Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Dutkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 26 stycznia 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: J. (...)

przeciwko: (...) Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W.

o ustalenie i zapłatę

I ustala, że umowa kredytu WŁASNY KĄT hipoteczny nr 203- (...)-H. (...)/2005 z dnia 17 czerwca 2005r., zawarta między powodami J. O. i A. O. a pozwanym (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. jest nieważna;

II zasądza od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 73 398,63 zł (siedemdziesiąt trzy tysiące trzysta dziewięćdziesiąt osiem złotych 63/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 czerwca 2020r. do dnia zapłaty;

III zasądza od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwotę 11 834 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

I C 298/21

UZASADNIENIE

Powodowie J. (...) wnieśli o ustalenie, że umowa kredytu WŁASNY KĄT hipoteczny nr 203- (...)-H. (...)/2005 zawarta w dniu 17 czerwca 2005r. pomiędzy (...) Bankiem (...) S.A. w W. a J. O. i A. O. jest nieważna oraz o zasądzenie od pozwanego kwoty 73 398,63 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od w/w kwoty od dnia 11 czerwca 2020r. do dnia zapłaty – w razie uznania umowy kredytowej łączącej strony za nieważną. Ewentualnie, w razie nieuwzględnienia żądania uznania umowy kredytowej za nieważną, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów kwoty 23 508,69 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 11 czerwca 2020 r. do dnia zapłaty. Ponadto powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na rzecz powodów zwrotu kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że w dniu 17 czerwca 2005 r. zawarła z pozwanym umowę o kredyt hipoteczny nr 203- (...)-H. (...)/2005, udzielony w złotych, w kwocie stanowiącej równowartość 39 700 CHF. Wskazana kwota kredytu została przeznaczona na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych strony powodowej.

W uzasadnieniu powodowie argumentowali, że umowa kredytowa została zawarta z wykorzystaniem przedłożonego przez Bank wzorca umownego bez możliwości negocjacji jego treści, w szczególności w zakresie treści obejmujących klauzule abuzywne. Swoboda powodów wyrażała się jedynie w możliwości zawarcia umowy albo też odmowy jej zawarcia, na warunkach przedstawionych przez pozwany Bank.

Zaznaczono, że powodowie w momencie zaciągnięcia kredytu nie znali ani ostatecznej kwoty kredytu, ani wysokości rat. Powodowie nie zostali poinformowani przez Bank o realnym ryzyku kredytowym oraz o realnym ryzyku kursowym związanym z umową. Powodom nie został przedstawiony sposób mechanizmu rozliczania kredytu i ustalania jego salda oraz ustalenia wysokości rat.

W ocenie powodów umowa jest nieważna, gdyż nie określa w sposób wystarczająco dokładny wzajemnych zobowiązań stron, a ponadto nie określa wysokości prowizji będącej przedmiotowo istotnym elementem umowy kredytu, w tym przypadku prowizji należnej pozwanemu z tytułu stosowania podwójnych klauzul przeliczeniowych, pozostawiając określenie wysokości świadczenia do swobodnego uznania Banku. Ponadto zdaniem powodów przedmiotowa umowa kredytu narusza zasady współżycia społecznego. Powodom nie podano żadnych informacji dotyczących ryzyka kursowego oraz konsekwencji ekonomicznych zawarcia umowy kredytu waloryzowanej kursem CHF. Pozwany nie poinformował powodów, w jaki sposób będzie ustalał kursy walut w tabeli kursowej, czy też o kryteriach kształtowania kursu.

W ocenie strony powodowej postanowienia umowne w zakresie mechanizmu waloryzacji, tj. § 5 ust. 4, § 13 ust. 7 i § 18 ust. 1 nie zawierają przejrzystego opisu mechanizmu waloryzacji, dzięki któremu kredytobiorca mógłby w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria zrozumieć wypływające z tych postanowień konsekwencje ekonomiczne. Postanowienia te są nietransparentne, nieprzejrzyste i trudne do zrozumienia, a poprzez możliwość dowolnego kształtowania przez Bank kursu wymiany walut skutkują rażącą dysproporcją uprawnień kontraktowych na niekorzyść kredytobiorcy i w sposób oczywisty godzą w dobre obyczaje. Ponadto zaznaczono, że powyższe postanowienia umowne nie zostały indywidualnie uzgodnione z powodami.

W żadnym postanowieniu umowy nie sprecyzowano sposobu ustalania kursu wymiany walut wskazanego w tabeli kursów Banku. W szczególności postanowienia przedmiotowej umowy nie przewidują wymogu, aby wysokość kursu ustalanego przez Bank pozostawała w określonej relacji do aktualnego kursu CHF ukształtowanego przez rynek walutowy lub na przykład kursu średniego publikowanego przez Narodowy Bank Polski. Oznacza to, że Bankowi pozostawiona została dowolność w zakresie wyboru kryteriów ustalania kursu CHF w swoich tabelach kursowych, a przez to kształtowania wysokości zobowiązań klientów, których kredyty waloryzowane były kursem CHF.

W odpowiedzi na pozew, (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie solidarnie od powodów na jego rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Pozwany zakwestionował roszczenie powodów co do zasady, jak i co do wysokości. Ponadto podniesiono zarzut przedawnienia roszczeń powodów.

Pozwany wskazał, że brak jest podstaw do uznania postanowień umowy kredytu za klauzule niedozwolone. Pozwany zaprzeczył, by powodowie nie mieli wpływu na warunki, na jakich została zawarta umowa oraz aby postanowienia umowy kształtowały prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając ich interesy. Zaznaczono, że przed zawarciem umowy kredytu wyjaśniono powodom istotę i mechanizm kredytu denominowanego w walucie obcej, jak również poinformowano ich o ryzykach, jakie wiążą się z tego rodzaju zobowiązaniami.

Pozwany wskazał, że udzielony powodom kredyt był kredytem waloryzowanym do waluty obcej, występującym w obrocie i niesprzecznym z obowiązującymi przepisami. Zaznaczono, że w niniejszej sprawie nie ma możliwości uznania kwestionowanych przez powodów postanowień za bezskuteczne. W ocenie pozwanego zarzuty powodów dotyczące abuzywnego charakteru postanowień umowy kredytu są bezprzedmiotowe. Nadto pozwany podniósł, że zasady spłaty i wypłaty kredytu zostały z powodami indywidualnie uzgodnione. Wskazano, że powodowie dokonali wyboru również tego, jaki kredyt ma być im udzielony.

Zdaniem pozwanego kwestionowane przez powodów postanowienia umowy określają główne świadczenia stron w ramach umowy, a ich analiza nie pozostawia wątpliwości, że spełniają one kryterium jednoznaczności określając zasady przeliczania zobowiązań z tytułu kredytu z CHF na PLN i z PLN na CHF. Jednocześnie pozwany wskazał, że stosowany przez niego kurs do rozliczeń umowy kredytu był kursem rynkowym i nie mógł on kształtować kursów walut określonych w Tabeli kursów Banku w sposób dowolny.

Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2021r. Sąd Rejonowy w Nakle nad Notecią stwierdził swą niewłaściwość i przekazał sprawę do rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 17 czerwca 2005 r. powodowie J. (...) zawarli z pozwanym (...) S.A. z siedzibą w W. umowę o kredyt hipoteczny nr 203- (...)-H. (...)/2005. Powodowie umowę zawarli jako konsumenci.

Na podstawie § 2 ust. 1 umowy kredytowej pozwany zobowiązał się postawić do dyspozycji powodów kredyt w kwocie 39 700 CHF, stanowiącej równowartość 102 564,10 zł.

Wypłata kredytu nastąpiła w walucie polskiej z jednoczesnym zastosowaniem mechanizmu z § 5 ust. 4 umowy, zgodnie z którym w przypadku wypłaty kredytu w walucie polskiej, stosowano kurs kupna dla dewiz obowiązujący w (...) S.A. w dniu realizacji zlecenia płatniczego, według aktualnej Tabeli kursów.

Zwrot powyższego zobowiązania wraz z należnymi odsetkami miał nastąpić w terminie do 01 czerwca 2035r. w ratach annuitetowych (§ 12 ust. 4 umowy).

Pozwany pobierał odsetki od kredytu w CHF według zmiennej stopy procentowej w stosunku rocznym, której wysokość była ustalana w dniu rozpoczynającym pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej, jako suma stawki referencyjnej i stałej marży. W dniu zawarcia umowy stawka referencyjna wynosiła 0,75%, marża wynosiła 2,7 p.p., a oprocentowanie kredytu wynosiło 3,45% w stosunku rocznym. Dla celów ustalenia stawki referencyjnej pozwany posługiwał się stawką LIBOR publikowaną o godzinie 11:00 GMT lub 11:00 na stronie informacyjnej Reuters, w drugim dniu poprzedzającym dzień rozpoczynający pierwszy i kolejne trzymiesięczne okresy obowiązywania stawki referencyjnej (§ 6 ust. 1 i 2 umowy).

Spłata zadłużenia powodów następowała w drodze potrącania przez pozwanego wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu z rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego należącego do kredytobiorców. Pozwany Bank dokonywał potrącenia środków z tego rachunku wyłącznie w walucie polskiej w wysokości stanowiącej równowartość kwoty kredytu lub raty w walucie wymienialnej, w której udzielony był kredyt, według obowiązującego u pozwanego w dniu wymagalności kursu sprzedaży dla dewiz (§ 13 ust. 7 umowy).

Niespłacenie przez kredytobiorcę całości albo części raty w terminie umownym spowoduje, że należność z tytułu zaległej spłaty staje się zadłużeniem przeterminowanym i zostaje przeliczona na walutę polską według kursu sprzedaży dewiz (aktualnej tabeli kursów) obowiązującego w pozwanym banku w pierwszym dniu każdego miesiąca (§ 18 ust. 1 umowy).

Zabezpieczeniem kredytu była hipoteka zwykła w kwocie 39 700 CHF na zabezpieczenie kapitału oraz hipoteka kaucyjna do kwoty 10 322 CHF na zabezpieczenie należności ubocznych, ustanowione na nieruchomości położonej w O. gmina N., opisanej w księdze wieczystej KW NR (...).305, prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Nakle nad Notecią (§ 11 ust. 1 umowy).

Dowody: dowód: umowa kredytu nr 203- (...)-H. (...)/2005 wraz z aneksem (k. 11-24), zaświadczenie z dnia 11.02.2020r. (k. 25-32), wniosek o kredyt mieszkaniowy (k. 87-91), dyspozycja wypłaty kredytu/transzy (k. 92-93), oświadczenia o ustanowieniu hipoteki (k. 96-97), odpis z księgi wieczystej (k. 98-99), umowa o przelew wierzytelności z umowy ubezpieczenia (k. 100101), deklaracja wystawcy weksla własnego (k. 102).

W wykonaniu przedmiotowej umowy powodowie wpłacili do dnia 03.02.2020r. na rzecz pozwanego kwotę 46 232,90 zł tytułem spłaty odsetek, kwotę 50 932,57 zł tytułem spłaty kapitału oraz kwotę 3,28 tytułem odsetek karnych. Łączna kwota spłat rat kapitałowo – odsetkowych do dnia 03.02.2020r. wyniosła 97 168,75 zł. Powodowie dokonywali spłaty kredytu w złotówkach.

Dowody: zaświadczenie z dnia 11.02.2020r. (k. 25-32), potwierdzenia przelewów (k. 33-37), informacja banku z dnia 01.10.2020r. (k. 133-143), historia spłaty (k. 144-148), historia operacji na koncie kredytowym (k. 149-154), zawiadomienia o wysokości rat (k. 157-159).

Powodowie zostali poinformowani, że najkorzystniejsze warunki będą mieli, jeśli wezmą kredyt w CHF. Powodowie nie mieli możliwości otrzymania projektu umowy i zabrania go do domu. Bank nie udzielił powodom informacji o ryzyku walutowym ani po jakim kursie będą przeliczane złotówki na franki.

Powodowie od pracownika pozwanego uzyskali informację, że CHF jest stabilną walutą, jego kurs jest na wysokim poziomie i już nie wzrośnie, a kredyt w CHF jest bardziej opłacalny niż kredyt w złotówkach.

Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści w zakresie kwestionowanych postanowień. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany bank.

Dowody: przesłuchanie powoda (k. 298-299), przesłuchanie powódki (k. 299-300).

Powodowie pismem z dnia 28 maja 2020r. złożyli pozwanemu reklamację dotyczącą przedmiotowej umowy kredytu. Bank podjął decyzję odmowną. W dniu 10 września 2019r. powodowie złożyli wniosek o zawezwanie do próby ugodowej.

Dowody: pismo z dnia 28.05.2020r. z potwierdzeniem nadania (k. 41-42), pismo z dnia 25.06.2020r. (k. 43-45).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na przesłuchania powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w/w dokumenty, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia Sąd uznał także zeznania powodów, albowiem korespondowały one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu mieszkaniowego w walucie CHF, jak również brak możliwości negocjacji poszczególnych postanowień umownych.

Sąd uznał zeznania świadków I. Z., K. S. i I. S., tj. pracownikom pozwanego banku za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. Świadkowie ci przyznali, że nie pamiętają powodów ani okoliczności związanych z zawarciem przedmiotowej umowy kredytu. W związku z tym dowód ten nie był przydatny przy ocenie prawnej przedmiotowej sprawy.

Dokumenty w postaci: pism okólnych, przykładowej decyzji o uruchomieniu kredytu w CHF, przykładowego potwierdzenia transakcji wymiany walut, obwieszenia Prezesa NBP z dnia 8 czerwca 2017r., raportu KNF, opinii dr Tomaszewskiego, przykładowej umowy ramowej oraz tabeli kursów ze względu również nie były one przydatne dla stwierdzenia okoliczności faktycznych istotnych dla niniejszej sprawy. Wskazać należy, że dla oceny abuzywności postanowień umowy nie ma znaczenia to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ^{( 2)} k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Zaoferowane przez strony dowody wskazują na istnienie różnych ocen prawnych kredytu, jak i na szerokie tło ekonomiczne kredytów indeksowanych. Wskazać jednak należy, że przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu.

Sąd postanowił pominąć dowód z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości, finansów i bankowości z uwagi na jego nieprzydatność dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy tj. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c.

Sąd zważył, co następuje:

W sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę kredytu nr 203- (...)-H. (...)/2005 z dnia 17 czerwca 2005r. udzielonego w złotych w kwocie 102 564,10 zł stanowiącej równowartość 39 700 CHF.

Do dnia 03.02.2020r. powodowie spłacili na rzecz banku zgodnie z przedłożonym zaświadczeniem pochodzącym od pozwanego banku kwotę 97 168,75 zł tytułem rat kapitałowo - odsetkowych. Powodowie dokonywali spłaty kredytu w złotówkach.

Sąd ustalił również, że przedmiotowa umowa zawarta została
z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powodowie wyjaśnili w wiarygodny sposób, że nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznają za abuzywne. Bank wykazał natomiast, że poinformował kredytobiorców jedynie o możliwości zaciągnięcia zobowiązania w walucie polskiej, ryzyku kursowym oraz mogących z tego tytułu wzrosnąć miesięcznych ratach. Nie poinformował ich jednakże w sposób rzetelny i wyczerpujący o możliwym zakresie wahań kursu CHF.

W pierwszej kolejności Sąd zwrócił uwagę na fakt, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut przedawnienia wskazany przez pozwanego. Na podstawie art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powodów o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z przepisami intertemporalnymi- art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. W związku z tym, w niniejszej sprawie liczy się 10-letni termin przedawnienia. Ponadto w oparciu o stanowisko TSUE wyrażone w wyroku z dnia 22.04.2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Powodowie złożyli pozwanemu reklamację dnia 28 maja 2020r., dotyczącą przedmiotowej umowy kredytu. Nawet jednak, gdyby za chwilę powzięcia wiadomości o istnieniu klauzul abuzywnych uznać wejście w życie ustawy tzw. antyspreadowej, co nastąpiło w 2011r., obowiązujący powodów 10-letni okres przedawnienia i tak w dniu wniesienia pozwu jeszcze nie upłynął. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony dnia 03.08.2020 r., zatem zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwanego jest nieuzasadniony. Ponadto umowa kredytu nie została wypowiedziana, a powodowie w pozwie wnieśli o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy kredytu. Takie roszczenia się natomiast nie przedawniają.

Powołane przez powodów klauzule umowy kredytu w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Powodowie natomiast zawarli przedmiotową umowę jako osoby fizyczne celem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że powodowie w niniejszej sprawie posiadają status konsumentów w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Powodowie wykazali w toku postępowania, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub nie umowy przygotowanej uprzednio przez bank. Jednocześnie wszystkie te klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń powodów. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów banku. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, według którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17). Jednocześnie zaznaczyć należy, że nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto wskazać należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału mu udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta.

Podkreślić należy, że abuzywność zapisów powinno się badać na moment zawierania umowy przez konsumenta z przedsiębiorcą. W takiej sytuacji nie ma więc znaczenia, jakie zmiany w ustawodawstwie wprowadzano po zawarciu przedmiotowej umowy, jak również w jaki sposób przedsiębiorca wykonywał umowę, w tym jakie zmiany w treści stosunku prawnego między stronami wprowadzał po zawarciu umowy.

Z uwagi na uznanie przez Sąd abuzywności klauzul waloryzacyjnych, konieczne stało się dokonanie analizy ewentualnych skutków prawnych, do których prowadziłoby wyeliminowanie ich z umowy stron. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c., postanowienia te nie wiązałyby powodów i to od momentu zawarcia umowy kredytowej. Powyższe rozstrzygniecie powoduje, że postanowienia te stają się bezskuteczne wobec powodów, lecz jednocześnie powoduje to powstanie pewnego rodzaju „luki” w stosunku prawnym. W związku z tym powstaje problem możliwości uzupełnienia umowy innymi postanowieniami. Z bogatego dorobku orzeczniczego TSUE wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy zastąpił nieuczciwe postanowienie umowne przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym (por. m.in. wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt C-26/13). Jednakże w orzecznictwie sądów krajowych wielokrotnie potwierdzano, że w polskim porządku prawnym nie istnieją przepisy o charakterze deklaratywnym, którymi można by w ten sposób „zapełnić” niejako powstałe braki w umowie. W ocenie Sądu utrzymanie umowy w pozostałym zakresie (tzw. „odfrankowienie” kredytu) również nie jest możliwe, albowiem uczyniłoby to umowę niemożliwą do wykonania. Taka umowa nie zostałaby zawarta z uwagi na jej ekonomiczną nieopłacalność i jako taka nie mogłaby funkcjonować w ramach oferty banku. Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 3 października 2019 r. (w sprawie C-260-18), sąd krajowy nie jest również władny uzupełniać powstałej wobec uznania za bezskuteczne niektórych z postanowień umowy luki poprzez odwołanie się do kursu średniego NBP.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności - w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona jej rata, z każdym kolejnym miesiącem powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika, według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c. Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywa obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Bank natomiast, który wypłacił powodom kredyt w złotych polskich, a następnie tylko deklarował fakt konieczności zakupu waluty obcej, ale nie wykazał, aby za pobierane od powodów raty rzeczywiście po tym rosnącym kursie ją nabywał, pozyskiwał do swojej dyspozycji środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Zgodnie art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. Świadczenie spełnione jako wykonanie nieważnej czynności prawnej jako nienależne jest jednym z przypadków tej instytucji. W sprawie niniejszej mamy do czynienia z nieważnością umowy wzajemnej, przy czym świadczenia stron miały charakter jednorodzajowy (pieniężny). Po jej zawarciu bank wypłacił wskazaną w umowie kwotę na rachunek bankowy powodów. W wykonaniu przedmiotowej umowy powodowie wpłacili na rzecz pozwanego kwotę 97 168,75 zł tytułem spłaty rat kapitałowo - odsetkowych.

Tego rodzaju sytuacja nakazuje rozważenie zasadności roszczenia powodów o zapłatę z uwzględnieniem przepisu art. 409 k.c., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Istota problemu sprowadza się do wykładni sformułowania „zużył lub utracił (korzyść) w taki sposób, że nie jest już wzbogacony”. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu, nakazuje jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Natomiast nie można jednoznacznie stwierdzić, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten jest dostrzegany jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji (nakazującej niezależne rozliczenia roszczeń) i tzw. teorii salda (uznającej, że w razie świadczeń wzajemnych istnieje tylko roszczenie wobec tego podmiotu, który uzyskał korzyść o większej wartości).

Sąd stanął na stanowisku, że właściwym sposobem na rozstrzygniecie o roszczeniu osoby pokrzywdzonej kredytem walutowym jest tzw. teoria dwóch kondykcji. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy, iż stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 11/21, OSNC 2021/6/40).

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. ustalił, że umowa kredytu nr 203- (...)-H. (...)/2005 z dnia 17 czerwca 2005r., zawarta między stroną powodową a pozwanym jest nieważna (pkt I sentencji wyroku). Następnie na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. Sąd zasądził w pkt II sentencji wyroku od pozwanego na rzecz powodów solidarnie kwotę 73 398,63 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 11 czerwca 2020r. do dnia zapłaty.

Z uwagi na uwzględnienie żądania głównego o zapłatę, nie było podstaw do rozpatrywania zasadności zgłoszonego przez powodów żądania ewentualnego.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie III wyroku z uwzględnieniem wyniku sprawy, którą pozwany przegrał w całości. Zgodnie z treścią art. 98 §1 k.p.c. strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty procesu, które ponieśli powodowie składają się : opłata od pozwu – 1 000 zł, koszty zastępstwa procesowego – 10 800 zł (§ 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r r. w sprawie opłat za czynności adwokackie), opłata skarbowa od pełnomocnictw – 34 zł. Z tego tytułu zasądzono od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11 834 zł (1 000 zł + 10 800 zł + 34 zł).

SSO Agnieszka Dutkiewicz