Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2022r

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Wojciech Rybarczyk
Protokolant:	Sekretarz sądowy Joanna Dudzińska

po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2022 r. w Bydgoszczy na rozprawie

sprawy z powództwa R. M., K. M.

przeciwko (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą w W.

o zapłatę

1.  Zasądza od pozwanego łącznie na rzecz powodów R. M. i K. M. kwotę 139.282,84 zł (sto trzydzieści dziewięć tysięcy dwieście osiemdziesiąt dwa złote 84/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia 9.02.2021 do dnia zapłaty.

2.  Zasądza od pozwanego łącznie na rzecz powodów R. M. i K. M. kwotę 6434 zł (sześć tysięcy czterysta trzydzieści cztery złote 00/100) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie za okres od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, z tytułu zwrotu kosztów procesu.

SSO Wojciech Rybarczyk

Sygn. akt I C 674/21

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym przeciwko (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W., powodowie: R. M. oraz K. M. domagali zasądzenia od pozwanego łącznie na ich rzecz kwoty 139.282,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 9 lutego 2021r. do dnia zapłaty. Powodowie żądali również zasądzenia od strony pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, iż w dniu 10 kwietnia 2008r. powodowie zawarli z pozwanym umowę kredytu, na podstawie której Bank przekazał im 35.038,58 franków szwajcarskich. Powodowie wyjaśnili, że pozwany nie przekazał im prawidłowych informacji o możliwych zmianach kursu waluty, stopy procentowej, ani wpływu tych zmian na wysokość zobowiązania wobec banku. Ich zdaniem zastosowany w umowie mechanizm indeksacji nie wiąże stron umowy. W konsekwencji powodowie stali na stanowisku, iż pozwany pobierał od nich świadczenia nienależne, które powinny być stronie powodowej zwrócone. Jako abuzywne postanowienia umowne powodowie wskazali: par. 1 ust.2 zd. 1, par. 4 ust. 2 zd. 2, par. 2 ust. 1 i 2.

Powodowie zaznaczyli również, że kwota wskazana w par. 1 ust.1 nie stanowi kwoty kredytu, gdyż kwota ta nie jest określona w PLN. Dodatkowo stwierdzili, iż zawarta z pozwanym umowa nie określa warunków zmiany oprocentowania kredytu. W paragrafie 2 ust. 1 umowy wskazano, że oprocentowanie kredytu jest zmienne i w dniu jej podpisania wynosi 6,99%.

Powodowie wskazali również na skutki usunięcia klauzul umownych. Ich zdaniem, które poparli wyrokiem (...) w sprawie C-260/18, sąd krajowy nie może uzupełnić luk powstałych z umowie przez usunięcie klauzul niedozwolonych poprzez zwyczaj, zastosowanie kursu średniego NBP albo kursu rynkowego.

W odpowiedzi pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów postępowania w tym kosztów zastępstwa procesowego z uwzględnieniem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł według norm przepisanych. W pierwszej kolejności pozwany stwierdził, że skoro powodowie zawarli umowę wyrażoną w walucie obcej, z pewnością zdawali sobie sprawę z oczywistego ryzyka związanego z ruchem cen na rynku walutowym. Pozwany zwrócił również uwagę, iż powodowie nie zdecydowali się na skorzystanie z uprawnienia do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny, a to jego zdaniem świadczy o tym, że zarówno saldo kredytu w walucie obcej, jak i wysokość każdej raty kredytu były znane i akceptowane przez powodów już w dacie zawarcia umowy.

Pozwany zaprzeczył roszczeniom strony powodowej zarówno co do zasady, jak i wysokości. Twierdził, iż powodowie nie udowodnili, że doszło do naruszenia dobrych obyczajów oraz rażącego naruszenia ich interesów.

Jako nieprawdziwe pozwany traktował stwierdzenie powodów odnośnie braku ich wpływu na treść umowy. Pozwany uznał, że samo wskazanie waluty franka szwajcarskiego przez kredytobiorców świadczy o tym, iż indeksacja kredytu stanowiła przedmiot indywidualnych uzgodnień między stronami. Pozwany stał również na stanowisku, że bank nie ustalał kursu waluty indywidualnie dla konkretnej umowy, bowiem był on właściwy dla wszystkich kredytobiorców. W dalszej kolejności pozwany zwrócił uwagę na ewentualne skutki uznania postanowień odnoszących się di Tabeli za abuzwyne. Pozwany wyjaśnił także, że łączący strony stosunek obligacyjny nie jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami.

W toku rozprawy z dnia 16 grudnia 2021r. Sąd pouczył powodów o skutkach ewentualnego ustalenia nieważności umowy. Powodowie oświadczyli, iż mają świadomość powyższych skutków i podtrzymują swoje żądania. /k.237v/

W dalszym toku procesu strony podtrzymały dotychczas zajmowane stanowiska w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie w celu uzyskania środków na zakup samochodu udali się do pośrednika finansowego, przy pomocy którego złożyli pozwanemu wniosek o kredyt wyrażony w (...) z uwagi na ówczesną atrakcyjność tego produktu. Po uzyskaniu pozytywnej decyzji kredytowej, w dniu 10 kwietnia 2008r. powodowie: R. M. oraz K. M. zawarli z (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą w W. umowę kredytu nr (...). Na jej podstawie Bank oddał do dyspozycji powodów kwotę 35.038,58 CHF, na okres 120 miesięcy. Wypłata kredytu następowała w złotych według kursu kupna waluty indeksacyjnej, określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych i indeksowanych kursem walut obcych” obowiązującej w (...) Banku S.A. w dniu wpływu należności do Banku. W dniu sporządzenia umowy kurs ten wynosił 2.096.

Przedmiotem kredytowania było sfinansowanie:

–

zakupu pojazdu marki S. (...), rok produkcji 2008 w kwocie 68.300 zł;

–

prowizji bankowej w kwocie 1.101,61 zł;

–

kosztów ubezpieczenia kredytobiorcy na życie w (...) w kwocie 2.570,44 zł;

–

innych wydatków kredytobiorcy w kwocie 1.468,82 zł. (par. 1 umowy)

Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej, która w dniu podpisania umowy wynosiła 6,99% w stosunku rocznym. Oprocentowanie ustalono jako sumę oprocentowania podstawowego banku dla danego rodzaju kredytu na zakup pojazdu oraz stałej w całym okresie kredytowania marży w wysokości 0,00%. Od przyznanego kredytu bank pobiera prowizję bankową w wysokości 1,50% kwoty kredytu. Rzeczywista roczna stopa oprocentowania na dzień sporządzenia umowy wynosiła 9% w stosunku rocznym.(par. 2 umowy)

Prawnym zabezpieczeniem spłaty kredytu było przewłaszczenie pojazdu marki S. (...) o nr nadwozia (...), rok produkcji 2008 wraz z jednoczesną cesją praw z umowy AC. (par. 3 umowy)

Na podstawie tego zobowiązania, powodowie byli zobowiązani do spłaty wszelkich zobowiązań z tytułu umowy kredytu w złotych. Wysokość zobowiązania była ustalana jako równowartość wymaganej spłaty wyrażonej w walucie indeksacji- po jej przeliczeniu według kursu sprzedaży waluty indeksacyjnej, określonego w „Bankowej tabeli kursów walut dla kredytów dewizowych i indeksowanych kursem walut obcych” obowiązującej w (...) Banku S.A. w dniu wpływu należności do Banku. W dniu sporządzenia umowy kurs ten wynosił 2.248. (par. 4 umowy)

Dowód: umowa kredytu z dnia 10 kwietnia 2008r., k. 51-55; harmonogram spłat, k. 214-215;wniosek o udzielenie kredytu, k. 211-213v.

W dniu 21 lipca 2011r. strony umowy podpisały aneks, na podstawie którego dokonano zmiany sposobu spłaty kredytu indeksowanego kursem (...) w taki sposób, że spłata kredytu następowała w walucie indeksacyjnej (...).

Dowód: aneks z dnia 21 lipca 2011r., k. 217.

W dniu 6 lutego 2018r. powodowie spłacili całość swojego zobowiązania kredytowego względem pozwanego banku.

Dowód: pismo z dnia 6 lutego 2018r., k. 216.

Pismem z dnia 27 stycznia 2021r. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 205.852,36 zł oraz 60.071,42 CHF tytułem zwrotu bezpodstawnego wzbogacenia banku, zakreślając 7 dniowy termin na spełnienie zobowiązania, który upłynął 8 lutego 2021r. Pozwany nie udzielił odpowiedzi na w/w wezwanie.

Dowód: pismo z dnia 27 stycznia 2021r., wraz z potwierdzeniem nadania i odbioru, k. 68-71v.

Powodowie zawierali umowę jako konsumenci, ponieważ umowa nie miała związku z jakąkolwiek ich działalnością gospodarczą lub zawodową. Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany bank. Oferta kredytu w (...) została przedstawiona przez pracownika banku powodom jako korzystna i bezpieczna z uwagi na stabilność waluty. Informowano ich, że wahania kursu (...) mogą wystąpić w granicach kilkudziesięciu groszy. Powodowie polegali na informacjach uzyskanych od przedstawiciela banku. Stronie powodowej nie wytłumaczono mechanizmu indeksacji kredytu.

Powodowie w zakresie wnioskowanej kwoty kredytu, nie posiadali zdolność dla oferty kredytu złotowego. Powodowie nie mieli realnych możliwości negocjowania postanowień umowy. Przed podpisaniem umowy kredytobiorcy mieli możliwość zapoznania się z treścią umowy, którą przeczytali. Powodom nie wytłumaczono, jak będzie wyglądał mechanizm przeliczenia franków szwajcarskich na złotówki oraz po jakim kurskie będzie on dokonywany. Pracownik pozwanego zapewniał powodów, że frank szwajcarski jest stabilny, a ewentualne wahania mogą być niewielkie. Gdyby powodowie mieli świadomość obciążającego ich ryzyka ekonomicznego, nie zawarli by takiej umowy. Powodowie kierowali się zaufaniem do instytucji finansowej, jaką jest pozwany bank.

/okoliczności bezsporne/ a nadto: e-protokół rozprawy z dnia 16 grudnia 2021r., zeznania powodów, k. 239.

Powodowie w wykonaniu umowy kredytu uiścili na rzecz pozwanego łącznie 207.582,84 zł.

Dowód: zaświadczenie, k. 56-65.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie zeznań świadka J. K. oraz w oparciu o przesłuchania obu powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawy dokumenty zebrane w aktach sprawy, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd zeznania powodów, albowiem w znacznej części korespondowały one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (...), jak również brak możliwości negocjacji poszczególnych postanowień umownych. Jako konsumenci, a zatem słabsza strona obrotu gospodarczego polegali na zaufaniu pracowników banku, którzy zapewniali ich o korzyści wyboru kredytu waloryzowanego do waluty obcej (...), jak również o stabilności kursu franka szwajcarskiego.

Zeznania świadka J. K. nie przyczyniły się w istotny sposób do rozstrzygnięcia kwestii spornych niniejszej sprawy. Przede wszystkim wskazać trzeba, że świadek nie pamiętała powodów, tym bardziej czynności bankowych podejmowanych z ich udziałem. Świadek w sposób ogólny opisała jedynie panujące w pozwanym Banku procedury stosowane przy udzielaniu kredytów indeksowanych do waluty obcej. Na podstawie tych zeznań nie sposób było jednak ustalić, czy powodowie w prawidłowy i wyczerpujący sposób zostali pouczeni o obciążających ich ryzykach ekonomicznych. Wobec powyższego zeznania tego świadka należało ocenić jako niemiarodajne dla poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych.

Sąd na podstawie art. 235 (2) par. 1 pkt 2 i 5 pominął dowód z opinii biegłego, albowiem na etapie rozstrzygania o zasadności roszczenia powodów Sąd doszedł do przekonania, iż wysokość dochodzonych pozwem świadczeń nie była kwestionowana przez pozwanego a także wynikała z przedłożonych przez obie strony procesu zaświadczeń i harmonogramów spłat.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie formułując swoje żądanie domagali się zasądzenia od pozwanego łącznie na ich rzecz kwoty 139.282,84 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 9 lutego 2021r. do dnia zapłaty.

Żądanie wywiedzione pozwem sprowadzało się do zwrotu uiszczonych przez powodów na rzecz pozwanego nadpłat z tytułu umowy kredytu z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c.. Kwestionowane przez nich postanowienia indeksacyjne, a więc: par. 1 ust.2 zd. 1, par. 4 ust. 2 zd. 2, par. 2 ust. 1 i 2 umowy kredytu, dawały pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy.

Wskazać należy, że kwestionowane przez powodów w/w postanowienia umowy, spełniają wszystkie przesłanki pozytywne, niezbędne do uznania ich za postanowienia abuzywne w rozumieniu (...) § 1 k.c., i jako takie nie wiążą powodów. Ich wadliwość sprowadza się do pozostawienia bankowi możliwość jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązań powodów, bowiem kurs (...) ustalany był przez bank w oparciu o wskazane przez niego- a nieznane powodom- kryteria. Powodowie byli natomiast pozbawieni jakiegokolwiek wpływu na sposób ustalania tego kursu, a faktycznie nie mieli nawet możliwości kontroli prawidłowości ustalania tego kursu według kryteriów banku. Równocześnie bank określając w w/w postanowieniach umowy według jakiego kursu dokonywane będą rozliczenia stosował zarówno kurs sprzedaży, jak i kurs kupna ustalony w tabelach banku. Mechanizm przeliczeniowy zastosowany w umowie powodował, że bank uzyskiwał dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie przez powodów z kredytu, wynikające z różnic kursu sprzedaży i kupna (...), bowiem kwestionowane postanowienia umowy były tak ukształtowane, aby korzyści z różnicy kursu kupna i sprzedaży podczas spłaty kredytu czerpał bank, a całe ryzyko zwyżki kursu franka ponosili kredytobiorcy, czego im zresztą przy zawarciu umowy w ogóle nie uświadomiono.

Jak słusznie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 czerwca 2014r. (IV CSK 585/13), warunkiem powstania ważnego zobowiązania, którego treścią jest obowiązek spełnienia świadczenia przez dłużnika na rzecz wierzyciela jest dokładne określenie treści tego świadczenia albo przesłanek pozwalających na jego dokładne określenie. Poddając analizie łączącą strony umowę, Sąd doszedł do przekonania, iż w jej treści brakuje w/w wytycznych. Niewątpliwym jest, że pozwany pozostawił sobie swobodę w ustalaniu wysokości kredytu do spłaty wyrażonego w walucie obcej.

Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu fakt, że zasadniczą przyczyną wystąpienia przez powodów z pozwem w niniejszej sprawie jest to, iż w okresie po zawarciu umowy nastąpił znaczący wzrost kursu (...), który spowodował poważny wzrost wysokości ich zobowiązań wobec banku. W tym kontekście dla oceny zasadności żądań powodów miało znaczenie to, czy zostali oni w sposób należyty pouczeni przez pozwany bank o wszystkich ewentualnych konsekwencjach zawarcia umowy waloryzowanej kursem (...).

W sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę kredytu denominowanego na kwotę 35.038,58 CHF. Wypłata kredytu nastąpiła w walucie polskiej i w takiej samej walucie powodowie w znacznej części spłacali swoje zobowiązanie. Powodowie zgodnie z umową mieli obowiązek spłacać kredyt w 120 równych miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych. Do dnia wniesienia pozwu powodowie spłacili w całości swoje zobowiązanie na rzecz banku. Zgodnie z przedłożonym zaświadczeniem pochodzącym od pozwanego banku wynika, iż powodowie uiścili na rzecz Banku 207.582,84 zł. Powodowie mogli zatem dochodzić zapłaty uiszczonej na rzecz banku nadpłaty tj. kwoty przekraczającej udzielony im kredyt w kwocie 68.300 zł (207.582,84- 68.300= 139.282,84).

Sąd ustalił również, że przedmiotowa umowa zawarta została z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powodowie wyjaśnili w wiarygodny sposób, że nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznają za abuzywne. Praktycznie swoboda powodów sprowadzała się do możliwości zawarcia lub nie przedmiotowej umowy.

Pozwany nie dopełnił spoczywających na nim obowiązków informacyjnych względem powodów. Na etapie zawierania umowy, przedstawiciel pozwanego banku nie przekazał powodom jakichkolwiek informacji w zakresie kształtowania kursów walut w tabelach kursowych. Powodom nie wytłumaczono również zasad ustalania kursu przez bank. W rezultacie strona powodowa nie wiedziała, jak ewentualny wzrost kursu franka szwajcarskiego wpłynie na ich bieżące saldo oraz wysokość rat kredytowo - odsetkowych. Pozwany nie dopełnił nawet w minimalnym zakresie powyższych obowiązków poprzez wręczenie do podpisu kredytobiorcom oświadczenia o ryzykach walutowych i kursowych, co jest częstą praktyką wśród innych banków. W konsekwencji w aktach sprawy brak jest w istocie dowodu, który świadczyłby, że pozwany przedstawił powodom faktyczne i możliwe do wystąpienia skutki wzrostu kursu (...) o 50% lub 100%. W rezultacie powodowie nie mieli żadnych danych, w oparciu o które mogliby ocenić rzeczywisty poziom ryzyka związanego z kredytem indeksowanym, w tym także oszacować rzeczywisty całkowity jego koszt. Bank nie udzielił informacji, które umożliwiłyby powodom rozeznanie się co do tego, jak duże jest ryzyko wzrostu kursu (...) w relacji do PLN, uwzględniając przy tym wieloletni okres związania stron umową kredytu. Za wystarczające pouczenie w tym zakresie nie sposób także traktować informacji, że kurs franka szwajcarskiego jest stabilny i może wzrosnąć nieznacznie.

Powołane i kwestionowane przez powodów klauzule umowy w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

Zaznaczyć należy, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Powodowie zawarli przedmiotową umowę jako osoby fizyczne celem sfinansowania zakupu domu jednorodzinnego. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że powodowie w niniejszej sprawie posiadają status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Powodowie wykazali w toku postępowania, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub nie umowy przygotowanej uprzednio przez bank. Jednocześnie powołane przez powodów klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji, znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń powodów. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów banku. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, podług którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17). Co więcej, nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto wskazać należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału mu udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta. Kwestionowane przez powodów postanowienia umowy pozostawiające wyłącznie bankowi sposób ustalania kursu (...) należy uznać za niedozwolone, gdyż dawały pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji również wysokości rat i odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności – w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona ich rata, a także kapitał. Z każdym kolejnym miesiącem powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić na rzecz baku. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c. Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywa obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Bank natomiast, który wypłacił powodom kredyt w złotych polskich, a następnie tylko deklarował fakt konieczności zakupu waluty obcej nie wykazał, aby za pobierane od powodów raty rzeczywiście po tym rosnącym kursie ją nabywał. Pozwany pozyskiwał do swojej dyspozycji środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Z uwagi na uznanie przez Sąd abuzywności klauzul waloryzacyjnych, konieczne stało się dokonanie analizy ewentualnych skutków prawnych, do których prowadziłoby wyeliminowanie ich z umowy stron. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c., postanowienia te nie wiązałyby powodów i to od momentu zawarcia umowy kredytowej. Powyższe rozstrzygnięcie powoduje, że postanowienia te stają się bezskuteczne wobec powodów, lecz jednocześnie powoduje to powstanie pewnego rodzaju „luki” w stosunku prawnym. W związku z tym powstaje problem możliwości uzupełnienia umowy innymi postanowieniami. Z bogatego dorobku orzeczniczego (...) wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy zastąpił nieuczciwe postanowienie umowne przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym (por. m.in. wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt C-26/13). Jednakże w orzecznictwie sądów krajowych wielokrotnie potwierdzano, że w polskim porządku prawnym nie istnieją przepisy o charakterze deklaratywnym, którymi można by w ten sposób „zapełnić” niejako powstałe braki w umowie. W ocenie Sądu utrzymanie umowy w pozostałym zakresie (tzw. „odfrankowienie” kredytu) również nie jest możliwe, albowiem uczyniłoby to umowę niemożliwą do wykonania. Wedle stanowiska banku, ewentualne stwierdzenie nieważności przedmiotowej umowy miałoby szczególnie szkodliwe skutki dla konsumenta. Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem (...) z dnia 3 października 2019 r. (w sprawie C-260-18), sąd krajowy nie jest również władny uzupełniać powstałej wobec uznania za bezskuteczne niektórych z postanowień umowy luki poprzez odwołanie się do kursu średniego NBP.

Zgodnie art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. Świadczenie spełnione jako wykonanie nieważnej czynności prawnej jako nienależne jest jednym z przypadków tej instytucji (art. 411 k.c.) W sprawie niniejszej mamy do czynienia z nieważnością umowy wzajemnej, przy czym świadczenia stron miały charakter jednorodzajowy (pieniężny). Po jej zawarciu bank przekazał do dyspozycji powodów określony kapitał. Następnie przez wiele lat powodowie spełniali świadczenia odpowiadające określonym w umowie ratom kapitałowo-odsetkowym, dokonując wpłat.

Tego rodzaju sytuacja nakazuje rozważenie zasadności roszczenia głównego powodów o zapłatę z uwzględnieniem przepisu art. 409 k.c., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Istota problemu sprowadza się do wykładni sformułowania zużył lub utracił (korzyść) w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu, nakazuje jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Natomiast nie można jednoznacznie stwierdzić, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten jest dostrzegany jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji (nakazującej niezależne rozliczenia roszczeń) i tzw. teorii salda (uznającej, że w razie świadczeń wzajemnych istnieje tylko roszczenie wobec tego podmiotu, który uzyskał korzyść o większej wartości).

Zgodnie z zapatrywaniem, któremu wyraz dał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021 r. ( III CZP 6/21), w przypadku następczej nieważności umowy jak w sprawie niniejszej, po obu jej stronach występują dwa niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Pomimo, iż powodowie w oparciu o w/w pogląd, który zyskał moc zasady prawnej, posiadali możliwość dochodzenia wszystkich uiszczonych na rzecz banku kwot z tytułu spłaty kredytu, ograniczyli swoje żądanie jedynie do dokonanej na rzecz pozwanego nadpłaty, tj. kwoty przekraczającej przekazany im kapitał. W związku z tym, iż Sąd jest związany granicami tak sformułowanego roszczenia o zapłatę należało je w całości uwzględnić.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 58 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 139.282,84 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 9 lutego 2021r. do dnia zapłaty. (punkt 1 wyroku). O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając przegrywającego pozwanego równowartością poniesionych przez powodów: opłaty od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika – 5.400 zł, powiększonego o opłaty skarbowe od pełnomocnictw – 34 zł. Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.434 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty- tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 2 wyroku).

SSO Wojciech Rybarczyk