Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powód M. H. wniósł o zasądzenie od pozwanego W. Z. kwoty 12.000 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 18 stycznia 2013 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

W zakreślonym terminie pozwany wniósł sprzeciw od nakazu zapłaty .podnosząc zarzut przedawnienia roszczenia powoda.

W odpowiedzi na sprzeciw powód wskazał, iż swoje żądanie opiera na przepisach o bezpodstawnym wzbogaceniu, stąd też w jego ocenie w niniejszej sprawie nie ma zastosowania trzyletni okres przedawnienia.

W toku postępowania strony podtrzymały swoje twierdzenia.

Wyrokiem z dnia 7 października 2013 roku Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo / punkt 1 / i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2417 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Powyższy wyrok Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach natury prawnej.

Powód M. H. od 2000r. do września 2008r. prowadził działalność gospodarczą pod nazwą PHU (...) z siedzibą w B.. W tym okresie współpracował z firmą PHU(...)spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w B., której członkiem zarządu był pozwany W. Z.. Zadłużenie powoda wobec tej spółki na chwilę zakończenia współpracy wynosiło około 50.000 złotych.

W dniu 06 listopada 2008r. powód przelał na konto prywatne pozwanego kwotę 12.000 złotych, licząc na zwolnienie go z obowiązku świadczenia tej kwoty wobec spółki (...) w B.. Na dzień dokonania przelewu suma zobowiązań

powoda z tytułu samych odsetek od niezapłaconych w terminie faktur wynosiła 32.228,14 zł.

Nakazem zapłaty z dnia 04 czerwca 2009r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy IX Wydział Gospodarczy zasądził od powoda na rzecz Przedsiębiorstwa Handlowo-Usługowego (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B. kwotę 51.754,86 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wymagalności poszczególnych faktur do dnia zapłaty. Powód nie zaskarżył tego orzeczenia.

Spółka skierowała sprawę do egzekucji. Na dzień 18 czerwca 2012r. zaległość powoda wobec spółki wynosiła 15.510 zł tytułem należności głównej i 5.135,41 zł z tytułu zaległych odsetek (łącznie 20.645,51 zł). Pismem z dnia 12 sierpnia 2009r powód wystąpił do pozwanego o ograniczenie egzekucji o dokonaną przez niego wpłatę w wysokości 12.000 zł oraz zadeklarował wolę dokonywania dobrowolnych wpłat. Z uwagi na zaspokojenie w całości roszczeń wierzyciela wynikających z nakazu zapłaty Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy J. D. w dniu 10 października 2012r. wydał postanowienie o zakończeniu postępowania egzekucyjnego.

Pismem z dnia 18 grudnia 2011 r. powód wezwał pozwanego do zwrotu wpłaconej na jego konto osobiste kwoty 12.000 zł.

Sąd Rejonowy ustalając stan faktyczny oparł się na złożonych dokumentach przedłożonych przez strony, zeznaniach świadków P. S.,W. S.oraz w oparciu o dowód z przesłuchania stron.

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty zgromadzone w sprawie, albowiem ich autentyczność nie była kwestionowana przez strony i nie wzbudziły one wątpliwości Sądu, co do ich prawdziwości.

Sąd Rejonowy odnosząc się do zeznań świadka P. S. wskazał, że nie budziły one żadnych wątpliwości odnośnie prowadzenia przez powoda działalności gospodarczej, czy też istnienia zobowiązań powoda wobec spółki (...). Wątpliwym jedynie było twierdzenie świadka, iż dokonana przez powoda wpłata miała dotyczyć spłaty zadłużenia w zamian za zwolnienie z odsetek. Pozwany kategorycznie temu zaprzeczył, zaś w aktach sprawy brak jest wiarygodnego dowodu

na powyższą okoliczność. Z załączonego do akt sprawy dowodu potwierdzenia wpłaty 12.000 zł na konto osobiste powoda nie wynika, z jakiego tytułu powyższa kwota została wpłacona. Ponadto z zeznań świadkaW. S.wynikaj iż nigdy nie słyszał, aby ktoś spłacał zadłużenie wobec spółki (...). na prywatne konto pozwanego.

Za wiarygodne Sąd Rejonowy uznał także zeznania świadka W. S., z uwagi na to, że były one szczere, wolne od domysłów i oparte na rzeczywistej wiedzy świadka. Wobec tego Sąd nie znalazł podstaw do odmówienia zeznaniom omawianego świadka wiarygodności i w pełni dał wiarę jego zeznaniom.

Sąd I instancji uznał natomiast zeznania powoda za wiarygodne jedynie częściowo. Sąd dał wiarę powodowi, co do tego, że prowadził działalność gospodarczą i w jej ramach współpracował z firmą (...). oraz, że listopadzie 2008r. wpłacił na konto pozwanego kwotę 12.000 zł, co pozostawało w związku z prowadzoną przez powoda działalnością gospodarczą, gdyż powód liczył na zwolnienie go przez pozwanego ze zobowiązań wobec spółki (...). do wysokości wpłaconej kwoty. Za wiarygodne Sąd uznał także relacje powoda dotyczące istnienia zadłużenia wobec spółki (...), prowadzenia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego oraz całkowitego zaspokojenia wierzytelności spółki. W tym zakresie relacje powoda są zgodne z ustalonym w sprawie stanem faktycznym: Sąd nie dał natomiast wiary powodowi w części, w jakiej zeznał, że zawarł z pozwanym porozumienie co do spłaty zadłużenia i że dokonana przez niego wpłata kwoty 12.000 zł na konto osobiste pozwanego skutkować miała zwolnieniem go z obowiązku świadczenia tej kwoty na rzecz spółki (...). Wskazał Sąd, iż gdyby rzeczywiście przelew dotyczył realizacji ugody, to w tytule przelewu byłoby odniesienie do tego faktu. Ponadto nie sposób pominąć okoliczności, iż powód nie zaskarżył nakazu zapłaty wydanego przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, domagając się ograniczenia swojej odpowiedzialności o dokonaną wpłatę.

Sąd przyznał również jedynie w części walor wiarygodności zeznaniom pozwanego W. Z.. Sąd nie dal wiary pozwanemu w zakresie, w którym zeznał, iż wplata powoda została dokonana tytułem zwrotu ceny za zwrócony towar,

który pozwany uprzednio nabył od powoda. Okoliczności te nie znajdują oparcia w jakichkolwiek innych dowodach poza zeznaniami pozwanego. Powód natomiast tym okolicznościom zaprzeczył. W pozostałym zakresie zeznania pozwanego były dla Sądu wiarygodne, albowiem był one logiczne, spójne a przy tym wolne od domysłów i oparte na rzeczywistej wiedzy. Sąd nie dopatrzył się w relacjach pozwanego jakichkolwiek sprzeczności, które mogłyby skutkować odmową im wiarygodności. A zatem, w ocenie Sądu w odniesieniu do zeznań pozwanego nie ma jakichkolwiek podstaw do ich podważenia.

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie z uwagi na zasadność podniesionego przez pozwanego zarzut przedawnienia roszczenia zgłoszonego przez powoda.

Sąd Rejonowy wskazując na treść art. 117 § 1 k.c. wskazał, że przedawnieniu ulegają zatem tylko roszczenia cywilnoprawne o charakterze majątkowym.

Ustawowym skutkiem przedawnienia jest powstanie po upływie terminu przedawnienia po stronie tego, przeciw komu przysługuje roszczenie, uprawnienia do uchylenia się od jego zaspokojenia, czyli tzw. zarzut peremptoryjny. Wykonanie tego uprawnienia powoduje, że roszczenie już nie może być skutecznie dochodzone. Dotyczy to nie tylko roszczenia głównego, ale i odsetek za opóźnienie (tak uchwała SN z 10 listopada 1995 r., III CZP 156/95, OSNCP 3/96, poz. 31). Skorzystanie przez dłużnika z przysługującego mu prawa i uchylenie się od zaspokojenia roszczenia obliguje sąd do oddalenia żądania pozwu obejmującego przedawnione roszczenie.

Sąd Rejonowy przywołując treść art. 118 k.c. regulującego termin przedawnienia wskazał, że skoro zgłoszone przez powoda roszczenie związane jest z prowadzeniem przez powoda działalności gospodarczej, przedawnienie roszczeń z tego tytułu następuje po upływie 3 lat. Bezspornym w sprawie było, iż powód prowadzący działalność gospodarczą pod nazwą PHU (...) był dłużnikiem (...). spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w B., a zatem spłata zadłużenia przez powoda niewątpliwie wiązała się z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. W dniu 06 listopada 2008r. powód przelał na konto osobiste pozwanego kwotę 12.000 zł, mającą stanowić, jak twierdził, spłatę należnych spółce (...) odsetek, natomiast w dniu 04 czerwca 2009r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wydał nakaz zapłaty, zasądzając na rzecz spółki kwotę 51.754,86 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Ostatecznie spłata zobowiązań wobec spółki nastąpiła w drodze egzekucji komorniczej i obejmowała również kwotę dokonanej przez powoda wpłaty w wysokości 12.000 zł. Tym samym stwierdzić należy, iż roszczenie o zwrot bezpodstawnego wzbogacenia, z którym występuje powód, podlega trzyletniemu przedawnieniu przewidzianemu w art. 118 k.c, gdyż powstaje ono w związku z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą (por. wyr. SN z dnia 16 lipca 2003 r., V CK4/02, OSNC 2004, nr 10, poz. 157). Skoro kwota 12.000 zł figurowała na koncie pozwanego bez uzasadnienia prawnego, to w istocie były to środki pieniężne powoda. Wzbogacenie pozwanego nastąpiło w chwili dokonania przez powoda przelewu, to jest w dniu 06 listopada 2008 r. Tymczasem powództwo w niniejszej sprawie zostało wytoczone 16 listopada 2012 r., a więc po 4 latach od dnia wymagalności należności. Przedawnienie należności głównej spowodowało przedawnienie się związanych z nią należności ubocznych, w tym odsetek za opóźnienie. Podkreślił Sąd nadto, że to na powodzie, a nie na pozwanym, ciążył obowiązek wykazania (art. 6 k.c.) okoliczności uzasadniających zasadność dochodzonego roszczenia. Powód w żaden sposób nie wykazał, iż skutecznie może dochodzić roszczenia przed sądem. Strona powodowa nie podała czy następowały jakiekolwiek przerwy w biegu przedawnienia, czy też okoliczności powodujące zawieszenie jego biegu.

W tym stanie rzeczy Sąd przyjął, że roszczenie przedawniło się. W myśl art. 117 § 2 k.c. zd. 1 - po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia.

W ocenie Sądu pozwany skutecznie podniósł zarzut przedawnienia roszczenia dochodzonego przez powoda. W świetle obowiązujących przepisów skorzystanie przez pozwanego z przysługującego mu prawa i uchylenie się od zaspokojenia roszczenia obliguje sąd do oddalenia żądania pozwu obejmującego przedawnione roszczenie.

Mając powyższe na uwadze, Sąd powództwo jako bezzasadne oddalił w całości, o czym orzeczono jak w pkt I sentencji.

Podstawą prawną orzeczenia w pkt II sentencji jest przepis art. 98 k.p.c. Powód, jako przegrywający sprawę, jest obowiązany zwrócić pozwanemu wszelkie poniesione przez niego koszty celowej obrony. Na sumę 2417 zł złożyły się : kwota 2400 zl tytułem wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego, będącego adwokatem ( §. 6 pkt 5 w zw. z §. 2 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ) i kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa procesowego.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając go w całości, zarzucając mu:

1.  naruszenie prawa materialnego art. 120 § 1 k.c. wynikającego z niewłaściwego jego wykładni a polegające na błędnym oznaczeniu przez Sąd dnia w którym roszczenie powoda stało się wymagalne jako momentu dokonania przez powoda przelewu na konto pozwanego podczas gdy za datę tę należy przyjąć najwcześniej datę wezwania pozwanego do zwrotu wpłaconej sumy bądź też datę zakończenia postępowania egzekucyjnego,

2.  naruszenie art. 118 k.c. w zw. z art. 405 k.c. poprzez zastosowanie trzyletniego terminu przedawnienia w stosunku do roszczeń powoda,

3.  naruszenie przepisu art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie wadliwej oceny materiału dowodowego, a polegającej na bezpodstawnym odebraniu waloru wiarygodności twierdzeniom powoda w zakresie zawarcia z pozwanym porozumienia mającego skutkować zwolnieniem go ze świadczenia wobec spółki (...). do wysokości kwoty przelanej na prywatne konto pozwanego.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości, oraz zasądzenie kosztów procesu.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o oddalenie apelacji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja powoda okazała się zasadna, co skutkowało zmianą zaskarżonego wyroku w postulowanym zakresie.

Sąd Rejonowy dokonał w przedmiotowej sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd Okręgowy podziela, wyciągnął jednak następnie błędne wnioski natury prawnej uznając, że powództwo winno podlegać oddaleniu z powodu przedawnienia roszczenia.

Na wstępie rozważań należy wskazać, iż wbrew zarzutom apelacji, Sąd Okręgowy również podziela stanowisko, że nie mogło być mowy o zawartym między stronami porozumieniu co do spłaty zadłużenia. Nie istniały jednak wątpliwości, iż kwota 12.000 zł przekazana pozwanemu przez powoda, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej z jego konta firmowego następowała na spłatę należnych spółce (...). odsetek. Mając na uwadze zebrany w sprawie materiał dowody, prawidłowo oceniony przez Sąd Rejonowy w tym zakresie nie sposób podważyć przedmiotowego ustalenia. Nie można wiec także podzielić zarzutu naruszenia treści art. 233 k.p.c. przez Sąd I instancji. W orzecznictwie podkreśla się zresztą, że kwestionowanie dokonanej przez sąd oceny dowodów nie może polegać jedynie na zaprezentowaniu własnych, zadowalających dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej, korzystnej oceny materiału dowodowego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10.01.2002 r., II CKN 572/99, LEX nr 53136).

Skoro w sposób niebudzący wątpliwości ustalono, iż wpłata na rzecz pozwanego nastąpiła z konta firmowego powoda i miała na celu uregulowanie należności powstałych w związku z prowadzoną przez powoda działalnością, przyjęty przez Sąd I instancji 3 letni termin przedawnienia, zgodnie z art. 118 k.c. należało uznać za prawidłowy. Czyniło to więc również niezasadnym zarzut apelacji powoda w zakresie naruszenia treści art. 118 k.c. przez Sąd Rejonowy.

Istota apelacji sprowadzała się jednak do kwestii przyjętego przez Sąd Rejonowy terminu wymagalności świadczenia, wskazując że nastąpiło bezpodstawne wzbogacenie pozwanego kosztem majątku powoda.

W orzecznictwie utrwalone jest stanowisko, że zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, nie publ., z dnia 16 lipca 2003 r., V CK 24/02, OSNC 2004, nr 10, poz. 157, z dnia 28 kwietnia 2004 r., V CK 461/03, "Izba Cywilna" 2004, nr 11, s. 43, oraz uchwała z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91, OSNCP 1991, nr 7, poz. 93). Treść art. 455 k.c. określa zatem termin spełnienia przez dłużnika świadczenia w przypadku tych zobowiązań. Zgodnie z treścią wskazanego przepisu dłużnik powinie spełnić świadczenie niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela.

Skutkiem wezwania dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia, (którego termin spełnienia nie był określony), jest więc postawienie tego świadczenia w stan wymagalności. (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2003 r., I CKN 316/01, OSNC 2004, nr 7-8, poz. 117 i z dnia 3 lutego 2006 r., I CSK 17/05, nie publ.). Wezwanie dłużnika do spełnienia świadczenia wynikającego z zobowiązania bezterminowego jest więc jedynie czynnością warunkującą wymagalność roszczenia. Wymagalność roszczenia jest to natomiast stan, w którym wierzyciel może domagać się spełnienia świadczenia, a dłużnik ma obowiązek je spełnić.

Za taką oceną przemawia również treść zdania drugiego art. 120 § 1 k.c. Nie budzi wątpliwości, że art. 120 § 1 k.c. stanowi podstawę określenia początku biegu terminu przedawnienia roszczeń także z tytułu nienależnego świadczenia. Istotne jest przy tym, że przepis ten w zdaniu drugim przewiduje wprost, że wymagalność roszczenia może zależeć od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, co odnosi się także do regulacji zawartej w art. 455 k.c.

Przenosząc powyższe na grunt analizowanej sprawy należy wskazać, iż owszem istnieje możliwość, by tak jak przyjął Sąd Rejonowy ustalić, że termin wymagalności następuje z chwilą spełnienia świadczenia nienależnego, jednakże nie w przedmiotowej sprawie. Cytowane przez Sąd Rejonowy orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 16 lipca 2003 roku wydane zostało na kanwie innego stanu faktycznego. Dlatego też wyrok w takim kształcie nie może się ostać.

Sąd Okręgowy zwrócił natomiast uwagę na orzeczenia Sądu Najwyższego, które wskazują termin wymagalności świadczenia nienależnego z art. 405 k.c. , przyjmując, że roszczenie to staje się wymagalne w terminie, w którym powinno być spełnione zgodnie z art. 455 k.c.. Dla ustalenia terminu wykonania zobowiązania niezbędne jest zatem wskazane powyżej wezwanie dłużnika przez wierzyciela (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2009 roku III CZP 102/09, OSNC 2010/5/75, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lipca 2010 roku, II CSK 126/10, LEX 602678). Wezwanie dłużnika przez wierzyciela do wykonania zobowiązania bezterminowego nie jest przejawem możliwości żądania od dłużnika świadczenia, lecz aktem, który taką możliwość dopiero otwiera, "stawiając to zobowiązanie w stan wymagalności" (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1999 r., III CKN 474/98, "Wokanda" 2000, nr 2, s. 1; z dnia 17 maja 2000 r., I CKN 302/00, nie publ., z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00, OSNC 2003, nr 2, poz. 22). Konsekwentnie należy również przyjąć, że wymagalność roszczeń wynikających z zobowiązań bezterminowych i początek biegu przedawnienia tych roszczeń powinny być określone zgodnie z art. 120 § 1 zdanie drugie k.c. przy uwzględnieniu art. 455 in fine k.c., tak jak to wyżej zostało przedstawione.

W ustalonym stanie faktycznym świadczenie powoda nie było nienależnym już w chwili jego spełnienia tj. 6 listopada 2008 roku – w dniu dokonania przelewu na kwotę 12.000 zł. Stało się ono bowiem dopiero świadczeniem nienależnym w związku z wydanym następnie nakazem zapłaty z dnia 4 czerwca 2009 i prowadzeniu na jego podstawie postępowania egzekucyjnego co do całej kwoty zadłużenia powoda. Dopiero wówczas w toku postępowania egzekucyjnego, z chwilą skierowania przez powoda wezwania do pozwanego do zwrotu świadczenia, zostało ono postawione w stan wymagalności.

Dopiero więc data 18 grudnia 2011 roku - stała się datą wymagalności świadczenia nienależnego powoda. Porównując tę datę z datą wniesienia pozwu wskazać należy, że wbrew temu co ustalił Sąd Rejonowy termin 3 letni przedawnienia, dla roszczenie powoda jeszcze nie upłynął.

Podzielając zatem zarzuty podniesione w apelacji Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w całości i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 listopada 2012 roku do dnia zapłaty.

Jednocześnie na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 108 § 1 k.p.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda aktowe 4817 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, na które to koszty złożyło się wynagrodzenie pełnomocnika powoda będącego adwokatem (§ 6 pkt 5 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 461) oraz 600 zł tytułem opłaty od pozwu, jak i 600 zł tytułem opłaty od apelacji.