Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 listopada 2022 r

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:

SSO Agnieszka Dudkiewicz

po rozpoznaniu w dniu 2 listopada 2022r. na posiedzeniu niejawnym w Bydgoszczy

sprawy z powództwa D. N.

przeciwko R. Bank (...) w W.

o ustalenie i zapłatę

I ustala nieistnienie stosunku prawnego kredytu wynikającego z zawartej przez powoda D. N. oraz poprzednika prawnego pozwanego - (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. w dniu 9 czerwca 2008r. umowy o kredyt hipoteczny nr (...);

II zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwoty :

-19 097,67 zł (dziewiętnaście tysięcy dziewięćdziesiąt siedem złotych 67/100) oraz 39 783,12 CHF (trzydzieści dziewięć tysięcy siedemset osiemdziesiąt trzy franki szwajcarskie 12/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie licznymi od dnia 12 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty,

- 7 807,62 CHF (siedem tysięcy osiemset siedem franków szwajcarskich 62/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie licznymi od dnia 12 sierpnia 2022 r. do dnia zapłaty;

III oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11 817 zł (jedenaście tysięcy osiemset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Sygn. akt I C 996/20

UZASADNIENIE

Powód D. N. w pozwie z dnia 30.10.2020 r. wniósł o zasądzenie od pozwanego R. Bank (...) w W. na swoją rzecz kwoty 19 097,67 zł oraz kwoty 39 783,12 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie licznymi od dnia 04 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty oraz o ustalenie, że umowa o kredyt hipoteczny z dnia 3 czerwca 2008r. nr (...) zawarta przez powoda z poprzednikiem prawnym pozwanego, tj. (...) S.A. Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W., jest nieważna. Ewentualnie w przypadku nieuwzględnienia powyższych żądań powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kwoty 53 617,25 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 04 stycznia 2021r. do dnia zapłaty oraz o uznanie § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 pkt 1 Regulaminu kredytu hipotecznego, za niedozwolone postanowienia umowne, które nie wiążą powoda. Ponadto powód wniósł o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg. norm przepisanych, ewentualnie według złożonego zestawienia kosztów.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 09 czerwca 2008 r. zawarł z poprzednikiem prawnym pozwanego banku umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF nr (...). Bank zaproponował kredytobiorcy kredyt indeksowany do CHF tłumacząc, że kredyty frankowe są bardzo popularne z uwagi na niskie koszty, stabilność waluty oraz niewielkie ryzyko. Postanowienia umowy dotyczące indeksacji oraz ryzyka kursowego przedstawiono powodowi w jego ocenie w sposób bardzo ogólny i nieprawdziwy. Bank po zbadaniu zdolności kredytowej powiadomił powoda, że może on otrzymać kredyt jedynie indeksowany do CHF. W wyniku tego powód zawarł z bankiem umowę o kredyt hipoteczny nr (...) na kwotę 195 000 zł, która miała zostać przeznaczona na zakup lokalu mieszkalnego. Umowa nie podlegała negocjacjom i została zawarta wg. wzorca przedstawionego przez Bank.

W ocenie powoda nie miał on żadnego wpływu na sposób ustalania kursu CHF stosowanego przez Bank, a co za tym idzie nie miał żadnego wpływu na wysokość swojego zadłużenia. Zdaniem powoda nie poinformowano go o w sposób należyty o ryzyku walutowym, w związku z czym działał on w błędzie co do możliwej wysokości swojego zobowiązania wobec Banku z oraz co do wysokości poszczególnych rat. Powód wskazał, że gdyby był świadom takiego ryzyka walutowego, a co za tym idzie możliwego wzrostu zadłużenia, nie zawarłby umowy.

Pozwany bank zdaniem powoda pozostawił sobie całkowitą dowolność co do sposobu ustalania kursu CHF, który stosował on do przeliczania wypłaconej powodowi kwoty kredytu oraz do ustalania wysokości poszczególnych rat kredytu. W konsekwencji pozwany bank mógł dowolnie decydować o ostatecznej wysokości zobowiązania powoda, czerpiąc przy tym dodatkową korzyść z różnicy pomiędzy kursem kupna zastosowanym do ustalenia kwoty CHF po dokonanej indeksacji oraz kursem sprzedaży stosowanym do ustalenia wysokości rat kapitałowo – odsetkowych.

Powód podniósł, że oświadczeniem z dnia 29 lipca 2020r. uchylił się od skutków prawnych oświadczenia woli o zawarciu umowy, jest ona nieważna ze skutkiem ex tunc. W konsekwencji nieważne jest także przystąpienie do długu przez L. N. i E. N., którzy także złożyli oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczeń woli.

Powód wskazał, że przedmiotowa umowa jest również nieważna w związku z art. 58 § 1 i 2 k.c. W umowie brak jest określenia wysokości świadczenia, do spełnienia którego zobowiązany jest zarówno kredytodawca jak i kredytobiorca, to jest nie określono kwoty udzielonego kredytu, ani kwot rat, w których ma być spłacany kredyt (wartości te samowolnie ustala pozwany bank poprzez wyznaczanie kursów przeliczeniowych). Nie ustalono obiektywnego i weryfikowalnego sposobu ich ustalenia, a także nie określono wysokości kwoty, która miała być wypłacona powodowi tytułem kredytu czyli naruszono art. 353 (1) k.c. Ponadto treść umowy jest sprzeczna z art. 69 prawa bankowego w tym aspekcie, że zastosowany w niej sposób waloryzacji powoduje, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrócenia bankowi kwoty innej niż kwota przekazanego wcześniej kredytu.

W pismach procesowych z dni 11.07.2022 r. i 16.09.2022 r. powód rozszerzył powództwo w związku z tym, iż w okresie późniejszym niż objęty żądaniem pozwu, tj. od dnia 20.10.2020 r. do dnia 10.07.2022 r. dokonywał dalszych spłat kapitału kredytu i odsetek. Ostatecznie, po rozszerzeniu powództwa powód w pkt 3 pozwu domagał się zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 47590,74 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 39783,12 CHF od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty oraz od kwoty 7807,32 CHF od dnia złożenia pisma powoda z dnia 11.07.2022 r. do dnia zapłaty. Natomiast w pkt 10 pozwu powód ostatecznie domagał się zasądzenia od pozwanego na jego rzecz kwoty 88166,16 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od kwoty 53617,25 zł od dnia doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz od kwoty 34548,91 zł od dnia złożenia pisma powoda z dnia 11.07.2022 r. do dnia zapłaty. Pozostałe wyrażone w pozwie żądania pozostawały bez zmian.

W odpowiedzi na pozew pozwany R. Bank (...) w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego i opłaty skarbowej od pełnomocnictwa według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany Bank podniósł zarzut przedawnienia roszczeń dochodzonych przez stronę powodową. Dalej wskazał, że powód zaciągając zobowiązanie był świadomy ryzyka kursowego, a przede wszystkim faktu wpływu kursu waluty na wysokość zobowiązania wobec pozwanego oraz wysokość raty. Wyrażona w CHF kwota kredytu nie podlegała zmianom w trakcie obowiązywania umowy.

Pozwany zaznaczył, że wbrew twierdzeniom strony powodowej, mechanizm indeksacji przyjęty w umowie, w tym sposób ustalania kursów waluty obcej, mieści się w granicach swobody umów określonych w art. 353 ¹ k.c. Ponadto pozwany zauważył, że klauzula zmiennego oprocentowania nie wchodzi w skład elementów przedmiotowo istotnych umowy kredytu. W związku z tym nawet ewentualna wadliwość klauzuli zmiennego oprocentowania nie może powodować bezwzględnej nieważności całej umowy kredytowej. Pozwany wskazał także, że klauzule dotyczące indeksacji nie są abuzywne. Kwestionowane postanowienia zostały indywidualnie uzgodnione między stronami, a w konsekwencji przyjęte przez stronę powodową.

Dalej strona pozwana zaprzeczyła, jakoby nie dopełniła ciążących na niej obowiązków informacyjnych. Podkreśliła, że na etapie zawierania umowy pozwany wyjaśnił powodowi mechanizm działania indeksacji, a także wyraźnie zwrócił mu uwagę na ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu indeksowanego do waluty obcej. Pozwany podkreślił ponadto, że postanowienia umowne zostały wyrażone prostym i zrozumiałym językiem, a nadto przedstawiały informacje wystarczające do podjęcia przez kredytobiorcę świadomej i rozważnej decyzji.

Na rozprawie w dniu 28.10.2021 r. pełnomocnik pozwanego zgłosił w obecności powoda na podstawie art. 496 i 497 kc zarzut zatrzymania obejmujący kwotę wypłaconego kredytu, czyli 195000 zł.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 09 czerwca 2008r. powód zawarł z poprzednikiem prawnym pozwanego (...) Spółka Akcyjna Oddział w Polsce z siedzibą w W. (obecnie: R. Bank (...) z siedzibą w W.) umowę o kredyt hipoteczny nr (...). Kredytobiorca zawarł umowę jako konsument na zakup mieszkania, w którym miał zamieszkać z rodziną. W kredytowanym lokalu mieszkalnym nie była prowadzona działalność gospodarcza. Powód w tym czasie prowadził działalność gospodarczą, ale była to tylko forma zatrudnienia wynikająca z jego stosunku prawnego z pracodawcą. Adres kredytowanego lokalu był wskazany jako adres działalności gospodarczej powoda jedynie ze względów ewidencyjnych.

Strony ustaliły, że kredyt będzie indeksowany do waluty obcej CHF.

Zgodnie z § 2 ust. 1 umowy Bank zobowiązał się oddać do dyspozycji Kredytobiorcy kwotę w wysokości 195 000 zł. Kredyt był indeksowany do CHF. Kredyt był przeznaczony na nabycie lokalu mieszkalnego na rynku wtórnym oraz jego modernizację. Wypłata tej kwoty miała nastąpić w walucie polskiej z jednoczesnym zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 7 ust. 4 Regulaminu, przez co została przeliczona według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu lub transzy kredytu.

Zgodnie z § 3 umowy kredyt oprocentowany był według zmiennej stopy procentowej, która na dzień sporządzenia umowy wynosiła 5,07500 % w stosunku rocznym, z zastrzeżeniem postanowień Regulaminu w zakresie ustalania wysokości oprocentowania. Zmienna stopa procentowa ustalana była jako suma stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) oraz stałej marży Banku w wysokości 2,30 punktów procentowych. Oprocentowanie kredytu ulegało zmianie w zależności od zmiany stopy oprocentowania LIBOR 3M (CHF).

W § 9 ust. 2 Regulaminu kredytowania wskazano, że w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej raty kredytu podlegające spłacie wyrażone są w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu pobierane są z rachunku bankowego Kredytobiorcy, według kursu sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązującą w Banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności raty spłaty kredytu, a jeśli dzień wymagalności raty kredytu przypada na dzień wolny od pracy, stosuje się kurs sprzedaży zgodnie z tabelą obowiązująca w Banku na koniec ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności spłaty raty kredytu.

Ustalono również, że spłata rat kredytu obejmujących część kapitałową i odsetkową przez Kredytobiorcę następować będzie w terminach i wysokościach określonych w umowie (§ 6 ust. 1 umowy). Spłata kredytu będzie miała miejsce w 360 miesięcznych równych ratach. Raty kredytu oraz inne należności związane z kredytem pobierane były z rachunku bankowego wskazanego w treści pełnomocnictwa, stanowiącego załącznik do umowy. Kredytobiorca zobowiązany był do utrzymywania wystarczających środków na w/w rachunku, uwzględniając możliwe wahania kursowe w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej (§ 6 ust. 6 umowy). Informacje na temat zmiany stopy procentowej, wysokości rat spłaty oraz terminów spłaty Kredytobiorca otrzymywać będzie w wyciągu bankowym dotyczącym kredytu (§ 6 ust. 7 umowy).

Kredytobiorca miał prawo wcześniejszej spłaty kredytu. W przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, wcześniejsza spłata miała być dokonywana w oparciu o kurs sprzedaży zgodnie z Tabelą obowiązującą w banku w momencie realizacji dyspozycji (§ 13 ust. 7 Regulaminu).

Zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 390 000 zł ustanowiona na rzecz Banku na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego położonego w K. przy ul. (...), nr 11G/9, dla którego Sąd Rejonowy w Koszalinie VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz cesja praw na rzecz Banku z polisy ubezpieczenia w/w nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych.

Aneksem z dnia 10.08.2012r. zmieniono zabezpieczenie kredytu na hipotekę do kwoty 390 000 zł ustanowioną na rzecz Banku na własności lokalu położonego w I. przy ul. (...) dla której Sąd Rejonowy w Inowrocławiu V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...) oraz cesja praw na rzecz Banku z polisy ubezpieczenia w/w nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych.

Dowody: umowa o kredyt hipoteczny nr (...) wraz z załącznikami i aneksami (k. 15-45), treść ksiąg wieczystych (k. 46-55), zaświadczenie z dnia 15.07.2020r. (k. 56), zaświadczenie z dnia 15.07.2020r. (k. 57-63), podsumowanie transakcji (k. 65-68), wniosek o kredyt hipoteczny (k. 108-113), oświadczenie wnioskodawcy związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny (k. 114), oświadczenie wnioskodawcy związane z ubieganiem się o kredyt hipoteczny oprocentowany zmienna stopą procentową (k. 116), decyzja kredytowa (k. 118), oświadczenie kredytobiorcy związane z zaciągnięciem kredytu zabezpieczonego hipoteką (k. 129 i 145), przesłuchanie powoda (k. 287-288), informacje z urzędów skarbowych – k. 310 i 339.

Powód zawarł umowę kredytu na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych, niezwiązanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą. W pozwanym banku powodowi zaproponowano kredyt indeksowany do CHF. Przedstawiciel banku przedstawił ofertę kredytu indeksowanego jako bezpieczną i korzystną. Powoda zapewniono, że frank szwajcarski to stabilna waluta. Powoda nie informowano, po jakich kursach będą dokonywane przeliczenia walut na potrzeby wykonania umowy.

Powodowi nie wytłumaczono mechanizmu indeksacji kredytu oraz tego, czym są tabele kursowe i jak ustalany jest kurs CHF.

Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego bez możliwości negocjacji jej treści.

Dowód: przesłuchanie powoda (k. 287-288).

Kredyt został uruchomiony poprzez wypłatę w dniu 20 czerwca 2008 r. kwoty 195 000 zł na rachunek kredytobiorcy.

Kredytobiorca dokonywał regularnie spłaty rat kapitałowo-odsetkowych zgodnie z harmonogramem spłat. W okresie od 20 czerwca 2008 r. do dnia 19 czerwca 2020 r. kredytobiorca spłacił tytułem zadłużenia wynikającego z przedmiotowej umowy kredytu kwotę 19 097,67 zł oraz kwotę 39 783,12 CHF. W okresie od dnia 19.06.2020 r. do dnia 10.07.2022 r. powód wpłacił na rzecz pozwanego 7807,62 CHF

Dowody: zaświadczenie z dnia 15.07.2020r. (k. 56), zaświadczenie z dnia 15.07.2020r. (k. 57-63), podsumowanie transakcji (k. 65-68), historia transakcji (k. 387-389).

Powód pismem z dnia 29 lipca 2020r. złożył oświadczenie, w którym uchylił się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego w dniu 3 czerwca 2008r. dotyczącego zawarcia umowy o kredyt hipoteczny, nr. (...).

Pozwany nie podzielił zarzutów podniesionych w wyżej wymienionych pismach.

Dowody: pisma z dnia 29 lipca 2020r. (k. 69-72), pisma pozwanego z dnia 11-13.08.2020r. (k. 73-78).

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie przesłuchania powoda.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy dokumenty zebrane w aktach sprawy, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Dokumenty w postaci: zarządzeń Dyrektora Generalnego (...) S.A. Odział w Polsce, regulamin kredytu wprowadzony zarządzeniem nr (...), pism banku wysyłanych do klientów, (...) w zakresie skutków projektu ustawy o sposobie przywracania równości stron niektórych umów kredytu i umów pożyczki. Wpływ na instytucje kredytowe”, stanowiska NBP z 5 września 2016 r., „Oceny wpływu na sytuację sektora bankowego i polskiej gospodarki propozycji przewalutowania kredytów mieszkaniowych udzielonych w CHF na PLN według kursu z dnia udzielenia kredytu”, Publikacja (...) Banków (...) z dnia 30.01.2018r. pt. „Fakty na temat kredytów frankowych” oraz uchwał Zarządu NBP nie wniosły niczego istotnego do sprawy oraz nie były przydatne dla stwierdzenia okoliczności faktycznych istotnych dla niniejszej sprawy. Zaoferowane przez stronę pozwaną dowody wskazują na istnienie różnych ocen prawnych kredytu, jak i na szerokie tło ekonomiczne kredytów indeksowanych. Wskazać jednak należy, że przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu. Podkreślenia wymaga również, że wprowadzane przez pozwanego zmiany zarówno do stosunku umownego, jak i do Regulaminu po zawarciu przedmiotowej umowy kredytu nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. A. zapisów powinno się badać na moment zawierania umowy przez konsumenta z przedsiębiorcą. W takiej sytuacji nie ma więc znaczenia, w jaki sposób przedsiębiorca wykonywał umowę, w tym jakie zmiany w treści stosunku prawnego między stronami wprowadzał po zawarciu umowy.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd natomiast zeznania powoda, albowiem w znacznej części korespondowały one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powód przedstawił okoliczności, w których zaproponowano mu zawarcie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem CHF, jak również zapewnienia co do stabilności kursu franka szwajcarskiego i co do korzystności takiej umowy.

Sąd uznał zeznania świadka A. S. za nieprzydatne dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy. Powołany świadek nie brał udziału w procesie zawierania przez strony kwestionowanej umowy kredytu, przez co nie mógł posiadać wiedzy istotnej dla rozstrzygnięcia sprawy. W związku z tym dowód ten nie został uwzględniony przez Sąd przy ocenie prawnej przedmiotowej sprawy.

Sąd pominął dowód z opinii biegłego z zakresu finansów i bankowości z uwagi na jego nieprzydatność dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy tj. na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Podkreślić należy, że dla oceny abuzywności postanowień umowy nie ma znaczenia to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Wobec istnienia podstaw do uwzględnienia żądania głównego brak było potrzeby rozważania żądania ewentualnego powoda i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego na okoliczność jego wysokości. Wysokość żądania głównego powoda o zapłatę wynikała z dokumentów wystawionych przez pozwanego i ostatecznie, po sprecyzowaniu jego wysokości pismem powoda z dnia 16.09.2022 r., nie była kwestionowana przez pozwanego.

Sąd zważył, co następuje:

W sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę kredytu indeksowanego do waluty obcej CHF na kwotę 195 000 zł. Wypłata tej kwoty nastąpiła w walucie polskiej z jednoczesnym zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 7 ust. 4 Regulaminu, przez co została przeliczona według kursu nie niższego niż kurs kupna zgodnie z Tabelą obowiązującą w momencie wypłaty środków z kredytu. Powód, zgodnie z umową, miał obowiązek spłacać kredyt w miesięcznych ratach, zgodnie z harmonogramem spłaty, z zastosowaniem mechanizmu opisanego w § 9 ust. 2 Regulaminu tj. w przypadku kredytów indeksowanych do waluty obcej, raty kredytu podlegające spłacie wyrażone w walucie obcej i w dniu wymagalności raty kredytu miały być pobierane z rachunku bankowego prowadzonego w złotych według kursu sprzedaży waluty zgodnie z Tabelą obowiązującą w banku na koniec dnia roboczego poprzedzającego dzień wymagalności spłaty kredytu. Z poczynionych ustaleń faktycznych wynika również, że przedmiotowa umowa kredytu nie została przez żadną ze stron wypowiedziana i tym samym w dalszym ciągu jest ona przez strony wykonywana.

Dodatkowo Sąd ustalił, że umowa pomiędzy stronami zawarta została
z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powód wyjaśnił w wiarygodny sposób, że nie miał żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznał za abuzywne. Pozwany przyznał natomiast, że poinformował jedynie kredytobiorcę o ryzyku kursowym oraz o fakcie, że z tego względu mogą wzrosnąć miesięczne raty. W związku z tym swoboda powoda ograniczyła się jedynie do możliwości zawarcia bądź odmowy zawarcia umowy o kredyt.

W pierwszej kolejności Sąd zwrócił uwagę na fakt, że nie zasługuje na uwzględnienie zarzut przedawnienia podniesiony przez pozwanego. Na podstawie art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powoda o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z przepisami intertemporalnymi- art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. W związku z tym, w niniejszej sprawie liczy się 10-letni termin przedawnienia. Ponadto w oparciu o stanowisko TSUE wyrażone w wyroku z dnia 22.04.2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Powód złożył pozwanemu pismo dnia 29.07.2020, w którym oświadczył, że uchyla się od skutków oświadczenia woli związanych z przedmiotową umową kredytu, zatem należy uznać, iż od tego momentu powziął wiedzę o istnieniu klauzul abuzywnych w umowie, którą zawarł z pozwanym. Nawet jednak, gdyby za chwilę powzięcia wiadomości o istnieniu klauzul abuzywnych uznać wejście w życie ustawy tzw. antyspreadowej, co nastąpiło w 2011r., obowiązujący powoda 10-letni okres przedawnienia i tak w dniu wniesienia pozwu jeszcze nie upłynął. Pozew w niniejszej sprawie został wniesiony dnia 30.10.2020 r., zatem zarzut przedawnienia zgłoszony przez pozwanego jest nieuzasadniony. Ponadto umowa kredytu nie została wypowiedziana, a powód w pozwie wniósł o ustalenie nieważności przedmiotowej umowy kredytu. Takie roszczenia się natomiast nie przedawniają.

Sąd ustalił, że przedmiotowa umowa kredytu zawiera w swojej treści postanowienia niedozwolone w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Powód wskazał te klauzule, tj. § 7 ust. 4 i § 9 ust. 2 pkt 1 Regulaminu kredytu hipotecznego w rzeczywistości mogą one zostać uznane za niedozwolone, ponieważ dają pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji również wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy. Na podstawie art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Natomiast art. 385 ¹ § 1 k.c. opisuje niedozwolone postanowienia umowne i na jego podstawie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z definicją zawartą w art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta i właśnie z takimi okolicznościami mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

W toku przeprowadzonego postępowania powód wykazał, że przytoczone klauzule nie zostały przez niego uzgodnione z bankiem. Nie było żadnej możliwości negocjacji umowy. Jednocześnie wszystkie te klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powoda. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, według którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17).

W ocenie Sądu nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego, bowiem nie są to okoliczności istotne na gruncie art. 385 ² k.c. oraz oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Zwrócić należy natomiast uwagę na fakt, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a co za tym idzie również wysokości zobowiązań konsumenta. Zaznaczyć należy bowiem, że pozwany jest profesjonalistą i prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Natomiast powód, jako osoba fizyczna zawarła umowę w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych, niezwiązaną bezpośrednio z jego działalnością gospodarczą lub zawodową, w związku z tym bez wątpienia w niniejszej sprawie posiadają status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c.

Na podstawie art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Zatem kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą jest kwota kapitału mu udostępnionego i przez niego wykorzystanego. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Natomiast Sąd zwrócił uwagę na fakt, że kwota, którą powód miał zwrócić pozwanemu nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Jeżeli umowa zawiera jakiekolwiek zapisy, które dopuszczają dowolną waloryzację, to jest ona niezgodna z przepisami art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c., ponieważ rażąco naruszają interesy konsumenta.

Sąd rozważył, że abuzywność zapisów umowy powinno się badać na moment dokonywania czynności prawnej przez konsumenta z przedsiębiorcą. Nie mogą być brane pod uwagę zmiany w ustawodawstwie wprowadzane po zawarciu umowy oraz sposób wykonywania umowy przez przedsiębiorcę, w szczególności zmiany w treści stosunku prawnego.

W myśl art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności - w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Odwołanie się do tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby banku jest nieprecyzyjne, w związku z czym narusza wskazany przepis. Powód bowiem nie wiedział i nie mógł przewidzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona jego rata. Doszło więc do oczywistego naruszenia przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe jest coraz większa, bowiem wówczas nie ma jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Skutkuje to nieważnością całej umowy kredytowej na podstawie art. 58 k.c.

Niniejszą umowę należy uznać za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także z uwagi na fakt, że nawet gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam wzrost kursu franka szwajcarskiego. Powód miał świadomość, że kurs CHF może wzrosnąć. Jednak taka świadomość ryzyka nie obejmuje uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie tak ogromnej zwyżki jaka miała miejsce w niniejszych okolicznościach. Ponadto, sprzeczność umowy z zasadami współżycia społecznego jest tym bardziej zauważalna i niewątpliwa, gdy weźmiemy pod uwagę okoliczność, że w przypadku tak znacznego i niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Natomiast bank pozyskiwał środki znacznie wyższe, niż przekazane do dyspozycji powoda, w związku z niemal podwojonym kursem CHF.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd uznał, że żądanie powoda o zapłatę w związku z ustaleniem nieważności umowy kredytowej jest zasadne. Uznając, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą jej, umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna na podstawie art. 58 k.c. Natomiast bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest możliwe. Ustalenie nieważności wskazanej umowy kredytu skutkuje tym, że strony nie są nią związane i od początku nie były. Natomiast są obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony.

Ponadto Sąd uznał, że żądanie powoda o zapłatę jest zasadne. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. W niniejszej sytuacji zasadność roszczenia powoda Sąd rozważył w oparciu o przepis art. 409 k.c., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Najbardziej kluczową kwestią jest wykładnia sformułowania „zużył” lub „utracił" w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu. Nakazuje bowiem jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Nie można natomiast jednoznacznie stwierdzić, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten dostrzegany był jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji i tzw. teorii salda. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7.05.2021 r. (sygn. III CZP 6/21), należy rozpatrzeć ten aspekt wedle teorii dwóch kondykcji. W związku z tym, w przypadku następczej nieważności umowy, po obu jej stronach występują dwa niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w niniejszej sprawie, dlatego Sąd przyjął za słuszny wskazany pogląd SN. Konsekwencją powyższego było uwzględnienie roszczenia o zapłatę, w kwocie wskazanej w pozwie przez powoda.

Sąd nie uwzględnił podniesionego przez pozwanego zarzutu zatrzymania. Nie znalazł bowiem podstaw do zastosowania w okolicznościach niniejszej sprawy art. 496 k.c. i 497 k.c. Odnosząc się do podniesionego przez pozwanego zarzutu zatrzymania wskazać należy, że możliwość skorzystania z tego zarzutu wymaga złożenia oświadczenia woli. Jest to bowiem - podobnie jako oświadczenie o potrąceniu - czynność materialnoprawna. Jeżeli strona skorzystała z prawa zatrzymania (dokonała czynności materialnoprawnej) przed wszczęciem postępowania sądowego albo w jego toku, ale poza nim, w postępowaniu sądowym może się powołać na ten fakt i podnieść już tylko procesowy zarzut zatrzymania. Strona uprawniona może powołać się na prawo zatrzymania również w ramach postępowania sądowego. Wówczas czynność materialnoprawna winna być połączona z procesowym zarzutem zatrzymania. (zob. G. Stojek (w:) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), red. M. Fras, M. Habdas, Warszawa 2018, art. 496; T. Wiśniewski, Przebieg procesu cywilnego, Warszawa 2013, s.202).

Stwierdzić zatem należy, że warunkiem sine qua non merytorycznej oceny zarzutu prawa zatrzymania jest to, aby strona podnosząca ten zarzut wykazała skuteczne złożenie oświadczenia woli, którego treścią jest skorzystanie z prawa zatrzymania świadczenia. W okolicznościach niniejszej pełnomocnik pozwanej złożył na rozprawie w obecności powoda oświadczenie o zatrzymaniu odnoszące się do kwoty wypłaconego kapitału kredytu i podniósł procesowy zarzut zatrzymania. Nie wykazano jednak, by pełnomocnicy pozwanego (główny i działający z jego upoważnienia aplikant radcowski) byli umocowani do dokonywania czynności materialnoprawnych w jego imieniu. W rezultacie Sąd uznał, że pozwany nie wykazał skutecznego złożenia powodowi oświadczenia materialnoprawnego o skorzystaniu z prawa zatrzymania i tym samym podniesiony przez niego procesowy zarzut zatrzymania nie zasługiwał na uwzględnienie.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. ustalił nieistnienie stosunku prawnego kredytu wynikającego z zawartej przez powoda oraz (...) S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W. umowy o kredyt hipoteczny nr (...) z dnia 09 czerwca 2008r. (pkt I sentencji wyroku), a na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 19 097,67 zł oraz kwotę 39 783,12 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie licznymi od dnia 12 stycznia 2021 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 7 807,62 CHF z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 12.08.2022 r. do dnia zapłaty (pkt II sentencji wyroku). Odsetki Sąd zasądził od kwot wskazanych w pozwie od dnia 12.01.2021 r., mając na uwadze, iż odpis pozwu doręczono pozwanemu w dniu 04.01.2021 r. i doliczając termin 7 dni na spełnienie świadczenia. Natomiast od kwoty objętej rozszerzeniem pozwu odsetki zasadzono od dnia 12.08.2022 r., mając na uwadze, iż odpis pisma powoda rozszerzającego powództwo doręczono pozwanemu w dniu 04.08.2022 r. i doliczając termin 7 dni na spełnienie świadczenia.

Dalej idące powództwo, jako nieuzasadnione, podlegało oddaleniu, o czym orzeczono w pkt III sentencji wyroku.

Z uwagi na uwzględnienie żądania głównego o ustalenie nieważności umowy kredytowej i zapłatę, nie było podstaw do rozpatrywania zasadności zgłoszonych przez powoda żądań ewentualnych.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie IV sentencji wyroku z uwzględnieniem wyniku sprawy, którą pozwany przegrał prawie w całości (uległ tylko co do nieznacznej części roszczenia odsetkowego). Zgodnie z treścią art. 100 in fine k.p.c. Sąd może włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania. Na koszty procesu, które poniósł powód składają się: opłata od pozwu – 1 000 zł, koszty zastępstwa procesowego – 10 800 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł. Z tego tytułu zasądzono od pozwanego na rzecz powoda kwotę 11 817 zł (1000 zł + 10 800 + 17 zł). Wysokość przyznanych powodowi kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r. Nr 1804 ze zm.).

SSO Agnieszka Dutkiewicz