż nie jest najbliższym członkiem rodziny zmarłego. Należy zwrócić uwagę, że uprawnionymi do żądania kompensaty na podstawie art. 446 § 4 k.c. są wyłącznie członkowie rodziny zmarłego, przy czym muszą być to najbliżsi członkowie tej rodziny. Tym niemniej w ocenie Sądu krąg ten obejmuje nie tylko małżonka i dzieci zmarłego, ale także innych członków jego rodziny, a więc krewnych, powinowatych lub osoby niepowiązane formalnymi stosunkami prawno rodzinnymi (np. konkubent, jego dziecko), jeżeli zmarły pozostawał z nimi faktycznie w szczególnej bliskości powodowanej , bardzo silną więzią uczuciową. W niniejszej sprawie Sąd ustalił, że powódka M. M. (1) wspólnie mieszkała ze zmarłym kilkanaście lat i pozostawała z nim w bardzo dobrych relacjach. Tym samym nie sposób uznać, aby nie mogła ona skutecznie domagać się zadośćuczynienia.

Zważył Sąd, że zmarły miał dobry kontakt ze wszystkimi członkami rodziny także z córką L. Ż., którą też często odwiedzał. Pozostawał też w dobrych relacjach z jej synem G., z którym często grał w gry planszowe. Zatem mimo tego, że L. Ż. prowadziła osobne gospodarstwo domowe to dbała o utrzymywanie bliskich relacji z

3

ojcem, w tym zabiegała o to, by dziadek miał kontakt ze swymi wnukami. W ocenie Sądu' świadomości straty i poczucia krzywdy nie posiadała jedynie O. M. (1), która w chwili tragicznego zdarzenia miała zaledwie rok.

Sąd uznał ostatecznie, że powodowie udowodnili wszystkie przesłanki uzasadniające odpowiedzialność pozwanego w zakresie zadośćuczynienia, w tym udowodnili poniesioną krzywdę i jej rozmiar a przyznane zadośćuczynienia w pełni zrekompensuje doznaną szkodę i jednocześnie nie doprowadzi do wzbogacenia powodów. Należy również zaznaczyć, że przyznane zadośćuczynienie uwzględnia bezsporny między stronami fakt 30 % przyczynienia się zmarłego do powstania szkody. Sąd oddalił powództwo o zadośćuczynienie jedynie w stosunku do powódki O. M. (1) z uwagi na brak możliwości odczucia przez nią krzywdy po stracie dziadka.

O odsetkach ustawowych Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. i art. 109 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli mając na względzie, że pozwany Fundusz-jest obowiązany zaspokoić roszczenie, o którym mowa w art. 98, w terminie 30 dni licząc od dnia otrzymania akt szkody od zakładu ubezpieczeń. W niniejszej sprawie pozwany Fundusz otrzymał akta szkody od zakładu ubezpieczeń likwidującego szkodę w dniu 3 października 2012 r. i już w listopadzie 2012 r. roszczenie powodów było wymagalne, gdyż już wówczas znany był rozmiar doznanej krzywdy. Pozwany zatem od dnia 4 listopada 2012 r. pozostawał w opóźnieniu w spełnieniu świadczenia.

W ocenie Sądu niezasadne było żądanie powódki E. M. dotyczące odszkodowania, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c. Przepis ten stanowi, iż Sąd może ponadto przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. W realiach niniejszej sprawy brak jest jednak podstaw do przyjęcia, że w sposób rzeczywisty uległa pogorszeniu sytuacja majątkowa powódki. Co prawda R. M. uzyskiwał dochód z prac dorywczych, jednak nie był on z góry określony i był niepewny.

O kosztach procesu Sąd orzekł w oparciu o art. 1087 k.p.c. powierzając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Apelację od wyroku wniósł pozwany zaskarżając go w zakresie biegu terminu naliczania odsetek ustawowych, wskazując na naruszenie art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. i art. 446 § 4 k.c. przez niewłaściwą interpretację tych przepisów, domagając się zmiany wyroku w tym zakresie i zasądzenie odsetek od daty wyrokowania. Nadto pozwany zarzucił

4

naruszenie art. 446 § 4 k.c. przez zasądzenie zadośćuczynienia na rzecz M. M. (1) i G. Ż. w sytuacji, gdy zmarły nie był osobą najbliższą powódce, ona zaś wspólne gospodarstwo prowadziła ze swoją rodziną tj. mężem J. i ich synami oraz przyjęcie, że zmarły był najbliższą osobą dla G. Ż., gdy tymczasem nie mieszkał on ze zmarłym, ale ze swoją matką. Dodatkowo pozwany zarzucił naruszenie art. 299 k.p.c. przez oparcie ustaleń i rozstrzygnięcia na twierdzeniach powodów, gdy tymczasem dowód z przesłuchania stron ma znaczenie uzupełniające, co skutkuje brakiem wiarygodności dowodu.

Wskazując na powyższe pozwany domagał się, oprócz zmiany wyroku w zakresie terminu naliczania odsetek ustawowych, także zmiany wyroku i oddalenia powództwa w stosunku do M. M. (1) i G. Ż..

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała uwzględnieniu w części, tj. w zakresie naruszenia przepisów prawa materialnego - art. 446 § 4 k.c. przez przyjęcie, że zadośćuczynienie należało się powódce M. M. (1) i G. Ż..

Zasądzenie zadośćuczynienia w oparciu o przepis art. 446 § 4 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. na charakter fakultatywny i od oceny sądu, opartej na analizie okoliczności konkretnej sprawy, zależy przyznanie pokrzywdzonemu ochrony w tej formie.

W ocenie Sądu odwoławczego w przypadku wnuka zmarłego G. Ż., który w dniu śmierci dziadka miał 6 lat, zasądzenie zadośćuczynienia nie miało podstaw w okolicznościach sprawy. Powód od kilku lat zamieszkiwał z matką poza miejscem zamieszkania zmarłego, co sprawia, że charakter więzi łączącej go ze zmarłym był znacznie luźniejszy od tej, która łączy rodziców z dziećmi. Poza tym śmierć dziadka nie wywarła żadnych wyjątkowych następstw u powoda, zważywszy na jego wiek i odbiór zdarzenia u osoby w takim wieku. Poczucie osamotnienia także nie towarzyszy tak młodej osobie, gdy zważy się na to, że to rodzice stanowią dla niego najbliższą rodzinę. Nie utracił bowiem powód prawa do wychowywania się w swojej naturalnej rodzinie.

Podobna sytuacja dotyczy także synowej zmarłego, M. M. (1). Powódka ma własną rodzinę, męża oraz dzieci, wobec tego w realiach tej sprawy trudno przyjąć, aby śmierć teścia wywołała u niej poczucie osamotnienia i smutku w stopniu uzasadniającym przyznanie jej zadośćuczynienia. Żadne szczególne okoliczności wskazujące na zasadność jego zasądzenia nie wystąpiły w sprawie. Nie kwestionując charakteru zdarzenia, które było tragiczne, jego następstwa u powódki już takiego charakteru nie miały. Podkreślić w tym

5

miejscu należy, co uwypuklił też Sąd Rejonowy, że zmarły od wielu lat nie pracował, a pieniądze uzyskiwane z prac dorywczych zatrzymywał dla siebie. Tym samym nie prowadził też z synową jej rodziną wspólnego gospodarstwa domowego, co świadczy o tym, że więź łącząca powódkę ze zmarłym nie była silna.

W tej sytuacji, w przypadku wyżej wskazanych powodów, Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok i powództwo oddalił na mocy art. 386 § 1 k.p.c. (punkt 1 wyroku).

Nie uwzględnił natomiast Sąd Okręgowy apelacji pozwanego w zakresie zarzutu naruszenia art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 455 k.c. i art. 446 § 4 k.c. w przedmiocie zasądzonych odsetek. Nie dostrzegł bowiem skarżący, że w przypadku niniejszej sprawy rację ma Sąd Rej ono wy, wskazuj ąc, że najpóźniej w listopadzie 2012 r. roszczenie powodów o zadośćuczynienie było wymagalne, znaczny był bowiem rozmiar krzywdy, jakiej doznała najbliższa rodzina zmarłego. Poza tym kwoty zadośćuczynienia dochodzone na etapie postępowania szkodowego częściowo okazały się uzasadnione, o czym świadczy rozstrzygnięcie Sądu Rejonowego.

W ubezpieczeniach obowiązkowych zakład ubezpieczeń jest zobligowany do dochowania terminów określonych w art. 14 § 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 200 3 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (tekst jednolity - Dz. U. 2013 r., poz. 392 ze zm.; dalej: „u.u.ob."), zgodnie z którym zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie, a w przypadku gdyby wyjaśnienie w terminie, o którym mowa w ust. 1, okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe, nie później jednak niż w terminie 90 dni od dnia złożenia zawiadomienia o szkodzie, chyba że ustalenie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania zależy od toczącego się postępowania karnego lub cywilnego. Zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia jest zobowiązaniem bezterminowym w związku z czym przekształcenie go w zobowiązanie terminowe następuje stosownie do treści art. 455 k.c, w wyniku wezwania do spełnienia świadczenia. Skoro zatem roszczenie o zapłatę zadośćuczynienia co do zasady nie podlega odrębnym regułom w zakresie terminu spełnienia świadczenia przez dłużnika, to nie ulega także wątpliwości, że również odsetki ustawowe należne są co do zasady od daty wymagalności roszczenia, czyli od upływu terminu wskazanego w art. 14 u.u.ob. Ponieważ jednak, w świetle utrwalonych w orzecznictwie

6

poglądów, wysokość zadośćuczynienia pieniężnego zależna jest m.in. od tego, jaki miernik przyjmuje się dla określenia tej wysokości oraz jaką chwilę uważa się za odpowiednią do przeprowadzenia wyliczenia, to wymagalność roszczenia o zadośćuczynienie za krzywdę, a tym samym i początkowy termin naliczania odsetek za opóźnienie w zapłacie należnego zadośćuczynienia, może się różnie kształtować w zależności od okoliczności sprawy (zob. w szczególności wyroki Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2004 r., I CK 131/03 i z dnia 4 listopada 2008 r., II PK 100/08, OSNP 2010, Nr 10, poz. 108). Sąd Okręgowy przychyla się do tego nurtu orzecznictwa, według którego terminem, od którego należą się odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia za krzywdę może być więc, w zależności od okoliczności sprawy, zarówno dzień poprzedzający wyrokowanie o zadośćuczynieniu, jak i dzień tego wyrokowania (por. wyrok SN z dn. 18 lutego 2011 r., I CSK 243/10 - Lex nr 848109 i przytoczone tam orzecznictwo).

W realiach przedmiotowej sprawy nie budzi wątpliwości, że pozwany pozostawał w opóźnieniu już od 4 listopada 2012 r., stąd zarzut pozwanego okazał się całkowicie chybiony.

W konsekwencji Sąd Okręgowy apelację w tej części oddalił na mocy art. 385 k.p.c. -(punkt 2 wyroku).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na mocy art. 98 k.p.c. w

zw. z art. 108 § 1 k.p.c. (punkt 3 wyroku).

7