Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 sierpnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Joanna Cyganek

po rozpoznaniu w dniu 29 sierpnia 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. J. i L. J.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala nieważność umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) zawartej w dniu 10 października 2006r. pomiędzy powodami i Bankiem (...) S.A. w W.;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 142319,89 zł (sto czterdzieści dwa tysiące trzysta dziewiętnaście złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

a/ 136004,23 zł od dnia 29 grudnia 2021r.,

b/ 875,56 zł od dnia 1 lipca 2022r.,

c/ 5440,10 zł od dnia 1 lipca 2022r.

wszystkie do dnia zapłaty;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 6468 zł (sześć tysięcy czterysta sześćdziesiąt osiem złotych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Joanna Cyganek

Sygn. akt I C 60/22

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym przeciwko bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., powodowie: J. J. oraz L. J. domagali się:

1/ ustalenia nieważności (ewentualnie stwierdzenia nieważności, ewentualnie ustalenia całkowitej bezskuteczności) względem powoda umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) sporządzonej w dniu 9 października 2006r. i zawartej w dniu 10 października 2006r. Pomiędzy powodami a Bankiem (...) S.A.;

ewentualnie:

2/ zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów (w sposób łączny, ewentualnie w częściach równych, ewentualnie solidarnie) kwoty 40.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty oraz ustalenia (ewentualnie stwierdzenia) bezskuteczności następujących postanowień umownych z uwagi na to, że mają charakter niedozwolony: par. 2 ust.2, par. 7 ust. 1 w zw. z par. 4 ust.4 i par. 9 ust.3 w/w umowy kredytowej w zw. z par. 2 pkt 19), par. 3 ust. 2, par. 5 ust. 14 i 16, par. 7 ust. 5,6,9 i 12, par. 8 ust. 3, par. 9 ust.4, par. 10 ust. 4 i 5, par. 11 ust 4, 5, 10 i 11, par. 12 ust.3, par. 13 ust. 4 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. (tzw. odfrankowienie umowy).

W każdym przypadku powodowie wnieśli także o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym osobno kosztów zastępstwa prawnego wraz z odsetkami na rzecz każdego z powodów.

W uzasadnieniu powodowie wyjaśnili, że występują w sprawie jako konsumenci, albowiem umowę kredytową zawarli celem wybudowania domu na własne cele mieszkaniowe. Wskazali również, że pozwany na etapie przedkontraktowym zapewnił ich, że wybrany przez nich kredyt jest najtańszy, a frank szwajcarski jest stabilną walutą. Powodowie zaznaczyli, że wszelkie dokumenty przez nich podpisywane, w tym umowa oraz oświadczenia były wzorcami przygotowanymi przez bank, w treść których powodowie nie mogli ingerować. Postanowienia umowne, w szczególności kwestionowane przez powodów nie były ponadto indywidualnie ustalane z powodami.

Powodowie stwierdzili również, że pracownicy pozwanego banku nie przedstawili im żadnej symulacji z wykorzystaniem franka szwajcarskiego oraz nie zaprezentowali powodom analiz uwzględniających historyczne kursy tej waluty. Powodów nie poinformowano także, iż ryzyko walutowe w przypadku spornej umowy ma charakter nieograniczony oraz, że wyłącznie ich obciąża.

W odpowiedzi pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych oraz opłat skarbowych od pełnomocnictw.

W ocenie pozwanego roszczenia powodów są bezpodstawne co do zasady, a ponadto niewykazane również co do wysokości. Pozwany zaprzeczył, aby umowa kredytu była sprzeczna z przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r.- kodeks cywilny, w szczególności z art. 353(1) k.c., art. 358 (1) par. 1 i 2 k.c., przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Prawo bankowe lub z jakimkolwiek innym aktem normatywnym. W konsekwencji, pozwany nie zgodził się także ze stwierdzeniem, że umowa jest nieważna z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień abuzywnych.

Pozwany stwierdził także, że powodowie nie posiadają interesu w żądaniu ustalenia. Jego zdaniem umowa mogła być negocjowana a bank wypełnił spoczywające na nim obowiązki informacyjne, w szczególności w zakresie ryzyka związanego z zaciągnięciem kredytu, zmian kursu waluty, zmiennej stopy procentowej i ich wpływu na wykonanie umowy. Podsumowując pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów.

Pismem z dnia 4 marca 2022r. powodowie zmodyfikowali swoje powództwo domagając się obok żądania ustalenia nieważności umowy również zasądzenia od pozwanego (w sposób łączny, ewentualnie w częściach równych, ewentualnie solidarnie) kwoty 136.879,79 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 136.004,23 zł od dnia 29 grudnia 2021r. do dnia zapłaty oraz o kwoty 875,56 zł od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pisma zmieniającego powództwo do dnia zapłaty. /k. 279 i nast./

Powodowie zostali pisemnie pouczeni przez Sąd o konsekwencjach ewentualnego uwzględnienia powództwa i stwierdzenia nieważności umowy /k.287, 288/. Pismem z dnia 7 kwietnia 2022r. powodowie oświadczyli, że podtrzymują dotychczasowe żądania z uwzględnieniem modyfikacji powództwa oraz, że są w pełni świadomi skutków ich żądań i wniosków. /k.296./

Pismem z dnia 26 czerwca 2022r. powodowie ponownie zmienili swoje powództwo domagając się- obok żądania ustalenia nieważności umowy i obok pierwszej modyfikacji powództwa dokonanej w dniu 4 marca 2022r. - również zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów w sposób łączny (ewentualnie w częściach równych, ewentualnie solidarnie) kwoty 5.440,10 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu tego pisma zmieniającego powództwo do dnia zapłaty.

Pozwany domagał się oddalenia powództwa również w jego zmienionym kształcie /k.327 i nast./

W dalszym toku procesu, strony nie zmieniły swoich dotychczas zajmowanych stanowisk w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie w dniu 9 października 2006r. zawarli z pozwanym umowę kredytu hipotecznego nr KH/ (...) indeksowanego kursem franka szwajcarskiego. Na podstawie tego zobowiązania, bank przekazał do dyspozycji powodów kwotę 140.000 zł, która miała zostać przeznaczona na: budowę domu położonego w P. Gm. B. o nr KW (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy.

Udzielony powodom kredyt był indeksowany do (...), po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna (...) według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w banku Millennium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu bank wysyłał do kredytobiorcy pismo informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w (...) oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna (...) według (...) obowiązującej w Banku w dniu uruchomienia kredytu/ transzy, przy czym zmiana kursów walut w trakcie okresu kredytowania miała wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej.

Strony zobowiązania umówiły się, że okres związania umową wyniesie 360 miesięcy. Wypłata kredytu następowała w transzach. Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej. W umowie zaznaczono, że kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych, co oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość comiesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej.

Oprocentowanie kredytu wynosiło 3,3108 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1,50 p.p., stałej w całym okresie kredytowania. Oprocentowanie kredytu ulegało zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M ( (...)).

Od kwoty udzielonego powodom kredytu bank pobierał jednorazową, bezzwrotną prowizję w wysokości 1.400 zł, płatną przed uruchomieniem kredytu lub jego pierwszej transzy.

Na podstawie łączącej strony umowy, kredytobiorcy byli zobowiązani do spłaty kwoty kredytu w (...) w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży (...) obowiązującego w dniu płatności raty kredytu zgodnie z (...) Banku (...) S.A. Spłata następowała w 360 ratach miesięcznych. W paragrafie 8 Regulaminu Kredytowania (…), który stanowił integralną część umowy doprecyzowano, iż kredyt był spłacany w terminach określonych w umowie poprzez obciążenie rachunku wskazanego w umowie kredytu. W przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczana była według kursu sprzedaży dewiz obowiązującego w banku na podstawie obowiązującej w banku (...) z dnia spłaty. W postanowieniu tym wskazano także, że obciążenie rachunku kwotą spłaty nie może powodować powstania debetowego salda w wysokości przekraczającej dopuszczalne zadłużenie na rachunku.

Prawnym zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 238.000zł, ustanowiona na kredytowanej nieruchomości. Zabezpieczenie obejmowało także cesję na rzecz banku praw z polisy ubezpieczeniowej od ognia i innych zdarzeń losowych w/w nieruchomości oraz cesję praw z polisy ubezpieczenia na życie kredytobiorcy.

Dowód : umowa o kredyt, k.22-24; Regulamin, k. 25-33v; decyzja pozytywna, k. 34-34v;

Pismem z dnia 17 grudnia 2021r. powodowie skierowali do pozwanego wezwanie do ugody i zapłaty domagając się zwrotu kwoty 136.004,23 zł oraz uznania, że umowa kredytowa jest nieważna albo bezskuteczna w całości.

Dowód: pismo z dnia 17 grudnia 2021r., k. 45; potwierdzenie nadania, k. 46; śledzenie przesyłek- T., k. 47; załącznik nr 3 do umowy, k. 204-204v; wniosek kredytowy, k. 205-207; wstępna ocena zdolności kredytowej klienta, k. 209; szczegółowy harmonogram spłaty kredytu, k. 210; podejmowanie decyzji kredytowej, k. 211-212; opinia Departamentu (...) Produktów B. (...), k. 212v-215v; decyzja kredytowa, k. 217; dyspozycja wypłaty środków z kredytu, k. 234-236.

W dniu 4 września 2006r. powodowie podpisali wystawione przez pozwany bank pismo, w którym zamieszczono informacje dotyczące ryzyka zmian kurów walutowych oraz ryzyka zmian stóp procentowych.

Dowód: informacja dla wnioskodawców (…), k. 237-237v.

Powodowie zawierali umowę jako konsumenci, ponieważ umowa nie miała związku z jakąkolwiek ich działalnością gospodarczą lub zawodową. Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany bank. Powodowie nie posiadali zdolności kredytowej dla kredytu złotowego. Oferta kredytu w (...) została przedstawiona przez pracownika banku powodom jako korzystna i bezpieczna z uwagi na stabilność waluty.

Powodowie nie mieli realnych możliwości negocjowania postanowień umowy. Przed podpisaniem umowy kredytobiorcy mieli możliwość zapoznania się z treścią umowy. Powodom nie przedstawiono żadnych symulacji obrazujących możliwe do zaistnienia wzrosty kursu waluty indeksacji. Powodowie podejmując decyzję o zawarciu umowy kredytu polegali na zapewnieniach pracowników pozwanego, którym ufali. Nie wiedzieli, że obciąża ich nieograniczone ryzyko wzrostu kursu waluty indeksacji.

/okoliczności bezsporne/ a nadto: e-protokół rozprawy z dnia 30 czerwca 2022r., zeznania powodów, k. 308.

Powodowie w wykonaniu umowy o kredyt hipoteczny do dnia 17 czerwca 2022r. uiścili na rzecz pozwanego banku kwotę 142.319,89 zł. Powodowie w dalszym ciągu spłacają swoje zobowiązanie.

/ okoliczność bezsporna/ a nadto: pismo z dnia 29 czerwca 2022r. wraz z załącznikami; zaświadczenie, k. 35-35v; zestawienie spłat, k. 36-43; potwierdzenie wykonania przelewu, k. 44; zestawienie transakcji, k. 218-225; wyciąg łączny, k. 226-233.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie zeznań świadków: J. W., N. S. oraz A. G. a także w oparciu o przesłuchanie obu powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawy dokumenty zebrane w aktach sprawy albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd zeznania powodów, albowiem w znacznej części korespondowały one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (...), jak również brak możliwości negocjacji poszczególnych postanowień umownych. Jako konsumenci, a zatem słabsza strona obrotu gospodarczego polegali na zaufaniu pracowników banku, którzy zapewniali ich o korzyści wyboru kredytu waloryzowanego do waluty obcej (...), jak również o stabilności kursu franka szwajcarskiego.

Zeznania świadków: J. W., N. S. oraz A. G. nie były przydatne dla poczynionych w sprawie ustaleń stanu faktycznego. Świadkowie jako pracownicy pozwanego banku przedstawili w sposób ogólny okoliczności związane z panującymi w banku procedurami odnoszącymi się do udzielania kredytów indeksowanych do waluty obcej. W oparciu o te zeznania nie można było jednak ustalić, czy procedury, w tym informacyjne zostały prawidłowo zrealizowane w stosunku do powodów. Świadkowie przyznali, że nie pamiętali szczegółów rozmów z powodami, albo w ogóle nie pamiętali powodów, tym bardziej szczegółów dotyczących podejmowanych z ich udziałem czynności bankowych. W związku z tym, Sąd w oparciu o te zeznania nie mógł ustalić, czy powodowie zdawali sobie sprawę z obciążającego ich ryzyka ekonomicznego wynikającego z umowy kredytu powiązanego z obcą walutą.

Sąd pominął dowód z zeznań świadków K. M. i J. C. złożonych w innych postępowaniach, albowiem wykorzystanie tego dowodu byłoby sprzeczne z zasadą bezpośredniości. Sąd zważył również, że okoliczności, jakie miały zostać wykazane za pomocą tego środka dowodowego nie były przydane dla ostatecznego rozstrzygnięcia niniejszego sporu.

Sąd pominął również dowód z opinii biegłego, albowiem był on nieprzydatny dla rozstrzygnięcia. Dodać trzeba, że wysokość dochodzonych przez powodów świadczeń została przez nich w całości wykazana poprzez przedłożenie stosownych dokumentów, w tym zaświadczeń pochodzących od pozwanego banku.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne również po jego modyfikacji zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powodowie domagali się ustalenia nieważności (ewentualnie stwierdzenia nieważności, ewentualnie ustalenia całkowitej bezskuteczności) względem powoda umowy o kredyt hipoteczny nr KH/ (...) sporządzonej w dniu 9 października 2006r. i zawartej w dniu 10 października 2006r. Pomiędzy powodami a Bankiem (...) S.A.. Wnieśli także o zasądzenie od pozwanego (w sposób łączny, ewentualnie w częściach równych, ewentualnie solidarnie) kwot:

–

136.879,79 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwoty 136.004,23 zł od dnia 29 grudnia 2021r. do dnia zapłaty oraz od kwoty 875,56 zł do dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pisma rozszerzającego powództwo do dnia zapłaty,

–

5.440,10 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pisma rozszerzającego powództwo z dnia 29 czerwca 2022r. do dnia zapłaty.

W pierwszej kolejności Sąd rozpoznał żądanie główne powodów sprowadzające się do ustalenia nieważności pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego umowy kredytowej z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., co miało dawać pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy.

Podstawy prawnej wyżej wywiedzionego roszczenia należy upatrywać w przepisie art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny istnieje wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 lutego 2022r. I ACa 808/21). Interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności zawartej z pozwanym umowy istnieje wówczas, gdy ma miejsce niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich naruszenia lub kwestionowania, a więc gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Akcentuje się, że powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia, jeżeli powództwo o ustalenie istnienia prawa jest jedynym możliwym środkiem jego ochrony. Interes prawny istnieje więc wówczas, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Ocena istnienia interesu prawnego winna uwzględniać, czy wynik postępowania doprowadzi do wyjaśnienia niejasności i wątpliwości, co do danego stosunku prawnego, a także - czy wynik ten definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a zatem czy sytuacja strony powodowej zostanie jednoznacznie określona i czy wyrok uwzględniający powództwo będzie wystarczający do reaktywowania stanu prawnego. Interes prawny, wyrażający się w osiągnięciu konkretnych skutków prawnych w zakresie usunięcia niepewności sytuacji prawnej powoda, musi zostać poddany analizie przy założeniu uzyskania wyroku pozytywnego oraz przy analizie, czy w razie wydania orzeczenia negatywnego, powód może osiągnąć tożsamy skutek w zakresie ochrony swej sfery prawnej w innej drodze, za pomocą wniesienia powództwa na innej podstawie prawnej.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd wskazuje, iż powodowie niewątpliwie posiadają interes prawny w ustaleniu nieważności wiążącego ich z Bankiem stosunku prawnego. Przede wszystkim podkreślić trzeba, że sporna umowa o kredyt hipoteczny zawiera w swojej treści niedozwolone klauzule indeksacyjne, które rażąco naruszają interes powodów jako konsumentów. Powodowie nadal spłacają swoje zobowiązanie względem pozwanego. Stwierdzenie nieważności umowy przesądzi nie tylko o potencjalnej możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń. Rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełnienia na rzecz banku mających oparcie w treści umowy świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu.

Przechodząc do dalszych rozważań wskazać należy, że kwestionowane przez powodów postanowienia a więc: par. 2 ust.2, par. 7 ust. 1 w zw. z par. 4 ust.4 i par. 9 ust.3 w/w umowy kredytowej w zw. z par. 2 pkt 19), par. 3 ust. 2, par. 5 ust. 14 i 16, par. 7 ust. 5,6,9 i 12, par. 8 ust. 3, par. 9 ust.4, par. 10 ust. 4 i 5, par. 11 ust 4, 5, 10 i 11, par. 12 ust.3, par. 13 ust. 4 regulaminu kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A., pozostawiały bankowi możliwość jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązań powodów, bowiem kurs (...) ustalany był przez bank w oparciu o wskazane przez niego kryteria. Powodowie byli natomiast pozbawieni jakiegokolwiek wpływu na sposób ustalania tego kursu, a faktycznie nie mieli nawet możliwości kontroli prawidłowości ustalania tego kursu według kryteriów banku. Równocześnie bank określając w w/w postanowieniach umowy według jakiego kursu dokonywane będą rozliczenia, stosował zarówno kurs sprzedaży, jak i kurs kupna ustalony w tabelach banku. Metoda ta powodowała, że bank uzyskiwał dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie przez powodów z kredytu, wynikające z różnic kursu sprzedaży i kupna (...), bowiem kwestionowane postanowienia umowy były tak ukształtowane, aby korzyści z różnicy kursu kupna i sprzedaży podczas spłaty kredytu czerpał bank, a całe ryzyko zwyżki kursu franka ponosili kredytobiorcy, czego im zresztą przy zawarciu umowy w ogóle nie uświadomiono.

Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu fakt, że zasadniczą przyczyną wystąpienia przez powodów z pozwem w niniejszej sprawie jest to, iż w okresie po zawarciu umowy nastąpił znaczący wzrost kursu (...), który spowodował poważny wzrost wysokości ich zobowiązań wobec banku. W tym kontekście dla oceny zasadności żądań powodów miało znaczenie to, czy zostali oni w sposób należyty pouczeni przez pozwany bank o wszystkich ewentualnych konsekwencjach zawarcia umowy waloryzowanej kursem (...).

W sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę kredytu na kwotę 140.000 zł, która to kwota była indeksowana kursem (...). Wypłata kredytu nastąpiła w walucie polskiej. Powodowie zgodnie z umową mieli obowiązek spłacać kredyt w 360 miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych. Do dnia wniesienia pozwu powodowie spłacili na rzecz banku znaczną część udzielonego im kredytu.

Sąd ustalił również, że przedmiotowa umowa zawarta została z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powodowie wyjaśnili w wiarygodny sposób, że nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznają za abuzywne. Praktycznie swoboda powodów sprowadzała się do możliwości zawarcia lub nie przedmiotowej umowy.

Pozwany nie dopełnił spoczywających na nim obowiązków informacyjnych względem powodów. W oczywisty sposób nie spełnia powyższych wymogów samo poinformowanie kredytobiorców o tym, że dokonali wyboru kredytu w walucie obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami zaciągniętymi w walucie wymienialnej oraz że poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych i zmiany stóp procentowych. Strona pozwana nie przedstawiła Sądowi żadnego wartościowego materiału dowodowego, który wskazywałby na to, że przekazała powodom istotne informacje, które pozwalałyby im ocenić rzeczywisty poziom ryzyka związanego z kredytem indeksowanym do franka szwajcarskiego, w tym także oszacować rzeczywisty całkowity koszt tego kredytu. W oczywisty sposób nie można traktować jako wystarczającego pouczenia o wszystkich skutkach ekonomicznych obciążających powodów, przedstawienie im do podpisu dokumentu, którym powodowie oświadczyli, że są świadomi wystąpienia ryzyka kursowego oraz walutowego, a także, że ryzyka te mają wpływ na wysokość zobowiązania powodów. W tym kontekście przedłożenie przez pozwanego oświadczenia o pouczeniu powodów o możliwych do zaistnienia skutków wzrostu kursu franka szwajcarskiego oraz stóp procentowych można jedynie traktować jako formalne ich pouczenie. Nie można natomiast – w oparciu o pozostały materiał dowodowy- stwierdzić, że powodowie faktycznie mieli wiedzę o obciążających ich ryzykach natury ekonomicznej.

Bank nie udzielił informacji, które umożliwiłyby powodom rozeznanie się co do tego, jak duże jest ryzyko wzrostu kursu (...) w relacji do PLN, uwzględniając przy tym wieloletni okres związania stron umową kredytu. Za wystarczające pouczenie w tym zakresie nie sposób także traktować informacji, że kurs franka szwajcarskiego jest stabilny i może wzrosnąć nieznacznie.

Powołane przez powodów klauzule, w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

Powodowie wykazali w toku postępowania, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub nie umowy przygotowanej uprzednio przez bank. Jednocześnie powołane przez powodów klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji, znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń powodów. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów banku. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, podług którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17). Co więcej, nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto wskazać należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału mu udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta. Kwestionowane przez powodów postanowienia umowy stron pozostawiające wyłącznie bankowi sposób ustalania kursu (...) należy uznać za niedozwolone, gdyż dawały pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji również wysokości rat i odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy. Co więcej, bank jako profesjonalista, całością ryzyka ewentualnego znacznego wzrostu kursu waluty, obciążył w umowie konsumentów, co jest sprzeczne z dobrymi obyczajami kupieckimi i powoduje, że umowa stała się rażąco niesprawiedliwa.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności – w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona ich rata, z każdym kolejnym miesiącem powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c. Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywa obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Bank natomiast, który wypłacił powodom kredyt w złotych polskich, a następnie tylko deklarował fakt konieczności zakupu waluty obcej, ale nie wykazał, aby za pobierane od powodów raty rzeczywiście po tym rosnącym kursie ją nabywał, pozyskiwał do swojej dyspozycji środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Z uwagi na uznanie przez Sąd abuzywności klauzul waloryzacyjnych, konieczne stało się dokonanie analizy ewentualnych skutków prawnych, do których prowadziłoby wyeliminowanie ich z umowy stron. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c., postanowienia te nie wiązałyby powodów i to od momentu zawarcia umowy kredytowej. Powyższe rozstrzygnięcie powoduje, że postanowienia te stają się bezskuteczne wobec powodów, lecz jednocześnie powoduje to powstanie pewnego rodzaju „luki” w stosunku prawnym. W związku z tym powstaje problem możliwości uzupełnienia umowy innymi postanowieniami. Z bogatego dorobku orzeczniczego (...) wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy zastąpił nieuczciwe postanowienie umowne przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym (por. m.in. wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt C-26/13). Jednakże w orzecznictwie sądów krajowych wielokrotnie potwierdzano, że w polskim porządku prawnym nie istnieją przepisy o charakterze deklaratywnym, którymi można by w ten sposób „zapełnić” niejako powstałe braki w umowie. W ocenie Sądu utrzymanie umowy w pozostałym zakresie (tzw. „odfrankowienie” kredytu), o co w swoim roszczeniu ewentualnym wnieśli powodowie, również nie jest możliwe, albowiem uczyniłoby to umowę niemożliwą do wykonania. Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem (...) z dnia 3 października 2019 r. (w sprawie C-260-18), sąd krajowy nie jest również władny- wbrew twierdzeniom pozwanego- uzupełniać powstałej wobec uznania za bezskuteczne niektórych z postanowień umowy luki poprzez odwołanie się do kursu średniego NBP.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd doszedł do przekonania, że żądanie strony powodowej dotyczące ustalenia nieważności przedmiotowej umowy kredytowej jest zasadne. Uznając, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą powodów, umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna na podstawie art. 58 k.c., a bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest możliwe. Powodowie- o czym była mowa wcześniej- mają interes prawny określony w treści art. 189 k.p.c. w ustaleniu tej nieważności, albowiem takie ustalenie rozstrzyga ostatecznie o ich prawach i obowiązkach, które wynikają z istniejącego stosunku zobowiązaniowego. Ustalenie nieważności przedmiotowej umowy ma ten skutek, że strony nie są nią związane i od początku nie były. Są więc obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony umowy wzajemnej.

Jednocześnie z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. podjętej w składzie 7-osobowym wynika, że roszczenia kredytobiorców i banków nie uległy przedawnieniu. Dla roszczeń kredytobiorców termin ten rozpoczyna się w momencie, w którym dowiedzieli się oni, albo wykazując się oczekiwanym od nich rozsądkiem, powinni dowiedzieć się o tym, że umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21). Na podstawie art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powódki o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c., w związku z czym, zgodnie z przepisami intertemporalnymi obowiązującymi w dniu zawiązania umowy kredytu, żądanie zwrotu świadczenia nienależnego przedawnia się z upływem lat dziesięciu. W oparciu o stanowisko (...) wyrażone w wyroku z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Powodowie w dniu 17 grudnia 2021r. skierowali do pozwanego pismo wzywające do zawarcia ugody i zapłaty. Należało zatem przyjąć, że dopiero od tej daty powzięli oni wiedzę o istnieniu w umowie klauzul abuzywnych.

Podsumowując, Sąd doszedł do przekonania, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą powodów, bowiem kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest zatem nieważna na podstawie art. 58 k.c., bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest zaś możliwe.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art.189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. ustalił nieważność umowy kredytu hipotecznego nr KH/ (...) zawartej w dniu 10 października 2006r. pomiędzy powodami i Bankiem (...) S.A. w W..

W punkcie 2 wyroku Sąd na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 58 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 142.319,89 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

–

136.004,23 zł do dnia 29 grudnia 2021r. do dnia zapłaty,

–

875,56 zł od dnia 1 lipca 2022r. do dnia zapłaty,

–

5.440,10 zł od dnia 1 lipca 2022r. do dnia zapłaty.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając przegrywającego pozwanego równowartością poniesionych przez powodów: opłaty od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika – 5.400 zł, powiększonego o opłaty skarbowe od pełnomocnictw – 68 zł. Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.468 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty. (pkt 3 wyroku).

SSO Joanna Cyganek