Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

N. S. wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) S.A. w W. na swoją rzecz kwoty 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu podała, że w dniu 6 czerwca 2007 r. jej matka poniosła tragiczną śmierć w wypadku komunikacyjnym. Sprawca zdarzenia został uznany za winnego popełnienia przestępstwa z art. 177 § 1 i 2 k.k. Wskazała, że w chwili zdarzenia miała 11 lat, matka była dla niej najbliższą osobą. Po jej śmierci dzieciństwo powódki legło w gruzach. Jej trauma była tym bardziej większa, ponieważ sama uczestniczyła w tym wypadku, w którym ponadto zginął jej starszy brat. Negatywnymi następstwami wypadku są: pustka, smutek, żal oraz tęsknota po stracie matki. Nadto zaznaczyła, że swoje roszczenie wywodzi z art. 448 k.c.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu wskazując w uzasadnieniu, że w stanie prawnym obowiązującym w chwili zdarzenia brak było podstaw do dochodzenia roszczenia objętego żądaniem pozwu. Wskazał nadto, że nie jest zobowiązany do kompensowania wszystkich następstw czynu posiadacza pojazdu lub kierującego, co nie wyklucza kierowania takich roszczeń wobec sprawcy szkody. Jednocześnie pozwany zaznaczył, że na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienia może żądać wyłącznie ten czyje dobro osobiste zostało bezpośrednio naruszone czynem bezprawnym, taką osobą w ocenie pozwanego nie jest powódka.

Z pozwem o identycznej treści i o identycznym żądaniu przeciwko pozwanemu wystąpiła A. S. (1). W uzasadnieniu powołała się na te same argumenty co powódka N. S.. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. akt: V C 317/13.

Pozwany domagał się oddalenia tego roszczenia i zasądzenia kosztów procesu przedstawiając identyczne twierdzenia jak w stosunku do roszczenia N. S..

Sąd Rejonowy na podstawie art. 219 k.p.c. połączył sprawę V C 317/13 do sprawy z powództwa N. S. (sygn. akt: V C 316/13) celem ich wspólnego rozpoznania.

Wyrokiem z dnia 19 grudnia 2013 r. Sąd Rejonowy w Szubinie V Zamiejscowy Wydział Cywilny w Nakle nad Notecią:

1.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki N. S. kwotę 50.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2.417 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, na skutek złożonego pozwu w sprawie V C 316/13 (punkt 1 i 2 wyroku),

2.  zasądził od pozwanego na rzecz powódki A. S. (1)kwotę 50.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 14 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 2.417 zł tytułem kosztów procesu, na skutek złożonego pozwu w sprawie V C 317/13 (punkt 3 i 4 wyroku),

3.  nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Szubinie kwoty: 671,37 zł – tytułem zwrotu kosztów opinii biegłego, 2.500 zł – tytułem opłaty w sprawie V C 316/13 i 2.500 zł tytułem opłaty w sprawie V C 317/13.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 czerwca 2007 r. J. S.– matka powódek – uczestniczyła w wypadku drogowym odnosząc obrażenia ciała, które skutkowały jej śmiercią. W zdarzeniu tym uczestniczył także D. S. – brat powódek – który również zmarł oraz powódka N. S., która w następstwie zdarzenia doznała pourazowego zespołu psychoorganicznego. W chwili śmierci J. S. była rozwiedziona. Mimo to mieszkała wraz ze swym byłym mężem oraz dziećmi, którymi wspólnie się zajmowali. Matka powódek pracowała jako szwaczka. Po pracy zajmowała się domem, robiła posiłki i każdą wolną chwilę poświęcała dzieciom. Pomagała córkom w nauce i interesowała się ich wynikami w szkole.

Po śmierci matki, A. S. (1)pomagała ojcu we wszystkich pracach domowych. Zarówno ona, jak i jej młodsza siostra N. nie potrafiły poradzić sobie ze stratą mamy. Najtrudniejsze dla nich były chwile bez matki, które przeżywały podczas świat czy uroczystości rodzinnych. Wspomnienie zmarłej matki do dziś wprowadza je w smutny nastrój i wywołuje wzruszenie. Powódkom brakuje matki jako wzorca kobiety i wsparcia z jej strony. Tragiczna śmierć matki spowodowała u powódek reakcję żałoby, które u małoletniej powódki N. w pięcioetapowej skali znajduje się na czwarty etapie tj. na etapie depresji, gdy do głosu dochodzi ból, samotność, przygnębienie, lęk przed nieznanym, rozpacz, smutek, nieuzasadniony wstyd i poczucie winy. Natomiast powódka A. S. (1)aktualnie przystosowała się do rzeczywistości bez osoby zmarłej, jednakże nadal z powodu śmierci matki nadmiernie koncentruje się na życiu siostry i sytuacji domowej. W związku z tym zrezygnowała z nawiązania relacji rówieśniczych, przyjacielskich, które wymagają zaangażowania emocjonalnego. A. S. (1)przejmując obowiązki matki zrezygnowała z własnych zainteresowań, zbyt szybko wydoroślała i nie czuje zrozumienia ze strony rówieśników. Nadal ma poczucie pustki po stracie matki. Obie powódki nadal wymagają pomocy psychologa, a N. S. także pomocy psychiatry.

Małoletnia N. S. w wyniku wypadku doznała urazu czaszkowo-mózgowego z uszkodzeniem pnia mózgu. W związku z tym jest ona intelektualnie upośledzona umysłowo w stopniu lekkim oraz ma zaburzenia pamięci i koncentracji. Z powodu wypadku występują u niej zaburzenia depresyjno-lękowe. Zaburzenia te miały bezpośredni związek z wypadkiem i śmiercią matki, która spowodowała nagłe przerwanie więzi emocjonalnej i duchowej. Wpłynęło to negatywnie na funkcjonowanie powódki, wymagała ona indywidualnego nauczania, a obecnie uczęszcza do klasy integracyjnej.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił na podstawie zebranych w sprawie dokumentów, zeznań świadka A. S. (2)i powódki A. S. (1), a także w oparciu o opinię biegłego z dziedziny psychologii. Sąd zaznaczył, że stan faktyczny ustalony w sprawie nie był kwestionowany przez pozwanego, który stał na stanowisku, że nie jest zobowiązany do kompensowania wszystkich następstw czynu posiadacza pojazdu lub kierującego. Wskazał także, że w chwili zdarzenia nie było podstaw do dochodzenia roszczenia objętego żądaniem pozwu.

Na wstępie swoich rozważań Sąd przytoczył treść art. 448 k.c. oraz art. 446 § 1 k.c., po czym wskazał, że problematyką dopuszczalności dochodzenia roszczeń z tytułu zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 r. w następstwie naruszenia deliktem dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej osobę zainteresowaną ze zmarłym zajmował się Sąd Najwyższy. W orzeczeniu z dnia 22 października 2010 r. (III CZP 76/10) wskazał, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Następnie Sąd Rejonowy omówił motywy, jakie doprowadziły Sąd Najwyższy do takiej konkluzji, w pełni je podzielając. Dodanie regulacji art. 446 § 4 k.c. nie oznacza wcale, że przed wejściem w życie tego przepisu nie można było domagać się zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej na podstawie art. 448 k.c. Wobec powyższego Sąd Rejonowy uznał roszczenie powódek za uzasadnione co do zasady.

Następnie Sąd wskazał, że z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie bezspornie wynika, że powódka A. S. (1)na skutek śmierci matki została pozbawiona beztroskiego dzieciństwa i stała się przedwcześnie dorosła. Natomiast małoletnia N. S. nadal znajduje się w depresji, jest zamknięta w sobie i u niej okres żałoby w zasadzie do tej pory nie został zamknięty. Powódki nie mogły liczyć na wsparcie psychiczne matki w czasie kiedy dorastały. Nie mogą też liczyć na takie wsparcie w przyszłości.

W ocenie Sądu Rejonowego z uwagi na tragiczną śmierć J. S.doszło do zerwania jej więzi duchowej i emocjonalnej z powódkami, co stanowiło naruszenie ich dóbr osobistych. Wobec tego Sąd uznał żądania zawarte w pozwach za niewygórowane. Tym samym zasądził od pozwanego na rzecz każdej z nich po 50.000 zł wraz z odsetkami od dnia wniesienia pozwu. Przyznane kwoty przyczynią się do złagodzenia cierpień psychicznych powódek i będą stanowiły istotną pomoc w ich sytuacji życiowej.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 §1 k.p.c. Z uwagi na fakt, iż powódki były zwolnione od kosztów procesu, Sąd nakazał pobrać od pozwanego powstałe w sprawie koszty sądowe.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany zarzucając Sądowi pierwszej instancji naruszenie przepisów prawa materialnego w postaci:

1.  art. 34 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez jego błędną wykładnię i w konsekwencji przyjęcie, że pozwany jest zobowiązany do zapłaty powodom z umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu mechanicznego zawartej ze sprawcą szkody, zadośćuczynienia za naruszenie dobra osobistego w postaci prawa do życia w rodzinie, zerwania szczególnej więzi uczuciowej, rodzinnej ze zmarłą J. S.,

2.  art. 448 k.c. oraz art. 23 k.c. i art. 24 k.c. poprzez przyjęcie, że mają one zastosowanie w sprawie, a z ostrożności procesowej także poprzez wadliwą wykładnię zawartego w art. 448 k.c. pojęcia „odpowiednia suma” i zasądzenia na rzecz powódek zadośćuczynienia w kwotach rażąco wygórowanych.

Wskazując na powyższe pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie złożonych powództw oraz zasądzenie na jego rzecz od powódek kosztów procesu za obie instancje, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpatrzenia.

Powódki w odpowiedzi na apelację wniosły o jej oddalenie i zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy dokonał w sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, które Sąd odwoławczy w całości akceptuje i przyjmuje za podstawę także własnego orzeczenia.

W świetle tych ustaleń ocena prawna roszczeń powódek również nie budziła żadnych wątpliwości Sądu Okręgowego. Sąd pierwszej instancji dokonał trafnej wykładni art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. i zasadnie przyjął istnienie odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku z dnia 6 czerwca 2007 r. w sferze dóbr osobistych powódek. Tym samym podniesione w apelacji zarzuty naruszenia art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2003 r. Nr 124, poz. 1152 ze zm.; dalej: „u.u.ob.”) oraz art. 448 k.c., art. 23 k.c. i art. 24 § 1 k.c. nie zasługują na uwzględnienie.

Przede wszystkim wskazać należy, iż pogląd o istnieniu podstaw odpowiedzialności pozwanego ubezpieczyciela w okolicznościach tożsamych jak w rozpoznawanej sprawie jest ugruntowany w judykaturze i nie budzi jakichkolwiek wątpliwości. Jednym z takich poglądów jest stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2010 r. (III CZP 76/10, LEX 604152). Argumenty przywołane w powyższej uchwale były następnie wielokrotnie powielane w orzeczeniach sądów powszechnych, jak i Sądu Najwyższego (m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, nr 1, poz. 10; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10.01.2014 r., LEX nr 1439298). Z racji ich obszernego przytoczenia przez Sąd Rejonowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku Sąd Okręgowy nie widzi potrzeby ponownego przedstawienia motywów przemawiających za słusznością stanowiska, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej mogło stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 448 k.c., jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Tym samym wypowiedzi orzecznictwa przedstawione przez skarżącego uznać należy za odosobnione.

Celem istotnego uzupełnienia wywodów Sądu Rejonowego, a także odniesienia się do zarzutów apelacji, Sąd Okręgowy wskazuje, że nieuprawniona jest teza, że art. 34 ust. 1 u.u.ob. nie obejmuje swoim zakresem naruszenia dobra osobistego w postaci zerwania więzi rodzinnej, wobec tego ubezpieczyciel nie jest obowiązany do kompensowania tego następstwa wypadku komunikacyjnego. Przepis ten w brzmieniu sprzed dnia 11 lutego 2012 r. stanowił, że z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała rozstrój zdrowia bądź utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. W tym miejscu dodać należy, że jego nowelizacja miała na celu jedynie zastąpienie niefortunnego zwrotu „szkoda, której następstwem jest” zwrotem „szkodę, będącą następstwem”. W orzecznictwie wyjaśniono, że wynikające z tego unormowania uprawnienie osoby trzeciej do żądania od ubezpieczyciela odszkodowania z tytułu ubezpieczenia pojazdów mechanicznych powstaje wówczas, gdy posiadacz lub kierujący pojazdem są zobowiązani zgodnie z przepisami prawa cywilnego do odszkodowania za szkodę wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu. Artykuł 34 ust. 1 u.u.ob. posługuje się pojęciem szkody szeroko rozumianej, obejmującej zarówno uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Zawarta w nim regulacja jest wyrazem woli ustawodawcy zapewnienia osobie trzeciej możliwie pełnej kompensaty szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego (uchwała 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 22.04.2005 r., III CZP 99/04, OSNC 2005, nr 10, poz. 166). Wobec tego nie ma podstaw do podzielenia zapatrywania skarżącego, że omawiany przepis w brzmieniu sprzed 11 lutego 2012 r., jak i o aktualnej treści, wyłącza z zakresu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych osób bliskich osoby zmarłej w wyniku czynu niedozwolonego (wypadku komunikacyjnego), za który odpowiedzialność ponosi jego sprawca (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20.12.2012 r., III CZP 93/12, OSNC 2013, nr 7-8, poz. 84). Ograniczenie, na jakie wskazuje skarżący traktując art. 34 u.u.ob. jako lex specialis względem unormowań Kodeksu cywilnego, wymagałoby wyraźnej podstawy prawnej, tymczasem przewidziane w art. 38 u.u.ob. wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela dotyczą wyłącznie szkody majątkowej i nie ma uzasadnienia pogląd dotyczący rozciągnięcia tego przepisy na wypadki wyrządzenia szkody niemajątkowej. Nadto zaznaczyć trzeba, że inna wykładnia od przyjętej istotnie naruszałaby zasadę, że zakres odpowiedzialności ubezpieczonego wobec osoby trzeciej wyznacza zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela z tytułu ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i tym samym skutkowałaby pozbawieniem możliwości – oprócz wyraźnych wyłączeń – uzyskania przez poszkodowanego pełnej rekompensaty szkody.

Wobec powyższego Sąd Rejonowy słusznie zastosował art. 448 k.c. w niniejszej sprawie oraz prawidłowo zaliczył do katalogu dóbr osobistych więź rodzinną pomiędzy powódkami a zmarłąJ. S., albowiem zerwanie tej więzi spowodowało ból, cierpienie i zrodziło poczucie krzywdy, co w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego nie może budzić wątpliwości. Więź ta miała charakter szczególny i była ona charakterystyczna dla prawidłowo funkcjonującej rodziny. Zatem przesłanki wynikające z art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c., odnoszące się do naruszenia dobra osobistego, bezsprzecznie zaistniały w sprawie.

Odnosząc się do zarzutu podniesionego przez skarżącego jedynie „z ostrożności procesowej”, a dotyczącego wadliwej wykładni pojęcia „odpowiednia suma” użytego w art. 448 k.c., Sąd Okręgowy przede wszystkim wskazuje, że apelujący w żaden sposób nie uzasadnił dlaczego w jego ocenie zasądzone zadośćuczynienie jest wygórowane. Oprócz powyższego stwierdzenia próżno szukać w wywiedzionym środku odwoławczym dodatkowych argumentów na poparcie tej tezy. Niezależnie od tego stwierdzić należy, że określenie wysokości odpowiedniego zadośćuczynienia stanowi atrybut Sądu pierwszej instancji. Sąd odwoławczy może korygować wysokość zadośćuczynienia tylko wówczas, gdy jest ono niewspółmiernie nieodpowiednie w stosunku do wyniku postępowania jako rażąco wygórowane lub rażąco niskie. Taka sytuacja nie występuje w sprawie. Sąd Rejonowy wymienił szczegółowo wszystkie okoliczności mający wpływ na rozmiar krzywdy powódek na skutek śmierci ich matki. Biorąc je pod uwagę w żaden sposób nie można stwierdzić, aby zasądzone kwoty były wygórowane w jakimkolwiek stopniu. W konsekwencji przyznane zadośćuczynienia uznać należy za odpowiednie w rozumieniu art. 448 k.c.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od pozwanego na rzecz powódek kwoty po 1.200 zł (§ 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu – t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 490), z racji faktu, iż pomimo połączenia do wspólnego rozpoznania, niniejsze sprawy nie straciły swojego odrębnego charakteru.