Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 listopada 2021 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Joanna Cyganek
Protokolant:	Stażysta Alicja Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2021 r. w Bydgoszczy na rozprawie

sprawy z powództwa J. B. (1) i J. B. (2)

przeciwko Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala, że umowa kredytu z dnia 9 sierpnia 2006 r. (...)/ (...) zawarta między powodami J. B. (1) i J. B. (2), a Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna w całości;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 98.532,82 zł (dziewięćdziesiąt osiem tysięcy pięćset trzydzieści dwa złote 82/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 7 maja 2021 r. do dnia zapłaty;

3.  oddala powództwo główne;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 4.634 zł (cztery tysiące sześćset trzydzieści cztery złote 00/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów postępowania.

SSO Joanna Cyganek

Sygn. akt I C 736/21

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 22 listopada 2019 r. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. powodowie J. B. (1) i J. B. (2) wnieśli o zasądzenie od pozwanego łącznie na ich rzecz kwoty 40.643,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 stycznia 2019 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 2 grudnia 2009 r. do 2 lipca 2018 r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu hipotecznego (...)/ (...) z dnia 8 sierpnia 2006 r. niedozwolonych postanowień umownych. Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepianych.

W uzasadnieniu podano, że w dniu 9 sierpnia 2006 r. strony zawarły umowę kredytu hipotecznego indeksowaną kursem CHF na łączną kwotę 176.967,66 zł. Wyjaśniono, że integralną część umowy stanowił regulamin kredytowania osób fizycznych. Wskazano, że powodowie zawarli przedmiotową umowę kredytu jako konsumenci, a umowa została zawarta na wzorcu umownym stosowanym przez pozwanego. Zdaniem powodów osoby działające na rzecz pozwanego w sposób bardzo ogólny omówiły zapisy umowy i nie została im przedstawiona rzetelna informacja dotycząca ich praw i obowiązków wynikających z umowy, w szczególności nie poinformowano ich o rzeczywistym zakresie ryzyka związanego z indeksacją kredytu kursem CHF. Podano, że powodom zostały przedstawione wyłącznie rzekome korzyści związane z zawarciem umowy indeksowanej kursem CHF. Zaznaczono, że powodowie nie zostali także poinformowani o stosowaniu dwóch różnych kursów walut CHF do ustalenia kapitału kredytu i spłaty rat kredytu, których różnica stanowiła dodatkowy zysk banku.

Podkreślono, że powodowie nie mieli możliwości negocjowania z pozwanym warunków umowy, w szczególności w zakresie wyboru sposobu uruchomienia kredytu, jak również sposobu spłaty rat kapitałowo-odsetkowych. Wskazano, że faktyczna wysokość zobowiązania powodów pozostała nieznana, a kwota kredytu oraz wysokość rat spłaty kredytu została uzależniona od mierników wartości im nieznanych w postaci kursów kupna i sprzedaży CHF ustalanego przez pozwanego w sposób arbitralny. Zaznaczono, że w okresie od dnia uruchomienia kredytu do dnia 2 lipca 2018 r. powodowie tytułem spłaty kredytu uiścili na rzecz pozwanego świadczenia w łącznej kwocie 135.263,06 zł. Wyjaśniono, że kredyt udzielony powodom miał charakter złotowy, a CHF stanowił miernik wartości przez pozwanego określony jako waluta indeksacji. Podano, że kredyt został wypłacony na rzecz powodów w złotych polskich, jak również jego spłata odbywała się w złotych polskich. Podkreślono, że zgodnie z § 7 ust. 1 umowy spłata kredytu w CHF była ustalana w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z tabelą kursów banku. Wskazano, że zapisy dotyczące klauzuli przeliczeniowej są niejasne, nieprecyzyjne i niejednoznaczne, a już sam brak granicy odpowiedzialności powodów przesądza o abuzywności klauzuli indeksacyjnej. W ocenie powodów wszystkie przesłanki z art. 385 ¹ § 1 k.c. uznania postanowień umowy za abuzywne zostały wypełnione w odniesieniu do kwestionowanych postanowień umowy, które zostały inkorporowane bezpośrednio z wzorca stosowanego przez pozwany bank.

Nadto powodowie wskazali, że indeksacja w wersji zastosowanej w umowie nie spełnia funkcji przewidzianej dla waloryzacji świadczeń, bowiem nie można uznać, iż postanowienia klauzuli indeksacyjnej, obciążającej w sposób nieograniczony ryzykiem kursowym wyłącznie powodów, w rzeczywistości mogły realizować cel zgodny z naturą stosunku zobowiązaniowego. Zaznaczono, że postanowienie umowne, które zostało uznane za niedozwolone nie wiąże konsumenta w całości, a nie tylko w takim zakresie, w jakim jego treść jest niedopuszczalna, natomiast po wyeliminowaniu klauzuli indeksacyjnej strony umowy związane są jej pozostałą treścią. Zdaniem powodów umowa kredytu bez mechanizmu indeksacji nie jest kontraktem z luką, lecz jest jedynie umową bez klauzuli umożliwiającej indeksację wysokości świadczeń stron, zaś w świetle treści pozostałych postanowień umownych i przy pominięciu klauzul przeliczeniowych możliwe jest ustalenie wysokości zobowiązania zarówno banku , jak i kredytobiorcy. Jako podstawę prawną roszczenia powodowie wskazali art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. (k. 3-19).

W odpowiedzi na pozew Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie na jego zwrotu kosztów postępowania. W uzasadnieniu podano, że kredyt powodów jest kredytem walutowym, a obieg środków finansowych, jaki towarzyszy zawarciu i wykonywaniu kredytu indeksowanego do CHF wyklucza możliwość zakwalifikowania go jako kredytu złotowego. Wskazano, że kredyt powodów oprocentowany jest stawką LIBOR, czyli stawką właściwą dla kredytów walutowych, zwyczajowo niższą niż stawka WIBOR stosowaną dla kredytów złotowych. Podkreślono, że powodowie dobrowolnie zrezygnowali z zaciągnięcia kredytu złotowego, postanowienia dotyczące indeksacji kredytu zostały z nimi indywidualnie uzgodnione, a decyzję o zaciągnięciu kredytu indeksowanego do CHF powodowie podjęli w pełni świadomie, uznając, że potencjalne ryzyko jest mniejsze niż możliwe do uzyskania korzyści wynikające z niższego oprocentowania. Podano, że umowa kredytu indeksowanego do waluty obcej mieści się w konstrukcji umowy kredytu wskazanej w art. 69 ustawy – Prawo bankowe. Zdaniem pozwanego orzeczenie, które zostało wydane w ramach kontroli abstrakcyjnej, nie ma znaczenia przesądzającego o rozstrzygnięciu w niniejszym postępowaniu indywidulnym. Podkreślono, że powodowie winni wykazać wszystkie przesłanki abuzywności postanowienia umownego. Wskazano, że ustawa antyspreadowa wyeliminowała nawet potencjalnie niedozwolony charakter klauzul umownych kwestionowanych przez powodów. W ocenie pozwanego w trakcie procedury zawierania umowy kredytu przedstawił powodom informację o ryzyku kursowym.

Nadto pozwany zaznaczył, że kwestionowane przez powoda postanowienia umowne zostały z nim indywidualnie uzgodnione, co wyklucza możliwość zakwalifikowania tych postanowień jako klauzul abuzywnych. Podano, że postanowienia te nie naruszają również interesu powodów ani nie są sprzeczne z dobrymi obyczajami. Wskazano, że nawet gdyby uznać, iż bezskuteczne jest zawarte w umowie kredytu odesłanie do kursów publikowanych w Tabeli kursów, nie oznacza to upadku całego mechanizmu indeksacji. Podkreślono, że zgodnie z art. 385 ¹ § 2 k.c. umowa kredytu obowiązuje bowiem w pozostałym zakresie tj. skuteczne są wszystkie jej postanowienia poza odesłaniem do Tabeli kursów, w szczególności w mocy pozostaje sama normatywna treść nakazująca indeksowanie kredytu powodów do CHF. Zaznaczono, że w przypadku uznania, iż odesłanie do Tabeli kursów jest abuzywne, zadaniem sądu jest odczytanie treści normatywnej pozostałej części umowy, która pozostała w mocy. Zdaniem pozwanego w przypadku uznania za abuzywne odesłania do Tabeli kursów, indeksacja powinna zostać dokonana przy zastosowaniu miernika zgodnego z zasadami współżycia społecznego, a zarazem opartego na zwyczaju. W ocenie pozwanego takim obiektywnym miernikiem jest kurs rynkowy.

Wskazano, że kursy wskazane w Tabeli kursów były i nadal są kursami rynkowymi, taki też rynkowy kurs został zastosowany do indeksowania kredytu powodów do CHF. Podano, że stwierdzając, iż kurs zastosowany do indeksacji kredytu powodów do CHF był kursem rynkowym, w konsekwencji za prawidłowe należy też uznać dotychczasowe rozliczenia stron, co skutkuje koniecznością oddalenia powództwa w całości. Zaznaczono, że nawet gdyby przyjąć, iż brak jest podstaw do zastosowania kursu rynkowego, rozliczenia stron winny zostać dokonane poprzez przyjęcie do nich kursów średnich NBP z dnia wymagalności poszczególnych roszczeń. Z ostrożności procesowej pozwany podniósł również zarzut przedawnienia części roszczenia powodów. Zdaniem pozwanego przedawnione jest roszczenie powodów za okres wcześniejszy niż 3 lata liczone wstecz od dnia wniesienia pozwu (k. 124-180).

Pismem z dnia 2 grudnia 2020 r. powodowie dokonali zmiany powództwa poprzez jego rozszerzenie o roszczenie ewentualne i wnieśli o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu w związku z nieważnością umowy kredytu (...)/ (...) z dnia 8 sierpnia 2006 r. zawartej pomiędzy powodami a Bankiem (...) S.A. oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwoty 98.532,82 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu niniejszego pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 2 listopada 2006 r. do 2 lipca 2018 r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu klauzul abuzywnych i jej nieważnością (k. 417-420, 526).

Postanowieniem z dnia 28 kwietnia 2021 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy stwierdził swą niewłaściwość rzeczową i sprawę przekazał do rozpoznania sądowi właściwemu – Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy (k. 434).

Pismem z dnia 19 maja 2021 r. pozwany wniósł o oddalenie powództwa również w zmienionej części. Zdaniem pozwanego powodowie nie posiadają interesu prawnego do wytoczenia powództwa o ustalenie (k. 437-458).

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 8 sierpnia 2006 r. powodowie J. B. (1) i J. B. (2) zawarli z pozwanym bankiem umowę o kredyt hipoteczny (...)/ (...). Powodowie umowę zawarli jako konsumenci. Celem zaciągnięcia kredytu było finansowanie zakupu mieszkania w budowie od dewelopera.

Na podstawie umowy pozwany bank zobowiązał się oddać do dyspozycji powodów kwotę 176.967,66 zł, która była indeksowana kursem CHF. Wypłata tej kwoty nastąpiła w walucie polskiej z jednoczesnym zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 2 ust. 2 umowy tzw. indeksacji, przez co została przeliczona według kursu kupna waluty z Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.

Kredyt miał być spłacany w 324 miesięcznych ratach miesięcznych. Spłata kredytu miała następować w miesięcznych ratach z zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 7 ust. 1 umowy tj. w walucie polskiej, po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) S.A.

Kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej. W treści umowy zastrzeżono, że kredytobiorca ponosi ryzyko zmian stóp procentowych co oznaczało, że w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 2.7700% w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.25 p.p. stałej w całym okresie kredytowania. Oprocentowanie miało ulegać zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M.

Zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna do sumy 300.845,02 zł ustanowiona na nieruchomości należącej do powodów.

Powodowie oświadczyli, że przed zawarciem umowy otrzymali Regulamin zapoznali się z nim i akceptują postanowienia w nim zawarte. Powodowie oświadczyli również, że wraz z wnioskiem kredytowym otrzymali pismo „Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, opartej na zmiennej stopie procentowej” i zapoznali się z nimi.

Zgodnie z § 3 ust. 2 Regulaminu kredyt mógł być indeksowany kursem waluty obcej na podstawie obowiązującej w Banku (...). Zgodnie z § 8 ust. 3 Regulaminu w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty miała być obliczana według aktualnego kursu sprzedaży dewiz dla danej waluty obowiązującego w Tabeli Kursów Walut Obcych Banku w dniu spłaty raty. Tabela Kursów Walut Obcych ustalana była nie rzadziej niż raz dziennie, na podstawie kwotowań rynkowych poszczególnych par walut przy możliwym odchyleniu dla kursu kupna i kursu sprzedaży nie większym niż 10% od kwotowań rynkowych.

Powodowie udzielili pozwanemu pełnomocnictwa m.in. do pobierania z ich rachunku bankowych środków pieniężnych z zaliczeniem ich na spłatę wymagalnych zobowiązań z tytułu kredytu, odsetek, prowizji i innych opłat.

dowód: umowa o kredyt hipoteczny (...)/ (...) z dnia 8 sierpnia 2006 r. k. 23-28, 181-184, Regulamin kredytowania osób fizycznych w ramach usług bankowości hipotecznej w Banku (...) S.A. k. 31-47, 193-201, 202-213, Cennik Kredyt Hipoteczny k. 211-212, Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, opartej na zmiennej stopie procentowej k. 213, pełnomocnictwo k. 216, wniosek kredytowy k. 187-189, wniosek powodów k. 190-192, opinia i decyzja kredytowa k. 223-228,

Kredyt został uruchomiony w 5 transzach. W dniu 2 października 2006 r. została powodom wypłacona kwota 10.252,15 zł, co odpowiadało kwocie 4.173,48 CHF (według kursu 2,4565). W dniu 30 listopada 2006 r. została powodom wypłacona kwota 41.500,01 zł, co odpowiadało kwocie 17.713,85 CHF (według kursu 2,3428). W dniu 10 stycznia 2007 r. została powodom wypłacona kwota 42.215,49 zł, co odpowiadało kwocie 17.948 CHF (według kursu 2,3521). W dniu 28 marca 2007 r. została powodom wypłacona kwota 41.500,01 zł, co odpowiadało kwocie 17.722,17 CHF (według kursu 2,3417). W dniu 31 października 2007 r. została powodom wypłacona kwota 41.499,99 zł, co odpowiadało kwocie 19.562,55 CHF (według kursu 2,1214).

dowód: zaświadczenie pozwanego z dnia 14 sierpnia 2018 r. k. 57-58, 185-186, dyspozycje wypłaty środków k. 217-222,

W dniu 22 października 2009 r. powodowie zawarli z pozwanym aneks do w/w umowy o kredyt, na mocy którego między innymi dokonano przyłączenia nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia kredytu do grupowego ubezpieczenia budynków i lokali mieszkalnych.

dowód: aneks nr (...) z dnia 22 października 2009 r. k. 29-30,

W okresie od 2 listopada 2006 r. do 2 lipca 2018 r. powodowie wpłacili na rzecz pozwanego łączną kwotę 98.532,82 zł w wykonaniu przedmiotowej umowy kredytu. Powodowie spłacają kredyt w złotych polskich.

dowód: zaświadczenie pozwanego z dnia 30 lipca 2018 r. k. 59-73, zestawienie transakcji na rachunku kredytowym powodów k. 229-235, zaświadczenie o wysokości spłat odsetek k. 236-241, zeznania powoda k. 520v (00:09:54-00:35:53),

Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany bank. Powodowie potwierdzili na piśmie, że zapoznali się z informacją o ryzyku zmian kursów walutowych i ryzyku zmian stóp procentowych.

Przed podpisaniem umowy odbyły się 3-4 spotkania w banku, powodowie nie mieli wybranej waluty kredytu, potrzebowali kwoty 180.000 zł na zakup mieszkania. Powodowie nie otrzymali umowy do zapoznania się z jej treścią w domu. Przedstawiciel pozwanego banku przedstawiał ofertę kredytu w CHF jako korzystną, bowiem raty kredytu miały być niższe. Powodom nie pokazano symulacji rat kredytu, nie informowano ich również o ryzyku kursowym. Powodowie nie mieli świadomości ryzyka kursowego. Nie wiedzieli, że mogą spłacać zadłużenie w CHF.

dowód: zeznania powoda k. 520v (00:09:54-00:35:53), zeznania powódki k. 520v (00:35:53 -00:37:56), Informacja dla Wnioskodawców ubiegających się o produkty hipoteczne indeksowane kursem waluty obcej, opartej na zmiennej stopie procentowej k. 213, wzorce umowne k. 339-349,

Pismem z dnia 20 grudnia 2018 r. powodowie złożyli pozwanemu reklamację dotyczącą umowy kredytu w zakresie nienależnie pobranych od powodów rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinni oni spłacić w okresie od 2 stycznia 2009 r. do dnia 2 lipca 2018 r. w związku z zawarciem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych oraz wezwali go do zapłaty kwoty 43.071,55 zł odpowiadającej wysokości nadpłaconych rat.

W odpowiedzi na w/w pismo pozwany wskazał, że nie znalazł podstaw do uznania roszczenia powodów.

dowód: reklamacja powodów z dnia 20 grudnia 2018 r. k. 48-52, pismo pozwanego z dnia 14 stycznia 2019 r. k. 53-56,

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie przesłuchania obu powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w/w dokumenty, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Sąd pominął dowód w dokumentów: wydruku tabeli kursowych pozwanego, wydruku z rejestru klauzul niedozwolonych, wyliczenia powodów dotyczącego wysokości roszczenia z uwagi na pominięcie klauzul indeksacyjnych, wykresu rat spłaty i oprocentowania dla kredytu hipotecznego, symulacji kosztów kredytu sporządzonej przez pozwanego, wydruku aplikacji do negocjacji warunków przy produktach hipotecznych, Oceny wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF na PLN sporządzonej przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego w 2013 r., pisma Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 31 maja 2017 r., Opinii prywatnej na temat sposobu ustalania rynkowego kursu walutowego, Opinii biegłych sporządzonej na potrzeby postępowania w innej sprawie, Ekspertyzy dotyczącej walutowych kredytów hipotecznych indeksowanych do kursu CHF/PLN z 2015 r., Białej księgi kredytów frankowych w Polsce, Zestawienia Dealerów Rynku Pieniężnego, Pisma SN z dnia 6 września 2016 r., Opinii prawnej dotyczącej wybranych problemów związanych z umowami o kredyty denominowane lub indeksowane do waluty obcej, wydruku ze strony internetowej onet.pl, prywatnej opinii prawnej z dnia 25 maja 2021 r. ze względu na fakt, że nie były one przydatne dla stwierdzenia okoliczności faktycznych istotnych dla niniejszej sprawy. Zaoferowane przez strony dowody wskazują na istnienie różnych ocen prawnych kredytu, jak i na szerokie tło ekonomiczne kredytów indeksowanych. Wskazać jednak należy, że przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu. Sąd pominął również materiał dowodowy w postaci wydruku wyroków sądów powszechnych wraz z uzasadnieniami, bowiem orzeczenia te nie mają charakteru prejudycjalnego w niniejszej sprawie i nie dotyczą przedmiotowej umowy kredytu.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd natomiast zeznania powodów, albowiem w znacznej części korespondowały one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu hipotecznego indeksowanego kursem CHF, jak również brak możliwości negocjacji poszczególnych postanowień umownych.

Sąd pominął dowód z zeznań świadków A. K., K. M. i J. C. z uwagi na ich nieprzydatność dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy tj. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Powołani świadkowie nie brali udziału w procesie zawierania przez strony kwestionowanej umowy kredytu, przez co nie mogli posiadać wiedzy istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy. Na tej samej podstawie Sąd postanowił pominąć dowód z opinii biegłego, bowiem wniosek powodów został złożony wyłącznie w zakresie żądania zapłaty związanego z utrzymaniem węzła obligacyjnego w wersji kredytu w walucie polskiej, natomiast na etapie rozstrzygania o tym dowodzie doszedł do przekonania, że żądanie główne w tym zakresie jest bezzasadne, a rozważeniu podlegało jedynie żądanie ewentualne dotyczące ustalenia nieistnienia stosunku prawnego z uwagi na nieważność umowy i związanego z nim roszczenia o zapłatę. Dowód ten był więc zbędny dla rozpoznania przedmiotowej sprawy. Sąd pominął również dowód z opinii biegłego z zakresu rachunkowości jako nieprzydatny dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem nie miało w okolicznościach niniejszej sprawy znaczenia, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie powodowie wnieśli ostatecznie o zasądzenie od pozwanego łącznie na ich rzecz kwoty 40.643,30 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 15 stycznia 2019 r. do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 2 grudnia 2009 r. do 2 lipca 2018 r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu hipotecznego (...)/ (...) z dnia 8 sierpnia 2006 r. niedozwolonych postanowień umownych. Ewentualnie powodowie wnieśli o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu w związku z nieważnością umowy kredytu (...)/ (...) z dnia 8 sierpnia 2006 r. zawartej pomiędzy powodami a Bankiem (...) S.A. oraz o zasądzenie od pozwanego na ich rzecz łącznie kwoty 98.532,82 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia następnego po doręczeniu niniejszego pisma stronie pozwanej do dnia zapłaty, tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 2 listopada 2006 r. do 2 lipca 2018 r. w związku z zastosowaniem w umowie kredytu klauzul abuzywnych i jej nieważnością.

W sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę kredytu na kwotę 176.967,66 zł, która była indeksowana kursem CHF. Wypłata tej kwoty nastąpiła w walucie polskiej z jednoczesnym zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 2 ust. 2 umowy tzw. indeksacji, przez co została przeliczona według kursu kupna waluty z Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Powodowie zgodnie z umową mieli obowiązek spłacać kredyt w miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych z zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 7 ust. 1 umowy tj. w walucie polskiej, po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) S.A. Do dnia wniesienia pozwu powodowie spłacili na rzecz banku znaczną część udzielonego im kredytu. Zgodnie z przedłożonym zaświadczeniem pochodzącym od pozwanego banku w okresie od 2 listopada 2006 r. do 2 lipca 2018 r. powodowie wpłacili łączną kwotę 98.532,82 zł w wykonaniu przedmiotowej umowy kredytu.

Sąd ustalił również, że przedmiotowa umowa zawarta została
z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powodowie wyjaśnili w wiarygodny sposób, że nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznają za abuzywne. Z powyższego wynika, że praktycznie swoboda powodów sprowadzała się do możliwości zawarcia lub odmowy jej zawarcia na warunkach przedstawionych przez pozwanego. Bank wykazał natomiast, że poinformował kredytobiorców o ryzyku zmian kursów walutowych i ryzyku zmian stóp procentowych.

W pierwszej kolejności Sąd rozpoznał żądanie główne powodów sprowadzające się do uznania wskazanych przez nich klauzul umownych za niedozwolone, co wiązać miałoby się z zasądzeniem na ich rzecz od banku nienależnie, w ich ocenie, nadpłaconych rat kapitałowo-odsetkowych. Powołane przez powodów klauzule tj. § 2 ust. 2 umowy i § 7 ust. 1 umowy w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

W pierwszej kolejności wskazać należy, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Powodowie natomiast zawarli umowę kredytu jako osoby fizyczne celem sfinansowania zakupu mieszkania. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że powodowie w niniejszej sprawie posiadają status konsumentów.

Powodowie wykazali w toku postępowania, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub odmowie zawarcia umowy przygotowanej uprzednio przez bank. Jednocześnie wszystkie te klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń powodów. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów banku. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, podług którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17). Analizowane postanowienia umowy nie określały precyzyjnie rzeczywistej wysokości udzielonego kredytu po przeliczeniu do waluty obcej, a także świadczeń kredytobiorców, w sposób możliwy do ustalenia w oparciu o czynniki obiektywne, niezależne od kredytodawcy. W szczególności nie wskazano precyzyjnie, na podstawie jakich kryteriów bank ustala kurs wymiany waluty obcej zarówno w momencie uruchomienia kredytu, jak i spłaty poszczególnych rat. Jednocześnie zaznaczyć należy, że nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto wskazać należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału mu udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta.

Jednocześnie wskazać należy, że podnoszone przez pozwanego okoliczności dotyczące wprowadzenia z dniem 26 sierpnia 2011 r. tzw. ustawy antyspredowej nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Podkreślić bowiem należy, że abuzywność zapisów, powinno się badać na moment zawierania umowy przez konsumenta z przedsiębiorcą. W takiej sytuacji nie ma więc znaczenia, jakie zmiany w ustawodawstwie wprowadzano po zawarciu przedmiotowej umowy, jak również w jaki sposób przedsiębiorca wykonywał umowę, w tym jakie zmiany w treści stosunku prawnego między stronami były wprowadzane po zawarciu umowy.

Z uwagi na uznanie przez Sąd abuzywności klauzul waloryzacyjnych, konieczne stało się dokonanie analizy ewentualnych skutków prawnych, do których prowadziłoby wyeliminowanie ich z umowy stron. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c., postanowienia te nie wiązałyby powodów i to od momentu zawarcia umowy kredytowej. Powyższe rozstrzygnięcie powoduje, że postanowienia te stają się bezskuteczne wobec powodów, lecz jednocześnie powoduje to powstanie pewnego rodzaju „luki” w stosunku prawnym. W związku z tym powstaje problem możliwości uzupełnienia umowy innymi postanowieniami. Z bogatego dorobku orzeczniczego TSUE wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy zastąpił nieuczciwe postanowienie umowne przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym (por. m.in. wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt C-26/13). Jednakże w orzecznictwie sądów krajowych wielokrotnie potwierdzano, że w polskim porządku prawnym nie istnieją przepisy o charakterze deklaratywnym, którymi można by w ten sposób „zapełnić” niejako powstałe braki w umowie. W ocenie Sądu utrzymanie umowy w pozostałym zakresie (tzw. „odfrankowienie” kredytu) również nie jest możliwe, albowiem uczyniłoby to umowę niemożliwą do wykonania. Wskazać należy, że taka umowa nie zostałaby zawarta z uwagi na jej ekonomiczną nieopłacalność i jako taka nie mogłaby funkcjonować w ramach oferty banku. Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 3 października 2019 r. (w sprawie C-260-18), sąd krajowy nie jest również władny uzupełniać powstałej wobec uznania za bezskuteczne niektórych z postanowień umowy luki poprzez odwołanie się do kursu średniego NBP.

Z uwagi na powyższe, żądanie główne powodów mające polegać na uznaniu za bezskuteczne niektórych postanowień umownych nie może zostać uwzględnione. Prowadziłoby bowiem do powstania umowy, która nie jest w żaden sposób wykonalna w świetle pozostałej jej treści. Tym samym żądanie główne o zapłatę kwoty 40.643,30 zł jako nierozerwalnie związane z tym żądaniem także nie mogło zostać przez Sąd uwzględnione.

W ocenie Sądu żądanie ewentualne strony powodowej dotyczące ustalenia nieważności umowy kredytowej okazało się zasadne. Uznając, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą powodów, umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna na podstawie art. 58 k.c., a bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest możliwe. Powodowie mają przy tym interes prawny określony w treści art. 189 k.p.c. w ustaleniu tej nieważności, albowiem takie ustalenie rozstrzyga ostatecznie o ich prawach i obowiązkach, które wynikają z istniejącego stosunku zobowiązaniowego. Ustalenie nieważności przedmiotowej umowy ma ten skutek, że strony nie są nią związane i od początku nie były. Są więc obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony umowy wzajemnej.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności - w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona ich rata, z każdym kolejnym miesiącem powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c. Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywa obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Bank natomiast, który wypłacił powodom kredyt w złotych polskich, a następnie tylko deklarował fakt konieczności zakupu waluty obcej, ale nie wykazał, aby za pobierane od powodów raty rzeczywiście po tym rosnącym kursie ją nabywał, pozyskiwał do swojej dyspozycji środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek te czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu fakt, że zasadniczą przyczyną wystąpienia przez powodów z pozwem w niniejszej sprawie jest to, iż w okresie po zawarciu umowy nastąpił znaczący wzrost kursu CHF, który spowodował poważny wzrost wysokości ich zobowiązań wobec banku. W tym kontekście dla oceny zasadności żądań powodów miało znaczenie to, czy zostali oni w sposób należyty pouczeni przez pozwany bank o wszystkich ewentualnych konsekwencjach zawarcia umowy indeksowanej kursem CHF.

Bezsporne jest to, że powodowie potwierdzili na piśmie, że zapoznali się z informacją o ryzyku zmian kursów walutowych i ryzyku zmian stóp procentowych. Pozornie treść oświadczenia powodów nie budzi wątpliwości co do zakresu ich wiedzy o ryzyku związanym z zawarciem umowy. Jednak dla oceny faktycznej ich wiedzy i świadomości ryzyka konieczna jest nie tylko analiza literalnego brzmienia oświadczenia, ale również okoliczności towarzyszących jego złożeniu.

Z wiarygodnych w tym zakresie zeznań powodów wynika, że zapoznali się z treścią umowy w placówce banku. Ofertę kredytu w CHF przedstawiono powodom jako korzystną z uwagi na wysokość rat. W banku powodom nie pokazano symulacji rat kredytu, nie informowano ich również o ryzyku kursowym. Powodowie nie byli świadomi, że może dojść do gwałtownego wzrostu kursu CHF. Stwierdzić zatem należy, że pracownicy banku nie mówili o zagrożeniach związanych z zaciągnięciem kredytu w CHF. W ocenie Sądu takie przedstawienie niebezpieczeństw związanych z zawarciem umowy indeksowanej do CHF spowodowało, że powodowie podpisując w/w oświadczenie faktycznie nie mieli świadomości, iż całe nieograniczone niczym ryzyko wzrostu kursu CHF w okresie 27 lat, na jaki zawarta została umowa, obciąża ich jako kredytobiorców.

W ocenie Sądu bank jako profesjonalista dysponujący specjalistami z dziedziny finansów i mający dostęp do danych dotyczących historycznych zmian kursów walut powinien powodom, jako konsumentom, przedstawić w sposób jasny skalę ryzyka związanego z zawieraniem długoterminowej umowy kredytu, w której wysokość zadłużenia uzależniona jest od wahań waluty obcej. Tylko takie przedstawienie ewentualnego ryzyka, z wyraźnym zastrzeżeniem, że ewentualny wzrost CHF nie jest niczym ograniczony i że wszelkie tego konsekwencje ponosić będą powodowie, można uznać za rzetelną informację umożliwiającą konsumentowi podjęcie świadomej decyzji. Powodowie traktowali bank jako instytucję godną zaufania i opierając się na informacjach, jakie uzyskali przed zawarciem umowy podjęli swoją decyzję. Rzetelne przedstawienie ryzyka związanego z zawarciem tego rodzaju umowy mogłoby mieć zasadniczy wpływ na to, czy powodowie zawarliby przedmiotową umowę. Powyższe okoliczności wskazują, w ocenie Sądu, na to, że brak należytej informacji o nieograniczonym ryzyku kursowym stanowił naruszenie zasad współżycia społecznego, takich jak zasada uczciwości i rzetelności w obrocie gospodarczym.

Zgodnie z przepisem art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, natomiast zgodnie z przepisem art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą, albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a w szczególności ten, że w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. W przedmiotowej sprawie, jak to zostało wcześniej wskazane, umowa zawarta przez strony z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego jest nieważna. Podkreślić należy, że również zawarcie w jej treści wskazanych wcześniej klauzul niedozwolonych powoduje jej nieważność. Jednocześnie zaznaczyć należy, że warunkiem zawarcia umowy w 2006 r. było zastosowanie w jej treści zakwestionowanych w toku procesu w niniejszej sprawie postanowień umownych, tak więc nie jest możliwe uznanie, iż umowa ta jest ważna po wyeliminowaniu z jej treści tych postanowień. Zmiana taka całkowicie zmieniłaby treść i warunki umowy.

Mając na uwadze, że żądanie ewentualne strony powodowej dotyczące ustalenia nieważności umowy kredytu okazało się zasadne, żądanie ewentualne o zapłatę kwoty 98.532,82 zł tytułem zwrotu nienależnych świadczeń spełnionych przez powodów na rzecz pozwanego w okresie od dnia 2 listopada 2006 r. do 2 lipca 2018 r. również zasługiwało na uwzględnienie. Zgodnie art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. Świadczenie spełnione jako wykonanie nieważnej czynności prawnej jako nienależne jest jednym z przypadków tej instytucji (art. 411 k.c.) W sprawie niniejszej mamy do czynienia z nieważnością umowy wzajemnej, przy czym świadczenia stron miały charakter jednorodzajowy (pieniężny). Po jej zawarciu bank przekazał do dyspozycji powodów określony kapitał. Następnie przez wiele lat powodowie spełniali świadczenia odpowiadające określonym w umowie ratom kapitałowo-odsetkowym.

Tego rodzaju sytuacja nakazuje rozważenie zasadności roszczenia powodów o zapłatę z uwzględnieniem przepisu art. 409 k.c., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Istota problemu sprowadza się do wykładni sformułowania zużył lub utracił (korzyść) w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu, nakazuje jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Natomiast nie można jednoznacznie stwierdzić, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten jest dostrzegany jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji (nakazującej niezależne rozliczenia roszczeń) i tzw. teorii salda (uznającej, że w razie świadczeń wzajemnych istnieje tylko roszczenie wobec tego podmiotu, który uzyskał korzyść o większej wartości).

Zgodnie z zapatrywaniem, któremu wyraz dał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021 r. (sygn. akt III CZP 6/21), w przypadku następczej nieważności umowy jak w sprawie niniejszej, po obu jej stronach występują dwa niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Uwzględniając fakt, że powołana uchwała zyskała moc zasady prawnej, a co za tym idzie jako taka stanie się wiążącym elementem orzekania przez Sąd Najwyższy w innych tego rodzaju sprawach, Sąd uznał za zasadne przyjęcie prezentowanego poglądu za w pełni przystającego do sytuacji faktycznej, prawnej oraz procesowej w niniejszej sprawie, co skutkowało uwzględnieniem roszczenia ewentualnego o zapłatę, wyrażającego się sumą wpłat powodów na rzecz banku w wykonaniu przedmiotowej umowy w okresie od dnia 2 listopada 2006 r. do 2 lipca 2018 r. w wysokości 98.532,82 zł.

Jednocześnie z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. podjętej w składzie 7-osobowym wynika, że roszczenia kredytobiorców i banków nie uległy przedawnieniu. Dla roszczeń kredytobiorców termin ten rozpoczyna się w momencie, w którym dowiedzieli się oni, albo wykazując się oczekiwanym od nich rozsądkiem, powinni dowiedzieć się o tym, że umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21). Na uwzględnienie nie zasługiwał zatem zarzut pozwanego dotyczący przedawnienia roszczenia. Żądanie oparte o art. 189 k.p.c. ze swojej istoty nie może ulec przedawnieniu, albowiem w dniu wniesienia pozwu umowa kredytowa wiązała obie strony, które realizowały obowiązki wprost z niej wynikające. Żadna ze stron węzła obligacyjnego nie zdecydowała się na wcześniejsze wypowiedzenie przedmiotowej umowy, wierzytelności z niej wynikające nie zostały więc postawione uprzednio w stan wymagalności. Natomiast zgodnie z treścią art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość.

Żądanie powodów o zapłatę opierało się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c., w związku z czym, zgodnie z przepisami intertemporalnymi obowiązującymi w dniu zawiązania umowy kredytu, żądanie zwrotu świadczenia nienależnego przedawnia się z upływem lat dziesięciu. W oparciu o stanowisko TSUE wyrażone w wyroku z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Pismem z dnia 20 grudnia 2018 r. powodowie złożyli pozwanemu reklamację dotyczącą umowy kredytu w zakresie nienależnie pobranych od powodów rat kapitałowo-odsetkowych w wyższej wysokości niż rzeczywiście powinni oni spłacić w okresie od 2 stycznia 2009 r. do dnia 2 lipca 2018 r. w związku z zawarciem w treści umowy niedozwolonych postanowień umownych oraz wezwali go do zapłaty kwoty 43.071,55 zł odpowiadającej wysokości nadpłaconych rat. Należy zatem uznać, że dopiero od tego momentu powzięli oni wiedzę o istnieniu klauzul abuzywnych w umowie, którą zawarli z pozwanym i od tego momentu rozpoczął się bieg przedawnienia ich roszczenia. Tym samym zgłoszony przez pozwanego zarzut przedawnienia okazał się bezzasadny.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy - Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. ustalił, że umowa kredytu z dnia 9 sierpnia 2006 r. (...)/ (...) zawarta między powodami J. B. (1) i J. B. (2), a Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. jest nieważna w całości (pkt 1 wyroku) oraz na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 58 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie 98.532,82 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 7 maja 2021 r. do dnia zapłaty (pkt 2 wyroku). O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c. od dnia następnego po dniu doręczenia pisma rozszerzającego powództwo stronie pozwanej. Sąd na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. a contrario oddalił natomiast powództwo główne (pkt 3 wyroku)

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. obciążając przegrywającego pozwanego równowartością poniesionej przez powodów opłaty od pozwu – 1.000 zł, wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika – 3.600 zł, powiększonego o opłaty skarbowe od pełnomocnictw – 34 zł. Mając powyższe na uwadze Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 4.634 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty (pkt 4 wyroku). Sąd nie znalazł przy tym podstaw do przyznania stronie powodowej kosztów zastępstwa procesowego w podwójnej wysokości stawki minimalnej, ponieważ nie uzasadniały tego ani stopień skomplikowania sprawy ani szczególny nakład pracy pełnomocnika powodów, który to nakład miał standardowy charakter.

SSO Joanna Cyganek