Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 15 grudnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Dutkiewicz

Protokolant: stażysta Lucyna Dembek

po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 2022 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

sprawy z powództwa A. K. i M. K.

przeciwko R. Bank (...) w W.

o ustalenie i zapłatę

I ustala nieistnienie stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 05.11.2007 r. zawartej pomiędzy powodami A. K. i M. K. a (...) S. A. Oddział w Polsce z siedzibą w W., poprzednikiem prawnym pozwanego R. Bank (...) w W.;

II zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 218 946,57 zł (dwieście osiemnaście tysięcy dziewięćset czterdzieści sześć złotych 57/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07.12.2021 r. do dnia zapłaty;

III zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11 834,00 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Sygn. akt I C 56/22

UZASADNIENIE

Powodowie A. K. i M. K. pozwem z dnia 05.01.2022 r. wnieśli o zasądzenie od pozwanego R. Bank (...) z siedzibą w W., na ich rzecz łącznie kwoty 218 946,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07.12.2021 r. do dnia zapłaty, z tytułu zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwanego kosztem powodów bez podstawy prawnej z uwagi na nieważność umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 05.11.2007 r. za okres od dnia 05.11.2007 r. do dnia 20.10.2021 r. włącznie oraz ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 05.11.2007 r. zawarta pomiędzy powodami a pozwanym, jest nieważna w całości.

Ewentualnie w razie nieuwzględnienia powyżej wskazanych żądań, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz łącznie kwoty 83 980,93 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07.12.2021 r. do dnia zapłaty jako różnicy pomiędzy kwotą pobraną przez pozwanego tytułem spłaty przedmiotowej umowy, a kwotą należną z pomięciem niedozwolonych klauzul umownych zawartych w § 2 ust. 1, § 6 ust. 2 i 7 wymienionej umowy oraz § 7 ust. 4, § 9 ust. 2 pkt 1 i 2, § 11 ust. 1 oraz ust. 3, § 13 ust. 7 , § 14 ust. 8 Regulaminu kredytu hipotecznego udzielonego przez pozwanego z uwzględnieniem oprocentowania przewidzianego w umowie w okresie od 05.11.2007 r. do dnia 20.10.2021 r. włącznie oraz ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powodów z pozwanym powstałym na podstawie przedmiotowej umowy, powodów nie wiążą postanowienia umowne zawarte w § 2 ust.1 , § 6 ust. 2 i 7 wymienionej umowy oraz § 7 ust. 4, § 9 ust. 2 pkt 1 i 2, § 11 ust. 1 oraz ust. 3, § 13 ust. 7, § 14 ust. 8 Regulaminu kredytu hipotecznego udzielonego przez pozwanego ze względu na abuzywny charakter;

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz każdego z powodów z osobna kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powodowie wskazali, że w dniu 05.11.2007 r. jako konsumenci zawarli z pozwanym Bankiem umowę o kredyt hipoteczny nr (...) na kwotę 189 000 PLN w celu sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym . Przedstawiciel Banku poinformował ich, że formularz umowy jest narzucony z centrali Banku i nie podlega żadnej zmianie. Kredyt miał być spłacany w 300 miesięcznych równych ratach i zabezpieczony został m.in. hipoteką na zakupionej nieruchomości.

Wskazali, że zgodnie z umową wypłata kredytu nastąpiła w złotych (§ 2 ust. 1 umowy). Zgodnie § 7 ust. 4 Regulaminu w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wypłata kredytu następuje w złotych według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. Z kolei o wysokości pierwszej raty spłaty kredytu oraz terminach spłaty Bank poinformuje kredytobiorców listownie w ciągu 14 dni od dnia uruchomienia kredytu (§ 11 ust. 1 Regulaminu, § 6 ust. 5 umowy). Natomiast o wysokości kolejnych rat kredytu, wysokości oprocentowania oraz terminach spłaty Bank poinformuje kredytobiorców listownie w ciągu 14 dni od zajścia zdarzeń określonych w § 11 ust. 2 Regulaminu (§ 11 ust. 3 Regulaminu). Odnosząc się do spłaty kredytu zgodnie z § 9 ust. 2 pkt 1 i 2 Regulaminu w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego kredytobiorców prowadzonego w złotych, według kursu sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu. Jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, kredytobiorcy są zobowiązani zapewnić środki na poczet spłaty raty najpóźniej w dniu roboczym poprzedzającym dzień wymagalności raty kredytu. Nie ma przy tym znaczenia w jaki sposób Bank w rzeczywistości ustalał kursy walut. Analizie w świetle przepisów regulujących granice swobody umów podlega treść czynności prawnej, a nie sposób wykonywania umowy. Tym samym gdyby nawet zawarto aneks do umowy przewidujący dalszą spłatę w walucie indeksacji nie miałoby to znaczenia dla przedmiotowej sprawy.

Powodowie podnieśli, że umowa narusza przepis art. 353 ¹ k.c. z uwagi na sposób konstruowania mechanizmu indeksacji i zasad przeliczeń walutowych służących do określania zobowiązań stron. Przeliczenie kwoty kredytu z waluty polskiej na szwajcarską następowało według kursu kupna ustalonego przez pozwanego, zaś przeliczenie salda kredytu i wysokości poszczególnych rat z CHF na PLN następować miało po kursie sprzedaży również ustalonym przez pozwanego. Jednocześnie umowa nie określała żadnych obiektywnych kryteriów ustalania kursów walutowych. Innymi słowy, swoboda pozwanego w tym zakresie nie podlegała żadnym normatywnym ograniczeniom. W związku z tym powodowie wskazali, że sama możliwość jednostronnego kształtowania przez pozwanego kursu walutowego będącego podstawą ustalania salda kredytu i wysokości rat płaconych przez powodów jest wystarczająca do stwierdzenia sprzeczności umowy z naturą stosunku zobowiązaniowego.

Powodowie następnie wskazali, że pozwany naruszył art. 69 ust. 1 poprzez zastosowanie konstrukcji dwóch odrębnych mierników wartości dla indeksacji świadczeń stron związanych z realizacją umowy. Zdaniem powodów strona pozwana uzyskiwała przy każdorazowej zapłacie raty przez powodów dodatkowy, wymierny zysk, nie mieszczący się w zakresie należnych odsetek i prowizji oraz nie spełniając przy tym żadnych świadczeń wzajemnych na rzecz powodów.

Kolejną przyczyną nieważności umowy kredytu, na którą uwagę zwróciła strona powodowa, jest jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Zdaniem powodów na mocy kwestionowanych postanowień umownych pozwany mógł jednostronnie i arbitralnie modyfikować wskaźnik, według którego obliczana była wysokość zobowiązania kredytobiorców, a tym samym bezpośrednio wpływać na wysokość świadczenia tej strony stosunku prawego. Wskazano, że prowadzi to do rażącej dysproporcji w prawach i obowiązkach stron na korzyść pozwanego, będącego przedsiębiorcą w stosunku do powodów, będących konsumentami.

W odpowiedzi na pozew pozwany R. Bank (...) w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany Bank podniósł zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych przez stronę powodową oraz wskazał, że na wypadek uwzględnienia przez Sąd roszczenia powodów podnosi on zarzut zatrzymania kwoty 189 000 zł dotyczący kwoty wypłaconego kredytu.

Dalej wskazał, że powodowie zaciągając zobowiązanie byli świadomi ryzyka kursowego, a przede wszystkim faktu wpływu kursu waluty na wysokość zobowiązania wobec pozwanego oraz wysokość raty. Pozwany podniósł, iż umowie określono, że kursy walut obcych nie odbiegały od kursu sprzedaży NBP oraz kursów innych banków. Pozwany podkreślił, że nie miał możliwości dowolnego lub arbitralnego ustalania wysokości kursu kupna lub sprzedaży CHF/PLN. W ocenie pozwanego łącząca strony umowa w walucie obcej, nie jest sprzeczna z zasadą nominalizmu i to bez względu na ewentualną ocenę poszczególnych jej postanowień.

Pozwany zaznaczył, że wbrew twierdzeniom strony powodowej, mechanizm indeksacji przyjęty w umowie, w tym sposób ustalania kursów waluty obcej, mieści się w granicach swobody umów określonych w art. 353 ¹ k.c. Ponadto pozwany zauważył, że klauzula zmiennego oprocentowania nie wchodzi w skład elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu. W związku z tym nawet ewentualna wadliwość klauzuli zmiennego oprocentowania nie może powodować bezwzględnej nieważności całej umowy kredytowej. Pozwany wskazał także, że klauzule dotyczące indeksacji nie są abuzywne. Kwestionowane postanowienia zostały indywidualnie uzgodnione między stronami, a w konsekwencji przyjęte przez stronę powodową.

Dalej strona pozwana zaprzeczyła, jakoby nie dopełniła ciążących na niej obowiązków informacyjnych. Podkreśliła, że etapie zawierania umowy pozwany wyjaśnił powodom mechanizm działania indeksacji , a także wyraźnie zwrócił jej uwagę na ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do waluty obcej. Pozwany podkreślił ponadto, że postanowienia umowne zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, a nadto przedstawiały informacje wystarczające do podjęcia przez kredytobiorców świadomej i rozważnej decyzji.

W dalszym toku procesu strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 05.11.2007 r. powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W. (obecnie: R. Bank (...) z siedzibą w W.) umowę o kredyt hipoteczny nr (...). Powodowie zawarli umowę jako konsumenci.

Strony ustaliły, że kredyt będzie indeksowany do waluty obcej CHF.

Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy Bank zobowiązał się oddać do dyspozycji kredytobiorców kwotę w wysokości 189 000 zł z przeznaczeniem na zakup lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym, modernizację oraz koszty dodatkowe związane z udzieleniem kredytu.

Wypłata tej kwoty miała nastąpić w walucie polskiej z jednoczesnym zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 7 ust. 4 Regulaminu, przez co została przeliczona według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu lub transzy kredytu.

Okres kredytowania wynosił 300 miesięcy.

Zgodnie z § 3 umowy kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 4,10500% w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem postanowień Regulaminu w zakresie ustalania wysokości oprocentowania. Zmienna stopa procentowa ustalana była jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży Banku w wysokości 1,35 punktów procentowych. Oprocentowanie kredytu ulegało zmianie w zależności od zmiany stopy oprocentowania LIBOR 3M (CHF).

W § 9 ust. 2 Regulaminu kredytowania wskazano, że w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej raty kredytu podlegające spłacie wyrażone w walucie obcej w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego kredytobiorców, według kursu sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu, a jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązująca w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności spłaty raty kredytu.

Ustalono również, że spłata rat kredytu obejmujących część kapitałową i odsetkową przez kredytobiorców następować będzie w terminach i wysokościach określonych w umowie (§ 6 ust. 1). Informacje na temat zmiany stopy procentowej, wysokości rat spłaty oraz terminów spłaty kredytobiorcy mieli otrzymywać w wyciągu bankowym dotyczącym kredytu.

Kredytobiorcy mieli prawo wcześniejszej spłaty kredytu. W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wcześniejsza spłata miała być dokonywana w oparciu o kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku w momencie realizacji dyspozycji (§ 13 ust. 7 Regulaminu).

Zabezpieczeniem spłaty kredytu, tj. kapitału kredytu, odsetek, innych kosztów oraz odsetek od zadłużenia przeterminowanego była hipoteka kaucyjna do wysokości 378 000,00 zł ustanowiona na rzecz pozwanego na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego oraz cesja praw na rzecz Banku z polisy ubezpieczenia w/w nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych.

Dowody : umowa o kredyt hipoteczny – k. 28-30, 103-105;

Regulamin kredytu hipotecznego – k. 31-36; 106-110, 123-127;

Zaświadczenie – k. 37-47

Wyliczenie – k. 48-50;

KRS – k. 59-67;

Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez Bank wzorca umownego bez możliwości negocjacji jej treści. Oferta kredytu w CHF została przedstawiona przez pracownika pozwanego Banku powodom jako korzystna i bezpieczna z uwagi na stabilność waluty CHF. Jako, że powodowie nie posiadali zdolności kredytowej do kredytu złotówkowego, to po zapoznaniu się z tą ofertą pozwanego zdecydowali, że wybiorą kredyt indeksowany w walucie obcej – CHF, który to de facto wówczas był dla nich jedyną dostępną formą kredytu. Bank nie poinformował powodów, że zmiany kursu CHF mogą być nieograniczone.

Wnioskiem z dnia 10.10.2007 r. powodowie wnieśli o udzielenie kredytu hipotecznego przez pozwanego. Powodowie podpisali również oświadczanie, z którego wynikało, że zostali zapoznani przez pracownika pozwanego z kwestią ryzyka zmiany stopy procentowej oraz, że są świadomi ponoszenia ryzyka związanego z wahaniem kursów waluty.

Strona pozwana wydała pozytywną decyzję kredytową względem powodów, a powodowie zaakceptowali warunki decyzji kredytowej w dniu 02.11.2007 r.

Dowody: wniosek o kredyt hipoteczny – k. 94-95;

oświadczenie kredytobiorców – k. 97,99, 114;

decyzja kredytowa – k. 101;

przesłuchanie powodów – 215-216;

Powodowie dokonywali regularnie spłat rat kapitałowo-odsetkowych zgodnie z harmonogramem spłat. W okresie od 05.11.2007 r. do dnia 20.10.2021 r. spłacili tytułem kapitału i odsetek łącznie kwotę 212 731,02 zł. Z kolei na poczet kosztów dodatkowych kredytu spłacili kwotę 6 215,55 zł (2 555,13 zł – koszt związany z podwyższeniem marży od uruchomienia kredytu do czasu wpisu do hipoteki oraz 3 660,42 zł – ubezpieczenie nieruchomości).

Dowody: Zaświadczenie – k. 37-47;

Wyliczenie – k. 48-50;

Powodowie pismem z dnia 23.11.2021 r. wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 216 391,49 zł ze względu na nieważność umowy kredytu.

W odpowiedzi na powyższe wezwanie, pozwany Bank w piśmie z dnia 26.11.2021 r. oświadczył, iż kwestionuje wszystkie zarzuty i roszczenia, ponieważ są pozbawione podstaw prawnych. Wobec tego nie uznał roszczenia powodów.

Dowody: wezwanie do zapłaty – k. 51-53;

pismo pozwanego - k. 56-58;

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie przesłuchania powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy dokumenty zebrane w aktach sprawy, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu, ani stron postępowania.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd natomiast zeznania powodów, albowiem w znacznej części korespondowały one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem CHF, jak również zapewnienia co do stabilności kursu franka szwajcarskiego i co do korzystności takiej umowy.

Z racji tego, że pismem z dnia 31 maja 2022 r. pozwany wskazał, iż świadek A. S. nie uczestniczył w procesie zawierania umowy z powodami, to Sąd w dniu 03.08.2022 r. na podstawie art. 235 (2) § 1 pkt 3 i 5 kpc wydał postanowienie na mocy, którego pominął dowód z zeznań świadka A. S.. Sąd uznał, że dowód ten był nieprzydatny do wykazania danego faktu oraz jedynie zmierzał do przedłużenia postępowania. Jako, że świadek ten nie brał udziału w procesie zawierania przez strony kwestionowanej umowy kredytu, to nie mógł on posiadać wiedzy istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy.

Z uwagi na jego nieprzydatność dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd postanowił pominąć dowód z opinii biegłego zawnioskowany przez powodów, albowiem na etapie rozstrzygania o tym dowodzie doszedł do przekonania, że żądanie ewentualne jest bezzasadne, a rozważeniu podlegało jedynie żądanie główne zgłoszone w pozwie. Dowód ten był więc zbędny dla rozpoznania przedmiotowej sprawy. Ustalenie wysokości żądania głównego powodów było natomiast możliwe w oparciu o zaświadczenie wystawione przez pozwany Bank.

Sąd jako nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy uznał pozostałe, nieujawnione w stanie faktycznym, dokumenty z uwagi na to, że dowody te zostały powołane na fakty nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy i zmierzały jedynie do przedłużenia postępowania. Nie miały one żadnego znaczenia procesowego z punktu widzenia analizy spornej umowy kredytu oraz oceny, czy jest ona zgodna z prawem i czy zawiera klauzule niedozwolone. Powołane dokumenty zawierały treści oderwane od konkretnej umowy, która była przedmiotem sporu i z tego względu nie mogły stanowić dowodu w sprawie.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie powodowie domagali zasądzenia od pozwanego na ich rzecz łącznie kwoty 218 946,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 07.12.2021 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego i jego poprzednika prawnego w związku z nieważnością umowy kredytu hipotecznego nr (...) z dnia 05.11.2007 r. za okres od dnia 05.11.2007 r. do dnia 20.10.2021 r. Ponadto powodowie wnieśli o ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 05.11.2007 r. zawarta pomiędzy powodami a pozwanym, jest nieważna w całości.

Strona powodowa sformułowała także roszczenia ewentualne, w którym wniosła o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz łącznie kwoty 83 980,93 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07.12.2021 r. do dnia zapłaty jako różnicy pomiędzy kwotą pobraną przez pozwanego tytułem spłaty przedmiotowej umowy, a kwotą należną z pomięciem niedozwolonych klauzul umownych zawartych w § 2 ust. 1, § 6 ust. 2 i 7 wymienionej umowy oraz § 7 ust. 4, § m9 ust. 2 pkt 1 i 2, § 11 ust. 1 oraz ust. 3, § 13 ust. 7 , § 14 ust. 8 Regulaminu kredytu hipotecznego udzielonego przez pozwanego z uwzględnieniem oprocentowania przewidzianego w umowie w okresie od 05.11.2007 r. do dnia 20.10.2021 r. włącznie oraz ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powodów z pozwanym powstałym na podstawie przedmiotowej umowy, powodów nie wiążą postanowienia umowne zawarte w § 2 ust.1 , § 6 ust. 2 i 7 wymienionej umowy oraz § 7 ust. 4, § 9 ust. 2 pkt 1 i 2, § 11 ust. 1 oraz ust. 3, § 13 ust. 7, § 14 ust. 8 Regulaminu kredytu hipotecznego udzielonego przez pozwanego ze względu na abuzywny charakter.

W sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę kredytu na kwotę 189 000 zł. Kredyt był indeksowany do waluty obcej CHF. Wypłata tej kwoty nastąpiła w walucie polskiej z jednoczesnym zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 7 ust. 4 Regulaminu, przez co została przeliczona według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu lub transzy kredytu. Powodowie, zgodnie z umową, mieli obowiązek spłacać kredyt w miesięcznych ratach, zgodnie z harmonogramem spłaty, z zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 9 ust. 2 Regulaminu, tj. w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, raty kredytu podlegające spłacie wyrażone w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu miały być pobierane z rachunku bankowego prowadzonego w złotych według kursu sprzedaży waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności spłaty kredytu. Z poczynionych ustaleń faktycznych wynika również, że przedmiotowa umowa kredytu nie została przez żadną ze stron wypowiedziana i tym samym w dalszym ciągu jest ona przez strony wykonywana.

Sąd ustalił również, że przedmiotowa umowa zawarta została z wykorzystaniem przedłożonego przez Bank wzorca umowy. Powyższe uzasadnia przekonanie, że powodowie nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznają za abuzywne. Bank wykazał natomiast, że w trakcie procedury udzielania kredytu informował powodów jedynie o ryzyku wynikającym ze zmiany kursu waluty obcej w przypadku udzielenia kredytu indeksowanego do waluty obcej oraz mogącym z tego wyniknąć wzroście jego zadłużenia względem Banku z tytułu zaciągniętego kredytu. Z powyższego wynika, że praktycznie swoboda powodów sprowadzała się do możliwości zawarcia lub nie, przedmiotowej umowy.

W pierwszej kolejności Sąd rozpoznał żądanie główne powodów sprowadzające się do ustalenia nieważności umowy z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., co miało dawać pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorców. Powołane przez powodów klauzule, tj. § 7 ust. 4, § 9 ust. 1 i 2 Regulaminu, w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

Zaznaczyć należy, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Powodowie natomiast zawarli przedmiotową umowę jako osoby fizyczne na cele konsumpcyjne – własne potrzeby mieszkaniowe. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że powodowie w niniejszej sprawie posiadają status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Powodowie wykazali w toku postępowania, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z Bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub nie umowy przygotowanej uprzednio przez Bank. Jednocześnie wszystkie te klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie Bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty CHF na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez Bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń strony powodowej. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów Banku. Takie klauzule już od dawna uznawane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, według którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorców, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17). Jednocześnie zaznaczyć należy, że nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób Bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu Banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c. jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz Banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto wskazać należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu Bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorcy są zobowiązani do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału im udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorców. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności - w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez Bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć, według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona jej rata, w każdym kolejnym miesiącu powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c. Konsekwencją powyższego jest, to, że strony są obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony. Powodowie są tego świadomi, podobnie jak innych ewentualnych konsekwencji ustalenia nieważności umowy, co oświadczyli na rozprawie w dniu 14.11.2022 r. (k. 215v.-216 akt).

Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach Banku, jako profesjonalistach, spoczywa obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorców. Bank natomiast, który udzielił powodom kredytu, następnie pozyskiwał do swojej dyspozycji z tytułu rat środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd doszedł do przekonania, że żądanie strony powodowej dotyczące ustalenia nieważności przedmiotowej umowy kredytowej jest zasadne. Uznając, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą powodów, umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna na podstawie art. 58 k.c., a bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest możliwe. Powodowie mają przy tym interes prawny określony w treści art. 189 k.p.c. w ustaleniu tej nieważności, albowiem takie ustalenie rozstrzyga ostatecznie o ich prawach i obowiązkach, które wynikają z istniejącego stosunku zobowiązaniowego. Ustalenie nieważności przedmiotowej umowy ma ten skutek, że strony nie są nią związane i od początku nie były. Są więc obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony umowy wzajemnej.

Przechodząc do żądania powodów zasądzenia od pozwanego na ich rzecz kwoty 218 946,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07.12.2021 r. do dnia zapłaty, z tytułu zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwanego kosztem powodów bez podstawy prawnej z uwagi na nieważność umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 05.11.2007 r. Sąd uznał, że właściwym sposobem na rozstrzygnięcie o roszczeniu osób pokrzywdzonych kredytem walutowym jest tzw. teoria dwóch kondykcji. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy, iż stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem Banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 11/21, OSNC 2021/6/40).

W tym miejscu Sąd pragnie zwrócić uwagę, że roszczenie powodów o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego nie przedawniło się. Na podstawie art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powodów o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z przepisami intertemporalnymi- art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw, do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. W związku z tym, w niniejszej sprawie liczy się 10-letni termin przedawnienia. Ponadto w oparciu o stanowisko TSUE wyrażone w wyroku z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Co do tej kwestii wypowiedział się także Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021 r., której została nadana moc zasady prawnej. Wskazano w niej, iż kierując się dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, należy uznać, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (por. art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Powodowie pismem z dnia 23.11.2021 r. wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 216 391,49 zł tytułem nienależnie pobranych świadczeń z przedmiotowej umowy. Zatem należy uznać, iż najpóźniej od dnia tego momentu powzięli wiedzę o istnieniu klauzul abuzywnych w umowie, którą zawarli z pozwanym. W konsekwencji należy stwierdzić, że obowiązujący powodów 10-letni okres przedawnienia w dniu wniesienia pozwu nie upłynął.

Sąd nie znalazł podstaw do zastosowania w okolicznościach niniejszej sprawy art. 496 k.c. i 497 k.c. Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu zatrzymania wskazać należy, że możliwość skorzystania z tego zarzutu wymaga złożenia oświadczenia woli. Jest to bowiem - podobnie jako oświadczenie o potrąceniu - czynność materialnoprawna. Jeżeli strona skorzystała z prawa zatrzymania (dokonała czynności materialnoprawnej) przed wszczęciem postępowania sądowego albo w jego toku, ale poza nim, w postępowaniu sądowym może się powołać na ten fakt i podnieść już tylko procesowy zarzut zatrzymania. Strona uprawniona może powołać się na prawo zatrzymania również w ramach postępowania sądowego. Wówczas czynność materialnoprawna winna być połączona z procesowym zarzutem zatrzymania. (zob. G. Stojek (w:) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 496; T. Wiśniewski, Przebieg procesu cywilnego, Warszawa 2013, s.202).

Stwierdzić zatem należy, że warunkiem sine qua non merytorycznej oceny zarzutu prawa zatrzymania jest to, aby strona podnosząca ten zarzut wykazała skuteczne złożenie oświadczenia woli, którego treścią jest skorzystanie z prawa zatrzymania świadczenia. W okolicznościach niniejszej sprawy doszło natomiast jedynie do procesowego podniesienia zarzutu zatrzymania przez stronę pozwaną (złożonego dodatkowo pełnomocnikowi powodów w odpowiedzi na pozew). Podkreślić należy, że brak jest materialnoprawnej czynności pozwanego Banku polegającej na złożeniu oświadczenia o skorzystaniu z prawa zatrzymania skierowanego bezpośrednio do powodów. Nadto nie wykazano, by pełnomocnik pozwanego był umocowany do dokonywania czynności materialnoprawnych w jego imieniu. W rezultacie Sąd uznał, że pozwany nie wykazał złożenia powodom oświadczenia materialnoprawnego o skorzystaniu z prawa zatrzymania i tym samym podniesiony przez niego procesowy zarzut zatrzymania nie zasługiwał na uwzględnienie.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. ustalił nieistnienie stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu hipotecznego nr (...) zawartej pomiędzy stronami w dniu 05.11.2007 r. (pkt I wyroku), a na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 218 946,57 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 07.12.2021 r. do dnia zapłaty (pkt II sentencji wyroku). Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu w tym zakresie na podstawie art. 481 k.c.

Z uwagi na uwzględnienie żądania głównego o ustalenie nieistnienia umowy kredytowej i zapłatę, nie było podstaw do rozpatrywania zasadności zgłoszonych przez powodów żądań ewentualnych.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie III sentencji wyroku z uwzględnieniem wyniku sprawy, którą pozwany przegrał w całości. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty procesu, które ponieśli powodowie składają się : opłata od pozwu – 1 000 zł, koszty zastępstwa procesowego – 10 800 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 34 zł. Zatem zasądzono od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11 834 zł (1000 zł + 10 800 + 34 zł) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty z tytułu zwrotu kosztów procesu (art. 98 § 1 ¹ kpc). Wysokość przyznanych powodom kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Istotą sporu była ważność umowy, a żądanie powodów co do ustalenia nieważności umowy było najdalej idące, bowiem rozstrzygało ostatecznie o prawach i obowiązkach stron. Podkreślić bowiem należy, że wygrywającym proces współuczestnikom, o których mowa w art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c., reprezentowanym przez tego samego radcę prawnego, sąd przyznaje zwrot kosztów w wysokości odpowiadającej wynagrodzeniu jednego pełnomocnika (uchwała SN z 30 stycznia 2007 r., sygn. III CZP 130/06).

SSO Agnieszka Dutkiewicz