Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 4 lipca 2013 r. oraz z dnia 14 sierpnia 2013 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu J. K. prawa do emerytury w wieku obniżonym. Organ rentowy powołał się na przepisy art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej jako: „ustawa emerytalna”) i rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej jako: „rozporządzenie z 1983 r.”). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że podstawą odmowy przyznania emerytury było przede wszystkim uznanie, że do dnia 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony nie udowodnił wymaganego 15 letniego okresu pracy w szczególnych warunkach, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy.

Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez przyznanie prawa do emerytury.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując dotychczasowe stanowisko.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczony J. K. (ur. dnia (...)), dnia 22 maja 2013 r. złożył wniosek o przyznanie prawa do emerytury w wieku obniżonym. Organ rentowy uznał za udowodniony staż ubezpieczeniowy na dzień 1 stycznia 1999 roku w wymiarze 25 lat. Organ rentowy zaliczył ubezpieczonemu do okresu zatrudnienia w warunkach szczególnych łącznie 14 lat, 9 miesięcy i 25 dni. Ubezpieczony nie należy do otwartego funduszu emerytalnego.

-okoliczności bezsporne

Postępowanie dowodowe Sąd prowadził na okoliczność ustalenia przesłanki co najmniej 15-letniego okresu pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych, gdyż tylko ten wymóg nabycia prawa do emerytury w wieku obniżonym był między stronami sporny. Ubezpieczony domagał się doliczenia do już wykazanego okresu 14 lat, 9 miesięcy i 25 dni także pracy w warunkach szczególnych w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie (...) w B., gdzie był zatrudniony w okresie od dnia 1 września 1968 r. do 15 stycznia 1976 r. w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy. W tym okresie od 27 kwietnia 1973 r. do 11 kwietnia 1975 r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową, po jej zakończeniu powrócił do pracy na stanowisku kierowcy od dnia 15 kwietnia 1975 r. i na tym stanowisku przepracował do dnia 15 stycznia 1976 r. W związku z tym, że odwołującemu pozostało do udowodnienia jedynie 2 miesiące i 5 dni okresu pracy w warunkach szczególnych, a ostatnio wskazany okres pracy wystarczałby do wykazania ponad 15-letniego stażu w warunkach szczególnych, szczególnie istotne było ustalenie zakresu obowiązków ubezpieczonego w okresie pracy od 15 kwietnia 1975 r. do 15 stycznia 1976 r. Przeprowadzony dowód z zeznań świadka pozwala na uznanie, że w tym okresie ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku kierowcy kierowcy samochodów ciężarowych powyżej 3,5 tony. Analiza dokumentacji osobowej wskazuje, że do jego obowiązków należało kierowanie pojazdem marki S. W-28, którego dopuszczalna masa całkowita przekraczała 3,5 tony. Na protokołach kontrolnych sporządzonych po naruszeniu przez ubezpieczonego obowiązków pracowniczych wyraźnie wymieniono ten środek transportu.

-dowody: świadectwo pracy, karta obiegowa zmiany ,umowa o pracę ora protokoły kontroli w aktach osobowych w kopercie na k. 37 akt sądowych; zeznania świadka M. K. – zapis A/V na płycie CD na k. 32v akt sądowych.

Sąd uznał za wiarygodne dokumenty znajdujące się w aktach rentowych oraz osobowych, gdyż żadna ze stron nie zakwestionowała ich autentyczności i nie było wątpliwości co do prawdziwości zawartych w nich treści. Sąd uznał zeznania świadka za wiarygodne. W dokumentach rentowych tego świadka potwierdzono, że pracował on wraz z ubezpieczonym w tym samym zakładzie pracy i z tego względu widział czym się zajmuje ubezpieczony. Treść wymienionych dowodów jest spójna i jednoznaczna.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zgodnie z treścią art. 184 ust 1 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym do dnia 1 stycznia 2013 r. ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli: 1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz 2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27. Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w tym funduszu na dochody budżetu państwa za pośrednictwem Zakładu. Na podstawie art. 32 ust 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym, czyli w wieku 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Dla celów ustalenia uprawnień emerytalnych za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy rozporządzenia z 1983 r. mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy.

Należy wskazać, iż w przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, przepisy art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z w/wym. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Podobnie należy oceniać możliwość dowodzenia charakteru wykonywanej pracy w przypadku, gdy organ rentowy kwestionuje formalną poprawność zaświadczenia o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach.

Organ rentowy za sporną uznał okoliczność czy ubezpieczony przez okres co najmniej 15 lat wykonywał pracę w warunkach szczególnych. W jego ocenie tej przesłanki ubezpieczony nie spełnia, gdyż nie wykonywał stałej pracy na stanowisku zaliczonym do zatrudnienia w warunkach szczególnych. Stanowisko to nie potwierdziło się jednak w postępowaniu dowodowym przeprowadzonym przed Sądem. Przypomnieć należy, że sąd w oparciu o swobodną ocenę zgromadzonych dowodów, władny jest ustalić, czy odwołujący rzeczywiście wykonywał pracę w warunkach szczególnych, choćby nawet okoliczność ta nie wynikała bezpośrednio ze świadectwa przedłożonego przez pracownika. Dokument w postaci świadectwa pracy, podobnie jak inne dokumenty pracownicze ma charakter dowodu prywatnego i treści z niego wynikające nie należy bezwarunkowo przyjmować za prawdziwe. Świadectwo pracy, podobnie jak i inne dowody podlega weryfikacji co do zgodności z prawdą w kontekście całokształtu materiału dowodowego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 września 2010 r., III AUa 350/10). Aby dokonać oceny charakteru pracy i ustalić, czy może zostać ona zaliczona do kategorii pracy w warunkach szczególnych, niezbędne jest dokładne wyjaśnienie zakresu obowiązków rzeczywiście obciążających danego pracownika na zajmowanym stanowisku. Jak wskazał Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 marca 2007 r., I UK 287/06 przepisy prawa ubezpieczeń społecznych mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, co w konsekwencji oznacza, że określona w ustawie emerytalnej, instytucja "wcześniejszej emerytury" musi podlegać ścisłej wykładni. Z przywileju przejścia na wcześniejszą emeryturę mogą więc korzystać wyłącznie pracownicy, którzy byli rzeczywiście zatrudnieni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w szkodliwych warunkach pracy. W orzecznictwie przyjmuje się, że dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Decydującą rolę w analizie charakteru pracy ubezpieczonego z punktu widzenia uprawnień emerytalnych ma przy tym możliwość jej zakwalifikowania pod którąś z pozycji wymienionych w wykazie A, stanowiącym załącznik do rozporządzenia z 1983 r. Podkreśla się również, że zarządzenia resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia z 1983 r. w zakresie, w jakim stanowią wyłącznie wykazy stanowisk, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A i B będących załącznikiem do rozporządzenia, objęte są odesłaniem określonym w art. 32 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych" (wyrok Sądu Najwyższego z 9 maja 2006 r., II UK 183/05, niepublikowany; także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 21 kwietnia 2004 r., II UK 337/03, OSNP 2004 nr 22, poz. 392). Stanowisko to należy jednak odczytywać z zastrzeżeniem, że wykonywanie pracy na stanowisku określonym w zarządzeniu resortowym, której nie wymieniono w wykazach A i B, stanowiących załącznik do rozporządzenia z 1983 r. nie uprawnia do uzyskania emerytury na podstawie art. 32 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wyroki Sądu Najwyższego z 20 października 2005 r., I UK 41/05, OSNP 2006 nr 19-20, poz. 306; z dnia 23 listopada 2004 r., I UK 15/04, OSNP 2005 nr 11, poz. 161).

Przekładając powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należy, że prace wykonywane przez odwołującego zatrudnionego na stanowisku kierowcy samochodów ciężarowych były objęte wykazem zawartym w załączniku do rozporządzenia z 1983 r. Jeśli chodzi o pracę kierowcy samochodów ciężarowych, to w załączniku nr 1 zawierającym wykaz stanowisk pracy w warunkach szczególnych, ten rodzaj pracy został wymieniony pod poz. 2 w dziale VIII (prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów). Praca wykonywana przez ubezpieczonego była pracą w szczególnych warunkach w rozumieniu nadanym temu pojęciu przez przepisy prawa ubezpieczeń społecznych, gdyż ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał obowiązki kierowcy samochodów ciężarowych. Nawet bowiem przy zaliczeniu do tego okresu wyłącznie pracy po powrocie z wojska, a więc od 15 kwietnia 1975 r. do 15 stycznia 1976 r., to i tak ten okres jest wystarczający, skoro ubezpieczonemu brakowało do wykazania 15 lat jedynie 2 miesięcy i 5 dni. Nawet więc w takim wypadku uzasadnione jest przyjęcie, że odwołujący spełnił warunki konieczne do przyznania emerytury określone w cytowanych wyżej przepisach ustawy emerytalnej i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury od (...)r., a więc od dnia ukończenia 60 roku życia.

Jednocześnie na podstawie przepisu art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej Sąd z urzędu orzekł w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W okolicznościach przedmiotowej sprawy brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonego. Ubezpieczony za sporny okres zatrudnienia nie przedłożył właściwych świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Mając na uwadze sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym, jak również występujące ograniczenia dowodowe, do przyznania ubezpieczonemu prawa do żądanego świadczenia konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego na okoliczność świadczenia przez niego pracy w warunkach szczególnych.

SSO Jan Kalinowski