Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 sierpnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy IV Wydział Karny Odwoławczy
w składzie:

Przewodniczący SSO Piotr Kupcewicz (sprawozdawca)

Sędziowie SO Adam Sygit

SR del. do SO Jakub Kościerzyński

Protokolant stażysta Mateusz Pokora

przy udziale Antoniny Kasprowicz-Czerwińskiej

Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Bydgoszczy

po rozpoznaniu w dniu 22 sierpnia 2014 roku sprawy

I. Ś. ur. (...)s. K.i B.

oskarżonego z art. 85 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę skazanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Inowrocławiu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Mogilnie

z dnia 27 marca 2014 roku - sygn. akt VIII K 540/13

uchyla zaskarżony wyrok w zakresie rozstrzygnięcia umarzającego postepowanie, zawartego w pkt. 6 części dyspozytywnej i sprawę w tym zakresie przekazuje Sądowi Rejonowemu w Inowrocławiu do ponownego rozpoznania; w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy; zwalnia skazanego od kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze i jego wydatkami obciąża Skarb Państwa.

sygn. akt IV Ka 447/14

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Inowrocławiu VIII Zamiejscowy Wydział Karny z siedzibą w Mogilnie, po przeprowadzeniu postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego wobec I. Ś.skazanego następującymi prawomocnymi wyrokami:

I.  Sądu Rejonowego w Mogilnie z dnia 18 stycznia 1995r. sygn. akt II K 144/94 za czyn popełniony w okresie od listopada 1992r. do lutego 1994r. z art. 265 § 1 d.k.k. na karę 3 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym,

II.  Sądu Rejonowego w Mogilnie z dnia 25 stycznia 1996r. sygn. akt II K 240/95 za czyn popełniony w dniu 24.07.1995r. z art. 54 ust. 1 ustawy o ewidencji ludności (…) na karę grzywny w wysokości 100 zł,

III.  Sądu Rejonowego w Mogilnie z dnia 24 kwietnia 1996r. sygn. akt II K 57/96 za czyn popełniony w nocy z 21/22.07.1995r. z art. 203 § 2 d.k.k. na karę 3 miesięcy ograniczenia wolności z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym,

IV.  Sądu Rejonowego w Inowrocławiu z dnia 12 grudnia 2001r. sygn. akt. II K 15/01 za czyn popełniony w okresie od 15-16.12.1998r. z art. 286 § 1 k.k. i art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i art. 12 k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności,

V.  Sądu Rejonowego w Mogilnie z dnia 20 maja 2003r. sygn. akt II K 25/03 za czyn popełniony w dniu 20.07.2001r. z art. 280 § 1 k.k. na karę 2 lat pozbawienia wolności oraz za czyn popełniony w okresie od maja 1996r. do dnia 28.09.1997r. za czyn z art. 209 § 1 k.k. na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, w miejsce których orzeczono łączną karę 2 lat pozbawienia wolności,

VI.  Sądu Rejonowego w Mogilnie z dnia 6 października 2009r. sygn. akt II K 181/08 za czyn popełniony w dniu 02.05.2007r. z art. 286 § 1 k.k. i inne na karę 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 2 lat próby, orzeczono dozór kuratora sądowego w okresie próby, orzeczono grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych po 20 złotych, orzeczono obowiązek naprawienia szkody poprzez zapłatę kwoty 464,40 zł w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się wyroku; postanowieniem z dnia 23.04.2012r. Sąd Rejonowy w Mogilnie zarządził wykonanie kary pozbawienia wolności,

VII.  Sądu Rejonowego w Mogilnie z dnia 8 sierpnia 2011r. sygn. akt. II K 214/11 za czyn popełniony w dniu 30.05.2011r. z art. 244 k.k. na karę 4 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, orzeczono grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych po 10 złotych,

VIII.  Sądu Rejonowego w Mogilnie z dnia 18 stycznia 2012r. sygn. akt. II K 366/11 za czyn popełniony w dniu 8.06.2011r. z art. 157 § 1 k.k. na karę 8 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres 3 lat próby, orzeczono dozór kuratora sądowego w okresie próby oraz zasądzono powództwo cywilne,

wyrokiem z dnia 27 marca 2014 roku, wydanym w sprawie sygn. akt VIII K 540/13 orzekł:

1.  na podstawie art. 569 § 1 k.p.k. w zw. z art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. w miejsce jednostkowych kar pozbawienia wolności orzeczonych wyrokami opisanymi wyżej w punkcie VII i VIII wymierzył skazanemu łączną karę roku pozbawienia wolności,

2.  na podstawie art. 89 § 1 i 3 k.k. w zw. z art. 69 § 1 i 2 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. wykonanie orzeczonej wyżej łącznej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił skazanemu na okres 3 lat próby,

3.  na podstawie art. 89 § 3 k.k. w zw. z art. 71 § 1 k.k. wymierzył skazanemu grzywnę w wysokości 50 stawek dziennych i określił wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 złotych,

4.  na podstawie art. 89 § 3 k.k. w zw. z art. 73 § 1 k.k. oddał skazanego w okresie próby pod dozór kuratora sądowego,

5.  na podstawie art. 576 § 1 k.p.k. wyroki obejmujące połączone kary w pozostałym zakresie podlegają odrębnemu wykonaniu,

6.  na podstawie art. 572 k.p.k. umorzył postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego odnośnie pozostałych wyroków,

Wyrok zawiera również rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu.

Z wyrokiem nie zgodził się skazany, którego obrońca w apelacji zarzucił rażącą niewspółmierność kary, wyrażającą się w wymierzeniu kary łącznej roku pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby w wysokości 3 lat. Apelujący wniósł o wymierzenie kary łącznej na zasadzie absorpcji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja obrońcy skazanego, wywołując postępowanie odwoławcze, a w jego ramach instancyjną kontrolę zaskarżonego wyroku łącznego, musiała doprowadzić do jego częściowego uchylenia, jednakże z powodów, które sąd odwoławczy zobowiązany był uwzględnić z urzędu, gdyż zarzut zawarty w apelacji okazał jest bezzasadny.

Sąd I instancji prawidłowo ustalił prawomocne wyroki, którymi był wcześniej skazany I. Ś., jak również te z nich, które dotyczyły przestępstw pozostających w zbiegu realnym, co implikowało możliwość orzeczenia kar łącznych w miejsce kar orzeczonych poszczególnymi wyrokami jednostkowymi. W szczególności zasadnie sąd meriti uznał, że warunki, wynikające z treści przepisu art. 85 k.k., do orzeczenia kary łącznej, spełniają kary, orzeczone wyrokami wydanymi w sprawach II K 15/01 Sądu Rejonowego w Inowrocławiu i II K 25/03 Sądu Rejonowego w Mogilnie, a także kary orzeczone wyrokami wydanymi w sprawach II K 214/11 i II K 366/11 Sądu Rejonowego w Mogilnie. Błędnie jednak sąd I instancji uznał, że skoro kary, orzeczone dwoma pierwszymi wskazanymi wyrokami zostały już wykonane, to łączenie tych wyroków było bezcelowe i na podstawie art. 572 k.p.k. również w tym zakresie umorzył postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego.

Zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem Sądu Najwyższego wykonanie w całości lub w części poszczególnych kar wymierzonych za zbiegające się przestępstwa (art. 92 zd. 1 k.k.) oznacza zarówno wykonanie jedynie niektórych z nich, jak i nawet wykonanie wszystkich tych kar. W konsekwencji odbycie przez skazanego - w chwili orzekania w przedmiocie wydania wyroku łącznego - nawet wszystkich kar wymierzonych w warunkach określonych w art. 85 k.k., nie stanowi przesłanki umorzenia postępowania na podstawie art. 572 k.p.k. (zob. uchwała (7) Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2006 r., sygn. I KZP 11/06, OSNKW 2006/7-8/64). Do tego przepisy o karze łącznej traktują tą instytucję jako obligatoryjną, co potwierdza konieczność wydania wyroku łącznego, gdy spełnione są wszystkie ustawowe przesłanki (vide wyrok SN z dnia 25 lipca 2007 r., V KK 200/07, OSNwSK 2007/1/1726). Inna interpretacja analizowanych tutaj przepisów, oznaczałaby odczytywanie jasno oraz stanowczo wyrażonych norm prawnych wbrew ich językowemu brzmieniu i wkraczałoby niewątpliwe w zakres prawotwórstwa zastrzeżony dla ustawodawcy. Odwołanie się natomiast do zasady ekonomii procesowej oraz rzekomego braku znaczenia orzeczenia o karze łącznej dla sytuacji skazanego, a tym samym braku jakiegokolwiek sensu w wydawaniu wyroku łącznego, w sytuacji, gdy skazany odbył już kary pozostające w zbiegu realnym nie wydaje się wystarczającą racją przemawiającą za odejściem od reguł wykładni językowej art. 92 k.k. (zob. komentarz do art. 92 k.k. (w:) Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Tom I pod red. A. Zolla, Zakamycze 2004). Nie sposób zresztą przewidzieć, czy w przyszłości jednak z różnych względów orzeczenie takiej kary łącznej może mieć znaczenie, również dla skazanego, a przecież prawomocne umorzenie postępowania tworzyć by musiało stan rzeczy osądzonej w tym zakresie co oczywiście uniemożliwiłoby w przyszłości „powrót” do kwestii orzeczenia takiej kary łącznej.

Wskazuje się również w judykaturze, że z przepisów normujących instytucję wyroku łącznego wcale też nie wynika, by kara łączna zawsze musiała zmienić rzeczywistą sytuację skazanego (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 października 2013 r., II AKa 181/13, LEX nr 1394291). Należy podkreślić, że wraz ze zmianą normatywną, stanowiącą jednoznaczny wyraz woli ustawodawcy, obalony został argument aksjologiczny o zakazie pogarszania sytuacji skazanego w wyroku łącznym (por. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 6 grudnia 2012 r., IV KK 199/12, Lex nr 1254716, wyrok SN z dnia 14.11. 2011 r., IV KK 159/11, LEX nr 848159, wyrok SN z dnia 1 marca 2007 r., V KK 4/07, Prok. i Pr. - wkł. 2007/6/8). Skoro tak, to równie oczywiste jest, że wydanie wyroku łącznego może w ogóle sytuacji skazanego nie zmieniać.

W przedmiotowej sprawie, odbycie już przez skazanego I. Ś. w chwili orzekania w przedmiocie wydania wyroku łącznego, w całości kar wymierzonych w sprawach II K 15/01 i II K 25/03, co do których umorzono postępowanie, nie stanowiło przesłanki negatywnej do wydania wyroku łącznego w tym zakresie i podstawy do umorzenia postępowania zgodnie z treścią przepisu art. 572 k.p.k. Dlatego, uznając, że rozstrzygnięcie w tym zakresie jest oczywiście niesprawiedliwe (art. 440 k.p.k.), w sposób oczywisty narusza prawo materialne w postaci przepisu art. 92 k.k. i przepis prawa procesowego w postaci art. 572 k.p.k., należało uchylić rozstrzygnięcie o umorzeniu postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego (pkt 6 wyroku), a sprawa w tym zakresie przekazać do ponownego rozpoznania sądowi właściwemu aktualnie do jej rozpoznania - tj. Sądowi Rejonowemu w Inowrocławiu.

Sąd Okręgowy nie znalazł natomiast żadnych podstaw do uznania, że orzeczona wobec skazanego wyrokami wydanymi w sprawach II K 214/11 i II K 366/11 Sądu Rejonowego w Mogilnie kara łączna roku pozbawienia wolności, w miejsce kar 4 miesięcy i 8 miesięcy pozbawienia wolności, jest karą rażąco surową, w rozumieniu przepisu art. 438 ust 4 k.p.k.

Rażąca niewspółmierność kary, o jakiej mowa w tym przepisie, zachodzić może tylko wówczas, gdy na podstawie ujawnionych okoliczności, które powinny mieć zasadniczy wpływ na wymiar kary, można było przyjąć, że zachodziłaby wyraźna różnica pomiędzy karą wymierzoną przez sąd pierwszej instancji a karą, jaką należałoby wymierzyć w instancji odwoławczej w następstwie prawidłowego zastosowania w sprawie dyrektyw wymiaru kary przewidzianych w art. 53 k.k. oraz zasad ukształtowanych przez orzecznictwo Sądu Najwyższego (por. III KR 254/73, OSNPG 1974, nr 3-4, poz. 51 i aprobatę tego stanowiska: M. Cieślak, Z. Doda, Przegląd orzecznictwa, Palestra 1975, z. 3, s. 64). Na gruncie art. 438 pkt 4 k.p.k. nie chodzi o każdą ewentualną różnicę w ocenach co do wymiaru kary, ale o różnicę ocen tak zasadniczej natury, iż karę dotychczas wymierzoną nazwać można byłoby - również w potocznym znaczeniu tego słowa - "rażąco" niewspółmierną, to jest niewspółmierną w stopniu niedającym się wręcz zaakceptować (SN II KRN 189/94, OSN Prok. i Pr. 1995, nr 5, poz. 18).

Skarżący w uzasadnieniu apelacji wskazał zasady, ukształtowane przede wszystkim w nauce prawa karnego i orzecznictwie sądowym, zgodnie z którymi wymierzona może być kara łączna. Wskazał również, w jakich sytuacjach stosuje się poszczególne z nich – zasadę absorpcji, kumulacji i zasadę asperacji. Nie ma oczywiście podstaw do kwestionowania tych uwag, a tym samym ich powtarzania, wystarczy do nich odesłać. Nie ma jednak racji obrońca skazanego twierdząc, że kara łączna, łącząca kary, orzeczone wyrokami wydanymi w sprawach II K 214/11 Sądu Rejonowego w Mogilnie i II K 366/11 Sądu Rejonowego w Mogilnie, powinna został wymierzona na zasadzie absorpcji, a więc mając na względzie wysokość kar podlegających łączeniu, w wymiarze 8 miesięcy pozbawienia wolności.

Warunkami zastosowania zasady pełnej absorpcji zgodnie z ustalonym w tej kwestii poglądami i orzecznictwem, są: bliskość przedmiotowa, podmiotowa oraz czasowa między zbiegającymi się przestępstwami, a także okoliczności zaistniałe po wydaniu poszczególnych wyroków, w tym m.in. pozytywna opinia o skazanym. Jeśli powyższe warunki nie zachodzą, sąd stosuje zasadę kumulacji, w szczególności za stosowaniem zasady kumulacji przemawia wielość zbiegających się przestępstw (wyrok SN z dnia 25.'10.1983r., OSNKW1984/5-6/65).

Decydujące znaczenie przy wymiarze kary łącznej ma wzgląd na prewencyjne oddziaływanie kary, w znaczeniu prewencji indywidualnej i ogólnej. Popełnienie dwóch lub więcej przestępstw jest istotnym czynnikiem prognostycznym, przemawiającym za wymierzeniem kary surowszej od wynikającej z dyrektywy zasady absorpcji. Popełnienie więcej niż jednego przestępstwa jest istotną okolicznością obciążającą i stosowanie zasady pełnej absorpcji kłóciłoby się z zasadami wymiaru kary, gdyż prowadziłoby w istocie do bezkarności niektórych czynów sprawcy.

Odnosząc te uwagi do przedmiotowej sprawy należy wskazać, że przestępstwa, za które skazano I. Ś. wyrokami podlegającymi łączeniu, są zupełnie różne – kierowanie samochodem wbrew orzeczonego zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych – art. 244 k.k. i spowodowanie obrażeń ciała naruszających czynności jego narządów – art. 157 § 1 k.k. Nie ma żadnego związku przedmiotowego ani podmiotowego pomiędzy tymi przestępstwami. Jedyne, co je łączy to fakt ich popełnienia w niedługim odstępie czasu (30.05.2011 i 8.06.2011 r.). Sąd Rejonowy tego wprost nie wyraził, ale nie sposób uznać, by miała być to decydująca okoliczność, wpływająca na obniżenie kary łącznej, w sytuacji gdy brak związków podmiotowych i przedmiotowych wprost nakazywał orzeczenie kary łącznej na zasadzie pełnej kumulacji. Co więcej – na co słusznie zwrócił uwagę sąd merytoryczny, skazany jest osobą wielokrotnie karaną, zdemoralizowaną, co również przemawiało przeciwko stosowaniu wobec niego innej zasady, niż zasady kumulacji przy określeniu wysokości kary łącznej. Mając powyższe na względzie sąd odwoławczy uznał, że nie ma żadnych podstaw by uznać, że kara łączna orzeczona wobec skazanego, jest karą rażąco surową, w rozumieniu przepisu art. 438 ust 4 k.p.k.

Odnosząc się do uwag, zawartych w uzasadnieniu apelacji, a dotyczących potrzeby ustalenia od kiedy biegnie okres próby, na jaki warunkowo zawieszono wykonanie orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności, należy stwierdzić, że przepis art. 577 k.p.k. nie przewiduje możliwości zaliczenia na poczet okresu próby wyznaczonego w związku z warunkowym zawieszeniem orzeczonej wyrokiem łącznym kary łącznej pozbawienia wolności, okresów próby przyjętych w stosunku do kar jednostkowych podlegających łączeniu. Okres próby orzeczony na nowo w wyroku łącznym zgodnie z art. 89 § 3 k.k., w związku z warunkowym zawieszeniem wykonania kary łącznej pozbawienia wolności, biegnie od uprawomocnienia się tego orzeczenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 sierpnia 2013 r. IV KK 80/13, LEX nr 1375232).

Mając na uwadze przytoczoną wyżej argumentację, przy braku innych okoliczności, które należy brać pod uwagę z urzędu (art. 439 k.p.k.), sąd uchylił zaskarżony wyrok w zakresie wyżej wskazanym, zaś w pozostałej części jako trafny utrzymał go w mocy (art. 437 § 1 i 2 k.p.k.).