Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący: SSO Agnieszka Dutkiewicz Protokolant: stażysta Katarzyna Betka po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 października 2022 r. w B. sprawy z powództwa K. P. i M. P. (1) przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w G. o ustalenie i zapłatę

I zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 77 652,81 zł (siedemdziesiąt siedem tysięcy sześćset pięćdziesiąt dwa złote 81/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 2 września 2020 r. do dnia zapłaty;

II zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 21 956,45 CHF (dwadzieścia jeden tysięcy dziewięćset pięćdziesiąt sześć franków szwajcarskich 45/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 marca 2021 r. do dnia zapłaty;

III ustala nieistnienie stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z dnia 24 października 2007 r. zawartej między powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem S.A. z siedzibą w G.;

IV zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6 874 zł (sześć tysięcy osiemset siedemdziesiąt cztery złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Sygn. akt I C 225/21

UZASADNIENIE

Powodowie K. P. i M. P. (1) wnieśli o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 77 652,81 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego Banku (...) S.A. w G. i pobrania świadczeń nienależnych w okresie od 14.01.2010 r. do 14.11.2019 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia 02.09.2020 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powodów łącznie kwoty 21 956, 45 CHF tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanego i pobrania świadczeń nienależnych w okresie od 14.01. 2010 r. do 14.11.2019 r. wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od tej kwoty od dnia następnego po dniu doręczenia odpisu pozwu pozwanemu do dnia zapłaty, a także ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z dnia 29.10.2007 r.

Z kolei w zakresie żądania zwrotu kosztów postępowania, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym:

a)  opłat skarbowych od pełnomocnictw;

b)  kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty zgodnie z art. 98 § 1 ¹ kpc.;

c)  kosztów postępowania w przedmiocie zawezwania do próby ugodowej, toczącego się przed Sądem Rejonowym Gdańsk Południe w Gdańsku, Wydział I Cywilny o sygn. akt I Co 23/20, w tym opłaty od wniosku , kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych oraz opłaty skarbowej od pełnomocnictwa wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia prawomocności wyroku do dnia zapłaty zgodnie z art. 98 § 1 ¹ kpc.;

W uzasadnieniu powodowie wskazali, iż roszczenia dochodzone niniejszym pozwem są związane z umową kredytu zawartą z poprzednikiem prawnym pozwanej, tj. (...) Bankiem S.A. Następnie w dniu 31.12.2009 r. nastąpiło przejęcie (...) Bank S.A. przez Bank (...) S.A. Zatem oznaczenie Bank (...) S.A. z siedzibą w G. (nr KRS: (...)) jako strony pozwanej jest uzasadnione.

Istotą sporu pomiędzy stronami w niniejszej sprawie pozostaje kwestia oceny zgodności z prawem powstałego pomiędzy stronami stosunku prawnego oraz ocena treści postanowień zawartych w: §1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6 oraz § 17 zawartej przez strony umowy, a dotyczących wprowadzenia klauzuli indeksującej świadczenia stron dwoma miernikami wartości określanymi dowolnie przez pozwanego, pod kątem ich abuzywności w świetle przepisów prawa, skutku ich abuzywności dla ostatecznego kształtu powstałego pomiędzy stronami stosunku prawnego, w tym również w kontekście oceny jego ewentualnej całkowitej nieważności na skutek ich bezskuteczności, a w konsekwencji określenia wymiaru, w jakim pozwany pozostawać będzie bezpodstawnie wzbogacony kosztem powodów.

W ocenie powodów, przedmiotowa umowa powinna zostać oceniona jako bezwzględnie nieważna w świetle obowiązujących przepisów prawa już na etapie oceny prawnej jej brzmienia przed dokonaniem kontroli incydentalnej kwestionowanych postanowień. Jednocześnie kwestionowane postanowienia stanowią w świetle przepisów prawa postanowienia abuzywne, zmierzające do zaburzenia równowagi kontraktowej na wyłączną korzyść pozwanego, który wykorzystał swoją silniejszą pozycję (jako przedsiębiorca) względem konsumenta oraz jego nieświadomość i brak specjalistycznej wiedzy co do ryzyka związanego z oferowanym produktem. Tym samym ocenić je należy jako naruszające dobre obyczaje oraz prowadzące do powstania znaczącej nierównowagi praw i obowiązków ze szkodą dla konsumenta, a w konsekwencji bezskuteczne. Bezskuteczność kwestionowanych postanowień z kolei prowadzić będzie do nieważności całej umowy, ponieważ jej dalsze obowiązywanie w kształcie pozbawionym kwestionowanych postanowień nie jest możliwe. Na skutek nieważności przedmiotowej umowy całość środków pobranych przez pozwanego od strony powodowej stanowi świadczenia nienależne, którego zwrotu strona powodowa może się domagać na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 k.c., co też czyni w żądaniu niniejszego pozwu.

Strona powodowa ma przy tym na uwadze ewentualność, że wskazane wady prawne umowy nie zostaną ocenione przez Sąd jako stanowiące podstawę do ustalenia nieważności umowy w całości, lecz jedynie jako uzasadniające uznanie powołanych powyżej postanowień za bezskuteczne w świetle treści art. 385 ¹ §1 kc, przy jednoczesnym uznaniu umowy za dalej obowiązującą w treści pozbawionej kwestionowanych postanowień zgodnie z treścią art. 385 ¹ §2 kc.

W takim przypadku świadczeniem nienależnym pozostawać będzie jedynie część spośród środków pobranych przez stronę pozwaną od powodów w okresie objętym pozwem, na którą złożą się środki w walucie PLN pobrane przez stronę pozwaną ponad wysokość rzeczywiście należnych jej rat kredytu oraz całość kwot pobranych przez stronę pozwaną w walucie obcej.

Powodowie dochodząc zwrotu całości środków pobranych przez pozwanego we wskazanym okresie objęli swoim żądaniem również zwrot tej ich części, która pozostawałaby nienależna stronie pozwanej w przypadku uznania umowy za obowiązującą w kształcie pozbawionym postanowień abuzywnych.

Żądanie pozwu oparte jest zatem na obu wskazanych powyżej podstawach faktycznych jednocześnie, jako że jedna z tych podstaw zawiera się w zakresie drugiej, zaś roszczenia z nich wywodzone dotyczą tych samych środków pobranych przez stronę pozwaną.

Żądaniem pozwu powodowie dochodzą od pozwanego zwrotu wszystkich środków pobranych tytułem spłat kredytu przez stronę pozwaną w związku z kwestionowaną umową kredytu w okresie objętym pozwem. W ocenie powodów bowiem wskazane wady prawne kwestionowanej umowy prowadziły do jej całkowitej nieważności, w którym to przypadku pozwany byłby zobowiązany do zwrotu na rzecz strony powodowej całości pobranych w toku realizacji umowy świadczeń.

Wartość wszystkich pobranych przez pozwanego środków tytułem realizacji przedmiotowej umowy od dnia zawarcia umowy kredytu do dnia 14.11.2019 r. wynosi 101.521,99 zł oraz 21.956,45 CHF.

Sumę tę strona powodowa obliczyła na podstawie zaświadczeń wydanych przez pozwanego i zaprezentowała uzyskany wynik w formie tabelarycznego zestawienia (które to dokumenty stanowią załącznik do niniejszego pozwu).

W zakresie żądania pozwu strona powodowa, korzystając z uprawnienia do rozdrobnienia roszczeń, dochodzi jedynie części powyższej kwoty wynoszącej 77.652,81 zł oraz 21.956,45 CHF, stanowiącej równowartość środków pobranych przez stronę pozwaną w okresie od 14.01.2020 r. do 14.11.2019 r.

Strona powodowa wskazuje przy tym, że wysokość roszczeń objętych żądaniem pozwu uznać należy za w większości zasadną również w przypadku przyjęcia przez Sąd, że umowa kredytu nie pozostawała nieważną, lecz obowiązywała strony w kształcie pozbawionym zapisów abuzywnych.

Skutkiem uznania kwestionowanych klauzul za niedozwolone, a w konsekwencji eliminacji z umowy kredytu mechanizmu przeliczenia do waluty CHF, pozostaje również odpadnięcie podstawy do pobierania przez pozwanego od strony powodowej jakichkolwiek świadczeń w walucie CHF w toku jej wykonywania. Tym samym całość środków pobranych przez stronę pozwaną w walucie CHF stanowi jej bezpodstawne wzbogacenie względem strony powodowej i powinna podlegać zwrotowi. Żądanie zwrotu kwot w walucie CHF zawarte w pozwie pozostanie zatem zasadnym niezależnie od wyniku dokonanej przez Sąd oceny prawnej skutków wskazanych wad umowy, gdyż zarówno w przypadku jej całkowitej nieważności, jak i w przypadku jej obowiązywania w kształcie pozbawionym zapisów abuzywnych, strona pozwana nie była uprawniona do pobrania od strony powodowej jakichkolwiek środków w walucie obcej.

Natomiast w zakresie środków pobranych w PLN obowiązkiem zwrotu przez stronę pozwaną objęta zostanie ta ich część, która stanowić będzie nadwyżkę ponad wysokość rat należnych stronie pozwanej na podstawie treści umowy pozbawionej zapisów abuzywnych. Jako że żądanie pozwu obejmuje całość środków pobranych przez stronę pozwaną w walucie PLN, to w tym zakresie mieści się również ta ich część pozostająca nienależną niezależnie od wyniku dokonanej przez Sąd oceny prawnej skutków wskazanych wad umowy. Żądanie zwrotu kwot w walucie PLN zawarte w pozwie, zasadne w całości w przypadku uznania przez Sąd umowy za nieważną, pozostanie zasadnym w części w przypadku uznania przez Sąd umowy za obowiązującą w kształcie pozbawionym abuzywnych postanowień.

Strona powodowa wskazała, że w myśl art. 189 k. p. c., przedmiotem powództwa o ustalenie jest istnienie lub nieistnienie stosunku prawnego lub prawa. Żądanie pozwu o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego powinno dokładnie określać ten stosunek, zarówno pod względem przedmiotowym jak i podmiotowym. Wobec braku legalnej definicji „stosunku prawnego" należy przyjąć, że chodzi o taki stosunek, w którym istnieją prawa podmiotowe i odpowiadające im obowiązki, które zostały określone przez dyspozycję normy prawa cywilnego.

W doktrynie podkreśla się, że żądanie pozwu powinno opiewać na ustalenie istnienia (nieistnienia) danego stosunku prawnego lub prawa, choćby podstawą nieistnienia stosunku prawnego była np. nieważność umowy (zamiast wielu por. np.: I. Kunicki [w:] A. Góra-Błaszczykowska, Kodeks postępowania cywilnego. Tom I A. Komentarz. Art. 1-42412, Legalis, uwagi do art. 189 k. p. c., nb 6).

Strona powodowa w treści żądania pozwu wywodzi w trybie art. 189 k. p. c. roszczenie o ustalenie nieistnienia stosunku prawnego kredytu, które to roszczenie opiera na fakcie nieważności czynności prawnej, nie zaś nieistnienia czynności prawnej.

Sposób sformułowania roszczenia przez stronę powodową pozostaje zgodny również z wykładnią dokonaną przez Sąd Najwyższy. W uchwale z dnia 23 września 2010 r. sygn. akt III CZP 57/10Sąd Najwyższy stwierdził: „Istotne znaczenie ma tutaj także treść art. 189 k. p. c., z którego jednoznacznie wynika, że powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia konkretnego stosunku prawnego lub prawa, w wypadku żądania nieistnienia takiego stosunku, jego podstawą jest zazwyczaj właśnie nieważność umowy lub innej czynności prawnej". Również w wyroku z dnia z dnia 6 listopada 2015 r., sygn. akt II CSK 56/15 Sąd Najwyższy potwierdził, że „Gdy żądanie zmierza do ustalenia nieistnienia stosunku prawnego, jego podstawę faktyczną mogą stanowić w szczególności takie okoliczności faktyczne, które wskazują na to, że mająca być źródłem tego stosunku czynność prawna (np. umowa) jest nieważna albo w ogóle nie została dokonana (np. z powodu tego, że nie zostało złożone oświadczenie woli lub nie zostały złożone oświadczenia woli). Zarówno nieważność czynności prawnej, jak i jej nieistnienie (brak tej czynności) powodują, że stosunek prawny, który miałby z czynności prawnej wynikać, nie powstaje, a zatem nie istnieje."

Zawierając umowę strona powodowa działała jako konsument w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. Dodatkowo podkreślenia wymaga, iż Umowa została zawarta przy użyciu wzorca stosowanego przez pozwanego powszechnie dla celu zawierania umów o kredyt hipoteczny.

Strona pozwana w toku prezentowania oferty zawarcia umowy kredytu stronie powodowej nie przedstawiała rzetelnych informacji pozwalających ocenić rozmiar ryzyka związanego z produktem powiązanym z walutą obcą oraz konsekwencji ekonomicznych zastosowanych w niej mechanizmów.

Oferta kredytu przedstawiona została jedynie w świetle potencjalnych korzyści, związanych z niższą przewidywaną wysokością raty miesięcznej w stosunku do rat kredytów pozbawionych odniesienia do walut obcych.

Strona pozwana zaniechała w toku prezentowania oferty przedstawienia jakichkolwiek symulacji obrazujących możliwe niekorzystne zmiany wysokości rat miesięcznych, w tym w szczególności nie przedstawiła przeliczenia wysokości rat oraz należnego do spłaty kapitału kredytu w przypadku osiągnięcia przez kurs waluty obcej maksymalnych, notowanych historycznie poziomów.

Strona pozwana w żaden sposób nie zaznaczyła także faktu wystąpienia dodatkowych kosztów związanych z odniesieniem kredytu do waluty obcej, w tym w szczególności nie dającego się uniknąć zwiększenia sumy należnego do zwrotu kapitału już w momencie uruchomienia kredytu, wynikającego z zastosowania dwóch odrębnych mierników wartości dla wypłaty oraz spłaty kredytu.

Strona pozwana nie wskazała przy tym czynników mających wpływ na wysokość ustalanych przez siebie mierników wartości w postaci kursów kupna i sprzedaży waluty obcej, mających być stosowanymi na użytek realizacji umowy, jak również nie wskazała podstawy zastosowania dwóch odrębnych kursów waluty obcej w umowie kredytu nie przewidującej w swej treści jakiegokolwiek procesu wymiany walut.

Konkludując, w chwili podpisywania umowy kredytowej faktyczna wysokość zobowiązań z niej wynikających pozostała niemożliwą do ustalenia a niedostateczny zakres informacji udostępnionych przez stronę pozwaną uniemożliwiał rzetelną ocenę konsekwencji ekonomicznych płynących z jej zawarcia.

Zawarta umowa przewidywała pobieranie środków tytułem spłaty kredytu bezpośrednio przez stronę pozwaną z wskazanego rachunku bankowego, wedle dokonanych przez nią wyliczeń.

Z uwagi na wzrost świadomości co do stosowania przez pozwanego klauzul abuzywnych w treści umów kredytów indeksowanych strona powodowa - działając za pośrednictwem pełnomocnika - skierowała do pozwanego reklamację (dowód powołany w pkt 8c pozwu), w której zażądała zwrotu kwot odpowiadających bezpodstawnemu wzbogaceniu stronie pozwanej, wskazując jednocześnie, które postanowienia, zgodnie z orzecznictwem, uznać należy za abuzywne. W odpowiedzi na zgłoszoną reklamację, pozwana nie uwzględniła zgłoszonych roszczeń, wskazując, że zakwestionowane postanowienia umowne w jej ocenie są zgodne z prawem, a umowa obowiązuje strony w swoim pierwotnym kształcie.

W odpowiedzi na pozew, pozwany Bank (...) S.A. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, z uwzględnieniem odsetek ustawowych za opóźnienie za czas od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty oraz z uwzględnieniem uiszczonych opłat skarbowych od złożonych pełnomocnictw.

W uzasadnieniu pozwany zaprzeczył wszelkim twierdzeniom powodów zawartym w pozwie oraz załączonych do niego dokumentach, których wyraźnie nie przyznał, kwestionując roszczenie powodów tak co do zasady, jak i co do wysokości. W szczególności pozwany zakwestionował załączone do pozwu wyliczenia powodów mające obrazować rzekomo nienależne spełnione świadczenia powodów na rzecz pozwanego lub właściwą w jego ocenie wysokość świadczeń.

Kwestionowane w pozwie klauzule są w ocenie pozwanego w pełni skuteczne, a zawarta przez strony umowa kredytu - ważna. Niemniej w przypadku uznania za niewiążące jakichkolwiek z zapisów umowy, ich miejsce powinny zająć reguły wynikające z przepisów dyspozytywnych i ustalonych zwyczajów. Istnieje także możliwość wyłączenia spod badania i pozostawienia w zapisach § 17 umowy tej części postanowień, które odnoszą się do zastosowania kursu.

Żadne z kwestionowanych postanowień umowy kredytu nie może zostać uznane za niedozwolone. Pozwany zaprzeczył, jakoby powodowie nie mieli możliwości podjęcia próby negocjacji w zakresie treści umowy kredytu i jej warunków. Zdaniem pozwanego nie sposób zgodzić się z powodami, aby ostateczny kształt zawartej umowy nie był wynikiem ich wyboru i indywidualnych uzgodnień stron poczynionych na etapie składania wniosku kredytowego oraz w czasie późniejszym, poprzedzającym zawarcie umowy. Strona pozwana stwierdziła, że również ponosi ryzyko kursowe, tak samo jak kredytobiorca. Ponadto nigdy nie ukrywała przed powodami sposobu kalkulacji kursów publikowanych w Tabeli Kursów.

Podkreślono, że brak jest podstaw do zakwestionowania całej konstrukcji kredytu jako kredytu indeksowanego. Zdaniem pozwanego brak jest jakichkolwiek podstaw do uznania, że naruszone zostały dobre obyczaje w jakimkolwiek aspekcie, gdyż w dacie zawarcia umowy kredytu uzasadnione było przekonanie, że przy uwzględnieniu tak oprocentowania, jak i innych czynników, np. prognoz walutowych – kredyt indeksowany do CHF był korzystnym dla powoda rozwiązaniem odpowiadającym jego celom. Strona pozwana zwróciła uwagę, że możliwość dokonywania spłaty rat kredytu bezpośrednio w CHF, czy też przewalutowania go w każdej chwili na PLN bez dodatkowych opłat, nie powinna być irrelewantna, dla oceny czy zawarta umowa naruszała dobre obyczaje.

Pozwany podniósł także zarzut braku interesu prawnego w ustaleniu nieważności oraz zarzut przedawnienia, wskazując, iż upłynął 10 letni termin przedawniania.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Na rozprawie w dniu 20 października 2022 r. powodowie zostali pouczeni przez przewodniczącą o skutkach stwierdzenia przez sąd nieważności umowy z datą wsteczną, a więc konieczności zwrócenia sobie nawzajem przez strony świadczeń, a także o ryzyku dochodzenia przez bank dalej idących roszczeń niż zwrot kapitału, np. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Po tym pouczeniu, powodowie zgodnie oświadczyli, iż są świadomi tych konsekwencji, uwzględniają je, a także podtrzymują żądanie dotyczące sądowego ustalenia nieważności przedmiotowej umowy kredytowej.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 24 października 2007 r. została sporządzona umowa o kredyt nr (...). Powodowie w dniu 29 października 2007 r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem S.A. ( następnie, a mianowicie w dniu 31.12.2009 r. nastąpiło przejęcie (...) Bank S.A. przez Bank (...) S.A) umowę o kredytu hipoteczny dla osób fizycznych, udzielony w złotym polskim, waloryzowany kursem CHF. Jako prawne zabezpieczenie kredytu wskazano m.in. hipotekę, której wysokość oznaczono kwotą wyrażoną w polskich złotych oraz ubezpieczenie niskiego własnego kredytu.

Na podstawie kredytu pozwany bank udzielił powodom kredytu indeksowanego kursem chf w kwocie 237 617,04 zł ( § 1 ust. 1 umowy). Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy, kredyt jest indeksowany do CHF. W dniu wypłaty saldo jest wyrażane w walucie, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty, do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez pozwanego, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie na złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez pozwanego.

Zgodnie z § 1 ust. 5 umowy, kredyt wraz z odsetkami miał podlegać spłacie w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Spłata kredytu miała następować zgodnie z § 10 umowy kredytu, a zatem rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę miało następować według kursu sprzedaży waluty do której jest indeksowany kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez pozwanego, obowiązującego w dniu wpływu środków do banku. W przypadku dokonania nadpłaty, o ile kredytobiorca nie złoży wniosku o dokonanie zmiany wysokości rat, okres kredytowania ulega odpowiedniemu skróceniu, z zastrzeżeniem, że w przypadku zmiany oprocentowania zostaje przywrócony pierwotny okres kredytowania.

Oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiło 5.120 % w skali roku i stanowić miało sumę marży banku niezmiennej w okresie trwania umowy w wysokości 1.380% oraz aktualnie obowiązującego indeksu L3 (§ 2 ust. 1 umowy kredytu).

Zgodnie z § 7 ust. 2 każdorazowo wypłacona kwota złotych polskich zostanie przeliczona na walutę, do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty kredytu podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez pozwanego, obowiązującego w dniu dokonania wypłaty przez bank.

Zgodnie z § 12 umowy kredytu zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna w złotych polskich do kwoty stanowiącej 170 % kwoty kredytu określonej w § 1 ust. 1 umowy.

W myśl § 17 umowy do rozliczenia transakcji wypłat i spłat kredytów stosowane są odpowiednio kursy kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez pozwanego walut zawartych w ofercie banku obowiązujące w dniu dokonania transakcji. Kursy kupna określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone z tabeli kursów średnich NBP minus marża kupna. Kursy sprzedaży określa się jako średnie kursy złotego do danych walut ogłoszone z tabeli kursów średnich NBP plus marża sprzedaży. Do wyliczenia kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez (...) Bank S. A. stosuje się kursy złotego do danych walut ogłoszone w tabeli kursów średnich NBP w danym dniu roboczym skorygowane o marże kupna/sprzedaży (...) Banku S. A.

Dowody: umowa nr (...) - k. 23-28, 163-175;

odpis KRS - k. 22; 124-150, 181-187;

przesłuchanie powodów - k. 515 v. – 516;

Pozwany w toku prezentowania oferty zawarcia umowy kredytu stronie powodowej nie przedstawiał rzetelnych informacji pozwalających ocenić rozmiar ryzyka związanego z produktem powiązanym z walutą obcą oraz konsekwencji ekonomicznych zastosowanych w niej mechanizmów.

Oferta kredytu przedstawiona została jedynie w świetle potencjalnych korzyści, związanych z niższą przewidywaną wysokością raty miesięcznej w stosunku do rat kredytów pozbawionych odniesienia do walut obcych. Pozwany zaniechał w toku prezentowania oferty przedstawienia jakichkolwiek symulacji obrazujących możliwe niekorzystne zmiany wysokości rat miesięcznych, w tym w szczególności nie przedstawił przeliczenia wysokości rat oraz należnego do spłaty kapitału kredytu w przypadku osiągnięcia przez kurs waluty obcej maksymalnych, notowanych historycznie poziomów.

Pozwany nie zaznaczył możliwości wystąpienia dodatkowych kosztów związanych z odniesieniem kredytu do waluty obcej, w tym w szczególności nie dającego się uniknąć zwiększenia sumy należnego do zwrotu kapitału już w momencie uruchomienia kredytu, wynikającego z zastosowania dwóch odrębnych mierników wartości dla wypłaty oraz spłaty kredytu.

Pozwany nie wskazał czynników mających wpływ na wysokość ustalanych przez siebie mierników wartości w postaci kursów kupna i sprzedaży waluty obcej, mających być stosowanymi na użytek realizacji umowy oraz nie wskazał podstawy zastosowania dwóch odrębnych kursów waluty obcej w umowie kredytu nie przewidującej w swej treści jakiegokolwiek procesu wymiany walut.

Przed zawarciem przedmiotowej umowy pośrednik (...) w T. poinformował powodów, że nie posiadali oni zdolności kredytowej w zakresie kredytu złotówkowego. Pośrednik przedstawił powodom jedynie ofertę kredytu w CHF jako korzystną i zapewniał powodów o stabilności waluty CHF.

Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Powodowie polegali na zaufaniu do pośrednika finansowego i do banku. Powodowie nie zostali poinformowani w jaki sposób w pozwanym banku był ustalany kurs wymiany waluty franka szwajcarskiego. Nie poinformowano ich również o możliwości zmian salda kredytu oraz o tym, że bank będzie stosował dwa różne kursy w celu wykonania umowy. Nadto powodowie nie uzyskali żadnych informacji o tym, jak w efekcie bank będzie pozyskiwał środki, które zostaną m wypłacone.

Dowód: wniosek o udzielenie kredytu – k. 152-155, przesłuchanie powodów - k. 515 v. – 516;

Przed zawarciem umowy kredytowej pozwany przedłożył powodom dwa egzemplarze oświadczenia o ryzyku kursowym. Na podstawie tych dokumentów, powodowie potwierdzili, iż mają oni pełną świadomość ryzyka związanego z oferowanym produktem finansowym, a w szczególności tego, że są świadomi ryzyka stopy procentowej w przypadku kredytów o zmiennej stopie procentowej. Ponadto oświadczyli, że została im przedstawiona oferta kredytu hipotecznego w złotych polskich i że wybrali kredyt w walucie obcej, będąc uprzednio poinformowani o ryzykach związanych z zaciąganiem kredytu hipotecznego w walucie obcej.

Dowody: oświadczenia z dnia 31 sierpnia 2007 r. – k. 156-157;

Powodowie nie mogli określić całkowitego kosztu udzielonego im kredytu. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości zawarcia umowy bądź odmowy jej zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany Bank. Podpisywane przez powodów oświadczenia były warunkiem koniecznym do zawarcia umowy.

Bank przedstawił powodom aneks do umowy sporządzony dnia 16 lipca 2014 r., zgodnie z którym spłata kredytu mogła być dokonywana w złotych polskich lub w walucie, do której jest indeksowany kredyt. Powodowie podpisali aneks i w dalszym ciągu spłacali kredyt w CHF.

Pieniądze pochodzące z kredytu, powodowie w całości przeznaczyli na dokończenie domu, który z kolei miał zaspokajać ich potrzeby mieszkaniowe. Powodowie w dalszym ciągu zajmują tę nieruchomość. W tej nieruchomości nigdy nie była prowadzona działalność gospodarcza. Obecnie jednak pod tym adresem jest zarejestrowana działalność gospodarcza zajmująca się usługami finansowymi i ubezpieczeniami. Powód M. P. (2) prowadzi tę działalność od 2021 r. w B. przy ul. (...).

Ta nieruchomość, nigdy również nie była wynajmowana. W chwili zawierania przedmiotowej umowy, powodowie nie posiadali żadnej specjalistycznej wiedzy z zakresu bankowości. Wówczas powód M. P. (1) pracował w firmie budowlanej, a powódka K. P. w wojsku.

Dowody: przesłuchanie powodów – k. 515 v. – 516;;

Powodowie pismem z dnia 03.01.2020 r. na podstawie art. 3 ustawy z dnia 05 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym, złożyli reklamację dotyczącą przedmiotowej umowy w zakresie nienależnie pobranych od powodów rat kapitałowo – odsetkowych w wyższej wysokości, niż rzeczywiście powinni oni spłacić w okresie od dnia 14.01.2010 r. do dnia 14.11.2019 r. w związku z zawarciem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych, których treść miała wpływ na wysokość spłaconych przez powodów rat kapitałowo – odsetkowych w kwocie 67 764,32 zł . Mając na uwadze powyższe, powodowie wedle art. 455 kc wnieśli o niezwłoczne zaspokojenie roszczenia. Z kolei w przypadku niespełnienia tego roszczenia, powodowie wskazali, iż oczekują pisemnego uzasadnienia ze wskazaniem na okoliczności oraz podstawę prawną uzasadniającą całkowitą lub częściową odmowę wypłaty, jak również na przyczyny odmowy wiarygodności wskazanych okoliczności dowodowych.

W odpowiedzi na powyższą reklamację, pozwany bank wskazał, iż nie odnajduje podstaw do zwrotu wskazanej przez powodów kwoty, gdyż w jego opinii umowa jest wiążąca , a wpłaty dokonywane na poczet spłat omawianego kredytu ś należne i rozliczane prawidłowo, w związku z czym roszczenie z reklamacji jest niezasadne.

Dowód: reklamacja – k. 29-32;

Pismo bankowe – k. 33-36;

W wykonaniu przedmiotowej umowy powodowie świadczyli na rzecz pozwanego w okresie od dnia 14.01.2010 r. do 14.11.2019 r. kwotę 77 652,81 zł oraz kwotę 21 956, 45 CHF.

Dowody: przesłuchanie powodów - k. 515 v. – 516;

Zestawienie – k. 37-40, 52;

Następnie powodowie w dniu 03 stycznia 2020 r. wystosowali do Sądu Rejonowego Gdańsk – Południe w Gdańsku wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, poprzez zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz, kwoty 67 764,32 wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 03.01.2020 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu otrzymanych od wnioskodawców nienależnych świadczeń , spełnionych na rzecz pozwanego w okresie od dnia 14.01.2010 r. od dnia 14.11. 2019 r. na podstawie omawianej umowy kredytowej z uwagi na abuzywność postanowień przedmiotowej umowy dotyczących zawartej w jej treści klauzuli waloryzacyjnej. Sprawa została zarejestrowana pod sygn. I Co 23/20 oraz nie została zakończona zawarciem ugody.

Dowód: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej – k. 41-50;

Protokół – k. 51;

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zebranych w sprawie dokumentów oraz na podstawie zeznań powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w/w dokumenty, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto ich autentyczność nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Sąd jako nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy uznał pozostałe, nieujawnione w stanie faktycznym, dokumenty z uwagi na to, że dowody te zostały powołane na fakty nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy i zmierzały jedynie do przedłużenia postępowania. Nie miały one żadnego znaczenia procesowego z punktu widzenia analizy spornej umowy kredytu oraz oceny, czy jest ona zgodna z prawem i czy zawiera klauzule niedozwolone. Powołane dokumenty zawierały treści oderwane od konkretnej umowy, która jest przedmiotem sporu i z tego względu nie mogły stanowić dowodu w sprawie.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd zeznania powodów, ponieważ korespondowały one z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu, jak również brak możliwości negocjacji poszczególnych postanowień umownych. Opisali również czynności poprzedzające zawarcie umowy, nie kwestionowali również faktu złożenia podpisów na dokumentach przygotowanych w związku z procedurą zawierania umowy kredytowej.

Sąd w dniu 20 maja 2022 r. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 4 kpc pominął dowód z zeznań świadka C. D., gdyż jego przeprowadzenie okazało się niemożliwe z uwagi na brak informacji o jego aktualnym miejscu zamieszkania, co potwierdził komornik (k.477).

Na rozprawie przeprowadzonej w dniu 20 października 2022 r. Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc wydał postanowienie na mocy, którego pominął dowód z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości finansowej, bankowości i finansów wnioskowany przez strony jako pozostający bez znaczenia dla rozstrzygnięcia. Sąd postanowił pominąć dowód z opinii biegłego zawnioskowany przez powodów, albowiem na etapie rozstrzygania o tym dowodzie doszedł do przekonania, że żądanie ewentualne jest bezzasadne, a rozważeniu podlegało jedynie żądanie główne zgłoszone w pozwie. Dowód ten był więc zbędny dla rozpoznania przedmiotowej sprawy. Ustalenie wysokości żądania głównego powodów było natomiast możliwe w oparciu o zaświadczenie wystawione przez pozwany bank. Sąd postanowił również pominąć dowód z opinii biegłego zawnioskowany przez pozwanego. Zaznaczyć bowiem należy, że nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 3852 k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Natomiast obydwie strony na podstawie art. 162 kpc złożyły zastrzeżenie do protokołu wskazując na naruszenie art. 235 ² § 1 pkt 2 kpc 227 kpc i 278 kpc.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie domagali się ustalenia nieważności całej umowy kredytu nr (...) z dnia 24.10.2007 r. zawartej z poprzednikiem prawnym pozwanego oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 61.828,84 zł i 23.790,57 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwu do dnia zapłaty – z uwagi na uiszczenie nienależnych świadczeń na podstawie umowy.

W sprawie bezsporne było, że powodowie w dniu 29 października 2010 r. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem S.A. z siedzibą w G. umowę kredytu. Kredyt był przeznaczony na pokrycie części kosztów budowy domu. Na podstawie umowy pozwany bank udzielił powodom kredytu indeksowanego kursem CHF w kwocie 237 617,04 zł (§ 1 ust. 1 umowy). Zgodnie z § 1 ust. 1 umowy, kredyt jest indeksowany do CHF. W dniu wypłaty saldo jest wyrażane w walucie do której indeksowany jest kredyt według kursu kupna waluty, do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez pozwanego, następnie saldo walutowe przeliczane jest dziennie za złote polskie według kursu sprzedaży waluty do której indeksowany jest kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez pozwanego. Zgodnie z § 1 ust. 5 umowy kredyt wraz z odsetkami miał podlegać spłacie w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych. Spłata kredytu miała następować zgodnie z § 10 umowy kredytu, a zatem rozliczenie każdej wpłaty dokonanej przez kredytobiorcę miało następować według kursu sprzedaży waluty do której jest indeksowany kredyt, podanego w Tabeli kursów kupna/sprzedaży dla kredytów hipotecznych udzielanych przez pozwanego, obowiązującego w dniu wpływu środków do banku.

Sąd ustalił także, że pośrednik banku poinformował powodów o braku możliwości zawarcia umowy kredytu złotówkowego, z powodu ich niezdolności kredytowej w tym zakresie. Wówczas została im przedstawiona jedynie oferta kredytu w CHF jako korzystna, a z kolei powodów zapewniono o stabilności waluty CHF, na którą ostatecznie oni się zdecydowali.

Umowa została zawarta przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Powodowie polegali na zaufaniu pośrednika banku oraz jednocześnie nie zostali poinformowani w jaki sposób w pozwanym Banku był ustalany kurs wymiany waluty franka szwajcarskiego. W efekcie powodowie nie mogli zatem określić całkowitego kosztu udzielonego im kredytu. Natomiast swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości zawarcia umowy bądź odmowy jej zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany bank. Wobec tego podpisywane przez powodów oświadczenia były warunkiem koniecznym do zawarcia umowy.

W pierwszej kolejności Sąd rozpoznał żądanie główne powodów o ustalenie nieważności umowy z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Powodowie wskazali te klauzule, tj. § 1 ust. 1, § 7 ust. 2, § 10 ust. 6 i § 17 umowy. Zaznaczyć należy, że w rzeczywistości mogą one zostać uznane za niedozwolone, ponieważ dają pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji również wysokości rat i odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy. Co więcej, umowa nie zawiera przy tym żadnych mechanizmów ochronnych względem konsumenta, które pozwoliłyby rozłożyć ryzyko znaczącej aprecjacji waluty indeksacji na obie strony stosunku umownego, obarczając nim wyłącznie kredytobiorcę. Na podstawie art. 353 ¹ kc strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Natomiast art. 385 ¹ § 1 kc opisuje niedozwolone postanowienia umowne i na jego podstawie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z definicją zawartą w art. 385 ¹ § 3 kc nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta i właśnie z takimi okolicznościami mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

W toku przeprowadzonego postępowania powodowie wykazali, że przytoczone klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem. Nie było żadnej możliwości negocjacji umowy. Jednocześnie wszystkie te klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, według którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17).

Sąd zważył, że nieuzasadnione było twierdzenie pozwanego, że z § 17 umowy wynika, że może zostać wykreślona ewentualnie uznana za niedozwoloną część dotycząca marży kupna/sprzedaży i wówczas pozostałe w ten sposób sformułowanie, tj. odwołanie się do kursów średnich NBP zachowa sens bez potrzeby dokonywania jakichkolwiek zmian. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku z dnia 29 kwietnia 2021r. (C-19/20) podkreślił, że przepisy dyrektywy 93/13 stoją na przeszkodzie temu, żeby uznany za nieuczciwy warunek został częściowo utrzymany w mocy poprzez usunięcie elementów przesądzających o jego nieuczciwym charakterze w przypadku gdyby to usunięcie sprowadzało się do mającej wpływ na istotę tych warunków zmiany ich treści. Jedynie gdyby element klauzuli indeksacyjnej rozpatrywanego w postępowaniu głównym kredytu hipotecznego dotyczący marży Banku (...) stanowił zobowiązanie umowne odrębne od innych postanowień umownych, które mogłoby być przedmiotem zindywidualizowanego badania jego nieuczciwego charakteru, sąd krajowy mógłby go usunąć. Punkt 70 uzasadnienia powyższego wyroku TSUE wyjaśnia, że niemożliwym jest utrzymanie nieuczciwego warunku umowy w mocy poprzez usunięcie elementów przesądzających o jego nieuczciwym charakterze, w przypadku gdyby to usunięcie sprowadzało się do mającej wpływ na istotę tych warunków zmiany ich treści. W związku z powyższym, w ocenie Sądu, niemożliwym jest dzielenie § 17 przedmiotowej umowy na część niedozwoloną, którą należy usunąć i część dozwoloną, którą można pozostawić w umowie. Twierdzenie pozwanego zmierza do utrzymania umowy w mocy, przy jednoczesnym usunięciu z jej treści jedynie części nieuczciwego postanowienia, nie zaś całego. Podkreślić jednak należy, że nawet pozostawienie w § 17 umowy części dotyczącej średniego kursu NBP, a pominięcie marży banku, nie wystarczy do przywrócenia równowagi kontraktowej pomiędzy stronami. W umowie nadal nie będzie bowiem mechanizmu, który w przypadku zwyżki kursu CHF obciąży obie strony równomiernie, zwłaszcza bank jako profesjonalistę, a nie tylko powodów, czyli konsumentów.

W ocenie Sądu nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego, bowiem nie są to okoliczności istotne na gruncie art. 385 ² kc oraz oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Zwrócić należy natomiast uwagę na fakt, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a co za tym idzie również wysokości zobowiązań konsumenta. Zaznaczyć należy bowiem, że pozwany jest profesjonalistą i prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Natomiast powodowie, jako osoby fizyczne zawarli umowę niezwiązaną bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową, w związku z tym bez wątpienia w niniejszej sprawie posiadają status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ kc.

Na podstawie art. 69 ust. 1 ustawy prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Zatem kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą jest kwota kapitału mu udostępnionego i przez niego wykorzystanego. Bank nie może zatem żądać zwrotu większej kwoty, aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Natomiast Sąd zwrócił uwagę na fakt, że kwota, którą powodowie mieli zwrócić pozwanemu nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Jeżeli umowa zawiera jakiekolwiek zapisy, które dopuszczają dowolną waloryzację, to jest ona niezgodna z przepisami art. 69 ust. 1 ustawy prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 kc, ponieważ rażąco narusza interesy konsumenta.

Sąd rozważył, że abuzywność zapisów umowy powinno się badać na moment dokonywania czynności prawnej przez konsumenta z przedsiębiorcą. Z związku z powyższym, wprowadzenie tzw. ustawy antyspredowej z dnia 26 sierpnia 2011 r. nie miało znaczenia w niniejszej sprawie. Nie mogą być brane pod uwagę zmiany w ustawodawstwie wprowadzane po zawarciu umowy oraz sposób wykonywania umowy przez przedsiębiorcę, w szczególności zmiany w treści stosunku prawnego, który z powodu jego ukształtowania a priori jest nieważny od samego początku.

W myśl art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności - w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Odwołanie się do tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby banku jest nieprecyzyjne, w związku z czym narusza wskazany przepis. Powodowie bowiem nie wiedzieli i nie mogli przewidzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona ich rata. Doszło więc do oczywistego naruszenia przez bank art. 69 ust. 1 ustawy prawo bankowe. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy prawo bankowe jest coraz większa, bowiem wówczas nie ma jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Skutkuje to nieważnością całej umowy kredytowej na podstawie art. 58 kc. Strony w związku z tym są obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony, czego powodowie są świadomi, podobnie jak innych ewentualnych konsekwencji ustalenia nieważności umowy, co powodowie oświadczyli na rozprawie przeprowadzonej w dniu 20 października 2022 r.

Niniejszą umowę należy uznać za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także z uwagi na fakt, że nawet gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam wzrost kursu franka szwajcarskiego to świadomość powodów co do ryzyka kursowego nie obejmowała uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie tak ogromnej zwyżki, jaka miała miejsce w niniejszych okolicznościach. Ponadto, sprzeczność umowy z zasadami współżycia społecznego jest tym bardziej zauważalna i niewątpliwa, gdy weźmiemy pod uwagę okoliczność, że w przypadku tak znacznego i niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę, podczas gdy wskutek tego wzrostu kursu bank pozyskiwał środki znacznie wyższe, niż przekazane do dyspozycji powodów, w związku z niemal podwojonym kursem CHF.

W niniejszej umowie kredytu pozwany zawarł klauzule abuzywne. Pozwany już na etapie konstruowania wzorca umowy naruszył dobre obyczaje. Miał on pełną dowolność kształtowania wzorca umowy i mógł zawrzeć w nim mechanizm ustalania kursu waluty korzystny dla konsumenta, albo przynajmniej obiektywny i sprawiedliwy. Taki, aby konsument mógł zweryfikować realną wartość kredytu i przede wszystkim rat, które będzie musiał zapłacić. Niewątpliwie pomogłoby to uzyskać powodom pełny obraz ryzyka w przypadku zawarcia umowy kredytu w walucie obcej.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. 189 kpc w zw. z art. 58 kc w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 kc ustalił nieistnienie stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...) z dnia 29.10.2007 r. zawartej między powodami a poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Bankiem S.A. z siedzibą w G. (punkt III sentencji wyroku).

Nie zasługuje na uwzględnienie zarzut przedawnienia wskazany przez pozwanego. Na podstawie art. 118 zd. 1 kc, jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powodów o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 kc w zw. z art. 405 kc. Zgodnie z przepisami intertemporalnymi- art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy kodeks cywilny i niektórych innych ustaw do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. W związku z tym, w niniejszej sprawie liczy się 10-letni termin przedawnienia. Ponadto w oparciu o stanowisko TSUE wyrażone w wyroku z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Powodowie w pierwszej kolejności w dniu 03 stycznia 2020 r. wystosowali wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, a z kolei w dniu 22 lutego 2021 r. wnieśli pozew, zatem należy uznać, iż najpóźniej od momentu złożenia tego wniosku powzięli wiedzę o istnieniu klauzul abuzywnych w umowie, którą zawarli z pozwanym. Nawet jednak, gdyby za chwilę powzięcia wiadomości o istnieniu klauzul abuzywnych uznać wejście w życie ustawy tzw. antyspreadowej, co nastąpiło w dniu 26 sierpnia 2011 r., obowiązujący powodów 10-letni okres przedawnienia i tak w dniu wniesienia pozwu jeszcze nie upłynął. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony dnia 22 lutego 2021 r. natomiast uprzednio jeszcze powodowie w dniu 03 stycznia 2020 r. zlożyli wniosek o zawezwanie do próby ugodowej, zatem zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwanego jest nieuzasadniony.

Sąd uznał, że żądanie główne o zapłatę kwoty 77 652,81 zł i 21 956, 45 CHF, tytułem zwrotu świadczeń uiszczonych przez powodów w związku z nieważnością umowy kredytu również zasługiwało na uwzględnienie. Zgodnie z art. 405 kc kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. W niniejszej sytuacji zasadność roszczenia głównego Sąd rozważył w oparciu o przepis art. 409 kc, zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Najbardziej kluczową kwestią jest wykładnia sformułowania „zużył” lub „utracił" w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu. Nakazuje bowiem jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Nie można natomiast jednoznacznie stwierdzić, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten dostrzegany był jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji i tzw. teorii salda. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. (sygn. III CZP 6/21), należy rozpatrzeć ten aspekt wedle teorii dwóch kondykcji. W związku z tym, w przypadku następczej nieważności umowy, po obu jej stronach występują dwa niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w niniejszej sprawie, dlatego Sąd przyjął za słuszny wskazany pogląd SN. Konsekwencją powyższego było uwzględnienie roszczenia głównego o zapłatę, w kwocie wskazanej w pozwie przez powodów. Kwoty składające się na to roszczenie nie zostały skutecznie zakwestionowane przez pozwanego, bowiem powodowie oparli się na zestawieniu wpłat pochodzącym od samego pozwanego.

Mając powyższe okoliczności na względzie w punkcie I sentencji wyroku, na podstawie art. 410 § 1 kc w zw. z art. 405 kc w zw. z art. 385 ¹ § 1 kc i art. 58 kc, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 77 652,81 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 02 września 2020 r. do dnia zapłaty, z kolei w punkcie II sentencji wyroku, Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 21 956,45 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za okres od dnia 19 marca 2021 r. do dnia zapłaty. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu w tym zakresie na podstawie art. 481 k.c., gdyż najpóźniej w tym terminie pozwany dysponował wszelkimi danymi koniecznymi do spełnienia roszczenia na rzez powodów bez zbędnej zwłoki.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie IV sentencji wyroku z uwzględnieniem wyniku sprawy, którą pozwany przegrał w całości. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 kpc strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty procesu, które ponieśli powodowie składały się : opłata od pozwu – 1.000 zł, koszty zastępstwa procesowego – 5 400 zł wraz z opłatą skarbową od udzielonego przez obydwoje powodów pełnomocnictwa – 34 zł, a także opłata od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej – 200 zł wraz z kosztami zastępstwa procesu w tym postępowaniu pojednawczym – 240 zł. Z tego tytułu zasądzono od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 6 874 zł (1 000 zł + 5 400 + 34 + 200 + 240 zł). Wysokość przyznanych powodom kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 6 w zw. z § 8 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz art. 19 ust. 3 pkt 3 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

SSO Agnieszka Dutkiewicz