Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 listopada 2023 roku

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Wojciech Wołoszyk

po rozpoznaniu w dniu 13 listopada 2023 roku w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

spraw : z powództwa T. G. oraz z powództwa A. G. przeciwko (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) z siedzibą w W.

o pozbawienie wykonalności tytułów wykonawczych

1.  oddala oba powództwa ,

1.  zasądza od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 14.511 zł (czternaście tysięcy pięćset jedenaście złotych) tytułem zwrotu kosztów obu postępowań połączonych do wspólnego rozpoznania.

s. Wojciech Wołoszyk

Sygn. akt: I C 580/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 11 sierpnia 2015 r. T. G. wniósł o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI Wydziału Cywilnego z dnia 6 maja 2011 r. wydanego w sprawie o sygn. akt VI ACa 1183/10, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem tego Sądu z dnia 13 maja 2011 r., zasądzającego od powoda T. G. na rzecz pozwanej spółki (...) kwotę 2.061.887,70 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 lutego 2007 r. i kosztami procesu – na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Jednocześnie powód wniósł również o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych.

Pozwem z dnia 11 sierpnia 2015 r. A. G. wniosła o pozbawienie w całości wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI Wydziału Cywilnego z dnia 23 września 2010 r. wydanego w sprawie o sygn. akt VI ACa 1295/09, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem tego Sądu z dnia 27 września 2010 r., zasądzającego od A. G. na rzecz pozwanej spółki (...) kwotę 2.061.127,76 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 lutego 2007 r. i kosztami procesu – na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Jednocześnie powódka wniosła również o zasądzenie od pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu żądań powodowie podali, że pozwana spółka uzyskała tytuły wykonawcze na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI Wydziału Cywilnego z dnia 6 maja 2011 r. wydanego w sprawie o sygn. akt VI ACa 1183/10, zasądzającego od powoda T. G. na rzecz pozwanej spółki (...) kwotę 2.061.887,70 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 lutego 2007 r. i kosztami procesu , zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem tego Sądu z dnia 13 maja 2011 r. oraz na podstawie prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie VI Wydziału Cywilnego z dnia 23 września 2010 r. wydanego w sprawie o sygn. akt VI ACa 1295/09, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności postanowieniem tego Sądu z dnia 27 września 2010 r., zasądzającego od A. G. na rzecz pozwanej spółki (...) kwotę 2.061.127,76 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 lutego 2007 r. i kosztami procesu. Na tej podstawie Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy M. P. wszczął przeciwko powodom egzekucję w sprawach o sygn. Km 1714/12 oraz K. 81/13.

Już po wszczęciu egzekucji w dniu 24 czerwca 2015 r., powodowie dowiedzieli się, że umowa stron, która stanowiła materialnoprawną podstawę wydania obu wyroków, jest bezwzględnie nieważna. Okazało się bowiem, że B. K. (jedyny wspólnik i Prezes Zarządu (...) Sp. z o.o.) nigdy nie miał licencji zawodowej pośrednika obrotu nieruchomościami, a umowa dotyczyła właśnie takiego pośrednictwa.

Powód T. G. podał, że powziął podejrzenia co do braku licencji pośrednika na początku tego roku, kiedy to znajomy w rozmowie powiedział mu, że B. K. może wreszcie po deregulacji legalnie prowadzić działalność. Wówczas to córka powodów M. S., która jest pełnomocnikiem M. G. (syna powodów) w sprawie z powództwa (...) Sp. z o.o. (sygn. akt I C 426/14), złożyła wniosek dowodowy o zwrócenie się przez Sąd do Ministerstwa o udzielenie informacji, czy B. K. miał kiedykolwiek licencję zawodową. W dniu (...) córka powoda odkryła w aktach pismo nadesłane przez Ministerstwo Infrastruktury i (...) Departament Gospodarki Nieruchomościami z dnia 10 marca 2015 r., stanowiące odpowiedź na zapytanie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy. O tym odkryciu powiadomiła powoda T. G. następnego dnia. Z pisma tego wynika zaś, że B. K. nigdy nie miał licencji zawodowej w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami.

W ocenie powodów ich powództwa oparte zostały na przepisie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Wskazali, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, „zdarzeniem”, o którym mówi ten przepis jest również deklaratywne ustalenie okoliczności faktycznej powodującej wygaśnięcie zobowiązania lub niemożność egzekwowania zobowiązania, przy czym nie chodzi tu o przypadek czy zajście losowe. Na wzmocnienie swojej argumentacji powodowie powołali się na art. 5 k.c. wskazując, że działali w zaufaniu do publicznego rejestru, natomiast ich kontrahent bezprawnie prowadził działalność w branży zawodu regulowanego bez licencji.

Zdaniem powodów , w dacie zawarcia przez strony umowy,
z której pozwana wywodzi swoje roszczenie, obowiązywał przepis art. 179 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami. Z przepisu tego wynikało, że pośrednictwo w obrocie nieruchomościami było regulowaną ustawowo działalnością zawodową. Pośrednikiem w obrocie nieruchomościami mogła być tylko osoba fizyczna, która posiadała licencję zawodową (po spełnieniu określonych wymogów i zdaniu egzaminu). Ust. 5 tego przepisu wymagał nadto, aby czynności pośrednictwa były wykonywane wyłącznie przez pośredników w obrocie nieruchomościami, nawet jeżeli jest to oddział przedsiębiorstwa.

Zgodnie z przyjętym orzecznictwem Sądu Najwyższego, umowa
o wykonywanie czynności z zakresu obrotu nieruchomościami zawarta przez osobę, która nie ma licencji, jako pośrednika, jest bezwzględnie nieważna. Wobec powyższego roszczenie powodów jest w całości zasadne.

Zarządzeniem z dnia 20 sierpnia 2015 r. przewodniczący sprawy
z powództw obu powodów połączył do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. akt I C 580/15.

W odpowiedzi na powyższe pozwy z dnia 17 września 2015 r. pozwana (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w (...) z siedzibą
w W. wniosła o oddalenie powództw w całości, jak również
o orzeczenie o kosztach postępowania z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Zdaniem pozwanej powództwa nie zasługują na uwzględnienie, albowiem powodowie opierają powództwo o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego na zdarzeniu (rzekomym), które miało miejsce przed wydaniem tytułu, a nadto podnoszą oni w procesie opozycyjnym argumentację, która mogła i powinna zostać podniesiona w postępowaniu rozpoznawczym. Nie jest zdaniem pozwanej spółki prawdą, że umowa z dnia 4 sierpnia 1999 r. łącząca powodów z pozwaną obarczona jest wadą bezwzględnej nieważności.

Pozwana wskazała, że opisane przez powodów w pozwie zdarzenie nie może być podstawą pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego, ponieważ:

- jeżeli faktycznie przedmiotowa umowa miałaby być obarczona wadą bezwzględnej nieważności (czemu strona pozwana zaprzecza), to kwestia ta mogła i powinna być podniesiona przez powodów w procesach o zapłatę,

- w przypadku tytułów, które mogą być objęte powagą rzeczy osądzonej
(a takimi są wyroki wydane w sprawach o zapłatę przeciwko T.
i A. G.), uwzględnienie zdarzeń, które zaszły przed powstaniem tytułu jest wyłączone, gdyż prowadziłoby do niedopuszczalnego badania zasadności orzeczenia i naruszenia powagi rzeczy osądzonej.

Pozwana zaprzeczyła ponadto, aby „zdarzeniem”, o którym mówi art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. mogło być to, że powodowie w 2015 roku dowiedzieli się o rzekomej nieważności umowy. Powzięcie bowiem wiedzy przez stronęo jakiejś okoliczności nie może być traktowane jako zdarzenie materialnoprawne.

Pozwana przyznała, że Prezes Zarządu (a obecnie likwidator) pozwanej spółki nie posiadał i nie posiada licencji zawodowej w zakresie obrotu nieruchomościami. Jednakże z tego powodu umowa z dnia 4 sierpnia 1999 r. nie może być nieważna, ponieważ nie była ona umową pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, jak chce tego strona powodowa. Pozwaną z powodami łączyła umowa o świadczenie usług. Zawarcie tej umowy było ściśle związane z umową z dnia 30 lipca 1999 r., jaką powodowie zawarli z (...) Sp. z o.o., a przedmiotem której było pośredniczenie przez nich przy zakupie na rzecz A. Polska nieruchomości. Czynności pozwanej spółki miały charakter jedynie pomocniczy w stosunku do czynności pośredniczych wykonywanych przez powodów. Przeniesienie własności nieruchomości następowało bezpośrednio na rzecz A. Polska, z którym to podmiotem pozwanej nie łączyła żadna umowa.

Postanowieniem z 25 kwietnia 2016 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. (k. 399). Postanowieniem z 15 listopada 2016 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił zażalenie pozwanej na ww. postanowienie (k. 476).

Postanowieniem z 19 października 2018 r. Sąd Okręgowy oddalił wniosek pozwanej o podjęcie zawieszonego postępowania (k. 603). Postanowieniem z dnia 29 lipca 2019 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił zażalenie pozwanej na ww. postanowienie (k. 724). Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu powyższego postanowienia wskazał , że nadal istnieje podstawa do zawieszenia postępowania z uwagi na toczącą się sprawę o sygn. akt I C 65/15 o ustalenie nieważności umowy z 4 sierpnia 1999 r. , na podstawie której zostały wydane wyroki przeciwko powodom przez oba sądy apelacyjne.

Postanowieniem z dnia 31 stycznia 2022 r. Sąd Okręgowy
w B. oddalił kolejny wniosek pozwanej o podjęcie zawieszonego postępowania (k. 1335 ). Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2023 r. Sąd Apelacyjny w Gdańsku na skutek zażalenia pozwanej na ww. postanowienie zmienił zaskarżone postanowienie w ten sposób, że podjął zawieszone postępowanie (k. 2110 ). Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia wskazał w szczególności , iż aktualnie kwestia ważności umowy z 4 sierpnia 1999r. nie jest doniosła prawnie dla wyniku niniejszego postępowania i nie może już tamować jej biegu.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 30 lipca 1999 r. T. i A. G., działający w ramach spółki cywilnej Przedsiębiorstwo Handlowe (...) s.c. (...)
i T. G. (dalej: powodowie) zawarli z (...) Sp. z o.o. umowę, której przedmiotem było pośredniczenie przez nich przy zakupie przez (...) Sp. z o.o. nieruchomości (§ 1 umowy).

W ramach przyjętego zlecenia powodowie mieli obowiązek zawarcia przedwstępnych umów sprzedaży nieruchomości (§ 3 umowy), przedstawiania w określonych okresach sprawozdań dotyczących postępów
w negocjacjach (§ 8 umowy) oraz udzielać pomocy (...) Sp. z o.o. w zakresie posiadanych przez nich uprawnień w uzyskaniu decyzji
o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu (§ 10 umowy).

Dowód: umowa zlecenia z dnia 30 lipca 1999 r. /k. 141-148/.

T. i A. G. zawarli w dniu 4 sierpnia 1999 r. umowę
z (...) Spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W., na mocy której powodowie zlecili pozwanej działania marketingowe mające na celu przygotowanie, prowadzenie oraz zakończenie negocjacji, które miały z kolei na celu zawarcie przez nich umowy kupna nieruchomości położonych w B. oraz w innych miastach dla inwestorów zagranicznych (§ 1 umowy).

Powodowie zlecili pozwanej opracowanie informacji naukowej, technicznej, ekonomicznej o przydatności wskazanych lokalizacji w aspekcie funkcjonowania inwestycji (§ 3 umowy).

Pozwana spółka zobowiązała się do świadczenia usług w zakresie doradztwa technicznego i naukowego przy dokonywaniu wszelkiego rodzaju badań związanych z wpływem budowanych obiektów na środowisko naturalne w miejscu planowanych inwestycji (§ 4 umowy) i do sprawdzenia wszelkich niezbędnych dokumentów, informacji dotyczących przedmiotu umowy i dokonania ich analizy przy poszanowaniu przepisów ustawowych (§ 5 umowy).

W związku z prowadzeniem dodatkowych działań naukowych
i usługowych przez spółkę (...) na rzecz powodów, strony zgodnie wyraziły wolę kontynuacji współpracy w innych dziedzinach. Współpraca ta miała być prowadzona w obszarze pośrednictwa kupna-sprzedaży nieruchomości oraz pozyskiwania innych inwestorów do przedsięwzięć realizowanych przez powodów (§ 10 umowy).

Dowód: umowa z dnia 4 sierpnia 1999 r. /k. 16-20/.

Do umowy z dnia 4 sierpnia 1999 r. strony w dniu 27 maja 2002 r. zawarły aneks, w którym stwierdziły, że postanowienia umowy zostały w całości wypełnione, a zobowiązania finansowe wynikające z § 16 umowy zostały pomiędzy nimi uregulowane. Zmieniono również postanowienia § 18 umowy dotyczący wynagrodzenia powodów.

Dowód: protokół , aneksy i oświadczenia /k. 166-172/.

Za wykonane przez powodów czynności w ramach umowy z dnia
4 sierpnia 1999 r. były wystawiane faktury VAT. Faktura nr (...) z dnia 19 sierpnia 1999 r. obejmowała wynagrodzenie za opracowanie studiów
i dokumentacji inwestycyjno-projektowej. Pozostałe faktury dotyczyły realizacji umowy.

Dowód: faktura VAT nr (...) /k. 323/,

faktura VAT nr (...) /k. 324/,

faktura VAT nr (...) /k. 325/,

faktura VAT nr (...) /k. 326/,

faktura VAT nr (...) /k. 327/,

faktura VAT nr (...) /k. 328/,

faktura VAT nr (...) /k. 329/,

faktura VAT nr (...) /k. 330/.

Wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 września 2010 r. wydanym w sprawie o sygn. akt VI ACa 1295/09 Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny zasądził od A. G. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 2.061.887,70 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 lutego 2007 r. do dnia zapłaty oraz zasądził koszty procesu.

Wyrokiem z dnia 6 maja 2011 r., wydanym w sprawie o sygn. akt
VI ACa 1183/10 Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny zasądził od T. G. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. kwotę 2.061.887,70 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 3 lutego 2007 r. do dnia zapłaty oraz zasądził koszty procesu.

Postanowieniami z dnia 27 września 2010 r. oraz dnia 13 maja 2011 r. Sąd Apelacyjny w Warszawie VI Wydział Cywilny nadał powyższym tytułom egzekucyjnym klauzule wykonalności na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W..

Na podstawie obu w/wym tytułów wykonawczych , na wniosek wierzyciela – (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy M. P. wszczął egzekucję przeciwko T. G. oraz A. G..

Okoliczności bezsporne , tytuły wykonawcze ( w aktach komorniczych Km 1714/12 oraz K. 81/13

W dniu 24 czerwca 2015 r. powód T. G. powziął wiedzę, że Prezes Zarządu pozwanej spółki (...) B. K. nie posiadał w momencie zawierania umowy z dnia 4 sierpnia 1999 r. licencji zawodowej pośrednika obrotu nieruchomościami.

Dowód: wniosek córki powoda z dnia 23 czerwca 2015 r. /k. 21/,

pismo Ministerstwa Infrastruktury i (...) Departamentu Gospodarki Nieruchomościami z dnia 10 marca 2015 r. /k. 22/,

oświadczenie córki powoda z dnia 8 sierpnia 2015 r. /k. 23/.

Powodowie wnieśli skargi o wznowienie postępowań zakończonych prawomocnymi wyrokami Sądu Apelacyjnego w Warszawie w sprawie
o sygn. akt VI ACa 1183/10 i VI ACa 1295/09.

Postanowieniami z dnia 10 lutego 2016 r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone postanowienia w części dotyczącej odrzucenia skargi powodów T. G. i A. G. o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 6 maja 2011 r. (w sprawie o sygn. akt VI ACa 1183/10) i prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 23 września 2010 r. (w sprawie o sygn. akt VI ACa 1295/09). Sąd Apelacyjny w Warszawie następnie prawomocnie odrzucił obie skargi.

Dowód: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2016 r.
w sprawie o sygn. akt I CZ 126/15 /k. 365-367/,

postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 2016 r.
w sprawie o sygn. akt I CZ 127/15 /k. 368-370/,

postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia
27 września 2016 r. /k. 531 / ,

postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 2 lutego 2017 r. ( k. 530 )

Wyrokiem z dnia 23 stycznia 2020 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy
IV Wydział Karny utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy
III Wydziału Karnego, którym Sąd uznał T. i A. G. winnych tego, że działając wspólnie i w porozumieniu w okresie od sierpnia 1999 r. do lutego 2012 r. w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, w krótkich odstępach czasu, w celu udaremnienia wykonania prawomocnego wyroku sądu zasądzającego solidarnie od nich na rzecz (...) Sp. z o.o. kwotę 2.065.127,76 zł ukryli, zbyli i darowali składniki swojego majątku, czym działali na szkodę pozwanej. Wyrok jest prawomocny.

Dowód: wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 23 stycznia 2020 r. w sprawie o sygn. akt IV Ka 29/19 /k. 811/,

wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 15 października 2018 r. w sprawie o sygn. akt III K 898/16 /k. 812-815/.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodów
z dokumentów przedstawionych przez strony w toku postępowania, które nie budziły wątpliwości Sądu co do swej autentyczności i wiarygodności. Sąd wziął pod uwagę także dokumenty znajdujące się w aktach komorniczych o sygn. Km 1714/12 oraz K. 81/13.

Postanowieniem z dnia 13 listopada 2023 r. , sąd – na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 kpc oraz art. 235 ² § 1 pkt 1 kpc w zw. z art. 843 § 3 kpc – pominął wnioski dowodowe zawarte w piśmie powodów z dnia 3 maja 2023 r. Mając na względzie opisane wyżej okoliczności faktyczne istotne dla rozstrzygnięcia sprawy oraz podstawę rozstrzygnięcia , o której mowa w dalszej części uzasadnienia , przeprowadzenie wskazanych w tym piśmie dowodów przedłużałoby tylko postępowanie a nie mają one znaczenia dla jej rozstrzygnięcia. Ponadto , zgodnie z art. 843 § 3 k.p.c., w pozwie obejmującym powództwo przeciwegzekucyjne powód obowiązany jest przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty możliwości późniejszego powoływania się na nie. Konsekwencją ww. przepisu jest także związanie sądu podstawami powództwa opozycyjnego wskazanymi w piśmie inicjującym proces ( por. wyrok SA w Krakowie z 11 grudnia 2019 r. , I ACa 91/19 ). Regulacja art. 843 § 3 k.p.c. jest przejawem tzw. systemu prekluzji, służącego realizacji postulatu szybkości postępowania. Obowiązek przytoczenia w pozwie wszystkich zarzutów dotyczy wyłącznie tych zarzutów, które powód mógł już w pozwie przytoczyć, tj. takich, o których wiedział i mógł je zgłosić. Z przepisu art. 843 § 3 wynika zatem prekluzja w odniesieniu do zarzutów możliwych do zgłoszenia w pozwie. Konsekwencją naruszenia obowiązku (nakazu) przytoczenia zarzutów jest wykluczenie możliwości korzystania przez sąd w toku postępowania, w którym doszło do uchybienia komentowanemu przepisowi, z zarzutów niepowołanych w pozwie (przytoczonych już po wniesieniu pozwu), przy czym w tym wypadku wykluczenie następuje ex lege ( por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 14 września 2018 r, I ACa 361/18 ).

Powodowie w powyższym piśmie powołali zarzut naruszenia art. 5 kc w zw. z art. 4 ¹ kpc w zw. z art. 2 Konstytucji RP. Powodowie sami wskazywali w pozwach , iż art. 5 kc nie może być podstawą powództwa przeciwegzkucyjnego. Tak więc dalsze wnioski dowodowe powodów , jako zmierzające do wykazania zasadności zarzutów nie ujętych w pozwie , należało uznać za niedopuszczalne a tym samym za zmierzające jedynie do przedłużenia postępowania , niezależnie od tego , że art. 5 kc jest środkiem obrony a nie podstawą do dochodzenia roszczeń , o czym będzie mowa w dalszej części uzasadnienia.

Sąd , postanowieniem z dnia 31 marca 2023 r. , pominął także dowód z przesłuchania stron , gdyż przeprowadzenie tego dowodu , w myśl art. 304 kpc , nie jest obligatoryjne a okoliczności , które miałby zostać wykazane za pomocą tego dowodu , nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia postępowania. Mając na względzie podstawę rozstrzygnięcia , przeprowadzenie tego dowodu było zatem zbędne.

Sąd w związku z tym wydał wyrok na posiedzeniu niejawnym , na podstawie art. 15 zzs ² ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem , przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19 , innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych , po odebraniu od stron stanowisk na piśmie.

Sąd zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 25 kwietnia 2016 r. Sąd zawiesił postępowanie na podstawie art. 177 § 1 pkt 1 k.p.c. do czasu rozstrzygnięcia innych toczących się między stronami spraw m.in. przed Sądem Okręgowym w Bydgoszczy o ustalenie nieważności umowy z dnia 4 sierpnia 1999 r. (I C 65/15) oraz przed Sądem Apelacyjnym w Warszawie w sprawie skarg o wznowienie postępowania dotyczącego tytułu wykonawczego, którego pozbawienia wykonalności domagali się w przedmiotowej sprawie powodowie.

Z uwagi na to, że skargi o wznowienie postępowania zostały prawomocnie odrzucone, w ocenie Sądu Apelacyjnego w Gdańsku kwestia wcześniejszego rozpoznania sprawy o sygn. akt I C 65/15 Sądu Okręgowego w Bydgoszczy o ustalenie nieważności umowy z dnia 4 sierpnia 1999 r. nie ma istotnego znaczenia. Postępowanie zostało zatem podjęte na mocy postanowienia z dnia 30 stycznia 2023 r. wydanego przez Sąd Apelacyjny w Gdańsku (sygn. akt
I ACz 303/22 ). Sąd Apelacyjny odstąpił zatem od wcześniejszego poglądu , który uzależniał dalsze prowadzenie niniejszego postępowania od wyniku innych postępowań cywilnych , w szczególności sprawy o sygn. akt I C 65/15 ( por. uzasadnienie post. SA z 29 lipca 2019 r. ).

W pierwszej kolejności podkreślić trzeba, że opisany stan faktyczny
został ustalony w oparciu o dokumenty urzędowe w postaci odpisów wyroków
a także w oparciu o niekwestionowane dokumenty prywatne.

Powodowie opierali swoje roszczenie na art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., wskazując jednocześnie, że zdarzeniem uzasadniającym pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności w rozumieniu tego przepisu jest deklaratywne ustalenie okoliczności faktycznej, powodującej wygaśnięcie zobowiązania. Z powołaniem na orzecznictwo Sądu Najwyższego, w tym na orzeczenie z dnia 20 października 1965 r. w sprawie III CR 224/66 powodowie wywodzili, że kwestii nieważności umowy, o której powzięli wiedzę dopiero w dniu 24 czerwca 2015 r. nie mogli podnosić w postępowaniu o zapłatę, w którym doszło do wydania tytułu egzekucyjnego. Spór w sprawie niniejszej sprowadzał się więc do dokonania oceny prawnej czy to zdarzenie, na które powołują się powodowie jest wystarczającą przesłanką do żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego.

Wobec powyższego wyjaśnić należy, że stosownie do treści art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. – w brzmieniu obowiązującym w przedmiotowej sprawie - dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane; gdy tytułem jest orzeczenie sądowe, dłużnik może powództwo oprzeć także na zdarzeniach, które nastąpiły po zamknięciu rozprawy, a także zarzucie spełnienia świadczenia, jeżeli zarzut ten nie był przedmiotem rozpoznania w sprawie. Zmiana art. 840 kpc dokonana ustawą z dnia 10 lipca 2015 r. , która weszła w życie 8 września 2016 r. , nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 w/wym ustawy zmieniającej kpc , zmienione przepisy , w tym m. in. właśnie art. 840 § 1 pkt 2 kpc , w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, stosuje się do postępowań wszczętych po wejściu w życie niniejszej ustawy.

Powodowie twierdzili, iż w dacie zawierania przez nich umowy ze spółką (...) w dniu 4 sierpnia 1999 r., na podstawie której to umowy został następnie wydany tytuł egzekucyjny, Prezes Zarządu i jedyny (...) spółki (...) – B. K. nie posiadał licencji zawodowej pośrednika obrotu nieruchomościami, a umowa z dnia 4 sierpnia 1999 r. dotyczyła właśnie takiego pośrednictwa. Z uwagi na to strona powodowa podniosła zarzut nieważności bezwzględnej umowy, a co za tym idzie wywodziła, że po wydaniu tytułu egzekucyjnego, w dniu 24 czerwca 2015 r. nastąpiło „zdarzenie”, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., w postaci powzięcia wiedzy o nieważności umowy, które to „zdarzenie” spowodowało, że zobowiązanie wygasło i nie może być egzekwowane.

W pierwszej kolejności należało więc zbadać charakter umowy z dnia
4 sierpnia 1999 r. zawartej pomiędzy spółką cywilną powodów a pozwaną spółką (...) Sp. z o.o. Zawarta przez strony w dniu 4 sierpnia 1999 r. umowa miała w ocenie Sądu charakter mieszany. Zawierała w sobie zarówno elementy umowy zlecenia, jak i umowy o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 734 k.c., art. 750 k.c.). Z pewnością zaś umowa ta nie miała charakteru umowy o pośrednictwo w obrocie nieruchomościami. Z całą mocą należy więc przychylić się do stanowiska pozwanej spółki, że umowa z dnia 4 sierpnia 1999 r. nie była umową pośrednictwa w obrocie nieruchomościami w rozumieniu ówczesnego przepisu art. 179 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 1997 r., nr 115, poz. 741). Dokonując stosownej wykładni postanowień spornej pomiędzy stronami umowy należy odwołać się w pierwszej kolejności do intencji stron, która przyświecała im w trakcie jej zawierania. Biorąc pod uwagę ustalony w sprawie stan faktyczny, a w szczególności okoliczność, że powodowie zawarli z (...) Sp. z o.o. umowę z dnia 30 lipca 1999 r., uznać należy, że intencją stron w momencie zawierania umowy z dnia 4 sierpnia 1999 r. było zawarcie umowy o świadczenie usług, na podstawie której to umowy pozwana spółka miała wykonywać na ich rzecz czynności pomocnicze w stosunku do czynności pośredniczych wykonywanych przez powodów na rzecz A. Polska. Tożsamej wykładni dokonały również Sąd Okręgowy w Warszawie oraz Sąd Apelacyjny w Warszawie, które rozpoznawały sprawy o zapłatę przeciwko powodom.

W umowie nie wskazano wprost, że zawarto ją w związku z zawarciem umowy z (...) Sp. z o.o., jednakże pomiędzy stronami kwestia ta nie budziła wątpliwości. Wynika to również z okoliczności zawarcia umowy, w tym niedługiego czasu pomiędzy zawarciem obu umów, zbieżności w regulacjach wynagrodzeń oraz z treści porozumień zawartych w dniu 27 maja 2002 r. Z powyższego wynika, że celem umowy z dnia 4 sierpnia 1999 r. niewątpliwie było nawiązanie współpracy w związku z zawarciem przez powodów umowy z (...) Sp. z o.o. i zaciągnięciem na tej podstawie zobowiązania do wykonania przez powodów szeregu czynności, obejmujących czynności faktyczne i prawne. Rolą pozwanej spółki (...) Sp. z o.o. było natomiast wykonanie usług wspierających spółkę powodów
w wykonaniu niektórych z ww. zobowiązań, na co wprost wskazuje treść umowy. Przede wszystkim bowiem jako przedmiot umowy wskazano działania marketingowe mające na celu przygotowanie, prowadzenie oraz zakończenie negocjacji, które z kolei miały na celu zawarcie umowy na kupno nieruchomości dla inwestorów zagranicznych, co w kontekście wynikającego ze stanu faktycznego sprawy sposobu wykonania umowy można tłumaczyć jako wykonanie działań przygotowawczych i wspomagających działania powodów, którzy byli odpowiedzialni za negocjacje zmierzające do nabycia dla A. Polska nieruchomości. Rolę spółki (...) ograniczono wyraźnie do świadczenia usług doradztwa i opracowania odpowiednich informacji, udzielania pomocy w uzyskaniu zezwolenia MSWiA na nabycie przez inwestora zagranicznego nieruchomości i pozwolenia na budowę przez nabywcę nieruchomości.

W związku z powyższym zgodzić się należy ze stanowiskiem strony pozwanej, że umowy pomiędzy powodami a (...) Sp. z o.o. nie można
w żaden sposób kwalifikować jako umowy o pośrednictwo w obrocie nieruchomościami. Przemawia bowiem za tym szereg czynności, które
w ramach realizacji umowy miały być wykonywane przez tę spółkę, a które nie mieszczą się w zakresie czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, a przede wszystkim z uwagi na treść art. 179 i art. 180 ustawy o gospodarce nieruchomościami w brzmieniu z daty umowy. Również faktury przedłożone w toku postępowania do akt sprawy a dotyczące realizacji zadań umownych wyraźnie wskazują, że czynności wykonywane przez pozwaną były czynnościami pomocniczymi, nie nosiły zaś cech typowych czynności związanych z pośrednictwem w obrocie nieruchomościami.

Zgodnie z treścią art. 179 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami (w brzmieniu z dnia 4 sierpnia 1999 r.), pośrednikiem w obrocie nieruchomościami jest osoba fizyczna posiadająca licencję zawodową nadaną w trybie przepisów rozdziału 4 niniejszego działu. Art. 232 ust. 3 ustawy w ówczesnym brzmieniu stanowił natomiast, że osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy prowadziły działalność zawodową w zakresie pośrednictwa lub zarządzania nieruchomościami, mogą prowadzić tę działalność bez posiadania licencji zawodowej przez 2 lata od dnia wejścia w życie ustawy.

Natomiast art. 180 ustawy o gospodarce nieruchomościami stanowił wówczas, że pośrednictwo w obrocie nieruchomościami polega na wykonywaniu czynności zmierzających do zawarcia umów:

1) nabycia lub zbycia praw do nieruchomości,

2) nabycia lub zbycia własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego lub prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,

3) najmu lub dzierżawy nieruchomości (ust. 1)

Pośrednik wykonuje czynności, o których mowa w ust. 1, osobiście lub przy pomocy innych osób działających pod jego nadzorem, ponosząc za ich czynności odpowiedzialność zawodową określoną w ustawie (ust. 2). Zakres czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami określa umowa pośrednictwa zawarta między pośrednikiem a zamawiającym (ust. 3). Przez umowę pośrednictwa pośrednik zobowiązuje się do dokonywania dla zamawiającego czynności zmierzających do zawarcia umów, o których mowa w ust. 1, a zamawiający zobowiązuje się do zapłaty pośrednikowi wynagrodzenia (ust. 4). Sposób ustalenia lub wysokość wynagrodzenia za czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami określa umowa pośrednictwa. W razie nieokreślenia wynagrodzenia w umowie, przysługuje wynagrodzenie zwyczajowo przyjęte w danych stosunkach (ust. 5). Czynności pośrednictwa w obrocie nieruchomościami mogą być wykonywane w stosunku do wszelkich nieruchomości, a także na rzecz wszystkich osób fizycznych i prawnych oraz jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej (ust. 6).

Mając na uwadze wyżej wskazane wywody uznać należy, że brak
w umowie stron z dnia 4 sierpnia 1999 r. elementów charakterystycznych dla umowy pośrednictwa w obrocie nieruchomościami, stąd w ocenie Sądu nie można jej kwalifikować na podstawie złożonych oświadczeń woli jako takiej umowy w rozumieniu przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami.

Mając na względzie powyższe ustalenie braku licencji zawodowej Prezesa Zarządu pozwanej spółki, który to fakt nie był przez pozwaną kwestionowany, nie jest istotny dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy.

W ocenie Sądu powództwo powodów już z tego tylko względu nie zasługuje na uwzględnienie. Ponadto jednak wskazać należy, że wbrew twierdzeniom strony powodowej brak jest również przesłanek określonych w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. pozwalających powodom na żądanie pozbawienia spornego tytułu wykonawczego wykonalności.

Powodowie oparli bowiem powództwo na zdarzeniu, które miało miejsce jeszcze przed powstaniem tytułu wykonawczego. Podnoszona przez nich w niniejszym postępowaniu argumentacja winna zostać podniesiona
w toku postępowania rozpoznawczego. Sąd w całości przychyla się w tym zakresie do stanowiska strony pozwanej, że wyrok wydany przeciwko powodom w sprawie o zapłatę zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c. i art. 366 k.p.c. stanowi res iudicata, wiąże nie tylko strony i sąd orzekający, ale również Sąd w niniejszej sprawie i objęty jest powagą rzeczy osądzonej. Ewentualne badanie w toku przedmiotowej sprawy zdarzeń mających miejsce przed powstaniem tytułu egzekucyjnego jest więc w całości wyłączone. Prowadziłoby to bowiem to niedopuszczalnego i niezgodnego z prawem badania zasadności orzeczenia i stanowiło naruszenie powagi rzeczy osądzonej. Przywołane przez powodów orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 1966 r., III CR 224/66 nie znajduje zastosowania w tej sprawie. Dotyczy ono bowiem kwestii umorzenia egzekucji. Zresztą w tym właśnie orzeczeniu Sąd Najwyższy wprost wskazał, że powództwem o umorzenie egzekucji nie można kwestionować powagi rzeczy osądzonej. Wynika to z rozgraniczenia zakresów postępowania rozpoznawczego i egzekucyjnego, powodującego niemożność badania słuszności orzeczeń sądowych stanowiących tytuły egzekucyjne w postępowaniu egzekucyjnym. Ponadto zgodnie z utrwalonym już orzecznictwem, powzięcie wiedzy przez stronę o okoliczności istotnej z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy w postępowaniu rozpoznawczym nie może być traktowane jako zdarzenie materialnoprawne uzasadniające wystąpienie z powództwem przeciwegzekucyjnym (por. np. postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11 czerwca 2013 r., I ACz 951/13). Jak wskazał także Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 6 marca 2019 r. , I CSK 465/18 , przedmiotem rozpoznania w sprawie zainicjowanej powództwem opozycyjnym nie mogą być zdarzenia istniejące przed powstaniem tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, prowadziłoby to bowiem do zanegowania tej powagi i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń.

Mając na względzie powyższe stanowisko judykatury , jak również stanowisko Sądu Apelacyjnego w Gdańsku wyrażone w uzasadnieniu postanowienia z 30 stycznia 2023 r. , nie można uznać, iż „zdarzeniem” w rozumieniu art. 840 § 1 pkt 2 kpc mogło być samo powzięcie przez powodów wiadomości o nieważności czynności prawnej w postaci umowy z dnia 4 sierpnia 1999 r.

Reasumując, przedmiotem rozpoznania w sprawie z powództwa przeciwegzekucyjnego nie może być zdarzenie istniejące przed powstaniem tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej, gdyż wówczas uwzględnienie powództwa prowadziłoby do bezprawnej ingerencji w prawomocne orzeczenie sądu i kwestionowania tego orzeczenia.

Odnośnie zarzutu dotyczącego art. 5 kc , to należy zważyć , iż został podniesiony formalnie dopiero w piśmie z 3 maja 2023 r. , gdyż sama strona powodowa wskazała w obu pozwach , że powołanie tej podstawy prawnej ma tylko wzmacniać argumentację powództwa. Jest to zatem zarzut sprekludowany w rozumieniu art. 843 § 3 kpc.

Trzeba wskazać przy tym, że w myśl art. 5 k.c, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony. Sąd ustalił w przedmiotowym postępowaniu, że działanie Prezesa Zarządu pozwanej spółki nie było działaniem w ramach prowadzenia działalności regulowanej, albowiem umowa z dnia 4 sierpnia 1999 r. nie była umową o pośrednictwo w obrocie nieruchomościami. Z uwagi na to Prezes Zarządu pozwanej spółki nie musiał legitymować się licencją wymaganą przez ustawę o gospodarce nieruchomościami. Nie można twierdzić, że korzystanie z funkcjonującego w obrocie i zgodnego z prawem tytułu wykonawczego oraz prowadzenie na jego podstawie egzekucji przeciwko powodom stanowi nadużycie prawa i niezgodne jest z zasadami współżycia społecznego.

Niezależnie od tego należy przypomnieć , że art. 5 k.c. nie może być samoistną podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego. Jak wskazał słusznie Sąd Najwyższy m. in. w wyroku z 27 stycznia 1999 r. , II CKN 151/98 , artykuł 5 k.c. nie może stanowić skutecznej podstawy trwałego pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności , czego domagali się powodowie. Z istoty bowiem art. 5 k.c. mającego charakter obronny wynika , że utrwaloną już zasadą jest, że nie może on stanowić podstawy dochodzenia żądań, w tym także powództwa z art. 840 k.p.c.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności i przepisy prawa, Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia powództw, toteż na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. a contrario oddalił oba powództwa (punkt 1 wyroku).

O łącznych kosztach procesu w obu postępowaniach orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 w zw. z § 13 ust. 2 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (Dz.U. z 2013 r., poz. 461 t.j.). Sąd zasądził więc od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kwotę 14.511 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania. Na koszty te składały się: kwota 7.200 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, kwota 17 zł tytułem opłaty skarbowej od udzielonego pełnomocnictwa, kwota 7.200 zł ( 2 x 3.600 zł ) tytułem kosztów zastępstwa procesowego w 2 postępowaniach zażaleniowych, kwota 34 zł ( 2 x 17 zł ) tytułem opłaty skarbowej od udzielonych pełnomocnictw w postępowaniach zażaleniowych oraz kwota 60 zł tytułem uiszczonej opłaty od zażalenia (punkt 2 wyroku). Mając na uwadze , iż postepowanie toczyło się od 2015 roku , podstawą do obliczenia kosztów zastępstwa procesowego były : § 6 pkt 7 oraz § 13 ust. 2 pkt 2 w zw. z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w zw. z § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.