Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni L. G. wniosła o podział majątku wspólnego w skład którego wchodzą nakłady z ich majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika w postaci domu mieszkalnego piętrowego, warsztatu samochodowego, lakierni, budynku gospodarczego oraz wiaty na pojazdy, na działce o pow. 00.13.00 ha położonej w miejscowości G., dla której w Sądzie Rejonowym w Żninie prowadzi księgę wieczystą KW nr (...) z zobowiązaniem S. G. do przeniesienia własności udziału wynoszącego ½ część w/w zabudowanej nieruchomości. W uzasadnieniu wskazała, iż małżeństwo stron zawarte zostało 9 czerwca 1990 r., a rozwiązane zostało przez rozwód dnia 9 czerwca 2009 r., z winy uczestnika. Rok przed małżeństwem rodzina wnioskodawczyni oraz zatrudnieni przez jej ojca pracownicy wykonywali pustaki z przeznaczeniem na planowaną budowę domu dla stron. Również przed zawarciem małżeństwa zostały wykonane fundamenty na dom. Wnioskodawczyni podniosła, że po podjęciu pracy, co roku brała pożyczkę z kasy zapomogowo-pożyczkowej z przeznaczeniem na budowę domu, co dwa lata natomiast pożyczkę na ten cel. Stopniowo także w trakcie małżeństwa budowali warsztat samochodowy, w którym pracuje uczestnik, a także lakiernię, wiatę na pojazdy o dużych gabarytach oraz budynek gospodarczy.

Uczestnik S. G. w odpowiedzi na wniosek wniósł o ustalenie, że w skład majątku wspólnego wchodzą nakłady poczynione na nieruchomość zapisaną w księdze wieczystej KW nr (...) oraz zasądzenie od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni stosownej spłaty tj. do ¼ wartości całej zabudowanej nieruchomości.

Uczestnicy w trakcie postępowania wnieśli o ustanowienie odrębnej własności dwóch lokali mieszkalnych.

Sąd Rejonowy w Szubinie postanowieniem z dnia 18 czerwca 2014 r. w sprawie IX Ns 1/13 po rozpoznaniu sprawy z wniosku L. G. z udziałem S. G. o podział majątku wspólnego:

I.  zobowiązał uczestnika S. G., by zawarł z wnioskodawczynią L. G. umowę o treści: „S. G. oświadcza, że przenosi na rzecz L. G. udział wielkości ½ w prawie własności zabudowanej nieruchomości położonej w G. o powierzchni 0,13 ha zapisanej w księdze wieczystej (...), a L. G. oświadcza, że wyraża na powyższe zgodę”;

II.  ustalił, że w skład majątku wspólnego L. G. i S. G. wchodzą:

-

zabudowana nieruchomość położona w G. o powierzchni 0,13 ha zapisana w księdze wieczystej (...),

-

ruchomości: tokarka uniwersalna T. (...)o wartości 1462,50 zł, półautomat spawalniczy C. (...) o wartości 483,72 zł, szlifierka kątowa B. (...) o wartości 102,50 zł, kosiarka spalinowa B. (...) o wartości 154 zł, myjka ciśnieniowa K. o wartości 450 zł, zgrzewarka H.o wartości 305,57 zł, lutownica transformatorowa o wartości 43,17 zł, szpadel ogrodniczy o wartości 8,16 zł, łopata o wartości 7,84 zł, grabie o wartości 3,63 zł, półautomat spawalniczy T. (...) o wartości 519,92 zł

III.  dokonał podziału majątku wspólnego L. G. i S. G. w ten sposób, że:

1.  ustanowił w budynku mieszkalnym stojącym na nieruchomości opisanej w punkcie I zapisanej w księdze wieczystej (...) zgodnie z opiniami biegłego G. K. (1) z 27.08.2013r. (k.481-485) i 28.03.2014r.(k. 528-558) odrębną własność:

a)  lokalu numer (...) położonego na parterze w budynku składającego się z 3 pokoi, kuchni, przedpokoju i łazienki z WC o łącznej powierzchni 80,74 m ² wraz z pomieszczeniami przynależnymi w budynku warsztatowym o powierzchni 71,32 m ², budynku warsztatowo-gospodarczym o powierzchni 147,86 m ² i budynku magazynowym o powierzchni 13,50 m ² oraz udziałem w prawie własności nieruchomości wspólnej o wielkości 31342/40510 o wartości 84.000 zł;

b)  lokalu numer (...) położonego na piętrze budynku składającego się z 3 pokoi, kuchni, przedpokoju i łazienki z WC o łącznej powierzchni 91,68 m ² wraz z udziałem w prawie własności nieruchomości wspólnej o wielkości 9168/40510 o wartości 95.500 zł;

2.  przyznał opisany wyżej lokal mieszkalny numer (...) na wyłączną własność S. G. i opisany wyżej lokal mieszkalny numer (...) na wyłączną własność L. G.;

3.  podzielił do wyłącznego korzystania grunt na nieruchomości opisanej w punkcie I zgodnie z rysunkiem numer(...) stanowiącym załącznik do opinii biegłego G. K. (1) z 27.08.2013 r. (k.485) przyznając do wyłącznego korzystania L. G. część działki po stornie północno-zachodniej z wyłączeniem pasa o szerokości jednego metra wzdłuż zachodniej krawędzi budynków prowadzącej do wejścia uczestnika do budynku mieszkalnego, a S. G. pozostałą część tej działki;

4.  przyznał na wyłączną własność S. G. wszystkie ruchomości opisane w punkcie II;

5.  zasądził tytułem dopłaty od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni kwotę 2.991,78 zł płatną w terminie 3 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia z ustawowymi odsetkami w razie opóźnienia w zapłacie w powyższym terminie;

IV.  stwierdził, że wnioskodawczyni i uczestnik ponoszą koszty związane ze swoim udziałem w sprawie

Sąd Rejonowy rozpoznając niniejszą sprawę I instancji, oparł swoje rozstrzygnięcie w przedmiotowej sprawie, na następujących ustaleniach faktycznych:

Wnioskodawczyni L. G. i uczestnik S. G. poznali się w latach osiemdziesiątych. W związku z planami matrymonialnymi na darowanej uczestnikowi działce położonej w G., zapisanej wówczas w księdze wieczystej KW nr (...), zaczęto jeszcze przed ślubem prace nad budową domu. W pracach tych uczestniczyli członkowie obu rodzin. W 1989 r. K. K. (1), sprzedał uczestnikowi wyposażenie warsztatu w postaci: podnośnika czterokolumnowego, wiertarki kowadła, podnośnika najazdowego, wózka transportowo-naprawczego, dwóch zestawów naprawczych i osprzętu.

Strony zawarły związek w czerwcu 1990 r. Nadal ze wspólnych środków kontynuowana była budowa domu mieszkalnego oraz budynków warsztatowo-gospodarczych. W trakcie małżeństwa nabyte również zostały narzędzia i urządzenia w postaci tokarki uniwersalnej, 2 półautomatów spawalniczych, szlifierki kątowej, kosiarki spalinowej, myjki ciśnieniowej, zgrzewki, lutownicy transformatorowej, szpadla, łopaty i grabi.

W czerwcu 2009 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy orzekł rozwiązanie małżeństwa L. G. i S. G. przez rozwód.

W dalszej kolejności Sąd zwrócił uwagę, że na skutek rozwodu ustała wspólność ustawowa małżeńska wnioskodawczyni i uczestnika. W związku z czym L. G. mogła skutecznie żądać podziału majątku wspólnego na podstawie art. 35 krio. Zaznaczył także, że zainteresowani początkowo składali odmienne wnioski dotyczące nieruchomości. Częściowo różne był też ich twierdzenia co do zakresu nakładów poczynionych na budowę przez wnioskodawczynię i uczestnika oraz członków ich rodzin. Ostatecznie oboje zainteresowani wnieśli o ustanowienie odrębnej własności lokali mieszkalnych. Skoro natomiast bezspornie przedmiotowa nieruchomość stanowi własność uczestnika, to niewątpliwie S. G. musiał zaakceptować żądanie wnioskodawczyni, by przenieść na nią udział wielkości ½ w prawie własności tej nieruchomości.

Przechodząc do oceny prawnej Sąd I instancji zważył, że przeniesienie takiego udziału na rzecz współmałżonka na podstawie art. 231 § 1 k.p.c. w postępowaniu o podział majątku wspólnego jest dopuszczalne (vide: Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 11.03.1985 r. III CZP 7/85, OSNCP nr 11 poz. 170). Jest to wówczas sposób rozliczenia nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków. W związku z czym Sąd ten uznał za zasadny wniosek L. G., a więc zobowiązał S. G. do zawarcia umowy z L. G. opisaną w punkcie I postanowienia.

Natomiast ustanowienie odrębnej własności lokali zostało dokonane przez Sąd Rejonowy, zgodnie z art. 211 k.c. w zw. z art. 46 krio i art. 1035 k.c. oraz art. 7 ust 1 ustawy z dnia 24.06.1994 r. o własności lokali. Sąd Rejonowy w tym zakresie oparł się na opinii biegłego G. K. (1) (k.300-310, 326,481-485, 528-558, 503) i ustanowił odrębną własność lokalu nr (...) na paterze składającego się z 3 pokoi, kuchni, przedpokoju i łazienki z WC wraz z pomieszczeniami przynależnymi w budynku warsztatowym, warsztatowo-gospodarczym i magazynowym przyznając go S. G. oraz lokalu nr (...) na piętrze składającego się z 3 pokoi, kuchni, przedpokoju i łazienki z WC przyznając go L. G.. Zdaniem Sądu Rejonowego uwzględniając oświadczenie wnioskodawczyni, o którym jest mowa w opinii z 27.08.2013 r. oraz wykorzystanie pomieszczeń przynależnych w działalności uczestnika, doszedł do przekonania, iż pomieszczenia przynależne winny być związane z własnością lokalu nr (...). Odmienne ustalenia prowadziłyby do konieczności ponownego oszacowania lokali. Zgodnie z art. 3 ust 3 ustawy o własności lokali stosowanie do powierzchni lokali i pomieszczeń przynależnych określono udziały zainteresowanych we współwłasności nieruchomości wspólnej. Udział wnioskodawczyni został ustalony w wysokości 9168/40510, a udział uczestnika 31342/40510. Sąd nie miał zastrzeżeń do ustalenia przez biegłego wartości lokali i dlatego też wartość lokalu nr (...) określono na 84.000 zł, a wartości lokalu nr (...) na 95.500 zł. Natomiast zainteresowani oświadczyli, że z tytułu wartości lokali oraz nakładów związanych z ich wyodrębnieniem nie roszczą wzajemnych pretensji.

Na podstawie art. 206 k.c. w zw. z art. 46 krio i art. 1035 k.c. zainteresowani mogli też domagać się podziału gruntu na wspólnej działce od wyłącznego korzystania. W ocenie Sądu I instancji najbardziej optymalnym i uwzględniającym interesy każdego z zainteresowanych był podział wskazany przez biegłego G. K. i przedstawiony na rysunku na kacie 485. Umożliwia on bowiem korzystanie z nieruchomości bezkonfliktowo przez wnioskodawczynię i uczestnika, a także pozwala L. G. na postawienie garażu. Sąd odnosząc się do żądania L. G. tj. rozliczenia z tytułu wyposażenia warsztatu wnosząc o przyznanie tych urządzeń i narzędzi byłemu mężowi oraz zasadzenie na jej rzecz spłaty z tego tytułu. Na podstawie zeznań świadków, którym dał wiarę K. K. i R. Ż. ustalił, że w skład majątku wspólnego wchodzą: tokarka uniwersalna T. (...) o wartości 1462,50 zł, półautomat spawalniczy C. (...) o wartości 483,72 zł, szlifierka kątowa B. (...) o wartości 102,50 zł, kosiarka spalinowa B. (...) o wartości 154 zł, myjka ciśnieniowa K. o wartości 450 zł, zgrzewarka H.o wartości 305,57 zł, lutownica transformatorowa o wartości 43,17 zł, szpadel ogrodniczy o wartości 8,16 zł, łopata o wartości 7,84 zł, grabie o wartości 3,63 zł, półautomat spawalniczyT. (...)o wartości 519,92 zł. Ze względu na wykorzystywanie tych narzędzi i urządzeń przez S. G. uzasadnione było ich przyznanie właśnie uczestnikowi o czym Sąd postanowił na podstawie art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 46 krio i art. 1035 k.c. w z związku z tym zasądził na rzecz wnioskodawczyni połowę ich wartości tj. kwotę 2.991,78 zł określając przy tym trzymiesięczny termin do zapłaty.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c.

Postanowienie Sądu Rejonowego zaskarżyli oboje uczestnicy.

Wnioskodawczyni w swojej apelacji zaskarżyła postanowienie w części dotyczącej nie dokonania podziału majątku wspólnego w postaci: warsztatu samochodowego, lakierni, wiaty na pojazdy, budynku gospodarczego. Zarzucając naruszenie przepisów nakładających na Sąd obowiązek dokonania ustaleń co do składu i wartości majątku stron, to jest poprzez nie należyte rozważenie całego materiału dowodowego w sprawie. Podała, że biegły G. K. z dziedziny oszacowania nieruchomości dokonał wyceny budynku mieszkalnego nie uwzględniając pozostałych w/w składników, które były budowane podczas trwania małżeństwa stron. Wskazując na powyższe zarzuty wnioskodawczyni wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia celem ustalenia wartości składników majątku wspólnego.

Uczestnik w swojej apelacji zaskarżył postanowienie w części dotyczącej nałożonego na niego zobowiązania przeniesienia na rzecz wnioskodawczyni udziału wielkości ½ w prawie własności zabudowanej nieruchomości oraz określenia przez Sąd sposobu podziału gruntu na wspólnej działce do wyłącznego korzystania. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił:

1)  naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnie, tj. art. 231 § 1 k.c. w odniesieniu do stanu faktycznego w niniejszej sprawie przez przyjęcie, że uczestniczce przysługuje udział wielkości ½ w prawie zabudowanej nieruchomości położonej w G. o powierzchni zapisanej w księdze wieczystej (...),

2)  sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez określenie sposobu podziału gruntu na wspólnej działce do wyłącznego korzystania w sposób wskazany przez biegłego na karcie 485.

Wskazując na powyższe zarzuty uczestnik wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia w części w pkt I i III ppkt 3 postanowienia i orzeczenie:

-

„ S. G. oświadcza, że przenosi na rzecz L. G. udział wielkości ¼ w prawie własności zabudowanej nieruchomości położonej w G. o powierzchni 0,13 ha zapisanej w księdze wieczystej (...), a L. G. oświadcza, że wyraża na powyższe zgodę.”,

-

„podzielić do wyłącznego korzystania grunt na nieruchomości opisanej w pkt 1 przyznając do wyłącznego korzystania L. G. część działki po stornie północno-zachodniej do granicy na wysokości usytuowania płyty balkonowej budynku mieszkalnego, a S. G. pozostałą część działki”

Uczestnik wniósł również o zasądzenie od wnioskodawczyni na swoją rzecz kosztów postępowania w niniejszej sprawie.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Obie apelacje były zasadne.

Zważyć należy, iż sąd dokonując podziału majątku wspólnego dokonuje podziału rzeczy i praw majątkowych. Do postępowania o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami stosuje się odpowiednio przepisy o dziale spadku (art. 680-689 k.p.c.), oraz o zniesieniu współwłasności. Zasadą jest, że sąd ustala skład majątku wspólnego z urzędu, w tym prawo do żądania zwrotu nakładów poczynionych z majątku wspólnego na majątek odrębny (art. 45 § 1 i 2 k.r.o.). Zatem Sąd ma obowiązek orzeczenia o przyznaniu jednemu z byłych małżonków istniejących składników majątkowych i dokonania rozliczenia ich wartości. Inna jest regulacja dotycząca żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Bowiem w tym przypadku brak jest podstaw do nałożenia na sąd obowiązku działania z urzędu.

W pierwszej kolejności odnosząc się do zarzutów zawartych w apelacji wnioskodawczyni należy stwierdzić, iż rację ma skarżąca, że Sąd I instancji nie rozliczył części nakładów z majątku wspólnego na majątek odrębny w postaci: warsztatu samochodowego, lakierni, wiaty na pojazdy, budynku gospodarczego. Powyższy brak skutkował naruszeniem obowiązku dokonania przez sąd ustalenia z urzędu wartości majątku ulegającemu podziałowi.

Odnosząc się do tego zarzutu w świetle poczynionych wcześniej ustaleń wskazać należy, że ustalenie wartości nieruchomości i ich uwzględnienie w podziale może nastąpić dopiero po ich wycenie przez biegłego. Sąd pierwszej instancji rozstrzygając o podziale majątku wspólnego oparł się na opiniach biegłego sądowego G. K.. Jednak w tych opiniach brak jest wyceny nakładów na nieruchomość w postaci: warsztatu samochodowego, lakierni, wiaty na pojazdy, budynku gospodarczego. Biegły sądowy dokonał jedynie wyceny nieruchomości w postaci budynku mieszkalnego, szacując oddzielnie parter oraz piętro. W swojej opinii biegły pominął wycenę pozostałych budynków. A Sąd dokonując podziału nieruchomości, przydzielił je do lokalu nr (...) należącego po podziale do uczestnika. Nie orzekł jednak o obowiązku spłaty od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni. W związku z nie uwzględnieniem w opinii biegłego wyceny tych części nieruchomości, nie można ustalić wysokości spłat.

Zarzuty podniesione przez uczestnika w apelacji również były zasadne. Skarżący zarzucał Sądowi ustalenie niewłaściwej proporcji we własności gruntu, bowiem Sąd nakazał przeniesienie na rzecz wnioskodawczyni udział wielkości ½ w prawie własności zabudowanej nieruchomości położonej w G. o powierzchni 0,13 ha zapisanej w księdze wieczystej (...), a L. G. oświadcza, że wyraża na powyższe zgodę”, jednakże w należyty sposób nie uzasadnił tego rozstrzygnięcia. Skoro bowiem wnioskodawczyni z całej nieruchomości obejmującej budynek mieszkalnych (dwa wyodrębnione lokale mieszkalne), budynek warsztatowym o powierzchni, budynek warsztatowo-gospodarczy i budynek magazynowy, uzyskała własność tylko lokalu nr (...), to powstaje pytanie czy słuszne zatem jest przyznanie jej połowy udziału w całości własności nieruchomości.

Zasadne są również zarzuty stawiane przez uczestnika co do podziału quoad usum nieruchomości gruntowej wokół budynku. Pozostawienie uczestnikowi pasa o szerokości 1 metra wokół budynku do użytkowania nie jest bowiem ergonomiczne. Jednakże w tej sprawie, po ponownym jej rozpoznaniu przez Sąd Rejonowy i ustaleniu właściwej proporcji udziału uczestników we własności nieruchomości, Sąd podejmie również decyzję w kwestii podziału nieruchomości do wyłącznego korzystania przez byłych małżonków w zależności od na nowo ustalonych udziałów.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy ustali wartość warsztatu samochodowego, wiaty na pojazdy, budynku gospodarczego oraz lakierni i dopiero wówczas rozliczy nakłady z majątku wspólnego na majątek osobisty uczestnika, z odpowiednią spłatą. Dokona również ustalenia udziałów w nieruchomości z uwzględnieniem wyżej wskazanych wytycznych oraz na nowo określi podział quad usum.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zaskarżone postanowienie z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Szubinie, pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego (art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.).

Apelacja wnioskodawczyni okazała się zasadna, a orzeczenie sądu I instancji- z uwagi na nierozpoznanie istoty sprawy podlegało uchyleniu, a sprawę należało przekazać do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, pozostawiając rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.