Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 10.04.2013 r. organ rentowy na mocy art. 184 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z FUS (tekst jednolity z 2009 r. Dz.U. nr 153, poz. 1227 ze zm.) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8 poz.43) prawa do emerytury odmówił, ponieważ ubezpieczony J. M. nie udokumentował wymaganego 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze wykonywanego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, obowiązującego na danym stanowisku pracy – referenta i inspektora ds. przygotowania produkcji, inspektora ds. kontroli technicznej, i inspektora ds. badań technicznych.

Z tak wydaną decyzją ubezpieczony się nie zgodził. Ma odpowiednie świadectwo, że pracował w warunkach szczególnych w pełnym wymiarze czasu pracy. Sprasowując dozór inżynieryjno techniczny przebywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach o znacznej szkodliwości dla zdrowia , w narażeniu na działanie substancji szkodliwych przy czynnych instalacjach produkcyjnych Zakładów (...) S.A. w B.. Prace o charakterze administracyjno-biurowym polegały na dokumentowaniu wykonywanych badań i były wykonywane sporadycznie.

Organ rentowy podtrzymał swoje stanowisko i wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił i zważył, co następuje :

Odwołujący , urodzony (...) nie jest członkiem OFE. W dniu 03.04.2013 roku złożył wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. Na dzień 01.01.1999 roku udokumentował staż pracy w wymiarze 27 lat, 5 miesięcy i 2 dni. Udowodniony okres zatrudnienia w szczególnych warunkach wynosi 8 lat i 9 miesięcy oraz 7 dni. Do okresu tego nie wliczono zatrudnienia ubezpieczonego od 01.08.1981 r. do 30.04.1986 r., od 11.05.1989 r. do 31.05.1990 r. i od 01.06.1990 r. do 31.12.1998 r.

W tym czasie odwołujący zatrudniony był w firmie Zakłady (...) S.A w B. na stanowisku samodzielnego referenta technicznego ds. przygotowania produkcji i inspektora ds. przygotowania produkcji i dokumentacji (od 01.08.1981 r. do 30.04.1986 r. ), inspektora ds. kontroli technicznej w wymiarze 0,5 etatu (od 11.05.1989 r. do 31.05.1990 r. ) i inspektora ds. kontroli technicznej a następnie badań technicznych od 01.06.1990 r. do 31.12.1998 r. w pełnym wymiarze czasu pracy.

Od 11.05.1989 r. jego pracę zaliczono do prac wykonywanych w szczególnych warunkach jako kontrolę międzyoperacyjną na oddziałach i wydziałach, w których jako podstawowe wykonywane są prace wymienione w wykazie. Zajmuje się badaniami technicznymi na czynnych instalacjach chemicznych ( produkcyjnych ). Pracował także wewnątrz zbiorników, w narażeniu na zatrucie, przy emisji gazów trujących , np. związków epichlorochydryny, fosgenu, chloru, tlenku węgla. Otrzymywał dodatek za prace w warunkach szkodliwych. To stanowisko było związane bezpośrednio z technicznymi badaniami urządzeń i instalacji. Była to praca fizyczna w terenie. Nie zajmował się praktycznie dokumentacją.

Dowód : świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach w aktach ZUS, zeznania odwołującego i świadków P. S., W. S., D. P. k. 24.

Sąd uznał zeznania ubezpieczonego i świadków za wiarygodne, zeznania te nie zawierają sprzeczności, tworzą spójną, logiczną całość, nadto znajdują potwierdzenie w dokumentach składających się na akta pracownicze ubezpieczonego.

Sporną w sprawie pozostawała okoliczność czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15 lat był zatrudniony w warunkach szczególnych, czy taki charakter miało zatrudnienie ubezpieczonego przede wszystkim w okresie: od 11.05.1989 r. do 31.05.1990 r. i od 01.06.1990 r. do 31.12.1998 r.

Sąd dokonał oceny omówionego wyżej stanu faktycznego w kontekście przepisów art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych /Dz. U. z 2009 roku, nr 153,poz.1227 / oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), wydanego na podstawie art. 55 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).

Zgodnie z brzmieniem art. 184 . 1. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.): ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

2. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem – w brzmieniu obowiązującym do dnia 31.12.2012 roku.

Prawo do emerytury na podstawie art. 184 nabywa ubezpieczony, który na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymował się wymaganym okresem ogólnym i szczególnym, natomiast wiek emerytalny osiągnął po tej dacie, niezależnie od tego, czy w chwili dożycia 55/60 lat miał status pracownika, wykonywał inną pracę (np. prowadził działalność gospodarczą), czy też w ogóle nie był zatrudniony (zob. uchwałę SN z dnia 8 lutego 2007 r., II UZP 14/06, OSNPUSiSP 2007, nr 13-14, poz. 199; wyrok SN z dnia 18 lipca 2007 r., I UK 62/07, OSNPUSiSP 2008, nr 17-18, poz. 269 i wyrok SA w Warszawie z dnia 30 kwietnia 2007 r., III AUa 791/06, Apel. - W-wa 2007, nr 3; por. też uzasadnienie wyroku SA w Szczecinie z dnia 21 czerwca 2005 r., III AUa 462/05, OSA 2006, z. 9, poz. 28). (Komentarz do art.184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U.09.153.1227), [w:] K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, ABC, 2009, wyd. III.)

Zgodnie z § 2 w/wym rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Zaliczenie spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Takie też dowody zostały zgromadzone w niniejszym postępowaniu.

Jak słusznie zauważył Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 4 listopada 2008 r. (III AUa 3113/08, Lex nr 552003) „Świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy z 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. W sytuacji, kiedy brak wymaganego świadectwa pracy w warunkach szczególnych wystawionego przez pracodawcę, Sąd może prowadzić postępowanie dowodowe zmierzające do ustalenia, czy praca wykonywana przez stronę, była wykonywana w warunkach wymaganych przepisami rozporządzenia, czy ubezpieczony zajmował któreś ze stanowisk pracy wymienionych w załącznikach nr 1 lub 2 do rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.” Takie też postępowanie należy prowadzić, kiedy organ rentowy zakwestionuje fakty wskazane w tego rodzaju świadectwie (por. wyrok SN z dnia 4 sierpnia 2009 r., I UK 77/09, Lex nr 558288). Przy ustalaniu długości wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze ZUS uwzględnia tylko te okresy, wskazane w świadectwie pracy, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Natomiast w sądowym postępowaniu odwoławczym możliwe jest ustalenie tych okresów także w oparciu o inne dowody (tak SN w orzeczeniu z dnia 21 września 1984 r., III UZP 48/84, LEX nr 14630). Przeprowadzenie innych dowodów przewidzianych na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność pracy w warunkach szczególnych dopuszczalne jest, gdy pracodawca wystawił świadectwo pracy a ZUS kwestionuje jego treść, jak i wówczas, gdy dokument ten nie może zostać sporządzony. Postępowanie przed sądem (na skutek odwołania od decyzji organu rentowego) nie podlega ograniczeniom dowodowym, co wynika wprost z art. 473 k.p.c., zatem każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane, przy czym Sąd nie jest związany środkami dowodowymi dopuszczalnymi przed organami rentowymi (por. wyrok Sądu Najwyższego z 8 kwietnia 1999 r., II UKN 69/98, OSNP 2000/11/439).

Należy zauważyć, że w judykaturze Sądu Najwyższego podkreśla się jednolicie, iż przewidziane w art. 32 i 184 ustawy o emeryturach i rentach prawo do emerytury w niższym niż określony w art. 27 tej ustawy wieku emerytalnym jest ściśle związane z szybszą utratą zdolności do zarobkowania z uwagi na szczególne warunki lub szczególny charakter pracy. Praca taka, świadczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy, przyczynia się do szybszego obniżenia wydolności organizmu, stąd też wykonująca ją osoba ma prawo do emerytury wcześniej niż inni ubezpieczeni. Prawo to stanowi przywilej i odstępstwo od zasady wyrażonej w art. 27 ustawy, a zatem regulujące je przepisy należy wykładać w sposób gwarantujący zachowanie celu uzasadniającego to odstępstwo (por. między innymi wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., I UK 258/06, OSNP 2008/5-6/81; z dnia 17 września 2007 r., III UK 51/07, OSNP 2008/21-22/328; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 62/07, Lex nr 375653; z dnia 6 grudnia 2007 r., III UK 66/07, Lex nr 483283; z dnia 13 listopada 2008 r., II UK 88/08, niepublikowany; z dnia 5 maja 2009 r., I UK 4/09, Lex nr 509022). Podzielając takie rozumienie instytucji emerytury z art. 32 i 184 ustawy o emeryturach i rentach, należy stwierdzić, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jednoznacznie przemawia za uznaniem, iż ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych, stale i w pełnym wymiarze czasu, ponad wymagany okres 15 lat. Istotnym bowiem pozostaje, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy (tak SN w wyroku z dnia 1 czerwca 2010 r., II UK 21/10, Lex nr 619638).

Sąd uznał, iż wystawione ubezpieczonemu świadectwa pracy, jak również pozostałe dowody zgromadzone w toku postępowania sądowego tj. zeznania oraz dokumenty z akt osobowych ubezpieczonego, dają podstawę do zaliczenia spornego okresu (od 01.06.1990 r. do 31.12.1998 r. ) do okresów prac w szczególnych warunkach. Prace o szczególnym charakterze ubezpieczony wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – za wyjątkiem okresu od 11.05.1989 r. do 31.05.1990 r., kiedy praca była wykonywana w wymiarze 05, etatu.

Z ustalenia, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach. Jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt. 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji (Wyrok z dnia 24 września 2009 r. Sąd Najwyższy II UK 31/09 LEX nr 559949 ). Jeżeli zatem pracownik wykonuje bezpośrednio czynności dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, to nawet objęcie tym dozorem także innych prac wykonywanych na tych oddziałach i wydziałach, a niewymienionych w wykazie A, nie pozbawia czynności dozoru inżynieryjno-technicznego charakteru pracy w szczególnych warunkach (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2007 r., I UK 111/07, Lex nr 375689). W przedmiotowej sprawie nie ulega wątpliwości, iż ubezpieczony w spornych okresach swoją pracę wykonywał bezpośrednio na wydziałach produkcyjnych, co w sposób przekonujący i logiczny wyjaśnił w zeznaniach.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że ubezpieczony ma wymagany łączny 15 letni okres zatrudnienia w warunkach szczególnych, uprawniający do przyznania prawa do wcześniejszej emerytury. Spełnienia przez ubezpieczonego pozostałych przesłanek koniecznych do nabycia prawa do spornego świadczenia organ rentowy nie kwestionował.

Dlatego też Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od 01.04.2013 r.

W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy istnieją podstawy do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, którą było wyjaśnienie wątpliwości co do charakteru wykonywanej pracy przez ubezpieczonego. W niniejszej sprawie ingerencja Sądu w celu stwierdzenia istnienia podstaw do przyznania prawa do emerytury w wieku obniżonym nie była konieczna, gdyż organ rentowy już w postępowaniu administracyjnym dysponował wszelkimi niezbędnymi dowodami stanowiącymi podstawę obecnie wydanego orzeczenia. W szczególności błędna była wykładnia co do charakteru pracy odwołującego. Zebrana przez pozwany organ rentowy dokumentacja nie uzasadniała w żadnej mierze zakwestionowania treści przedłożonego świadectwa pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Ponadto na organie rentowym ciąży obowiązek udzielania ubezpieczonym informacji, w tym wskazówek i wyjaśnień, w zakresie dotyczącym warunków i dowodów wymaganych do ustalania świadczeń. Tego obowiązku również organ rentowy w niniejszej sprawie należycie nie wykonał. Z tych względów w punkcie drugim Sąd stwierdził odpowiedzialność organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

SSO Joanna Siupka-Mróz