Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 25 stycznia 2022 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy rozpoznając sprawę z powództwa (...) S.A. z siedzibą w W. przeciwko (...) Company sp. z o.o. z siedzibą w B. uwzględnił w całości żądanie pozwu zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 21 255,32 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 3 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty i kosztami procesu, a ponadto przyznał A. N. kwotę 3 600 zł tytułem wynagrodzenia kuratora procesowego pozwanego.

Swoje rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji oparł na podanych niżej ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach.

W dniu 10 października 2017 r. Ł. W., działający w imieniu i na rzecz pozwanej spółki, legitymując się stosowanym pełnomocnictwem, zawarł z (...) S.A. z siedzibą we W. umowę o kredyt ma rachunku bieżącym w kwocie 40 000 zł, zabezpieczając roszczenia (...) poprzez udzielenie:

-

jednego weksla in blanco wraz z deklaracją wekslową,

-

gwarancji w wysokości 60% kwoty kredytu tj. 24 000 zł, na okres do dnia wskazanego w załączniku nr 1, udzielonej przez (...) w ramach umowy portfelowej linii gwarancyjnej de minimis.

Zgodnie z deklaracją wekslową powód miał prawo wypełnić weksel w każdym czasie na sumę odpowiadającą zobowiązaniu z tytułu spłaty kredytu.

Powód wypłacił pozwanemu przyznaną z tego tytułu kwotę.

Firmę powoda zmieniono następnie na (...) S.A., dokonując także modyfikacji siedziby tego podmiotu.

Pozwana spółka zaprzestała spłaty kredytu, w związku z czym powód wypowiedział umowę łączącą strony wzywając kredytobiorcę do spłaty zadłużenia w łącznej wysokości 41 834,91 zł. Pozwana spółka nie spełniła tego żądania. (...) wypłacił powodowi z tytułu gwarancji kwotę 16 283 zł w związku z niewywiązaniem się przez pozwanego z obowiązku spłaty kredytu.

Pismem z dnia 19 marca 2020 r. powód wezwał pozwaną spółkę do wykupu weksla w łącznej kwocie 21 255,32 zł na co składały się należności: 16 000 zł z tytułu przeterminowanego kapitału, 2 386,03 zł tytułem przeterminowanych odsetek oraz 2 869,29 zł tytułem odsetek karnych.

Sąd Rejonowy zważył, że podstawę prawną roszczenia powoda mogły stanowić przepisy Prawa wekslowego, jednakże z uwagi na podniesione w imieniu strony pozwanej zarzuty konieczne okazało się także zbadanie stosunku podstawowego tj. łączącej strony umowy o kredyt w rachunku.

Pozwany (kredytobiorca) zabezpieczył przedmiotowe zobowiązanie kredytodawcy (powoda) poprzez wystawienie na jego rzecz weksla własnego in blanco wraz z deklaracją wekslową. Jak podnosiła strona powodowa, pozwany uregulował jedynie część zobowiązania, a wobec zaprzestania spłaty, umowa kredytu została wypowiedziana. Nieuregulowana części należności wraz z odsetkami oraz prowizjami nie została spłacona pomimo wezwania. Zadłużenie częściowo spłacił wprawdzie gwarant ( (...)), co nie zmienia faktu, że pozwany pozostał nadal zobowiązany do uiszczenia pozostałej jego części w łącznej wysokości 21 255,32 zł.

W ocenie Sądu pierwszej instancji przedłożony przez powoda weksel jest ważny, skoro nie budziło wątpliwości, że został on podpisany przez działającego za pozwaną spółkę należycie umocowanego pełnomocnika (art. 101 Prawa wekslowego). Odnosząc się natomiast do treści stosunku podstawowego łączącego strony – którego zakwestionowanie także mogłoby podważyć zasadność roszczenia dochodzonego na podstawie weksla – Sąd Rejonowy powołał się na regulację art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe z którego wywieść należało zobowiązanie kredytobiorcy (pozwanego) do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Wbrew stanowisku strony pozwanej Sąd a quo uznał umowę kredytu za skutecznie zawartą, a w świetle zaoferowanych przez powoda dowodów nie budził wątpliwości zarówno fakt zarówno otrzymania przez pozwanego przyznanych z tego tytułu środków pieniężnych, jak i prawidłowość obliczenia wysokości pozostałego do spłaty zadłużenia. Poza nieuregulowanym kapitałem dochodzone roszczenie Sąd ten uznał za uzasadnione także gdy chodzi o liczone od niego odsetki, liczone od daty wymagalności, tj. od dnia 3 kwietnia 2020 r. (art. 481 k.c.). Z umowy kredytu wynikało bowiem, że w przypadku kredytu przeterminowanego, kredytobiorca zobowiązany był do uiszczenia maksymalnych odsetek za opóźnienie (art. 481 § 2 ¹ k.c.). Dokonując stosownej kalkulacji, Sąd Rejonowy ustalił, że należne powodowi odsetki za okres do dnia windykacji wynosiły łącznie 2 386,03 zł. Dalsze odsetki (karne) również zostały prawidłowo naliczone przez powoda – na kwotę 2 869,29 zł (na dzień 2 kwietnia 2020).

Za niezasadny Sąd pierwszej instancji uznał również zarzut przedawnienia. Wniesienie pozwu przerwało bieg jego terminu (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.). Ostatnia rata została spłacona 30 września 2018 r., zatem trzyletni termin przedawnienia pozostałych rat upłynąłby z końcem 2021 roku. Tak samo jeśli chodzi o kwoty skapitalizowanych odsetek.

Podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zgodnie z zasadą odpowiedzialności za jego wynik, stanowiły przepisy art. 98 w zw. z art. 99 k.p.c.

Gdy chodzi o przyznane w punkcie III. wyroku radcy prawnemu A. N. wynagrodzenie za czynności kuratora dla pozwanej spółki Sąd Rejonowy wskazał, że uwzględniając nakład pracy kuratora i stopień skomplikowania sprawy wyniosło ono kwotę 2 926,82 zł podwyższoną o podatek od towarów i usług, tj. łącznie 3 600 zł (art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z § 1 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej).

Apelację od powyższego wyroku wniosła strona pozwana zaskarżając wyrok w części, tj. co do zasądzenia odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 5 255,32 zł od dnia 3 kwietnia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu oraz w zakresie braku podwyższenia przyznanego kuratorowi procesowemu pozwanego wynagrodzenia o należny podatek VAT.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu apelujący zarzucił naruszenie:

-

art. 482 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i uwzględnienie żądania pozwu w zaskarżonym zakresie, w sytuacji gdy roszczenie w kwocie 5 255,32 zł obejmowało sumę odsetek przeterminowanych oraz odsetek karnych, od których można żądać odsetek za opóźnienie dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa (zakaz anatocyzmu),

-

§ 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych w zw. z § 1 ust. 3 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej, poprzez jego wadliwą wykładnię polegającą na braku podwyższenia przyznanego kuratorowi wynagrodzenia o należny podatek VAT.

Pozwany wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa co do odsetek ustawowych za opóźnienie liczonych od kwoty 5 255,32 zł od dnia 3 kwietnia 2020 r. do dnia poprzedzającego dzień wniesienia pozwu, podwyższenie przyznanego kuratorowi procesowemu pozwanego wynagrodzenia o należny podatek VAT i zasądzenie od powoda kosztów procesu za drugą instancję, a ponadto o przyznanie ze Skarbu Państwa wynagrodzenia z tytułu pełnienia funkcji kuratora dla pozwanego, podwyższonego o należny podatek VAT.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego zasługiwała na uwzględnienie jedynie w części dotyczącej wysokości wynagrodzenia przyznanego kuratorowi tej strony.

Trzeba zaznaczyć, że w apelacja w postępowaniu uproszczonym ma charakter apelacji ograniczonej i jej funkcją nie jest, tak jak w przypadku apelacji pełnej, ponowne rozpoznanie sprawy, lecz wyłącznie kontrola zgodności z prawem wyroku wydanego przez sąd pierwszej instancji (tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008 nr 6, poz. 55). W aktualnym stanie prawnym podkreśla się, że chociaż funkcja rozpoznawcza tego środka zaskarżenia w postępowaniu uproszczonym nie jest całkowicie wyeliminowana, to jednak sąd odwoławczy pozostaje związany zarzutami apelacyjnymi (art. 505 ⁹ § 1 ¹ i 2 k.p.c.; zob. uzasadnienie uchwały SN z dnia 26 lutego 2021 r., III CZP 19/20, OSNC 2021, nr 7-8, poz. 49). Apelacja ograniczona wiąże więc sąd drugiej instancji, a zakres jego kompetencji kontrolnych jest zredukowany do tego, co w apelacji zarzuci skarżący ( tantum devolutum, quantum apellatum).

Stosownie także do art. 505 ¹³ § 2 k.p.c. skoro w niniejszej sprawie Sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie niniejszego wyroku należało ograniczyć do wyjaśnienia jego podstawy prawnej z przytoczeniem przepisów prawa.

Zarzut naruszenia art. 482 § 1 k.c. nie był uzasadniony. Apelujący w istocie zakwestionował w tym zakresie – gdy chodzi o odsetki liczone od sumy przeterminowanych odsetek oraz odsetek karnych za czas od chwili wytoczenia o nie powództwa – rozmiar roszczenia wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Dokonując oceny prawnej tego stosunku nie można było jednak pominąć, że przedmiotem rozpoznania pozostaje roszczenie wekslowe (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 lutego 2016 r., V CSK 314/15, LEX nr 2026403).

Żądanie pozwu dotyczyło w tej części odsetek od sumy wekslowej, którą jest oznaczona suma pieniężna, co do której weksel zawiera bezwarunkowe polecenie zapłaty (art. 1 pkt 2 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. – Prawo wekslowe; tekst jedn. Dz.U. z 2022 r., poz. 282 ze zm. – dalej „pr. weksl.”). Weksel, wręczony stronie powodowej przez pozwanego dla zabezpieczenia roszczeń wynikających z umowy o kredyt z dnia 10 lipca 2017 r., był wekslem niezupełnym, i zgodnie z deklaracją wekslową powód był uprawniony do wypełnienia weksla w przypadku niedotrzymania przez pozwanego umownych terminów spłaty kredytu „ na sumy odpowiadające aktualnym roszczeniom (…), które są zgodne z księgami (…) i obejmują: kwotę wierzytelności głównej wraz z odsetkami (…) na dzień przedstawienia weksla do zapłaty”. Z kolei wspomniana umowa w paragrafie 3.05 stanowiła o obowiązku zapłaty przez pozwanego odsetek od kredytu przeterminowanego ( zob. deklaracja wekslowa - k. 11 v.; umowa o kredyt – k. 14 akt).

Wypełnienie weksla oznacza, że zobowiązanie wekslowe uzyskuje byt prawny niezależny od stosunku podstawowego, chociaż to stosunek podstawowy rozstrzyga o tym, co może obejmować suma wekslowa (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 26 października 2011 r., I CSK 715/10, LEX nr 110284). Jej elementem składowym mogą być odsetki za opóźnienie (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 czerwca 2010 r., V CSK 461/09, LEX nr 852599). W takim przypadku wierzyciel oblicza odsetki od kapitału i dolicza je do niego, a co łącznie stanowi sumę wekslową, dokładnie w wekslu oznaczoną. Odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie tak ustalonej całości sumy wekslowej, wierzyciel może domagać się od wystawcy weksla na podstawie art. 48 pkt 2 w zw. z art. 43 pr. weksl. (por. wyroki Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 lipca 2015 r., V ACa 8/15, LEX nr 1994866, a także Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 21 czerwca 2017 r., I ACa 994/16, LEX nr 2571540). Należy w związku z tym uznać, że w takim przypadku nie znajduje zastosowania wynikający z art. 482 § 1 k.c. wymóg żądania odsetek za opóźnienie od zaległych odsetek dopiero od chwili wytoczenia o nie powództwa.

Przyjmując zatem – w opisanym wyżej zakresie – za własne ustalenia Sądu pierwszej instancji, a także i jego ocenę prawną (art. 387 § 2 ¹ pkt 1 i 2 k.p.c.) Sąd Okręgowy w tej części oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

Uzasadniony okazał się natomiast drugi z opisanych wyżej zarzutów podniesionych w apelacji. W orzecznictwie nie budzi już wątpliwości, że wynagrodzenie kuratora procesowego ustanowionego na podstawie art. 69 § 1 k.p.c., obowiązanego do rozliczenia podatku od towarów i usług, sąd powinien podwyższyć o kwotę tego podatku (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 2021 r., III CZP 68/20, OSNC 2022, nr 6, poz. 58). W niniejszej sprawie takie rozstrzygnięcie nie wynika jednak z sentencji zaskarżonego wyroku, gdzie kuratorowi pozwanej spółki – będącemu radcą prawnym – Sąd a quo przyznał ww. wynagrodzenie w wysokości 3 600 zł, a więc w kwocie odpowiadającej stawce minimalnej o której mowa w § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Kwota ta stanowi podstawę (górną granicę) w oparciu o którą ustala się wysokość wynagrodzenia kuratora (§ 1 ust. 1 i 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej; Dz. U. z 2018 poz. 536). Dopiero w uzasadnieniu tego wyroku Sąd Rejonowy przedstawił stanowisko wskazujące na ograniczenie wysokości wynagrodzenia kuratora do kwoty 2 926,82 zł, podwyższonego dopiero o kwotę podatku VAT, tj. do kwoty 3 600 zł.

W orzecznictwie utrwalony jest pogląd, że art. 325 k.p.c. wymienia tylko elementy, które wyrok powinien zawierać, nie wyłącza natomiast zamieszczenia w sentencji orzeczenia elementów uzasadnionych względami celowości i praktycznej przydatności (por. np. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów SN z dnia 16 kwietnia 1977 r., III CZP 14/77, OSNCP 1977, nr 7, poz. 106, a także uchwały z dnia 7 sierpnia 2001 r., III ZP 13/01, OSNP 2002, nr 2, poz. 35). W przypadku gdy uprawniony ma status podatnika podatku od towarów i usług, a w związku z tym jest obowiązany do jego rozliczenia, zaznaczenie tego w sentencji należy uznać za element niezbędny, usuwający w tym zakresie wszelkie wątpliwości. Z tych względów Sąd odwoławczy uznał, że w przedmiotowej sprawie zachodzi sprzeczność między sentencją i uzasadnieniem zaskarżonego orzeczenia, co oznacza, że znaczenie powinna mieć sentencja, bo to jej treść określa sposób rozstrzygnięcia sądu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 września 2017 r., III UK 199/16, LEX nr 2390700).

Niezależnie od powyższego Sąd pierwszej instancji nie wyjaśnił w żaden sposób, poza ogólnikowym odwołaniem się do „nakładu pracy i stopnia skomplikowania sprawy”, jakie miałyby być motywy ukształtowania wynagrodzenia kuratora na takim dokładnie poziomie jak wskazany w uzasadnieniu wyroku (powodującego w istocie nie podwyższenie, lecz swoiste obniżenie stawki wynagrodzenia w związku z koniecznością rozliczenia podatku VAT)

Zmieniając w tym zakresie wyrok na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy przyznał jednocześnie kuratorowi pozwanego wynagrodzenie za czynności podjęte w postępowaniu apelacyjnym. Podstawę rozstrzygnięcia w tym zakresie stanowiły przepisy art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 28 lipca 2005 o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r., poz. 1125), a także § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018 r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej (Dz. U. z roku 2018, poz. 536) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 i w zw. z § 2 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Z przepisów tych wynika, że zasadą jest, że wysokość wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony w sprawie cywilnej nie może przekraczać 40 % stawek minimalnych za czynności radców prawnych, jednak – przy wartości przedmiotu zaskarżenia w kwocie 320 zł ( zob. k. 210 akt) – w postępowaniu apelacyjnym nie mniej niż 120 zł. Tak określone wynagrodzenie podwyższono o kwotę podatku od towarów i usług.

Na oryginale właściwy podpis