Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powód – Zakłady (...) S.A. w K. w złożonym pozwie przeciwko pozwanemu (...) Sp. z o.o. we W. wniósł o zapłatę 99.271, 93 euro wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 15 maja 2013 r. do dnia zapłaty. Domagał się również zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazywał, iż strony zawarły umowę dostawy biomasy nr (...). Powód zobowiązał się do należytego wytworzenia i dostarczenia pozwanemu biomasy w ilości 1500 ton =/- 5%, a pozwany zobowiązał się do jej odbioru od powoda.

Zgodnie z §5 ust.2 zd. 1 ww. umowy strony postanowiły, że jeżeli pozwany nie odbierze w miesiącu kalendarzowym towaru w ilości ustalonej harmonogramem dostaw, zapłaci na rzecz powoda karę umowną w wysokości 10% wartości brutto towaru nieodebranego w danym miesiącu kalendarzowym. Ponadto strony ustaliły termin dostawy na grudzień 2012/ styczeń 2013 r. Powód wskazywał, iż pozwany odebrał jedynie 297.630 kg (297, 63 t) towaru. Pismem z dnia 1.02.2013 r. oraz 2.04.2013 r. pozwany przyznał, iż spóźnia się z realizacją umowy zawartej w dniu 10.12.2012 r. Z uwagi na fakt, iż pozwany nie odebrał 1202, 37 t oleju surowego zaktualizował się obowiązek kary umownej z tego tytułu. W związku z tym, powód wystawił w dniu 30.04.2013 r. notę obciążeniową nr (...) na kwotę 114.886, 45 euro. W ramach wzajemnych rozliczeń pozwany zapłacił powodowi 100.000, 00 euro z czego 84.385, 48 euro zostało zaliczone na poczet bieżących należności, pozostałe 15.614, 52 euro pomniejszyło zobowiązanie pozwanego wynikające z noty obciążeniowej, w związku z czym powód domaga się zapłaty kwoty 99.271, 93 euro. Pozwany zobowiązania tego nie uregulował, dlatego też powód wezwał go do zapłaty pismem z dnia 13.05.2013 r. oraz 12.06.2013 r. Pozwany nie odpowiedział na wezwania, ani nie uiścił należności.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 19 sierpnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie żądaniem pozwu, w tym zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 12. 466, 00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty, pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu.

W uzasadnieniu podniósł, iż nie zostały spełnione przewidziane umową przesłanki do naliczenia kary umownej. Wskazał, iż nigdy nie doszło do ustalenia harmonogramu dostaw określającego ilość towaru jaka miała być dostarczana i odbierana w danym miesiącu. Strony w umowie podały jedynie przybliżony okres realizacji całego kontraktu ((...)), co nie może być traktowane jako ustalenie harmonogramu, a więc dokładnego porządku i dat w jakich mają mieć miejsce konkretne dostawy. Tym samym nie nastąpiło zdarzenie, od których uzależnione jest prawo powoda do żądania zapłaty kar umownych. Pozwany nie mógł bowiem naruszyć harmonogramu dostaw, który nie został ustalony. W powyższym kontekście pozwany podnosił, iż zapis § 5 ust. 2 umowy stron z dnia 10.12.2012 r. nr (...) jest zapisem „martwym" i powód nie może uzasadniać nim swojego żądania zapłaty.

Podkreślił, że strony są podmiotami profesjonalnie uczestniczącymi w obrocie gospodarczym, dysponującymi fachową pomocą prawną. Uzasadnionym jest więc oczekiwanie, że składane przez nich oświadczenia woli będą precyzyjnie odzwierciedlać ich rzeczywiste zamiary. Nadto wskazał, że treść umowy została zaproponowana przez stronę powodową, która przesłała pozwanemu gotowy tekst, który po niewielkich zmianach (nie dotyczących jednak treści § 5 w inny sposób niż poprzez zmianę wysokości kar umownych z 5 na 10 %) został podpisany jako umowa.

Pozwany podnosił również, iż powód nie wykazał, aby poniósł jakąkolwiek szkodę w wyniku nienależytego wykonania umowy przez stronę pozwaną. Przedmiotem transakcji miały być bowiem rzeczy oznaczone tylko co do gatunku i stosunkowo łatwo zbywalne (olej roślinny). Powód nawet jeżeli nabył lub wytworzył surowiec dopiero po dniu zawarcia umowy, to mógł sprzedać i z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością sprzedał olej roślinny, który miał być dostarczony pozwanemu innym podmiotom. Tym samym strona powodowa nie może żądać zapłaty kary umownej, gdyż prowadziło by to do uzyskania przez nią niezasadnego wzbogacenia kosztem pozwanego.

Pozwany podniósł także, iż gdyby hipotetycznie uznać, że powód poniósł szkodę lub pomimo braku szkody nadal istnieją podstawy do naliczenia kary umownej, to biorąc pod uwagę okoliczności sprawy, żądana przez stronę powodową kara umowna jest rażąco wygórowana i powinna podlegać miarkowaniu. W tym kontekście pozwany wskazał na okoliczność braku szkody po stronie powoda i ewentualne wzbogacenie jakie strona powodowa osiągnie w razie otrzymania kary umownej, bez ponoszenia niemal żadnych kosztów. Korzyść majątkowa osiągnięta w ten sposób jest znacząco wyższa niż godziwy zysk jaki można by osiągnąć dokonując rynkowej sprzedaży oleju roślinnego będącego przedmiotem umowy stron i przez to jej przyznanie powodowi narusza reguły słuszności.

W piśmie z dnia 2 października 2013 r. powód wskazywał, iż pomimo niesporządzenia harmonogramu w formie pisemnej, strony ustaliły terminy dostaw. Świadczy o tym korespondencja prowadzona pomiędzy stronami. Również §1 pkt 6 umowy stanowi o okresie, w jakim powód miał obowiązek towar wydać a pozwany odebrać. Z postanowień tych wynika, że zamiarem stron było zakreślenie czasu trwania dostaw / odbiorów co odpowiada definicji harmonogramu. Podnosił, iż nie może przy tym budzić wątpliwości, że zamiarem stron towarzyszącym wpisaniu do umowy kary umownej było zabezpieczenie się na wypadek nie wykonania zobowiązania przez drugą stronę (brak dostawy lub odbioru) w terminie określonym w tejże umowie. Argumentacja pozwanego, opiera się na zbyt dosłownym interpretowaniu postanowień umownych. Niezasadne jest również rozgraniczanie ilości nieodebranego przez pozwanego towaru na poszczególne miesiące kalendarzowe zgodnie z literalnym brzmieniem §5 pkt 2 umowy, skoro powód wystawił notę obciążeniową (...)r, kiedy było jasne, że w żadnym z dwóch miesięcy obowiązywania umowy ((...)) nie wykonał zobowiązania w całości.

Nadto powód podnosił, iż powstanie szkody w majątku wierzyciela nie jest przesłanką odpowiedzialności z tytułu kar umownych. Jednakże, na marginesie wskazywał, że strony w umowie ustaliły cenę za olej rzepakowy w kwocie 910 euro/ mt +VAT. Z uwagi na fakt, że pozwany nie odebrał towaru powód zmuszony był poszukiwać zbytu na towar na rynku i sprzedać go innym odbiorcom. W momencie sprzedaży cena za olej rzepakowy wynosiła ok. 841 euro/mt + VAT, a więc o 69 euro mniej niż strony ustaliły. Ponadto powód poniósł koszty związane z magazynowaniem towaru w wysokości 20 zł/ mt miesięcznie.

Nadto powód wskazywał, iż żądanie miarkowania kary umownej nie zasługuje na uwzględnienie, bowiem kara ustalona została na równym, nie odbiegającym od przeciętnie stosowanego w tego typu umowach poziomie i to dla obu stron umowy. Nie ma więc powodu do przyjęcia, aby była ona nadmiernie wygórowana, niesprawiedliwa bądź nierównomiernie obciążająca jedną ze stron.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył, co następuje.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że powoda z pozwanym, łączyła umowa nr (...) z dnia 10.12.2012 r., zgodnie z którą dostawca (powód) zobowiązał się do należytego wytworzenia i dostarczenia odbiorcy (pozwanemu), a odbiorca zobowiązał się do odbioru od dostawcy biomasy w rozumieniu ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych z dnia 25 sierpnia 2006 r. (Dz. U Nr 169, poz. 1199) i dokonania zapłaty z odebrany towar, na warunkach określonych w umowie. Ustalonym towarem był olej rzepakowy surowy, luzem w ilości 1500 ton +/- 5%, zaś termin dostawy przypadał na okres grudzień 2012 – styczeń 2013 r. Cenę strony określiły na 910 EUR/ mt +VAT, zaś odbiorca zobowiązał się do zapłaty tej ceny, za każdą partię dostarczonego towaru w formie przedpłaty. (k.19 akt). Umowa została zawarta na czas określony – 1 rok kalendarzowy licząc od daty podpisania zgodnie z postanowieniami ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych.(k.22 akt). W §5 ust. 2 umowy strony ustaliły, iż w sytuacji gdy odbiorca nie odbierze w miesiącu kalendarzowym towaru w ilości ustalonej zgodnie z harmonogramem dostaw, zapłaci na rzecz dostawcy karę umowną w wysokości 10%wartości brutto towaru nieodebranego w danym miesiącu kalendarzowym. Jednocześnie, w przypadku zapłaty kary, ilość kontraktowa zostanie pomniejszona o ilość, co do której kara została zapłacona. Za ww. ilość towaru, o którą została pomniejszona ilość kontraktowa, dostawcy nie jest należne wynagrodzenie lub dodatkowe odszkodowanie (k.21 akt).

W piśmie z dnia 1.02.2013 r. prezes zarządu pozwanej poinformował o przyczynach o opóźnień i wskazał termin zakończenia realizacji kontraktu. (k.24 akt). Następnie w piśmie z dnia 2 kwietnia 2013 r. prezes zarządu pozwanego ponownie przeprosił za opóźnienia powstałe w wyniku realizacji kontraktu i poinformował, iż zostanie on w pełni zrealizowany do 12 kwietnia 2012 r. ( k. 25 akt). W dniu 30.04.2013 r. powód wystawił pozwanemu notę obciążeniową na kwotę 114.886, 45 euro, informując, iż następuje ono w oparciu o paragraf 5 pkt 2. umowy, i spowodowana jest brakiem odbioru (...), (...) w cenie 910 Eur +5% VAT (k. 28 akt). Powód przyznał, iż w ramach wzajemnych rozliczeń pozwany zapłacił powodowi kwotę 100.000 euro, z czego 15.614, 52 euro zostało zaliczone przez powoda na poczet należności wynikających z noty obciążeniowej (k.4 akt). Powód w pismach z dnia 13.05.2013 i 12.06.2013 r. ponownie wzywał pozwanego do zapłaty odpowiednio pomniejszonej kwoty tj. kwoty 99 271, 93 eur (k.29 i 30 akt).

Charakterystycznym było, iż w niniejszej sprawie pozwany nie kwestionował powoływanych przez powoda twierdzeń, co do nieodebrania przez pozwanego 1202, 37 t oleju. Spornym pomiędzy stronami była natomiast możliwość zastosowania w okolicznościach przedmiotowej sprawy, §5 ust. 2 umowy stanowiącego o możliwości obciążenia odbiorcy przez dostawcę karą umowną.

W tym miejscu wskazać należy, iż przedmiotowy przepis przewidywał zobowiązanie do zapłaty kary umownej, w sytuacji, gdy odbiorca nie odbierze w miesiącu kalendarzowym towaru w ilości ustalonej zgodnie z harmonogramem dostaw. Istnienie „harmonogramu”, w ocenie Sądu stanowiło zatem immanentną i podstawową przesłankę odpowiedzialności pozwanego z tytułu kar umownych. Tymczasem strona powodowa, nie wykazała jakoby w niniejszej sprawie został sporządzony harmonogram, w oparciu o który realizowała ona swe zobowiązanie do dostarczenia oleju rzepakowego.

Podkreślić należy, iż zgodnie z definicją zaczerpniętą ze słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych pod red. W. K. ( wyd. 7, Warszawa 1971) pod pojęciem „harmonogramu” rozumie się „wykres albo opis planowanego przebiegu czynności, robót, produkcji w ciągu pewnego okresu czasu.”

Powódka w piśmie procesowym z dnia 2 października 2013 r. (k.59) przyznała, iż w niniejszej sprawie nie został sporządzony w formie pisemnej harmonogram dostaw.

Zdaniem Sądu Okręgowego natomiast, semantycznego znaczenia tego pojęcia nie wypełniają wskazywane przez powoda pisma prezesa zarządu pozwanego dotyczące całkowitej realizacji kontraktu (k.24-25 akt), ani też określony jednorazowo termin zawarty w wiadomości e-mail (k. 68 akt).

W tym miejscu podkreślić należy, iż stronami umowy były podmioty uczestniczące profesjonalnie w obrocie gospodarczym. Od podmiotów tych należało zatem wymagać, aby formułowały oświadczenia woli w sposób na tyle precyzyjny, aby w pełni rzeczywiście odzwierciedlały ich zamiary. Skoro zatem strony uzgodniły w treści umowy, iż odpowiedzialność z tytułu kary umownej uzależniona jest od istnienia „harmonogramu”, brak tego dokumentu należy rozumieć jako nieziszczenie się zdarzenia warunkującego odpowiedzialność strony. Przy czym w tym miejscu wypada również podkreślić, iż ze względu na dużą ilość przewidzianego do odbioru oleju rzepakowego (1500 ton + 5%) dla prawidłowego wykonania umowy ustalenie harmonogramu dostaw było niezbędne. Brak harmonogramu powodował również, że dostawca (powód) faktycznie był również zwolniony zapłaty kar umownych w przypadku niedostarczenia ustalonej w umowie ilości towaru.

Rację ma zatem pozwany, wskazując iż w tym kontekście zapis §5 ust. 2 umowy stron z dnia 10.12.2012 r. jest zapisem „martwym” i powód nie może uzasadniać nim swojego żądania.

Przy tej konstatacji, bezprzedmiotowe stały się rozważania Sądu co do twierdzeń stron odnoszących się do poniesienia przez powoda szkody, jako przesłanki poniesienia odpowiedzialności z tytułu kar umownych, jak również możliwości miarkowania kary umownej.

Z powyższych względów, stwierdzić należało, że roszczenie oparte na §5 ust. 2 umowy dostawy biomasy nr (...) okazało się bezzasadne, a zatem powództwo podlegało oddaleniu.

O kosztach postępowania należało orzec na podstawie art. 98 § 1 i § 3 kpc w zw. z art. 99 kpc, stosownie do wyniku sprawy. Powódka jako przegrywająca sprawę zobowiązana została do zwrotu na rzecz pozwanej poniesionych przez nią kosztów postępowania przed sądem przy czym Sąd Okręgowy zasądził na rzecz pozwanej wynagrodzenie radcy prawnego w wysokości stawki określonej w § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz, U. Nr 163, poz. 1349 z późn. zm.).