Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Rybarczyk
Protokolant:	Sekretarz sądowy Joanna Dudzińska

po rozpoznaniu w dniu 1o marca 2022 r. w B.

sprawy z powództwa K. R., M. R.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o ustalenie

1.  Ustala nieważność umowy kredytu hipotecznego nr KH (...) zawartej w dniu 27 maja 2008 r wraz z z aneksem z dnia 16 października 2009 r.

2.  Zasadza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 11.868 zł (jedenaści tysięcy osiemset sześćdziesiąt osiem złotych 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty z tytułu zwrotu kosztów procesu.

3.  Nakazuje pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Bydgoszczy kwotę 1419,80 zł (tysiąc czterysta dziewiętnaście złotych 80/100) z tytułu zwrotu kosztów sądowych.

SSO Wojciech Rybarczyk

Sygn. akt I C 461/20

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w W., powodowie: M. R. oraz K. R. wnieśli o:

1/ ustalenie (ewentualnie stwierdzenie) nieważności umowy kredytu hipotecznego nr KH (...) zawartej w dniu 27 maja 2008r. wraz z aneksem nr (...) z 16.10.2009r.,

z powodu sprzeczności tejże umowy z przepisami ustaw dalej wskazanymi, w tym ewentualnie także z uwagi na to, iż klauzule umowne zawarte w :

-§ 4 ust.1 i § 6 ust.1 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek (...) Bank S.A. w zw. z § 1 ust. 4 umowy,

-§ 7 ust. 6 umowy w zw. z § 11 ust. 5 i § 8 ust. 10 Regulaminu,

-§ 6 ust. 2 w zw. z § 14 ust. 5 umowy w zw. z § 8 ust. 8 Regulaminu

mają charakter niedozwolony i nie wiążą powodów, co skutkuje niemożnością wykonania umowy i jej nieważnością wraz z aneksem.

Ewentualnie:

2/ zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów (w częściach równych, ewentualnie łącznie, ewentualnie z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia wobec jednego z powodów zwalnia z konieczności świadczenia na rzecz drugiego powoda albo ewentualnie solidarnie) kwoty 14.501,32 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty,

wskutek ustalenia, że klauzule umowne wskazane w pkt 1/ mają charakter niedozwolony i nie wiążą powodów (oraz w konsekwencji nie wiążą powodów wszystkie inne klauzule umowne odwołujące się do mechanizmu indeksacji tj. § 7 ust. 7 i § 10 ust. 3 pkt 3.1.- 3.3. umowy), z tym że skutkuje to dalszym obowiązywaniem pozostałej treści umowy (wraz z zachowaniem stałego oprocentowania z dnia zawarcia umowy tj. 4,09%- § 6 ust. 2 zd. 2 umowy), a nadto zobowiązanie pozwanego do przedłożenia powodom rozliczenia wszelkich dotychczasowych spłat rat (kapitałowo-odsetkowych) uwzględniającego pominięcie klauzul indeksacyjnych i przeliczeniowych z wykorzystaniem franka szwajcarskiego ( (...)) i klauzuli zmiennego oprocentowania oraz przedłożenia powodom nowego harmonogramu dalszych spłat rat (kapitałowo-odsetkowych) z pominięciem tych klauzul- w terminie 7 dni od dnia uprawomocnienia się wyroku

Strona powodowa wniosła również, by sentencja w przypadku uwzględnienia żądania ewentualnego zawierała obok zasądzenia także ustalenie abuzywności wskazanych klauzul umownych,

Dodatkowo powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym z osobna na rzecz każdego z powodów kosztów zastępstwa prawnego wraz z odsetkami.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż w dniu 27 maja 2008r. powodowie zawarli z (...) Bank S.A. umowę kredytu hipotecznego nr KH (...) w dniu 16 października 2009r. Powodowie z uzyskanych środków od Banku zamierzali kupić nieruchomość oznaczonej nr księgi wieczystej (...) położonej w B. przy ul. (...). Powodowie wyjaśnili, iż na etapie poprzedzającym zawarcie przedmiotowego zobowiązania zostali zapewnieni przez przedstawiciela pozwanego, iż najlepszym dla nich rozwiązaniem jest wzięcie tzw. kredytu „frankowego”, ponieważ był najtańszy. Powodom nie przedstawiono żadnej rzetelnej analizy ryzyka kursowego i ewentualnych skutków ekonomicznych.

W dalszej kolejności strona powodowa zakwestionowała zastosowane w umowie klauzule indeksacyjne odwołujące się do wewnętrznych tabel kursowych pozwanego banku (zarówno w zakresie wypłaty kredytu, jak i jego ratalnej spłaty). Powodowie podnieśli również zarzut nieważności przedmiotowej umowy z powodu jej sprzeczności z art. 69 ust. 1 i 2 pkt 2 ustawy Prawo bankowe. Ich zdaniem w umowie brak jest realnego określenia kwoty kredytu, o jakiej stanowią powołane przepisy prawa bankowego. Powodowie zaznaczyli także, że ich zadłużenie nie zostało obliczone od kwoty 201.000,40 zł, lecz od kwoty ustalanej w wyniku indeksacji do (...) dokonywanej już po zawarciu umowy według dowolnie ustalonego przez pozwanego każdorazowo kursu waluty. Dla ustalenia zadłużenia powodów nie miała znaczenia teoretyczna kwota kredytu.

W dalszej części uzasadnienia powodowie ocenili, iż łączące ich z pozwanym zobowiązanie jest sprzeczne z naturą stosunku prawnego a także zasadami współżycia społecznego. Sprzeczność z naturą stosunku wynika ich zdaniem z tego, że w umowie z konsumentami nie określono w sposób ścisły kwoty podlegającej zwrotowi, ani nie określono obiektywnych kryteriów ustalenia tej kwoty. Powodowie wskazali również, że pozwany może według własnego interesu kształtować kurs (...), co realnie wpływa na wysokość kapitału do zwrotu oraz stanowi podstawę naliczania odsetek

W odpowiedzi, pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powodów na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa procesowego oraz opłat skarbowych od pełnomocnictw.

W uzasadnieniu pozwany w pierwszej kolejności wskazał, iż powodowie nie mają interesu prawnego w żądaniu stwierdzenia nieważności umowy kredytu, jak również stwierdzenia abuzywności jej postanowień. Pozwany zakwestionował również roszczenie powodów zarówno co do zasady, jak i wysokości. Jego zdaniem, umowa kredytu zawarta z powodami jest ważna. Pozwany zaznaczył, iż kredytobiorcy zostali przez Bank wyczerpująco poinformowani o zasadach indeksacji, wpływie indeksacji kredytu do waluty obcej na zakres ich zobowiązań, a także o skutkach finansowych niekorzystnej zmiany stóp procentowych oraz kursów waluty indeksacji dla ich zobowiązania , zgodnie z obowiązującą w dacie zawarcia spornej umowy Rekomendacją Komisji Nadzoru Bankowego tzw. Rekomendacją S. Zdaniem strony pozwanej powodowie posiadali również zdolność kredytową dla kredytu złotowego wyższą (273.156,63 zł) niż dla kredytu indeksowanego do (...). Pozwany zauważył także, że przed zawarciem spornej umowy, powodowie byli już stroną umowy o kredyt hipoteczny wyrażony w (...), którą zawarli z Bankiem (...) S.A. w dniu 28 sierpnia 2003r. Z tego względu pozwany stwierdził, iż mieli oni wyższą niż przeciętny konsument wiedzę w zakresie kształtowania się kursów franka szwajcarskiego, co pozwalało im na podjęcie świadomej decyzji co do zaciągnięcia zobowiązania objętego toczącym się postępowaniem.

Dalej pozwany wyjaśnił iż przepis art. 69 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. wprost dopuszcza przez bank z klientem umów o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska. Stwierdził również, że zastosowany w umowie mechanizm indeksacji kwoty kredytu za pomocą franka szwajcarskiego nie został określony w sposób odmienny dla banku i kredytobiorcy.

Pozwany podniósł również zarzut przedawnienia roszczeń powodów opartych o przepisy art. 3 i 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Zaprzeczył, iż wprowadził powodów z błąd co do realnych warunków umowy i znaczenia indeksacji. Pozwany stwierdził, że w niniejszej sprawie brak jest podstaw faktycznych, jak i prawnych dla stwierdzenia abuzywności postanowień dotyczących indeksacji. Dokonując oceny spornych klauzul indeksacyjnych, pozwany doszedł do przekonania, iż powodowie nie wykazali ich sprzeczności z dobrymi obyczajami. Dodał także, że interes powodów jako konsumentów nie został naruszony (tym bardziej w sposób rażący) w wyniku braku określenia w samej umowie kredytu zasad wyznaczania kursów (...) ani też powodowie nie ponieśli szkody wskutek zastosowania ustalonych przez bank kursów (...) dla realizacji wynikającej z umowy kredytu zasady indeksacji (której nie można odmówić legalności) oraz nie spełnił na rzecz banku świadczenia nienależnego.

Pismem z dnia 7 września 2021r. powodowie oświadczyli, że są świadomi, iż skutkiem ustalenia nieważności umowy kredytowej, której dotyczy sprawa będzie lub może być konieczność rozliczenia wzajemnych świadczeń z tej umowy, w tym żądanie zwrotu wypłaconego kredytu. Nadto powodowie oświadczyli, że są świadomi, że bank może wystąpić na drogę sądową z innymi roszczeniami w zakresie rozliczenia umowy kredytowej, jak chociażby wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. /k.522/

W dalszym toku procesu, strony nie zmieniły swoich stanowisk zajmowanych w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie w dniu 20 maja 2008r. złożyli pozwanemu wniosek o przyznanie im kredytu hipotecznego indeksowanego do (...). Po uzyskaniu pozytywnej decyzji kredytowej, w dniu 27 maja 2008r. powodowie zawarli z (...) Bank S.A. umowę kredytu hipotecznego nr KH (...), opiewającą na kwotę 201 000, 40 zł. Powodowie umowę zawarli jako konsumenci. Kwota kredytu została przeznaczona na pokrycie kosztów zakupu lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym oznaczonego nr księgi wieczystej (...) położonego w B. przy ul. (...).

Udzielony powodom kredyt był indeksowany do (...). Kwota kredytu wyrażona w walucie obcej według kursu kupna określonego w Tabeli obowiązującej w Banku na dzień sporządzenia umowy wynosiła 99.058,89 CHF. W umowie zaznaczono również, że w/w kwota ma charakter informacyjny i nie stanowi zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy mogła być różna od podanej wyżej kwoty. (§ 4 umowy).

Strony zobowiązania umówiły się, że okres związania umową wyniesie 420 miesięcy podczas, których powodowie uiszczać będą raty kredytu. Od kwoty udzielonego kredytu Bank pobierał jednorazową bezzwrotną prowizję przygotowawczą w wysokości 0,50 % kwoty kredytu, tj. 1000 zł płatną najpóźniej w dniu uruchomienia kredytu lub pierwszej transzy (§ 1 ust. 2 pkt 3.7, § 6 ust. 1 umowy).

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, składającej się ze stałej w okresie kredytowania marży banku w wysokości 1.25% oraz aktualnej w danym kwartale stopy bazowej, ogłaszanej w Tabeli obowiązującej w Banku. Oprocentowanie kredytu w stosunku rocznym w dniu zawarcia umowy wynosiło 4,09%. Zmiana wysokości oprocentowania mogła następować w przypadku zmiany stopy bazowej określonej dla danej waluty lub zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego w kraju, którego waluta jest podstawą indeksacji. Kredytobiorca ponosił ryzyko związane ze zmianą wysokości stopy bazowej mającej bezpośredni wpływ na wysokość miesięcznej raty spłaty. Kredytobiorca zaciągający kredy indeksowany do waluty obcej ponosił także dodatkowe ryzyko kursowe tj. ryzyko wynikające z wahań ceny danej waluty w okresie spłaty kredytu, co mogło mieć wpływ na wysokość innych opłat, np. z tytułu ubezpieczenia. (§ 6 ust. 2 umowy)

Na podstawie łączącej strony umowy, kredytobiorcy byli zobowiązani do spłaty kwoty kredytu w miesięcznych ratach annultetowych. Spłata była realizowana poprzez obciążenie wskazanego w umowie rachunku kredytobiorcy w banku. Kwoty rat spłaty kredytu indeksowanego do waluty obcej były określane w walucie obcej a spłacane w PLN, przeliczone po kursie sprzedaży danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu poprzedzającym dzień spłaty raty określonym w umowie. Powodowie byli zobowiązani zapewnić na swoim rachunku bankowym w terminach płatności rat oraz innych należności banku z tytułu umowy, środki odpowiadające wysokości wymagalnych rat oraz innych należności. ( § 7 ust. 1, 2, 6 i 9 umowy)

Prawnym zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 168.400,11 CHF zł, ustanowiona na nieruchomości oznaczonej nr księgi wieczystej (...) położonej w B. przy ul. (...), a także cesja na bank praw wynikających z ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych. ( § 3 umowy)

W paragrafie 10 ust. 3 umowy powodowie oświadczyli, iż zostali poinformowani o ponoszeniu ryzyka zmiany kursów walutowych (ryzyko walutowe) oraz ryzyka zmiany stopy procentowej, a także że zostali poinformowani, iż zmiana kursu walutowego oraz zmiana stopy procentowej będzie miała wpływ na wysokość zadłużenia z tytułu kredytu oraz wysokość rat spłaty.

Integralną część umowy stanowił m.in. Regulamin. Zgodnie z jego paragrafem 4 ust. 1 bank mógł udzielić kredytu indeksowanego kursem waluty obcej zgodnie z Tabelą oprocentowania. Kredyt hipoteczny uruchamiany był w PLN. W § 6 wskazano, iż wysokość zadłużenia z tytułu udzielonego kredytu indeksowanego do waluty obcej wyrażona była w walucie obcej, po przeliczeniu uruchomionych środków po kursie kupna danej waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w dniu ich uruchomienia. Zmiana wysokości oprocentowania mogła następować w przypadku zmiany właściwej dla danego kredytu stopy bazowej o współczynnik zmiany określony w Tabeli. Tabela kursów walut mogła ulec zmianie w trakcie dnia roboczego.

16 października 2009r. powodowie podpisali aneks do umowy, który dotyczył zmiany wysokości hipoteki kaucyjnej zabezpieczającej kredy do kwoty 402.000,80 zł.

W dniu 30 kwietnia 2008r. powodowie podpisali wystawione przez Bank oświadczenie, z którego wynika, iż pozwany przedstawił powodom ofertę kredytu hipotecznego w złotówkach, ale pomimo to zdecydowali się oni na zawarcie kredytu indeksowanego do waluty obcej. Strona powodowa oświadczył ponadto, że ma pełną świadomość, iż w okresie obowiązywania umowy kredytu może nastąpić niekorzystna dla nich zmiana kursu waluty indeksacji, co spowoduje podwyższenia kwoty kredytu, kwoty raty kapitałowo-odsetkowej, a także ewentualnie również innych opłat.

dowód : umowa o kredyt hipoteczny nr KH (...), k. 26-36; Regulamin, k. 40-43v; aneks nr (...), k. 37; zaświadczenie o kredycie hipotecznym, k. 44-44v; treść księgi wieczystej nr (...), k. 46-50; zaświadczenie, k. 51; historia spłat, k. 52-59; potwierdzenie wykonania operacji, k. 60-65; wniosek o udzielenie kredytu, k. 175-178; oświadczenie z 30 kwietnia 2008r., k. 179; dokument na karcie 192;wniosek o wypłatę kredytu hipotecznego, k. 192-194; zaświadczenie o wysokości zadłużenia z tytułu umowy o kredyt hipoteczny, k. 195.

W pozwanym Banku obowiązywała instrukcja udzielania Kredytów i pożyczek hipotecznych Klientom indywidualnym przez (...) Bank S.A., która obowiązywała od dnia 4 marca 2008r.

dowód: instrukcja udzielania Kredytów i pożyczek hipotecznych Klientom indywidualnym przez (...) Bank S.A, k. 183-190.

Powodowie zawierali umowę jako konsumenci, ponieważ umowa nie miała związku z jakąkolwiek ich działalnością gospodarczą lub zawodową. Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany bank. Oferta kredytu w (...) została przedstawiona przez pracownika banku powodom jako korzystna i bezpieczna z uwagi na stabilność waluty. Informowano ich, że wahania kursu (...) mogą wystąpić w granicach kilkudziesięciu groszy. Powodowie polegali na informacjach uzyskanych od przedstawiciela banku. Stronie powodowej nie wytłumaczono mechanizmu indeksacji kredytu.

Powodowie posiadali zdolność kredytową zarówno dla kredytu złotowego ( dla którego mieli wyższą zdolność kredytową niż dla kredyt frankowego) oraz dla oferty we franku szwajcarskim. Przed zawarciem spornej umowy, powodowie zapoznali się z jej treścią. Z uwagi na brak specjalistycznej wiedzy w zakresie kredytów indeksowanych do waluty obcej, powodowie polegali na zaufaniu do doradcy bankowego. Powodom nie przedstawiono dokładnie na czym polega ryzyko kursowe ograniczając się do przedstawienia do podpisu w/w oświadczeń. Nie mieli również wiedzy, jak tworzone są Tabele kursowe w pozwanym Banku. Zapewniano ich, że waluta (...) jest stabilna. Powodom nie przedstawiono symulację wysokości rat kredytu. Powodowie nie mieli realnych możliwości negocjowania postanowień umowy.

Przed zawarciem spornej umowy powodowie byli u pozwanego na dwóch spotkaniach. Przyczyną skorzystania z oferty pozwanego była niska miesięczna rata. Podpisując umowę, powodowie kierowali się zaufaniem do pozwanego. Gdyby byli prawidłowo pouczeniu o ryzykach związanych z kredytem indeksowanym do (...), nie zawarli by takiej umowy.

Dowód: e-protokół rozprawy z dnia 1 października 2020r., zeznania powodów, k. 418.

W okresie, w którym powodowie zawarli umowę o kredyt indeksowany do waluty obcej, ten produkt finansowy cieszył się dużym zainteresowaniem z uwagi na niską miesięczną ratę. Przed zawarciem umowy klienci banku musieli spełnić warunki formalne, w tym złożyć wniosek o kredyt. Warunkiem uruchomienia kredytu było złożenie dyspozycji wypłaty. Kurs walut obcych był ustalany przez Centralę Banku.

Dowód: e-protokół rozprawy z dnia 1 października 2020r., zeznania świadków R. F. (1) i A. P., k.418.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie zeznań świadków: R. F. (1) i A. P. oraz w oparciu o przesłuchanie obu powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawy dokumenty zebrane w aktach sprawy albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd zeznania powodów, albowiem w znacznej części korespondowały one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (...), jak również brak możliwości negocjacji poszczególnych postanowień umownych. Jako konsumenci, a zatem słabsza strona obrotu gospodarczego polegali na zaufaniu pracowników banku, którzy zapewniali ich o korzyści wyboru kredytu waloryzowanego do waluty obcej (...), jak również o stabilności kursu franka szwajcarskiego.

Sąd co do zasady dał wiarę zeznaniom świadków: R. F. (1) i A. K.-Pacurze, albowiem były spójne, logiczne i szczere. Jako pracownicy pozwanego świadkowie mieli widzę odnośnie panujących w Banku procedur związanych z udzielaniem kredytów indeksowanych do waluty obcej. Wyjaśnili, iż zdolność kredytowa klientów banku była sprawdzana za pomocą specjalnego kalkulatora. Wskazali również, że dla kredytów frankowych zdolność kredytowa przeważnie była wyższa niż dla kredytu złotowego. Świadkowie zeznali również, że w okresie, w którym powodowie zawarli umowę o kredyt indeksowany do waluty obcej, ten produkt finansowy cieszył się dużym zainteresowaniem z uwagi na niską miesięczną ratę. Wyjaśnili, że jako pracownicy Bank nie mieli wpływu na kształtowanie kursu wymiany waluty obcej, co było czynione przez Centralę. Dokonując oceny złożonych przez tych świadków zeznań Sąd miał na uwadze, że przedstawione przez nich okoliczności odnosiły się w zasadzie do ogólnie panujących procedur bankowych związanych z oferowaniem kredytów indeksowanych. Świadkowie na zadawane im pytania, które odnosiły się bezpośrednio do zawartej z powodami umowy, z uwagi na znaczny upływ czasu, nie pamiętali istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności. Z tej przyczyny zeznania tych świadków należało traktować jedynie jako uzupełnienie pozostałego materiału dowodowego, który jednak nie przyczynił się w istotny sposób do rozstrzygnięcia niniejszego sporu.

Sąd na podstawie art. 235 (2) par. 1 pkt 2 i 5 oddalił dowód z zeznań świadka R. F. (2), uznając, iż nie przyczyni się on do rozstrzygnięcia sporu w tej sprawie, a jedynie doprowadzi do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania, co przeczy zasadzie ekonomiki procesu.

Sporządzona przez biegłego A. S. opinia z zakresu księgowości, finansów i bankowości stanowiła rzetelny i logiczny wywód. Wnioski opinii, a także jej późniejsze uzupełnienie były kategoryczne i należycie umotywowane. Niezależnie od powyższej oceny opinii, nie stanowiła ona ostatecznie przydatnego materiału dowodowego, a to z następujących przyczyn. W pierwszej kolejności Sąd wskazuje, iż na etapie podejmowania decyzji o dopuszczeniu dowodu z opinii biegłego, orzecznictwo dotyczące możliwych do zastosowania koncepcji prawnych w zakresie kredytów waloryzowanych kursem obcej waluty nie było jednolite i klarowne. Z tego też względu kierując się koniecznością przeprowadzenia postępowania dowodowego w możliwie najszerszym i jednocześnie koniecznym zakresie, sporządzenie opinii biegłej jawiło się jako w pełni uzasadnione. Mając na względzie dotychczasowe orzecznictwo, a przede wszystkim fakt, że w polskim systemie prawnym nie występują przepisy o charakterze dyspozytywnym, które mogłyby zastąpić abuzywne klauzule waloryzacyjne, konwalidacja wadliwej umowy nie jest możliwa. Nie do przyjęcia okazała się również koncepcja zakładająca, że po wyeliminowaniu niedozwolonych postanowień umownych umowa mogłaby zostać utrzymana z zastosowaniem oprocentowania kredytu stawką LIBOR - taka konstrukcja byłaby sprzeczna z interesem Banku, który udzielając kredytu byłby praktycznie pozbawiony jakiegokolwiek zysku, a konsument czerpałby wymierne korzyści z niskiego oprocentowania przy jednoczesnym barku ponoszenia ryzyka kursowego. Mając te okoliczności na względzie, pomimo fachowości sporządzonej w sprawie opinii biegłego, nie stanowiła ona przydatnego w sprawie materiału dowodowego.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo główne zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Powodowie formułując swoje żądanie domagali się ustalenia (ewentualnie stwierdzenie) nieważności umowy kredytu hipotecznego nr KH (...) zawartej w dniu 27 maja 2008r. wraz z aneksem nr (...) z 16.10.2009r. Sformułowali również roszczenie ewentualne, które polegało na zasądzeniu od pozwanego na rzecz powodów (w częściach równych, ewentualnie łącznie, ewentualnie z zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia wobec jednego z powodów zwalnia z konieczności świadczenia na rzecz drugiego powoda albo ewentualnie solidarnie) kwoty 14.501,32 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu do dnia zapłaty.

W pierwszej kolejności Sąd rozpoznał żądanie główne powodów sprowadzające się do ustalenia nieważności pomiędzy stronami stosunku prawnego wynikającego umowy kredytowej z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., co miało dawać pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy.

Podstawy prawnej wyżej wywiedzionego roszczenia należy upatrywać w przepisie art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny istnieje wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 lutego 2022r. I ACa 808/21). Interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności zawartej z pozwanym umowy istnieje wówczas, gdy ma miejsce niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich naruszenia lub kwestionowania, a więc gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Akcentuje się, że powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia, jeżeli powództwo o ustalenie istnienia prawa jest jedynym możliwym środkiem jego ochrony. Interes prawny istnieje więc wówczas, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Ocena istnienia interesu prawnego winna uwzględniać, czy wynik postępowania doprowadzi do wyjaśnienia niejasności i wątpliwości, co do danego stosunku prawnego, a także - czy wynik ten definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a zatem czy sytuacja strony powodowej zostanie jednoznacznie określona i czy wyrok uwzględniający powództwo będzie wystarczający do reaktywowania stanu prawnego. Interes prawny, wyrażający się w osiągnięciu konkretnych skutków prawnych w zakresie usunięcia niepewności sytuacji prawnej powoda, musi zostać poddany analizie przy założeniu uzyskania wyroku pozytywnego oraz przy analizie, czy w razie wydania orzeczenia negatywnego, powód może osiągnąć tożsamy skutek w zakresie ochrony swej sfery prawnej w innej drodze, za pomocą wniesienia powództwa na innej podstawie prawnej.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd wskazuje, iż powodowie niewątpliwie posiadają interes prawny w ustaleniu nieważności wiążącego ich z Bankiem stosunku prawnego. Przede wszystkim podkreślić trzeba, że sporna umowa o kredyt hipoteczny zawiera w swojej treści niedozwolone klauzule indeksacyjne, które rażąco naruszają interes powodów jako konsumentów. Powodowie nadal spłacają swoje zobowiązanie względem pozwanego. Stwierdzenie nieważności umowy przesądzi nie tylko o potencjalnej możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń. Rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełnienia na rzecz banku mających oparcie w treści umowy świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu. W związku z tym wniesienie przez powodów powództwa o ustalenie zmierzało do usunięcia stanu niepewności prawnej związane w wątpliwościami co do ważności umowy. Okoliczności powyższe przesądzają o posiadaniu przez powodów interesu prawnego do wniesienia powództwa o ustalenie.

Przechodząc do dalszych rozważań wskazać należy, że kwestionowane przez powodów postanowienia a więc: § 4 ust.1 i § 6 ust.1 Regulaminu udzielania kredytów i pożyczek (...) Bank S.A. w zw. z § 1 ust. 4 umowy, § 7 ust. 6 umowy w zw. z § 11 ust. 5 i § 8 ust. 10 Regulaminu, § 6 ust. 2 w zw. z § 14 ust. 5 umowy w zw. z § 8 ust. 8 Regulaminu, a także § 7 ust. 7 i § 10 ust. 3 pkt 3.1.- 3.3. umowy,- pozostawiały bankowi możliwość jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązań powodów, bowiem kurs (...) ustalany był przez bank w oparciu o wskazane przez niego kryteria. Powodowie byli natomiast pozbawieni jakiegokolwiek wpływu na sposób ustalania tego kursu, a faktycznie nie mieli nawet możliwości kontroli prawidłowości ustalania tego kursu według kryteriów banku. Równocześnie bank określając w w/w postanowieniach umowy według jakiego kursu dokonywane będą rozliczenia, stosował zarówno kurs sprzedaży, jak i kurs kupna ustalony w tabelach banku. Metoda ta powodowała, że bank uzyskiwał dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie przez powodów z kredytu, wynikające z różnic kursu sprzedaży i kupna (...), bowiem kwestionowane postanowienia umowy były tak ukształtowane, aby korzyści z różnicy kursu kupna i sprzedaży podczas spłaty kredytu czerpał bank, a całe ryzyko zwyżki kursu franka ponosili kredytobiorcy, czego im zresztą przy zawarciu umowy w ogóle nie uświadomiono.

Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu fakt, że zasadniczą przyczyną wystąpienia przez powodów z pozwem w niniejszej sprawie jest to, iż w okresie po zawarciu umowy nastąpił znaczący wzrost kursu (...), który spowodował poważny wzrost wysokości ich zobowiązań wobec banku. W tym kontekście dla oceny zasadności żądań powodów miało znaczenie to, czy zostali oni w sposób należyty pouczeni przez pozwany bank o wszystkich ewentualnych konsekwencjach zawarcia umowy waloryzowanej kursem (...).

W sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę kredytu na kwotę 201.000,40 zł, która to kwota była indeksowana kursem (...). Wypłata kredytu nastąpiła w walucie polskiej. Powodowie zgodnie z umową mieli obowiązek spłacać kredyt w 420 miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych. Do dnia wniesienia pozwu powodowie spłacili na rzecz banku znaczną część udzielonego im kredytu.

Sąd ustalił również, że przedmiotowa umowa zawarta została z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powodowie wyjaśnili w wiarygodny sposób, że nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznają za abuzywne. Praktycznie swoboda powodów sprowadzała się do możliwości zawarcia lub nie przedmiotowej umowy.

Pozwany nie dopełnił spoczywających na nim obowiązków informacyjnych względem powodów. W oczywisty sposób nie spełnia powyższych wymogów samo poinformowanie kredytobiorców o tym, że dokonali wyboru kredytu w walucie obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami zaciągniętymi w walucie wymienialnej oraz że poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych i zmiany stóp procentowych. Strona pozwana nie przedstawiła Sądowi żadnego wartościowego materiału dowodowego, który wskazywałby na to, że przekazała powodom istotne informacje, które pozwalałyby im ocenić rzeczywisty poziom ryzyka związanego z kredytem indeksowanym do franka szwajcarskiego, w tym także oszacować rzeczywisty całkowity koszt tego kredytu. W oczywisty sposób nie można traktować jako wystarczającego pouczenia o wszystkich skutkach ekonomicznych obciążających powodów, przedstawienie im do podpisu dokumentu, którym powodowie oświadczyli, że są świadomi wystąpienia ryzyka kursowego oraz walutowego, a także, że ryzyka te mają wpływ na wysokość zobowiązania powodów. W tym kontekście przedłożenie przez pozwanego oświadczenia o pouczeniu powodów o możliwych do zaistnienia skutków wzrostu kursu franka szwajcarskiego oraz stóp procentowych można jedynie traktować jako formalne ich pouczenie. Nie można natomiast – w oparciu o pozostały materiał dowodowy- stwierdzić, że powodowie faktycznie mieli wiedzę o obciążających ich ryzykach natury ekonomicznej. Powyższego stanowiska nie niweczy również fakt, że powodowie przed zawarciem spornej umowy byli wcześniej stroną podobnego stosunku obligacyjnego powiązanego z walutą obcą. Twierdzenie, że w związku z tym powodowie posiadali ponadprzeciętną wiedzę o tego typu produktach finansowych, stanowi daleko idący skrót myślowy i w żadnym zakresie nie może świadczyć o posiadaniu przez powodów pełnej wiedzy o możliwych do wystąpienia skutkach finansowych umowy kredytu.

Bank nie udzielił informacji, które umożliwiłyby powodom rozeznanie się co do tego, jak duże jest ryzyko wzrostu kursu (...) w relacji do PLN, uwzględniając przy tym wieloletni okres związania stron umową kredytu. Za wystarczające pouczenie w tym zakresie nie sposób także traktować informacji, że kurs franka szwajcarskiego jest stabilny i może wzrosnąć nieznacznie.

Powołane przez powodów klauzule tj. § 4 ust.1 i § 6 ust.1 Regulaminu, § 1 ust. 4 umowy, § 7 ust. 6 umowy, z § 11 ust. 5 i § 8 ust. 10 Regulaminu, § 6 ust. 2, § 14 ust. 5 umowy, § 8 ust. 8 Regulaminu, a także § 7 ust. 7 i § 10 ust. 3 pkt 3.1.- 3.3. umowy, w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

Zaznaczyć należy, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Powodowie zawarli przedmiotową umowę jako osoby fizyczne celem sfinansowania zakupu lokalu mieszkalnego na rynku pierwotnym. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że powodowie w niniejszej sprawie posiadają status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Powodowie wykazali w toku postępowania, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub nie umowy przygotowanej uprzednio przez bank. Jednocześnie powołane przez powodów klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji, znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń powodów. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów banku. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, podług którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17). Co więcej, nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto wskazać należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału mu udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta. Kwestionowane przez powodów postanowienia umowy stron pozostawiające wyłącznie bankowi sposób ustalania kursu (...) należy uznać za niedozwolone, gdyż dawały pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji również wysokości rat i odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności – w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona ich rata, z każdym kolejnym miesiącem powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c. Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywa obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Bank natomiast, który wypłacił powodom kredyt w złotych polskich, a następnie tylko deklarował fakt konieczności zakupu waluty obcej, ale nie wykazał, aby za pobierane od powodów raty rzeczywiście po tym rosnącym kursie ją nabywał, pozyskiwał do swojej dyspozycji środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Z uwagi na uznanie przez Sąd abuzywności klauzul waloryzacyjnych, konieczne stało się dokonanie analizy ewentualnych skutków prawnych, do których prowadziłoby wyeliminowanie ich z umowy stron. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c., postanowienia te nie wiązałyby powodów i to od momentu zawarcia umowy kredytowej. Powyższe rozstrzygnięcie powoduje, że postanowienia te stają się bezskuteczne wobec powodów, lecz jednocześnie powoduje to powstanie pewnego rodzaju „luki” w stosunku prawnym. W związku z tym powstaje problem możliwości uzupełnienia umowy innymi postanowieniami. Z bogatego dorobku orzeczniczego (...) wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy zastąpił nieuczciwe postanowienie umowne przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym (por. m.in. wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt C-26/13). Jednakże w orzecznictwie sądów krajowych wielokrotnie potwierdzano, że w polskim porządku prawnym nie istnieją przepisy o charakterze deklaratywnym, którymi można by w ten sposób „zapełnić” niejako powstałe braki w umowie. W ocenie Sądu utrzymanie umowy w pozostałym zakresie (tzw. „odfrankowienie” kredytu), o co w swoim roszczeniu ewentualnym wnieśli powodowie, również nie jest możliwe, albowiem uczyniłoby to umowę niemożliwą do wykonania podważając praktycznie sens jej zawarcia. Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem (...) z dnia 3 października 2019 r. (w sprawie C-260-18), sąd krajowy nie jest również władny- wbrew twierdzeniom pozwanego- uzupełniać powstałej wobec uznania za bezskuteczne niektórych z postanowień umowy luki poprzez odwołanie się do kursu średniego NBP.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd doszedł do przekonania, że żądanie strony powodowej dotyczące ustalenia nieważności przedmiotowej umowy kredytowej jest zasadne. Uznając, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą powodów, umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna na podstawie art. 58 k.c., a bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest możliwe. Powodowie- o czym była mowa wcześniej- mają interes prawny określony w treści art. 189 k.p.c. w ustaleniu tej nieważności, albowiem takie ustalenie rozstrzyga ostatecznie o ich prawach i obowiązkach, które wynikają z istniejącego stosunku zobowiązaniowego. Ustalenie nieważności przedmiotowej umowy ma ten skutek, że strony nie są nią związane i od początku nie były. Są więc obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony umowy wzajemnej.

Jednocześnie z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. podjętej w składzie 7-osobowym wynika, że roszczenia kredytobiorców i banków nie uległy przedawnieniu. Dodatkowo wskazać trzeba, że roszczenia o ustalenie, w przeciwieństwie do roszczeń o zapłatę, nie przedawniają się. Podniesiony więc przez pozwanego zarzut przedawnienia był nieskuteczny.

Mając na względzie te okoliczności Sąd w punkcie 1 orzekł na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. ustalając, że umowa o kredy hipoteczny nr KH (...) zawarta w dniu 27 maja 2008r. jest nieważna.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając przegrywającego pozwanego równowartością poniesionych przez powodów: opłaty od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika – 10.800 zł, powiększonego o opłaty skarbowe od pełnomocnictw – 68 zł. Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11.868 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2 wyroku).

W związku z koniecznością dopuszczenia w niniejszej sprawie dowodu z pisemnej opinii biegłego, kosztami sądowymi z nią związanymi, a więc kwotą 1.419,80 zł należało obciążyć pozwanego. (punkt 3 wyroku)

SSO Wojciech Rybarczyk