Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 października 2021 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Ewa Gatz-Rubelowska
Protokolant:	Iwona Gornowicz-Szafrańska

po rozpoznaniu w dniu 27 września 2021 r. w Bydgoszczy

sprawy z powództwa O. P.

przeciwko Skarb Państwa - Dyrektor Aresztu Śledczego w B.

o zapłatę

1.  oddala powództwo;

2.  zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 240 /dwieście czterdzieści/zł. tytułem zwrotu kosztów procesu ;

3.  kosztami sądowymi, od których zwolniony był powód obciąża Skarb Państwa.

SSO Ewa Gatz-Rubelowska

Sygn. akt I C 608/18

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 16 lipca 2018 r. przeciwko Skarbowi Państwa – Dyrektorowi Aresztu Śledczego w B., powód O. P. (dawniej A. G.) wniósł o:

1)  zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 1.020,00 zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

2)  zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kwoty 20.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty,

3)  zobowiązanie pozwanego do publikacji w dzienniku „Rzeczpospolita” przeprosin o treści: „Ja dyrektor A.Ś. w B. przepraszam Pana A. G. za zniszczenie jego sprzętu RTV i permanentne unikanie za to odpowiedzialności. A także za represje w postaci poniżania, szykanowania i naruszania godności osobistej w postaci bezpodstawnych kilkukrotnych dziennie przeszukań, w postaci rozbierania mnie do naga, nakazywania robienia przysiadów nago oraz oględzin ciała na korytarzu w obecności płci przeciwnej. Za co przy odmowie tej czynności ukarano Pana G..”

Nadto powód wniósł o zwolnienie go od ponoszenia kosztów sądowych.

W uzasadnieniu wskazano, iż od dnia 18 kwietnia 2018 r. powód codziennie zostawał poddany przeszukaniom. Stwierdzono również, że powód zmuszany był do rozbierania się wraz z robieniem przysiadów bez ubrania. Powód podkreślił, iż naśmiewano się z niego. Zaznaczył, że przeszukania odbywały się często, kilka razy dziennie, przy każdym wyjściu poza oddział. Gdy powód zwracał na to uwagę, grożono mu pobiciem i umieszczeniem w celi izolacyjnej.

W dalszej części uzasadnienia, powód wyjaśnił ponadto, iż za każdym razem podczas spożywania leków (dwa razy dziennie) pozwany dokonywał oględzin ciała powoda na korytarzu w obecności płci przeciwnej, poprzez nakazywanie otwierania ust. Dokonując tej czynności wytykano powodowi braki w uzębieniu. Powód stwierdził, iż w odpowiedziach na jego skargę, strona pozwana uzasadniała niniejsze czynności „zapobieganiem gromadzenia nielegalnych przedmiotów”.

W zakresie uszkodzenia sprzętu RTV, powód wyjaśnił, że pozwany złośliwie zniszczył jego telewizor i unika odpowiedzialności wynikającej z przepisów. Wskazał, iż w dniu 19 kwietnia 2018r. skierował do pozwanego prośbę o wydanie mu telewizora oraz czajnika. Pozwany odmówił spełnienia tej czynności. Dopiero po złożonej skardze, powód dowiedział się, że telewizor został uszkodzony.

Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2018r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy zwolnił powoda od uiszczenia kosztów sądowych w całości /k. 36/

W odpowiedzi na pozew pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wyjaśniono, iż powód przybył do pozwanej jednostki w związku z czynnościami procesowymi w Sądzie Okręgowym w Bydgoszczy i przebywał w okresie od 18 kwietnia 2018 r. do dnia 29 maja 2018 r. Od początku pobytu powód zachowywał się nagannie i był wrogo nastawiony do funkcjonariuszy. Pozwany dodał również, że swoje frustracje powód przelewa na papier wnosząc nieustannie skargi, w tym również w zakresie obejmującym niniejszy spór. Żadna z wniesionych skarg nie została uznana za zasadną.

Przechodząc do zarzutów skierowanych w zakresie kontroli osobistej, pozwany zaznaczył, że przestrzega zasad wskazanych w art. 116 k.k.w. Dodał również, iż powód jako osoba skazana na karę dożywotniego pozbawienia wolności musiał liczyć się z faktem, że pozwany ma prawo dokonywać tych kontroli w każdym czasie.

Kontynuując swoje rozważania, pozwany zaprzeczył, jakoby powód był bezprawnie represjonowany poprzez stosowaną kontrolę osobistą. Podkreślił również, że ciężar udowodnia tego faktu, zgodnie z art. 6 k.c. spoczywa na powodzie.

W zakresie uszkodzonego telewizora, pozwany przyznał, że powód przywiózł do tutejszej jednostki taki sprzęt, który został następnie złożony w magazynie. Dodał równocześnie, iż powód złożył wniosek o przekazanie mu do celi czajnika i telewizora. Pozwany stwierdził, że telewizor miał pourywane zatrzaski, a obudowa trzymała się na plombach naklejonych przez poprzedni Zakład Karny. Jego zdaniem, po zdjęciu tych plomb sprzęt nie mógł być wydany do celi powodowi. Podsumowując, pozwany stwierdził, że wielokrotnie wyjaśniał powodowi tę sytuację, który i tak złożył skargi do Sędziego Penitencjarnego i do Dyrektora Okręgowego. Skargi nie zostały uznane za zasadne. Pozwany zaprzeczył również, że funkcjonariusze jednostki penitencjarnej spowodowali uszkodzenia sprzętu.

Pismem z dnia 28 lipca 2019r. powód rozszerzył swoje powództwo. Domagał się również przeproszenia go w dzienniku Rzeczpospolita, o następującej treści „ Ja Dyrektor A.Ś. w B. za złożone przeciw A.Ś. B. powództwo przekraczając swoje uprawnienia znęcałem się nad powodem O. P.. Uniemożliwiając mu leczenie zdiagnozowanej bolesnej dolegliwości przez zabranie jego leków i niedoprowadzenie do lekarza. Narażając go na ból i cierpienie, za co przepraszam”.

Pismem z dnia 1 sierpnia 2019 r. powód uzupełnił swoją argumentację rozszerzenia pozwu wskazując, iż pozwany wykorzystując swoją rolę i działając z pozycji imperium znęca się nad powodem i przymusza do wycofania roszczenia.

Pismem z dnia 12 lutego 2020r. powód sformułował kolejny zarzut wobec pozwanego twierdząc, iż uniemożliwia powodowi kontakt z rodziną oraz radcą prawnym. /k. 255 i nast./ Wskazał w nim, że takie działanie uniemożliwia mu występowanie i przygotowanie się do toczącego się procesu., a to z kolei świadczy o łamaniu praw człowieka.

W dalszym toku procesu strony podtrzymały dotychczas zajmowane stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód od 26 września 2008r. w związku z popełnieniem przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i przeciw życiu, odbywa karę dożywotniego pozbawienia wolności. W związku z czynnościami procesowymi, został przetransportowany do Aresztu Śledczego w B. (pozwanego w tut. procesie), gdzie przebywał początkowo od 19 kwietnia 2018r. do 29 maja 2018r. oraz następnie w związku z czynnościami procesowymi w niniejszej sprawie w roku 2019. Do pozwanej jednostki penitencjarnej, powód zabrał należący do niego telewizor marki S., który po jego przetransportowaniu do pozwanego, został złożony do magazynu.

/ okoliczność bezsporna/ a nadto: przegląd historii rozmieszczenia, k. 47-49; pismo z dnia 1 sierpnia 2019r., k. 162.

Powód był leczony na WZW-obecnie jest wyleczony , okresowo występują u niego bóle głowy w związku z czym przyjmuje na stałe leki. Powód w toku odbywania kary pozbawienia wolności prezentuje postawę arogancką w stosunku do funkcjonariuszy. Dopuszcza się również samookaleczeń instrumentalnych w celu wymuszenia leków. Prezentuje również wysoki stopień demoralizacji.

DOWÓD: zeznania powoda, k. 309; zalecenia k. 320-322; opinia sądowo lekarska, k. 330-349.

Powód w toku odbywania kary wielokrotnie składał skargi, które były skierowane również wobec pozwanego. Powód zarzucał w nich m.in., że jest rozbierany do naga „na dyżurce” przed spacerem, co uznał jako represyjne i złośliwe zachowanie. Powód wskazywał również, że odmówiono mu doprowadzenia do lekarza dając mu ultimatum pomiędzy spacerem, a wizytą lekarską. Powód w swoich skargach zarzucał również, że przy każdym wydawaniu leków, funkcjonariusze nakazują mu otwierać usta po ich spożyciu. W wyniku przeprowadzonych przez pozwanego postępowań wyjaśniających w/w zakresie, nie dopatrzono się zarzucanych nieprawidłowości, a w konsekwencji skargi zostały uznane za nieuzasadnione.

Powód zarzucał również pozwanemu nieprawidłowe wyposażenie celi w postaci uszkodzonego oświetlenia, głośnika radiowęzła oraz zlewu w kąciku sanitarnym. W odpowiedzi na to zgłoszenie, pozwany niezwłocznie podjął działania zmierzające do usunięcia zgłoszonych uszkodzeń. W piśmie z dnia 25 maja 2018r. pozwany podkreślił również, że wymienione uszkodzenia spowodowane były na skutek działania osadzonych.

DOWÓD: wydruk listy skarg, k. 50-70; skarga z dnia 7 maja 2018r., k. 71; pismo z dnia 10 lipca 2018r., k. 73; pismo z dnia 2 lipca 2018r., k. 75; skarga, k. 76; pismo z dnia 29 maja 2018r., k. 79; pisma na kartach 80-89, 96.

W pozwanej jednostce penitencjarnej obowiązuje zarządzenie Dyrektora Aresztu Śledczego z dnia 8 września 2017r. (obecnie Zarządzenie z dnia 1 lutego 2019r. nr (...)- k. 268-269) Zgodnie z jego paragrafem 8 ust. 4 pkt 1, osadzony po uzyskaniu zgody kierującego oddziałem może posiadać w celi telewizor o przekątnej ekranu do 19 cali. W paragrafie 20 Zarządzenia uregulowano zakaz posiadania i samodzielnego spożywania przez osadzonych leków i suplementów diety, bez uzyskania zgody lekarza podmiotu leczniczego dla osób pozbawionych wolności. Osadzeni zobowiązani są niezwłocznie spożywać dostarczone leki i suplementy diety w obecności przedstawicieli personelu służby zdrowia. Bezpośrednio po spożyciu wydanych leków lub suplementów, osadzeni każdorazowo zobowiązani są okazywać do kontroli jamę ustną. W przypadku ujawnienia próby nie spożycia lub stwierdzenia gromadzenia otrzymywanych leków lub suplementów diety, osadzeni podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej.

Pozwany w stosunku do powoda tak jak wobec innych osadzonych dokonywał kontroli jamy ustnej, której podstawą jest uregulowana przez pozwany Areszt Śledczy Instrukcja nr 4/2015 w sprawie wydawania leków osadzonym. Zgodnie z jej punktem 5, bezpośrednio po zażyciu leku osadzony podlega kontroli jamy ustnej przez funkcjonariusza działu ochrony w celu upewnienia się, iż połknął wszystkie wydane leki.

Kontrole osobiste odbywają się po zastosowaniu przymusu bezpośredniego oraz po powrocie osadzonego z miejsca pracy. Przy wyjściu z celi kontrole mogą być dokonywane także w przypadku powzięcia podejrzenia, że osadzony chce coś wynieść. Oględziny ciała polegają na tym, że osadzony jest rozbierany do naga, co odbywa się etapowo. Na początku osoba podlegająca kontroli zdejmuje górną część garderoby. Funkcjonariusz sprawdzają, czy osadzony nie ma siniaków, zadrapań oraz tatuaży. Może również poprosić osadzonego o podniesienie rąk do góry oraz o otworzenie ust. Następnie osadzony ubiera górną część garderoby i rozbiera się od pasa w dół, pokazując kolana, stopy. Istnieje również możliwość wydania polecenia zrobienia przysiadu w celu oględzin okolic odbytu i genitaliów. Po zakończeniu tych czynności osadzony ubiera resztę swoich ubrań.

Pozwany nie prowadzi rejestru kontroli osobistych.

DOWÓD: Zarządzenie Dyrektora Aresztu Śledczego z dnia 8 września 2017r., k. 90-95v, 268-269; notatka służbowa z dnia 24 maja 2018r., k. 72; e-protokół rozprawy z dnia 19 lipca 2019r., zeznania świadka K. P., k. 149; e-protokół rozprawy z dnia 8 września 2020r., zeznania świadka A. B. (1), , zeznania pozwanego Dyrektora (...) w B. H. H. k 307 v-308 .

W dniu 20 maja 2018r. powód utrudniał funkcjonariuszowi zatrudnionemu w pozwanym Areszcie Śledczym wykonanie kontroli jamy ustnej po spożyciu leków dostarczonych przez służbę zdrowia, odgrażając się pisaniem skarg. W związku, iż powyższe zachowanie naruszało obowiązującą w jednostce Instrukcję nr 4/2015 w sprawie wdawania leków osadzonym w Areszcie Śledczym w B. pawilon A,B i C, wobec powoda zastosowano karę dyscyplinarną w postaci nagany.

Tożsama sytuacja miała miejsce w dniu 26 lipca 2019r., w którym powód w sposób opieszały i arogancki wykonywał polecenie związane z kontrolą jamy ustnej po spożyciu leków wydanych przez służbę zdrowia. Za to zachowanie wobec powoda została orzeczona kara dyscyplinarna w postaci umieszczenia w celi izolacyjnej na okres do 28 dni.

DOWÓD: pismo z dnia 17 lipca 2018r. , k. 84-85; wniosek o wymierzenie kary dyscyplinarnej, k. 271-277.

Zdarzały się sytuacje, w których powód celowo zapisywał się do lekarza, następnie rezygnował z wizyty, by mieć pretekst do pisania skarg.

DOWÓD: notatka służbowa z dnia 24 maja 2018r. , k. 77-78;zeznania świadka A. B. (1) k. 309 e-protokół rozprawy z dnia 8 września 2020r.

Zgodnie z paragrafem 8 pkt 7 wcześniej cytowanego Zarządzenia nr (...) z dnia 8 września 2017r. Dyrektora Aresztu Śledczego w B. (…), każde urządzenie musi posiadać zwartą i kompletną obudowę, bez szczelin i otworów umożliwiających dostęp do jej wnętrza.

W dniu 19 kwietnia 2018r. powód zwrócił się do pozwanego z prośbą o wydanie do celi czajnika i telewizora, którą Dyrektor jednostki początkowo rozpatrzył pozytywnie. Tego samego dnia powód został powiadomiony o sposobie jej załatwienia. W dniu 24 kwietnia 2018r. pozwany, po przeprowadzonej przez funkcjonariuszy działu techniki, łączności i informatyki kontroli telewizora, stwierdził nowe okoliczności. Telewizor marki S., zgodnie z porządkiem wewnętrznym, nie był wyposażony w zasilacz zewnętrzny. Przedmiotowy sprzęt posiadał jedynie zabezpieczenie przed dostępem do wnętrza obudowy w postaci plomb z innej jednostki penitencjarnej, co nie jest zabezpieczeniem trwałym. Po zerwaniu w/w plomb pozwany zauważył, że górna i boczna część ramki telewizora nie są trwale przytwierdzone do reszty obudowy ze względu na uszkodzone zatrzaski. W konsekwencji pozwany podjął decyzję o wydaniu negatywnej opinii dotyczącej wydania w/w sprzętu do użytku w celi mieszkalnej.

W związku z tym zdarzeniem, powód sformułował skargę, w której wskazał, że zanim został przeniesiony do pozwanego Aresztu telewizor był sprawny.

DOWÓD: pismo z dnia 11 lipca 2018r., k. 82-83, skarga z dnia 11 maja 2018r., k. 96; pismo z dnia 29 kwietnia 2018r., k. 98; pismo z dnia 25 maja 2018r., k. 99; dokumentacja fotograficzna, k. 100-102; pismo z dnia 19 kwietnia 2018r., k. 103-104; pismo z dnia 28 maja 2018r., k. 105; skarga, k. 106; pismo z dnia 6 czerwca 2018r., k. 109; e-protokół rozprawy z dnia 19 lipca 2019r., zeznania świadka M. W., k. 149; Zarządzenie Dyrektora Aresztu Śledczego z dnia 8 września 2017r., k. 90-95v, 268-269.

Zgodnie z zleceniami lekarskimi pochodzącymi z Zakładu Karnego w P., pozwany zgłosił i wpisał powoda na listę osób oczekujących na konsultację hepatologiczną. Powód ma również zapewnioną całodobową opiekę medyczną. Nawet jeśli lekarz nie ma w danym dniu dyżuru, pozwany umożliwia kontakt z lekarzem ze szpitala.

DOWÓD: pismo z dnia 9 maja 2018r., k. 107-108; e-protokół rozprawy z dnia 8 września 2020r., zeznania pozwanego, k. 309.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie wskazanych wyżej dowodów, które należało uznać jako przekonujące i wiarygodne. Przede wszystkim na obdarzenie wiarą zasługiwały dowody ze zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów, które Sąd dopuścił na okoliczność tego, czy doszło do naruszenia wskazanego w pozwie dobra osobistego powoda, czy jego naruszenie miało charakter bezprawny i zawiniony, nadto na okoliczność wysokości dochodzonego roszczenia, w tym odszkodowawczego. Dokumenty złożone w sprawie nie były co do zasady kwestionowane przez strony procesu, nie wzbudziły również wątpliwości Sądu. Niewątpliwie są one ze swej istoty najbardziej obiektywnym nośnikiem informacji.

Sąd dokonał istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy ustaleń faktycznych również na podstawie osobowych źródeł dowodowych w zakresie, w jakim zostały one obdarzone przymiotem wiarygodności i były przekonujące. Na wiarę zasługiwały zeznania świadka M. W., który będąc pracownikiem pozwanego osobiście dokonywał kontroli telewizora marki S. należącego do powoda. Jego zeznania jawiły się jako szczere, logiczne i spontaniczne. Świadek przedstawił w sposób możliwie dokładny okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia niniejszego sporu. Wskazał m.in., że telewizor powoda trafił do pozwanego z plombami pochodzącymi z innego zakładu penitencjarnego. W celu dokonania kontroli sprzętu, świadek zerwał te plomby, po czym zauważył, że obudowa telewizora się otworzyła z powodu uszkodzonych zatrzasków. W związku z tym, iż sprzęt RTV nie spełniał wymogów obowiązujących w pozwanym Areszcie Śledczym, telewizor nie mógł zostać wydany powodowi do celi mieszkalnej. W związku z powyższym, a także wobec faktu, iż zeznania tego świadka znajdowały odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym, przyjąć należało iż stanowiły one przydatne źródło wiedzy odnośnie spornych faktów.

Świadek K. P. nie pamiętał powoda, dlatego jego zeznania należało uznać jako częściowo przydatne dla ustaleń faktycznych w sprawie. Świadek ten przedstawił jedynie obowiązującą u pozwanego procedurę kontroli osobistej, do której świadek nie zaliczył kontroli jamy ustnej. W jego ocenie sprawdzenie jamy ustnej dokonywane jest wyłącznie w trosce o bezpieczeństwo, zdrowie i życie osadzonych, w związku z wielokrotnie stwierdzonymi przypadkami gromadzenia leków i zażywania ich w większej ilości w celu zatrucia i odurzenia się nimi.

Na obdarzeniem wiarygodnych zasługiwały zeznania świadka A. B. (2), albowiem były szczere, logiczne i znajdowały odzwierciedlenie w pozostałym materiale dowodowym. Świadek jest zatrudniony w pozwanym Areszcie Śledczym na stanowisku inspektora działu ochrony. Jego zeznania potwierdziły, iż kontrole osobiste dokonywane są po zastosowaniu przymusu bezpośredniego, po powrocie osadzonego z miejsca pracy oraz po widzeniach. Dodał również, że przy wyjściu z celi nie stosuje się kontroli, chyba że istnieje podejrzenie, że osadzony chce coś wynieść. Zeznania świadka korespondowały z dowodami z dokumentów , które zgromadzono w sprawie. Wobec powyższego zeznania należało uznać za wartościowe źródło wiedzy.

W niewielkim zakresie Sąd podzielił zeznania powoda, w szczególności w jakiej zeznał, iż odbywa kare dożywotniego pozbawienia wolności, a także, że wraz z przetransportowaniem go po pozwanego Aresztu Śledczego przywiózł ze sobą należący do powoda telewizor marki S. oraz przedstawionych przez niego okoliczności dotyczących stanu zdrowia.

Sąd nie dał natomiast wiary zeznaniom powoda w zakresie, w jakim twierdził, że pozwany uszkodził w swoim magazynie należący do powoda telewizor. Powyższemu przeczy zgormadzony w sprawie materiał dowodowy, w tym zeznania świadka M. W., który dokonywał oględzin telewizora marki S.. Powód nie przedstawił żadnego dowodu świadczącego o tym, że to pozwany uszkodził telewizor. Niewątpliwie, twierdzenia powoda stanowią wyłącznie jego subiektywne stanowisko, które nie zostało w żaden sposób wykazane. Sąd nie mógł uwzględnić roszczenia odszkodowawczego powoda wyłączenie w oparciu o jego twierdzenia. Stanowiłoby to rażące naruszenie zasady swobodnej oceny dowodów.

Sąd nie podzielił również kierowanych przez powoda zarzutów dotyczących przeprowadzanych przez pozwanego kontroli osobistych, które zdaniem strony powodowej obejmują również dokonywane na korytarzu, w obecności płci przeciwnej oględziny jamy ustnej. Przeprowadzone w tej sprawie postępowanie dowodowe wykazało, iż pozwany w sposób restrykcyjny i skrupulatny przestrzega zasad wynikających z przepisów powszechnie obowiązujących, a także własnych wytycznych uregulowanych w Zarządzeniach i Instrukcjach w w/w zakresie. Sąd w tym miejscu zwraca uwagę, iż powód w istocie myli kontrole osobistą, która winna zostać przeprowadzona w osobnym pomieszczeniu (przy zachowaniu stosowanych procedur) z kontrolą jamy ustnej, która ma sprawdzić, czy osadzony połknął przekazane mu leki. Taka kontrola odbywa się na korytarzu i nie jest obarczona tożsamymi, co przy kontroli osobistej restrykcjami proceduralnymi.

Na odmienną ocenę zasługiwały zeznania pozwanego Dyrektora Aresztu Śledczego H. H., które były wiarygodne, logiczne i nade wszystko znajdowały potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie.

Sąd na podstawie art. 235 ² par. 1 pkt 2 pominął wszystkie pozostałe wnioski dowodowe w sprawie, albowiem uznał ich przeprowadzenie jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo jako bezzasadne zarówno co do zasady, jak i wysokości należało oddalić.

Powód domagał się od pozwanego zasądzenia zadośćuczynienia w wysokości 20.000 zł w związku z naruszeniem jego dóbr osobistych poprzez stosowanie - jego zdaniem – poniżającego traktowania w postaci stosowania kontroli osobistej przy wyjściu poza teren celi oraz odszkodowania w wysokości 1.020 zł za zniszczenie telewizora marki S.. Powód domagał się również zobowiązania pozwanego do złożenia przeprosin, o wskazanej w pozwie oraz piśmie rozszerzającym powództwo treści.

Podstaw prawnych ewentualnej odpowiedzialności pozwanego w zakresie roszczenia zadośćuczynienia należało upatrywać w art. 23 w zw. z art. 24 k.c. Zgodnie z treścią ostatnio wymienionego przepisu ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności żeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie uprawniony może również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.

Jednocześnie, w przypadku gdy podmiotem odpowiedzialnym jest Skarb Państwa, jego odpowiedzialność jest uzależniona od obiektywnej bezprawności danego zachowania. Stosownie bowiem do treści art. 417§ 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa.

W przypadku uszczerbku o charakterze niemajątkowym poszkodowany może zatem dochodzić od Skarbu Państwa naprawienia szkody na podstawie art. 417 k.c. w zw. z art. 445 § 1 k.c. oraz art. 448 k.c.

Przesłankami odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa są zaś:

1) wystąpienie zdarzenia, z którym przepisy prawa łączą obowiązek naprawienia szkody, przy czym w przypadku odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej zdarzeniem, z którym przepisy prawa łączą obowiązek naprawienia szkody, jest działanie lub zaniechanie niezgodne z prawem (przy wykonywaniu władzy publicznej),

2) powstanie szkody,

3) istnienie związku przyczynowego między pierwszym i drugim.

Przy tym, ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).

Dobra osobiste w polskim prawie cywilnym są ujmowane w kategoriach obiektywnych, jako wartości o charakterze niemajątkowym, ściśle związane z osobą ludzką, decydujące o jej bycie, pozycji w społeczeństwie, będące wyrazem jej odrębności psychicznej i fizycznej, uznane powszechnie w społeczeństwie i akceptowane przez system prawny (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 10 czerwca 1997 r., sygn. II CR 187/77, LEX nr 7947, z dnia 6 maja 2010 r., sygn. II CSK 640/09, LEX nr 598758, a także red. E.Gniewek "Kodeks cywilny. Komentarz" C.H.Beck Warszawa 2011, str. 56, t. 2). O dokonaniu naruszenia dobra osobistego decyduje obiektywna ocena konkretnych okoliczności, a nie subiektywne odczucie osoby zainteresowanej (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 maja 2010 r., sygn. I ACa 20/10, LEX nr 1120086). Subiektywne odczucie osoby i jej stan psychiczny nie mają decydującego znaczenia.

Przesłankami ochrony dóbr osobistych, które muszą być spełnione łącznie, są: 1) zagrożenie lub naruszenie tego dobra, 2) bezprawność zagrożenia lub naruszenia. Pierwszą przesłankę udowodnić musi powód dochodzący ochrony przed sądem. Przepis art. 24 k.c. nie wymaga dla wskazanej w nim odpowiedzialności przesłanki w postaci winy sprawcy naruszenia dóbr osobistych oraz przewiduje domniemanie bezprawności jego działania, co powoduje, że dochodzący ochrony nie musi tej przesłanki udowadniać. Na stronie pozwanym natomiast spoczywa obowiązek wykazania, że jego działanie było zgodne z prawem. Bezprawność postępowania oznacza działanie lub zaniechanie sprzeczne z porządkiem prawnym i zasadami współżycia społecznego.

Należy zwrócić również uwagę, że nie każde naruszenie dóbr osobistych rodzi prawo do żądania zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Sąd nie ma obowiązku zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie komentowanego przepisu w każdym przypadku naruszenia dóbr osobistych. Uwzględnienie roszczeń z art. 448 k.c. ma charakter fakultatywny na co wskazuje sformułowanie „sąd może także przyznać", a więc nie muszą być one zasądzone mimo spełnienia przesłanek ustawowych, choć nie oznacza to dowolności. Przy stosowaniu tego przepisu sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych, w tym winę sprawcy naruszenia dóbr osobistych i jej stopień oraz rodzaj naruszonego dobra, uciążliwości z tym związanych, poczucia krzywdy i jego stopnia oraz od innych okoliczności, które mogą zwiększać poczucie krzywdy lub je osłabiać a nawet sprawiać, że w ogóle nie powstało. Trzeba bowiem pamiętać, że na podstawie art. 448 k.c. kompensowana jest krzywda, a więc szkoda niemajątkowa wywołana naruszeniem dobra osobistego, polegająca na fizycznych dolegliwościach i psychicznych cierpieniach pokrzywdzonego. Kompensata majątkowa ma bowiem na celu przezwyciężenie przykrych doznań. Strona dochodząca zadośćuczynienia pieniężnego z tytułu naruszenia dobra osobistego zobowiązana jest zatem udowodnić nie tylko sam fakt naruszenia dobra osobistego, ale także doznania krzywdy wskutek naruszenia dobra osobistego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2011 r. V CSK 113/11, LEX nr 1101690; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2012 r., I CSK 248/12, LEX nr 1298065; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 kwietnia 2006 r., II PK 245/05, LEX nr 243923).

W związku z powyższymi rozważaniami wskazać trzeba, iż celem niniejszego postępowania było w pierwszej kolejności ustalenie, czy dobra osobiste powoda zostały faktycznie naruszone lub zagrożone przez pozwanego oraz, czy działania bądź zaniechania nosiły znamiona bezprawności, a w drugiej- ustalenie, czy po stronie pozwanej zachodzi obowiązek odszkodowawczy z tytułu uszkodzonego telewizora.

Powód wśród kierowanych do pozwanego zarzutów wskazywał m.in. na częste kontrole osobiste, w tym kontrole jamy ustnej dokonywane zaraz po spożyciu lekarstw. Dokonując prawnej oceny tych działań, w pierwszej kolejności podkreślić trzeba, że podstawą prawną kontroli osobistej osób odbywających karę pozbawienia wolności stanowi art. 116 k.k.w. par. 2, z godnie z którym w wypadkach uzasadnionych względami porządku lub bezpieczeństwa skazany podlega kontroli osobistej. Z tych samych względów kontroli podlegają również cele i inne pomieszczenia, w których skazany przebywa, znajdujące się w nich przedmioty, a także przedmioty jemu dostarczane lub przekazywane przez niego innej osobie. Kontrolę celi i innych pomieszczeń przeprowadza się podczas nieobecności skazanych. Oględziny ciała oraz sprawdzenie odzieży i obuwia się w pomieszczeniu, podczas nieobecności osób postronnych oraz osób odmiennej płci dokonywane są za pośrednictwem osoby tej samej płci. Kontrola może być przeprowadzona w każdym czasie (par. 4).

Przeprowadzone wobec powoda kontrole jamy są uregulowane przez pozwany Areszt Śledczy w wewnętrznej Instrukcji nr 4/2015 w sprawie wydawania leków osadzonym. Zgodnie z jej punktem 5, bezpośrednio po zażyciu leku osadzony podlega kontroli jamy ustnej przez funkcjonariusza działu ochrony w celu upewnienia się, iż połknął wszystkie wydane leki. Na rozprawie, która odbyła się w dniu 8 września 2020r., powód w zakresie kierowanych do pozwanego zarzutów w zakresie leków sprecyzował, iż są one wydawane na korytarzu, a bezpośrednio po ich przyjęciu powód musi otworzyć usta, a funkcjonariusze robią sobie z tego żarty. Miał również uwagi odnośnie braku możliwości posiadania przy sobie leków, które powód przywiózł z innej jednostki penitencjarnej. Sąd wskazuje, iż w pozwanym Areszcie Śledczym istnieje zakaz posiadania leków przez osadzonych, co zostało uregulowane Zarządzeniem Dyrektora. Zakaz ten nie dotyczy więc wyłącznie powoda, a obejmuje wszystkich osadzonych u pozwanego więźniów. Poza barakiem bezprawności takiego zakazu, nie sposób również przyjąć, iż jest on bezpośrednio wymierzony w stosunku do powoda w celu utrudnienia odbywania kary pozbawienia wolności. Wobec powyższego nie sposób przyjąć, iż fakt przeprowadzania kontroli stanowi formę represji pozwanego w związku z kierowanymi przez powoda skargami. Ponadto zważyć należy, iż leki przyjmowane na stałe i przepisane przez lekarza są osadzonym wydawane codziennie. Osadzeni mają całodobową opiekę medyczną, jeżeli zdarzy się sytuacja, iż nie ma lekarza w ambulatorium wówczas istnieje możliwość kontaktu z lekarzem ze szpitala Aresztu Śledczego. Powód podczas składania zeznań stwierdził, iż tylko w jednej sytuacji czekał dłużej na wizytę lekarską. Niewątpliwie nawet gdyby sytuacja taka miała miejsce, czego powód nie udowodnił, nie stanowiła ona jako zdarzenie jednostkowe i niedługotrwałe naruszenia dóbr osobistych przez pozwanego.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe wykazało, że pozwany przestrzega zasad związanych z przeprowadzeniem kontroli osobistych. Nawet jeżeli są one dokonywane często, czego nie można jednoznacznie wykazać, ponieważ pozwany nie prowadzi w tym zakresie stosownych rejestrów, to bez wątpienia kontrole takie mogą być wykonywane w każdym czasie (art. 116 k.k.w par. 4 ). W konsekwencji, Sąd wskazuje, iż działania pozwanego nie mogą być uznane jako bezprawne, co w oparciu o wcześniejsze rozważania wyklucza przypisanie pozwanemu odpowiedzialności z tytułu naruszenia dóbr osobistych powoda. Nie można również pomijać faktu, że kwestie sposobu przeprowadzania kontroli osobistych była przedmiotem postępowania skargowego zainicjowanego przez samego powoda. W wyniku przeprowadzonych czynności wyjaśniających, nie dopatrzono się jakichkolwiek nieprawidłowości.

Dla oceny zasadności podniesionych przez powoda roszczeń, istotną kwestią był również fakt, że powód odbywa karę dożywotniego pozbawienia wolności, co dodatkowo uzasadnia podejmowane przez pozwanego wzmożone działania kontrole. Przyjąć zatem należało, iż wszelkie stosowane wobec strony powodowej czynności kontrolne, które powód uznał jako represjonujące, nie tylko znajdują swoje uzasadnienie w przepisach prawa powszechnie i wewnętrznie obowiązującego, ale też podyktowane są rodzajem odbywanej przez osadzonego kary pozbawienia wolności. Przeprowadzane kontrole osobiste, wbrew twierdzeniom powoda nie są formą represji ani poniżania, a jedynie środkiem zapobiegawczym mającym na celu zapewnienie bezpieczeństwa w jednostce oraz przeciwdziałanie ucieczce.

Przeprowadzone postepowanie dowodowe nie wykazało również, że pozwany utrudnia lub ogranicza widzenia powoda z rodziną oraz radcą prawnym. Powód sam zresztą w toku przeprowadzonej w tym procesie rozprawy, przyznał, iż nie pochodzi z B., a rodzina go nie odwiedza. Twierdził również, że pozwany uniemożliwia mu przygotowanie się do rozprawy poprzez niszczenie akt znajdujących się w jego celi, a także zakładanie kajdanek podczas rozmowy telefonicznej, co utrudniało sporządzenie notatek. W tym miejscu dodać trzeba, że w toku niniejszego procesu, powód nie sformułował wniosku o przyznanie mu pomocy prawnej w postaci ustanowienia pełnomocnika z urzędu. Powód nie jest również reprezentowany przez pełnomocnika ustanowionego z wyboru. Na pytanie Sądu podczas rozprawy w dniu 8 września 2020 r. stwierdził, iż nie składał i nie składa wniosku o przyznanie pełnomocnika z urzędu, gdyż sprawa którą wytoczył jest prosta i sobie z nią radzi. Wobec powyższego, stawiane pozwanemu zarzuty odnośnie utrudniania powodowi kontaktu z radcą pranym są pozbawione racjonalnego uzasadnienia.

Odnośnie zakładania kajdanek podczas rozmów telefonicznych oraz po wyjściu z celi, Sąd podkreśla, że na terenie zakładu karnego istnieje możliwość użycia środków przymusu prewencyjnego w postaci kajdanek, co przewiduje również ustawa z dnia 24 maja 2013r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej. Pozwany stosuje w/w środki w celu zapobieżenia agresji, samoagresji, bądź próbom ucieczki. Co warte ponownego podkreślenia, powód został skazany na najwyższy wymiar kary (dożywocie) oraz nie wykonuje niektórych poleceń funkcjonariuszy. Z tego względu stosowanie wobec powoda również tego typu środków przymusu jawi się jako uzasadnione. Sąd wskazuje, iż powód formułując swoje zarzuty również w powyższym zakresie, nie sprostał obowiązkowi wykazania ich za pomocą stosownych środków dowodów.

Powód nie udowodnił w niniejszym procesie także innych okoliczności , które stanowiłyby naruszenie jego dóbr osobistych przez pozwanego, w tym złego traktowania powoda z uwagi na złożenie pozwu w niniejszej sprawie.

Roszczenie dotyczące zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kwoty 1.020 zł tytułem odszkodowania za uszkodzone mienie, również nie zasługiwało na uwzględnienie. Zgodnie z art. 415 k.c. kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Powód nie zdołał wykazać, że pozwany uszkodził jego telewizor, tym bardziej, że nastąpiło to w sposób zawiniony. Sąd ustalił natomiast, że przetransportowany wraz z powodem telewizor nosił cechy uszkodzenia zanim został poddany kontroli przez funkcjonariuszy pozwanego. Uzasadnionym zatem jawi się przypuszczenie, że telewizor do pozwanego dotarł już uszkodzony. Wobec braku jakiegokolwiek dowodu świadczącego, że pozwany uszkodził mienie należące do powoda, nie było podstaw, żeby zasądzić na rzecz powoda jakąkolwiek kwotę tytułem odszkodowania, która zresztą również nie została przez niego wykazana.

Ponieważ w sprawie brak jakichkolwiek dowodów na to, aby pozwany Skarb Państwa dopuścił się jakiegokolwiek bezprawnego naruszenia dóbr osobistych powoda (art. 23 w zw. z art. 448 k.c.), a także uszkodzenia mienia należącego do powoda w postaci telewizora marki S., to w takiej sytuacji żądania zasądzenia na jego rzecz od pozwanego zadośćuczynienia oraz odszkodowania było w sposób oczywisty bezzasadne, w związku z czym powództwo należało oddalić, o czym orzeczono w punkcie 1 wyroku.

O kosztach postępowania Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz art. 108 k.p.c. w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu. Wobec powyższego w punkcie 2 wyroku zasądził od powoda, jako strony przegrywającej proces na rzecz pozwanego kwotę 240 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego. Ich wysokość została ustalona na podstawie par. 8 ust.1 pkt 26 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

W związku ze zwolnieniem powoda od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w sprawie, kosztami tymi obciążono Skarb Państwa, o czym orzeczono w punkcie 3 wyroku.

SSO Ewa Gatz- Rubelowska