Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 18 lutego 2009 r. Sąd Rejonowy w Tucholi dokonał dział spadku po Z. R. zmarłym w dniu 23 lipca 2008 r., w skład którego wchodzi nieruchomość położona w M., gmina (...), działka numer (...), stanowiąca rolę, nieużytek i tereny zabudowane o powierzchni 1.26.81 ha, dla której Sąd Rejonowy w Tucholi Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz samochód osobowy marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...), numer identyfikacyjny (...), rok produkcji 1999, przyznając powyższą nieruchomość oraz samochód osobowy marki F. (...) na wyłączną własność M. R., córki M. i H., bez obowiązku spłat na rzecz uczestniczki postępowania, ustalił wartość przedmiotu postępowania na kwotę 55.000,00 zł, a kosztami postępowania obciążył Skarb Państwa. Sąd I instancji ustalił, że Z. R. zmarł w dniu 23 lipca 2008 roku. Spadek po nim nabyła żona M. R. oraz córka spadkodawcy, B. R. (2) (obecnie R.). W skład spadku po zmarłym wchodzi nieruchomość położona w M., gmina (...), działka numer (...), stanowiąca rolę, nieużytek i teren zabudowany oraz samochód osobowy marki F. (...) o numerze rejestracyjnym (...). Składniki te wyczerpują masę spadkową po Z. R.. Sąd Rejonowy zważył, iż powyższe okoliczności nie były sporne, a uczestniczka postępowania dwukrotnie, w pisemnym oświadczeniu z dnia 22 stycznia 2009 roku oraz na rozprawie w dniu 18 lutego 2009 roku, wyraziła swoje stanowisko w sprawie twierdząc, że zrzeka się spadku na rzecz wnioskodawczyni i nie żąda z tego tytułu żadnych spłat. Sąd wskazał, iż oświadczenie uczestniczki było jedynie wyrażeniem jej stanowiska w sprawie, które uwzględnił, albowiem nie istniały jakiekolwiek okoliczności, które sprzeciwiałyby się rozstrzygnięciu zgodnie z wolą osób zainteresowanych w tej sprawie. Dlatego, na podstawie art. 687 k.p.c., Sąd przyznał składniki spadku po Z. R. na rzecz wnioskodawczyni bez spłaty na rzecz uczestniczki postępowania.

Apelację od tego postanowienia wniosła uczestniczka postępowania. Oświadczyła, że uchyla się od skutków prawnych oświadczenia woli o zrzeczeniu się spadku i wniosła o zatwierdzenie tego oświadczenia. Twierdziła, że składając oświadczenie o zrzeczeniu się spadku działała pod wpływem błędu, gdyż była pod przemożnym wpływem swej matki, wnioskodawczyni w tej sprawie oraz że jest osobą niepełnosprawną, gdyż ma niedorozwój umysłowy w stopniu lekkim.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestniczki postępowania jest uzasadniona. Według stanu na dzień rozprawy Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny, który Sąd Okręgowy uznaje za własny. Uczestniczka postępowania nie kwestionowała ustaleń Sądu I instancji, lecz złożyła oświadczenie, iż uchyla się od skutków prawnych oświadczenia o zrzeczeniu się spadku.

Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia apelacji ma ustalenie charakteru oświadczeń uczestniczki, w których zrzekła się spadku na rzecz matki. Twierdząc, że uchyla się od skutków tych oświadczeń, jako złożonych pod wpływem błędu, uczestniczka wyraziła stanowisko, że miały one charakter materialnoprawny. Taka ocena charakteru oświadczeń uczestniczki była błędna. Sąd Okręgowy uważa, że były to oświadczenia o charakterze procesowym, co do sposobu działu spadku. Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w postanowieniach: z dnia 17 sierpnia 1961 r. wydanym w sprawie IV CR 332/61 (LEX 105709), 3 października 1980 r. wydanym w sprawie III CRN 180/80 (LEX 2562) oraz 20 maja 1984 r. wydanym w sprawie III CRN 35/84 (LEX 2993). Także Sąd I instancji, dokonując działu spadku na zgodny wniosek zainteresowanych, podzielił powyższe stanowisko. Należy stwierdzić, że czynność procesowa jest oświadczeniem woli lub wiedzy podmiotu procesu, podjętym w przewidzianej przez prawo procesowe formie i zmierzającym do wywołania określonych skutków procesowych. Wśród jej konstytutywnych cech wymienia się: fakultatywność, odwołalność, prekluzyjność, niesamodzielność. Czynność procesową można odwołać dopóty, dopóki nie osiągnie ono skutku w postaci orzeczenia kończącego postępowanie (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 20 stycznia 2004 r. wydanym w sprawie II CK 80/03, LEX 602410). Końcowym momentem, w którym można odwołać czynność procesową jest prawomocność orzeczenia. Uczestniczka postępowania cofnęła oświadczenie co do sposobu działu spadku przed uprawomocnieniem się zaskarżonego postanowienia, więc jest ono skuteczne.

Dlatego Sąd Okręgowy uznał, że w sprawie istnieje potrzeba przeprowadzenia dowodowego w całości i na podstawie przepisów art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji, a na podstawie przepisów art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. pozostawił temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.