Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 lipca 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny
w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Dutkiewicz

Protokolant: stażysta Marzena Bożyk

po rozpoznaniu w dniu 4 lipca 2022 r.

w B. na rozprawie

sprawy z powództwa A. K. (1), P. K.

przeciwko Bankowi (...) Spółce Akcyjnej w W.

o ustalenie i zapłatę

I  ustala nieistnienie pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy o kredyt hipoteczny nr (...)/ (...) z dnia 1 marca 2007 r. zawartej między powodami A. K. (1) i P. K. a pozwanym Bankiem (...) Spółką Akcyjną w W.;

II  zasądza od pozwanego Banku (...) Spółki Akcyjnej w W. na rzecz powódki A. K. (1) kwotę 269 325,68 zł (dwieście sześćdziesiąt dziewięć tysięcy trzysta dwadzieścia pięć złotych 68/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2020 r. do dnia zapłaty;

III  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 11 834 zł (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery złote) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Sygn. akt I C 738/21

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym w dniu 15 czerwca 2021 r. powodowie A. K. (1) i P. K. domagali się zasądzenia od pozwanego Banku (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. na rzecz powódki A. K. (2) kwoty 269 325,68 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej w związku z nieważnością zawartej przez strony umowy kredytu i pobraniem świadczeń nienależnych w okresie od 30 czerwca 2011 roku do 4 maja 2020 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi co do tej kwoty od dnia 11 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty;
a także ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...)/ (...) z dnia 1 marca 2007 roku. Ewentualnie, w przypadku uznania przez Sąd umowy zawartej przez strony za zgodną z prawem i mogącą dalej obowiązywać w kształcie pozbawionym zapisów abuzywnych powodowie wnieśli o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki A. K. (1) kwoty 105 877,68 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej w związku z pobraniem środków tytułem spłaty kredytu w zawyżonej wysokości w okresie od 30 czerwca 2011 roku do 4 maja 2020 roku wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi co do tej kwoty od dnia 11 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty.

Nadto, strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na jej rzecz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych, w tym opłaty skarbowej od pełnomocnictwa, kosztów zastępstwa procesowego w wysokości dwukrotności stawki minimalnej wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, że istotą sporu pomiędzy stronami w niniejszej sprawie pozostaje sporna kwestia oceny zgodności
z prawem powstałego pomiędzy stronami stosunku prawnego oraz ocena treści tych postanowień zawartych § 2 ust. 2, § 7 ust. 1 umowy kredytu, § 8 ust. 3, § 9 ust. 4, § 10 ust. 4-5, § 11 ust. 4-5, § 12 ust. 3, § 13 ust. 4 regulaminu dotyczących wprowadzenia klauzuli denominującej świadczenia stron dwoma miernikami wartości określanymi dowolnie przez pozwanego; § 9 ust. 7-10 umowy, § 7 ust. 6 pkt 2 regulaminu, aneksie do umowy kredytu dotyczących obciążenia kredytobiorcy obowiązkiem refinansowania składek ubezpieczenia niskiego wkładu własnego, pod kątem ich abuzywności w świetle przepisów prawa, skutku ich abuzywności dla ostatecznego kształtu powstałego pomiędzy stronami stosunku prawnego, w tym również w kontekście oceny jego ewentualnej całkowitej nieważności na skutek ich bezskuteczności, a w konsekwencji określenia wymiaru, w jakim strona pozwana pozostawać będzie bezpodstawnie wzbogaconą kosztem strony powodowej. Kwestionowane postanowienia stanowią w świetle przepisów prawa postanowienia abuzywne, zmierzające do zaburzenia równowagi kontraktowej na wyłączną korzyść pozwanego, który wykorzystał swoją silniejszą pozycję jako przedsiębiorcy względem konsumenta oraz jego nieświadomość i brak specjalistycznej wiedzy co do ryzyka związanego z oferowanym produktem. Tym samym ocenić je należy jako naruszające dobre obyczaje oraz prowadzące do powstania znaczącej nierównowagi praw i obowiązków ze szkodą dla konsumenta, a w konsekwencji bezskuteczne. Bezskuteczność kwestionowanych postanowień z kolei prowadzić będzie do nieważności całej umowy, ponieważ jej dalsze obowiązywanie w kształcie pozbawionym kwestionowanych postanowień nie jest możliwe. Na skutek nieważności przedmiotowej umowy całość środków pobranych przez pozwanego od strony powodowej stanowi świadczenie nienależne, którego zwrotu strona powodowa może się domagać na podstawie treści art. 405 k.c. w zw. z treścią art. 410 k.c., co też czyni w żądaniu głównym.

Powodowie opisali stan faktyczny sprawy i wskazali m.in., że w chwili podpisywania umowy kredytowej faktyczna wysokość zobowiązań z niej wynikających pozostała niemożliwą do ustalenia, a niedostateczny zakres informacji udostępnionych przez pozwanego uniemożliwiał rzetelną ocenę konsekwencji ekonomicznych płynących z jej zawarcia. Powodowie wskazali także na nieważność umowy kredytu z uwagi na sprzeczność z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, a także jako konsekwencja przekroczenia granic swobody umów określonej w treści art. 353 ¹ k.c. poprzez zagwarantowanie sobie przez pozwanego pełnej dowolności w zakresie ustalenia wysokości zobowiązań strony powodowej jako kredytobiorcy oraz nieważność umowy kredytu jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego w świetle treści art. 58 § 2 k.c. Jednocześnie, powodowie podkreślili brak negatywnych przesłanek kontroli indywidualnej kwestionowanych postanowień umownych i wystąpienie pozytywnych przesłanej abuzywności kwestionowanych postanowień umownych w niniejszej sprawie.

W odpowiedzi na pozew pozwany Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany zakwestionował roszczenia strony powodowej zarówno co do zasady, jak i co do wysokości. Pozwany wskazał, iż niezależnie od bezpodstawności zarzutów strony powodowej co do zasady, w zakresie roszczeń o ustalenie, strona powodowa nie posiada interesu prawnego
w szczególności ze względu na możliwość dochodzenia dalej idących roszczeń o zapłatę. Z całą pewnością jego istnienie nie zostało przez stronę powodową wykazane, pomimo spoczywającego na niej w tym zakresie ciężaru dowodu. Strona powodowa wiedziała, że umowa wiąże się z ryzykiem kursowy i się na nie godziła. Obecnie strona powodowa bezpodstawnie dąży do eliminacji skutków tego ryzyka, które poniosła. Twierdzenie o nieważności umowy nie znajduje oparcia w prawie do czego pozwany szeroko odniósł się w odpowiedzi na pozew. Z ostrożności procesowej pozwany wskazał, ze na wypadek stwierdzenia nieważności umowy, pozwanemu należy się zwrot nienależnego świadczenia. Pozwany spełnił na rzecz powoda świadczenie w postaci udostępnienia kapitału (kwoty kredytu) na długi okres i nieżądania jego zwrot przez wiele lat po zawarciu umowy. Dodatkowo pozwany zaznaczył, że roszczenie strony powodowej, oprócz faktu oczywistej bezpodstawności jest przedawnione w zakresie świadczeń spełnionych na rzecz banku w okresie wcześniejszym niż 3 lata przed podjęciem przez stronę powodową próby przerwania biegu przedawnienia w niniejszej sprawie. W zakresie całości roszczeń wywodzonych przez stronę powodową, upłynął 10-letni okres przedawnienia. Ponadto, pozwany wskazał m.in., że: strona powodowa zdecydowała się na zawarcie kredytu indeksowanego do CHF, pomimo przedstawienia jej także oferty kredytu w CHF, strona powodowa została przez bank w sposób wyczerpujący poinformowana o treści umowy oraz wszelkich konsekwencjach jej zawarcia, w tym o istnieniu ryzyka kursowego
i związanych z tym konsekwencji, bank nie zapewniał strony powodowej
o stabilności kursu CHF, a sporne klauzule indeksacyjne zostały z powodami indywidualnie uzgodnione.

Sąd ustalił, co następuje.

Powodowie A. K. (1) i P. K. w dniu 1 marca 2007 r. zawarli z pozwanym Bankiem (...) S.A. w W. umowę
o kredyt hipoteczny nr (...)/ (...). Powodowie umowę zawarli jako konsumenci. Kredyt był przeznaczony na zakup gotowego domu na rynku wtórnym. Na podstawie umowy pozwany bank udzielił powodom kredytu indeksowanego udzielonego w złotych w kwocie 450 000 zł (§ 2 ust. 1 umowy).

Zgodnie z § 2 ust. 2 umowy, kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłaconego w transzach, Bank miał wysłać do kredytobiorców pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania miały mieć wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo- odsetkowej.

Kredyt miał podlegać spłacie w 360 miesięcznych ratach oraz 360 malejących ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz równa część raty kapitałowej. Spłata kredytu miała następować zgodnie z § 7 umowy kredytu, a zatem w złotych polskich, z zastosowaniem kursem sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie
z (...) Banku (...) S.A.

Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3.5025 % w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.40 p.p. stałej w całym okresie kredytowania (§ 6 ust. 3 umowy).

Zgodnie z § 9 ust. 1 umowy kredytu zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 765000 zł ustanowiona na nieruchomości będącej przedmiotem kredytowania.

Zgodnie z 11 ust. 2 pkt 1 integralną część umowy stanowi Regulamin Kredytowania Osób Fizycznych w Ramach Usług (...) w Banku (...) S.A.

W dniu 25 marca 2013 r. strony podpisały aneks do umowy, którego przedmiotem był kwestia ochrony ubezpieczeniowej i składki z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

dowody: umowa o kredyt hipoteczny nr (...)/ (...) (k. 24-26 akt); Regulamin Kredytowania Osób Fizycznych w Ramach Usług (...) w Banku (...) S.A. (k. 27-36 akt), aneks (k. 37); wniosek kredytowy (k. 161-163)

Powódka A. K. (1) wraz ze swoim szwagrem – P. K., zawarli umowę kredytu na zakup domu dla powódki. Powód P. K. nie skorzystał z tego kredytu, ani nie opłacał rat kredytu.

Powodowie zawarli kredyt w CHF, ponieważ tak zaproponowano powódce i w przypadku tego kredytu był najtańszy koszt kredytowania. Nikt nie informował powódki o ryzyku czy niebezpieczeństwie związanym
z kredytem. Nikt nie tłumaczył powódce mechanizmu indeksacji, nikt nie informował również powódki jakie kursy walutowe będą stosowane dla celów wykonania umowy o kredyt. Nikt nie przedstawiał kursów historycznych franka za okresy poprzedzające zawarcie umowy. Powódkę zapewniono, że frank jest walutą najbardziej opłacalną. Harmonogram rat został przedstawiony w CHF. W celu przeliczenia raty powódka udaje się do banku, gdzie uzyskuje informacje o tym, ile należy wpłacić na poczet raty. Powódka nie wiedziała w jaki sposób miała być przeliczana rata z CHF na złotówki. Nikt nie informował powódki, że wraz ze zmianą kursu CHF zmieni się też jej rata. Powód był obecny tylko przy podpisywaniu umowy i nie otrzymał również z banku więcej informacji niż powódka.

Powodowie nie mieli wpływu na treść umowy i nie było możliwości negocjacji postanowień umownych. Powódka miała zaufanie do banku z uwagi na wieloletnią współpracę z bankiem.

Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości zawarcia umowy bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany bank.

Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Pracownik banku zapewniał powodów, że wzór umowy jest standardowym wzorem.

dowody: przesluchanie powodów (k. 236-238 akt).

Powódka dokonywała regularnej spłaty rat kapitałowo-odsetkowych.
W toku wykonywania umowy powódka wpłaciła na rzecz pozwanego łącznie kwotę 269 325,68 zł.

dowody: zaświadczenie (k. 43-52 akt).

Powodowie pismem z dnia 22 lipca 2020 r. złożyli pozwanemu reklamację i wskazali, iż domagają się zapłaty przez pozwanego kwoty 393 594,27 zł z tytułu nienależnie pobranych świadczeń z wyżej wskazanej umowy kredytowej z uwagi na nieważność umowy oraz zapłaty przez pozwanego kwoty 9244 zł nienależnie pobranych opłat z tytułu refinansowania kosztów ubezpieczenia niskiego wkładu w związku z zawarciem ww. umowy
z uwagi na nieważność przedmiotowej umowy w świetle przepisów prawa.

W odpowiedzi z dnia 10 sierpnia 2020 r. pozwany bank wskazał, że postanowienia umowne są wiążące i prawnie skuteczne, dlatego nie znajduje podstaw do uwzględnienia żądań powodów.

dowody: reklamacja (k. 38 akt); odpowiedź na reklamację (k. 39-42 akt).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie zeznań powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy dokumenty zebrane w aktach sprawy, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania powodów na okoliczności związane z zawarciem umowy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem CHF. Jako konsumenci, a zatem słabsza strona obrotu gospodarczego polegali na zaufaniu wobec banku, który zapewniał ich o korzystności wyboru kredytu waloryzowanego do waluty CHF, jak również o stabilności kursu franka szwajcarskiego.

Sąd, nie kwestionując ich autentyczności i prawdziwości, uznał dowody z dokumentów złożonych przez pozwanego, m.in. różne opinie prawne, stanowiska i raporty za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. Nie miały one żadnego znaczenia procesowego z punktu widzenia analizy spornej umowy kredytu oraz oceny czy jest ona zgodna z prawem i czy zawiera klauzule niedozwolone. Powołane dokumenty nie nawiązywały bezpośrednio do treści umowy, która jest przedmiotem sporu, dlatego nie mogły one stanowić dowodu w sprawie. Wskazać należy, że przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu.

Za nieprzydatne dla ustalenia okoliczności faktycznych zawarcia spornej umowy Sąd uznał dowody z zeznań świadków K. G. oraz J. C.. Powołani świadkowie nie brali udziału w procesie zawierania przez strony kwestionowanej umowy kredytu, nie znali powodów ani nie weryfikowali dokumentacji kredytowej, przez co nie mogli posiadać wiedzy istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy. Z tych względów Sąd postanowieniem
z dnia 15 kwietnia 2022 roku pominął dowód z zeznań ww. świadków.

Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 4 lipca 2022 roku Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. pominął wnioskowany przez strony dowód z opinii biegłego z dziedziny rachunkowości finansowej, ekonomii, bankowości o finansów jako nieistotny dla rozstrzygnięcia, gdyż wysokość pobranych rat wynikała wprost z zaświadczenia banku, natomiast przeprowadzenie tego dowodu na okoliczność dotyczące żądania ewentualnego stało się bezprzedmiotowe z uwagi na uwzględnienie żądania głównego.

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie powodowie domagali się w ramach żądania głównego zasądzenia od pozwanego Banku (...) Spółka Akcyjna
z siedzibą w W. na rzecz powódki A. K. (1) kwoty 269 325,68 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia pozwanej w związku
z nieważnością zawartej przez strony umowy kredytu i pobraniem świadczeń nienależnych w okresie od 30 czerwca 2011 roku do 4 maja 2020 roku wraz
z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi co do tej kwoty od dnia 11 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty; a także ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy kredytu nr (...)/ (...) z dnia 1 marca 2007 roku. Na wstępie należy podkreślić, że powodowie wnosili o zasądzenie dochodzonej pozwem kwoty w częściach odpowiadających ich udziałowi w świadczeniach pobranych przez bank, a tym samym, zgodnie z art. 379 k.c. Po stronie powodowej występowało współuczestnictwo materialne. Jako, że to powódka A. K. (1) dokonywała spłaty rat kapitałowo-odsetkowych kredytu, to właśnie tylko powódka wystąpiła z żądaniem zapłaty. Sąd powyższe żądanie uwzględnił, co zostanie szerzej omówione w dalszej części uzasadnienia.

W sprawie bezsporne było, że powodowie A. K. (1) i P. K. w dniu 1 marca 2007 r. zawarli z pozwanym Bankiem (...) S.A. w W. umowę o kredyt hipoteczny nr (...)/ (...). Powodowie umowę zawarli jako konsumenci. Kredyt był przeznaczony na zakup gotowego domu na rynku wtórnym. Na podstawie umowy pozwany bank udzielił powodom kredytu indeksowanego udzielonego w złotych
w kwocie 450 000 zł (§ 2 ust. 1 umowy). Zgodnie z § 2 ust. 2 umowy, kredyt jest indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu wypłaconego w transzach, Bank miał wysłać do kredytobiorców pismo, informujące o wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie
z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej
w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu/transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania miały mieć wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo- odsetkowej. Kredyt miał podlegać spłacie w 360 miesięcznych ratach oraz 360 malejących ratach miesięcznych, które zawierają malejącą część odsetek oraz równa część raty kapitałowej. Spłata kredytu miała następować zgodnie z § 7 umowy kredytu, a zatem w złotych polskich, z zastosowaniem kursem sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) Banku (...) S.A. Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 3.5025 % w stosunku rocznym, co stanowi sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.40 p.p. stałej w całym okresie kredytowania (§ 6 ust. 3 umowy). Zgodnie z § 9 ust. 1 umowy kredytu zabezpieczeniem kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 765000 zł ustanowiona na nieruchomości będącej przedmiotem kredytowania.

Sąd ustalił również, że przedmiotowa umowa zawarta została
z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powyższe uzasadnia przekonanie, że powodowie nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznali za abuzywne. Swoboda powodów sprowadzała się do możliwości zawarcia lub nie zawarcia przedmiotowej umowy.

W pierwszej kolejności Sąd zwrócił uwagę na fakt, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego. Na podstawie art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powódki o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z przepisami intertemporalnymi- art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia
w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1,
w brzmieniu dotychczasowym. W związku z tym, w niniejszej sprawie liczy się 10-letni termin przedawnienia. Ponadto w oparciu o stanowisko TSUE wyrażone w wyroku z dnia 22.04.2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Powódka złożyła pozwanemu reklamację
w dniu 22 lipca 2020 roku, zatem należy uznać, iż od tego momentu powzięła wiedzę o istnieniu klauzul abuzywnych w umowie, którą zawarła z pozwanym.

W pierwszej kolejności Sąd rozpoznał żądanie powodów sprowadzające się do ustalenia nieistnienia umowy z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., co miało dawać pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy. Powołane przez powodów klauzule, tj. m.in. § 2 ust. 2 oraz § 7 umowy, w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

Zaznaczyć należy, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Powodowie natomiast zawarli przedmiotową umowę jako osoby fizyczne na cel zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych powódki. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że powodowie
w niniejszej sprawie posiadają status konsumentów w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Powodowie wykazali w toku postępowania, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub niezawarciu umowy przygotowanej uprzednio przez bank. Jednocześnie wszystkie te klauzule mogą uchodzić za niedozwolone albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń strony powodowej. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów banku. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, podług którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17).

Jednocześnie zaznaczyć należy, że nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumentów. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumentów.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto wskazać należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału mu udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta.

Podkreślić należy, że abuzywność zapisów powinno się badać na moment zawierania umowy przez konsumenta z przedsiębiorcą. W takiej sytuacji nie ma więc znaczenia, jakie zmiany w ustawodawstwie wprowadzano po zawarciu przedmiotowej umowy, jak również w jaki sposób przedsiębiorca wykonywał umowę, w tym jakie zmiany w treści stosunku prawnego między stronami były wprowadzane po zawarciu umowy.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności - w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona jej rata, z każdym kolejnym miesiącem powódka nie wiedziała więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązana jest uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c.

Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywa obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentom skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorców. Bank natomiast, który udzielił powodom kredytu następnie pozyskiwał do swojej dyspozycji z tytułu rat środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd doszedł do przekonania, że żądanie strony powodowej dotyczące ustalenia nieistnienia przedmiotowej umowy kredytowej jest zasadne. Uznając, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą powodów, umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna na podstawie art. 58 k.c., a bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest możliwe. Niezasadny jest zarzut pozwanego dotyczący braku interesu prawnego powodów. Powodowie mają interes prawny określony w treści art. 189 k.p.c. w ustaleniu tej nieważności albowiem takie ustalenie rozstrzyga ostatecznie o ich prawach i obowiązkach, które wynikają z istniejącego stosunku zobowiązaniowego. Ustalenie nieważności przedmiotowej umowy ma ten skutek, że strony nie są nią związane i od początku nie były. Są więc obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony umowy wzajemnej.

Przechodząc do żądania powódki zasądzenia kwoty 269 325,68 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia spełnionego na podstawie nieważnej umowy o kredyt hipoteczny (...)/ (...) zawartej w dniu 1 marca 2007 r. na podstawie art. 410 k.c. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2020 roku do dnia zapłaty, Sąd uznał, że właściwym sposobem na rozstrzygnięcie o roszczeniu osób pokrzywdzonych kredytem walutowym jest tzw. teoria dwóch kondykcji. Sąd podziela w tym zakresie pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy, iż stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt, przysługuje roszczenie
o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego
(art. 410 § 1 w związku z art. 405 k.c.) niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 11/21, OSNC 2021/6/40).

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. ustalił nieistnienie stosunku prawnego w postaci umowy o kredyt hipoteczny nr (...)/ (...) z dnia 1 marca 2007 r. pomiędzy powodami A. K. (1) i P. K. a pozwanym Bankiem (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. (pkt I wyroku).

Sąd na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 269 325,68 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2020 roku (pkt II wyroku). O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Z uwagi na uwzględnienie żądania głównego o ustalenie nieważności umowy kredytowej i zapłatę, nie było podstaw do rozpatrywania zasadności zgłoszonych przez powodów żądań ewentualnych.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie III sentencji wyroku
z uwzględnieniem wyniku sprawy, którą pozwany przegrał w całości. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty procesu, które powodowie składają się: opłata od pozwu – 1 000 zł, koszty zastępstwa procesowego – 10 800 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 34 zł. Z tego tytułu zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11 834 zł (1000 zł + 10 800 + 17 zł). Wysokość przyznanych powodom kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. Nr 1804 ze zm.).

SSO Agnieszka Dutkiewicz