Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 lutego 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Hanna Daniel
Protokolant:	stażysta Beata Boińska

po rozpoznaniu w dniu 2 lutego 2022 r. w Bydgoszczy

sprawy z powództwa K. P., P. P.

przeciwko (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W.

o zapłatę i ustalenie

1.  ustala, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) z dnia 24 października 2008 r. nr (...) wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. zawarta między powodami K. P. i P. P. a (...) Bank (...) Spółka Akcyjna w W. jest nieważna;

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 60.270,95 (sześćdziesiąt tysięcy dwieście siedemdziesiąt 95/100) zł oraz kwotę 31.711,75 CHF (trzydzieści jeden tysięcy siedemset jedenaście franków szwajcarskich 75/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi:

- w zakresie kwoty 2.257,50 (dwa tysiące dwieście pięćdziesiąt siedem 50/100) zł od dnia 20 lutego 2019 r. do dnia zapłaty;

- w zakresie kwoty 58.013,45 (pięćdziesiąt osiem tysięcy trzynaście 45/100) zł oraz kwoty 31.711,75 CHF (trzydzieści jeden tysięcy siedemset jedenaście franków szwajcarskich 75/100) od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty;

z tym, że spełnienie świadczenia powinno nastąpić za jednoczesnym zaoferowaniem przez powodów pozwanemu kwoty 215.000 (dwieście piętnaście tysięcy) zł albo zabezpieczeniem roszczenia pozwanego o zapłatę tej kwoty;

3.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 11.834 (jedenaście tysięcy osiemset trzydzieści cztery) zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty, tytułem zwrotu kosztów procesu.

SSO Hanna Daniel

Sygn. akt I C 1151/21

UZASADNIENIE

Powodowie K. P. oraz P. P. wnieśli o zasądzenie od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na swoją rzecz łącznie kwoty 60.270,95 zł oraz kwoty 31.711,75 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zakresie kwoty 2.257,5 zł od dnia 20 lutego 2019 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie kwoty 58.013,45 zł oraz 31.711,75 CHF od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty;

z tytułu zwrotu korzyści majątkowej uzyskanej przez pozwanego kosztem powodów bez podstawy z uwagi na nieważność umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 24 października 2008 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. za okres od 24 października 2008 r. do dnia 23 czerwca 2021 r. Powodowie domagali się także ustalenia, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 24 października 2008 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. jest nieważna.

Ewentualnie strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz łącznie kwoty 63.802,26 zł tytułem zwrotu nienależnego świadczenia z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zakresie kwoty 45.110,62 zł od dnia 20 lutego 2019 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie kwoty 18.691,64 zł od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty, jako różnicy pomiędzy kwotą pobraną przez pozwanego tytułem spłaty kredytu, na podstawie umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 24 października 2008 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. za okres od 24 października 2008 r. do dnia 23 czerwca 2021 r. Powodowie domagali się także ustalenia, że w stosunku prawnym łączącym powodów z pozwanym powstałym na podstawie umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 24 października 2008 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. powodów nie wiążą postanowienia umowne zawarte w § 2 ust. 2 i 3, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2 i 3, § 11 ust. 4 i 5, § 12 ust. 2 wymienionej umowy oraz zapisów aneksu nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. ze względu na ich abuzywny charakter.

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu strona powodowa wskazała, że w dniu 24 października 2008 r. powodowie jako konsumenci zawarli z pozwanym bankiem umowę kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...). Wskazano, że powodowie byli zainteresowani zaciągnięciem kredytu w PLN, jednak przedstawiciel pozwanego zaproponował im kredyt indeksowany do waluty (...), zaznaczając przy tym, że kredyty frankowe są bardzo popularne, a kurs (...) nie powinien podlegać większym wahaniom. Podkreślono, że umowa nie podlegała negocjacjom i została zawarta według wzorca przedstawionego przez bank. W ocenie strony powodowej przedmiotowa umowa kredytu jest nieważna. Podano, że zgodnie z postanowieniami umowy kwota kredytu została udostępniona powodom w złotych i w takiej walucie przez nich była wykorzystana. Wskazano, że zastosowana w umowie konstrukcja indeksacji jest obarczona wadą, która doprowadza do jej nieważności. Podkreślono, że przyczyną wadliwości umowy, prowadzącej do jej nieważności, był narzucony przez pozwanego sposób ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek tj. głównych świadczeń kredytobiorcy. Podano, że ustalenie ich wysokości wiązało się z koniecznością odwołania się do kursów walut ustalanych przez pozwany bank, przy czym zasady ustalania tych kursów nie zostały określone.

Nadto zaznaczono, że kwota kredytu podlegająca zwrotowi nie została w umowie ściśle określona, jak również nie zostały wskazane szczegółowe, obiektywne zasady jej określenia. Podkreślono, że umowa nie przewiduje żadnych ograniczeń w określaniu przez pozwanego kursów w tabelach kursów obowiązujących w banku i tym samym umowa pozostawia bankowi dowolność w ustalaniu poziomu kursu walut obcych. Zaznaczono przy tym, że umowa nie przewiduje żadnych kryteriów, wedle których miałby być ustalony kurs z tabeli, ani instrumentów, które mogłyby służyć powodom do wpłynięcia na wysokość tego kursu. Wskazano, że umowa łącząca strony nie określa podstaw ustalenia świadczenia kredytobiorców, a pozwany może, w aspekcie kształtowania kursu, wpływać w sposób dowolny na wysokość środków faktycznie wypłacanych i pobieranych na podstawie przedmiotowej umowy w złotych polskich. Zdaniem powodów brak określenia wysokości świadczenia zarówno kredytodawcy, jak i kredytobiorców narusza istotę stosunku zobowiązaniowego oraz przesądza o sprzeczności umowy z art. 353 ¹ k.c. i art. 69 ustawy – Prawo bankowe.

W ocenie powodów umowa łącząca strony jest w związku z art. 58 § 1 i 2 k.c. nieważna z uwagi na to, że w umowie brak jest określenia wysokości świadczenia, do spełniania którego zobowiązany jest kredytobiorca, tj. nie określono kwot rat, w których ma być spłacany kredyt, ani obiektywnego i weryfikowalnego sposobu ich ustalenia. Nadto podano, że treść umowy jest sprzeczna z art. 69 Prawa bankowego z tej przyczyny, iż zastosowany w umowie sposób indeksacji powoduje, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrócenia bankowi kwoty innej niż kwota przekazanego mu wcześniej kredytu. Powodowie podnieśli również, że kwestionowane przez nich postanowienia zawarte w § 2 ust. 2 i 3, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2 i 3, § 11 ust. 4 i 5, § 12 ust. 2 wymienionej umowy oraz zapisów aneksu nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. stanowią klauzule abuzywne i nie wiążą ich, bowiem kształtują prawa i obowiązki powodów w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, jak również rażąco naruszają ich interesy. Zdaniem powodów wskazanych postanowień nie można uznać za jednoznaczne, gdyż odsyłają do nieokreślonych w umowie wielkości, a mianowicie kursów z tabeli kursów walut obowiązujących w pozwanym banku i dowolnie przez niego wybranych, a umowa nie określa podstaw, aby kursy te ustalić.

Podano, że przed zawarciem przedmiotowej umowy nie udzielono powodom wyczerpujących wyjaśnień na temat kredytu indeksowanego do waluty obcej i związanego z tym ryzyka kursowego, a ryzyko kursowe nie było w umowie w żaden sposób ograniczone. Podkreślono, że kwestionowane postanowienia przyznają profesjonalnej stronie umowy uprawnienie do kształtowania wysokości świadczenia kredytobiorców w sposób dowolny, co wynika z przyznanej umową bankowi swobody we wskazywaniu kursu waluty obcej stosowanego do przeliczania świadczeń stron. Zaznaczono, że abuzywność spornych postanowień wynika z braku obiektywnych wskaźników, które pozwalałyby na wyliczenie kursu waluty, czego konsekwencją jest pozostawienie bankowi swobody w ich oznaczaniu, co rażąco narusza zasadę równowagi kontraktowej na niekorzyść konsumenta. Wyjaśniono, że nieważność umowy o kredyt uzasadnia żądanie o zwrot tego, co powodowie świadczyli w jej wykonaniu, zgodnie z art. 410 § 2 k.c. Jednocześnie wskazano, że w razie uznania braku podstaw do ustalenia nieważności umowy powodowie wnoszą o ustalenie, iż kwestionowane postanowienia ich nie wiążą oraz zwrot nadpłaconych z tego tytułu rat.

W odpowiedzi na pozew (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że roszczenie strony powodowej jest w całości bezzasadne. Zaprzeczono, by powodom nie przedstawiono informacji dotyczących mechanizmu stosowania przez bank różnych kursów waluty (...) do uruchomienia kredytu oraz jego spłaty. Zanegowano także, jakoby pozwany nie poinformował powoda o ciążącym na nim ryzyku kursowym. Ponadto pozwany zaprzeczył, jakoby powodowie nie mieli możliwości negocjowania treści postanowień umownych, negocjowania kursów walut oraz sposobu spłaty rat kapitałowo-odsetkowych.

Odnosząc się do zarzutu nieważności umowy kredytu z mocy prawa pozwany zaznaczył, że brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych do podważania ważności i skuteczności umowy kredytu, która pozostaje w zgodzie z przepisami powszechnie obowiązującego prawa. Pozwany bank zaznaczył, że konstrukcja kredytu waloryzowanego do waluty obcej nie uchybia art. 69 ust. 1 Prawa bankowego. Pozwany wskazał również, że brak możliwości precyzyjnego ustalenia kwoty zadłużenia wyrażonej w (...) w dacie zawarcia umowy kredytu nie prowadzi do jej nieważności. Nadto pozwany wskazał, iż nie przyznał sobie prawa do jednostronnego regulowania wysokości rat kredytu, bowiem kurs (...) w tabeli pozwanego musiał zawsze pozostawać w ścisłej korelacji z kursem (...) na rynku walutowym. Ponadto, zdaniem pozwanego łącząca strony umowa kredytu nie narusza zasad współżycia społecznego, bowiem w momencie zawierania stosunku prawnego była ona dla powodów korzystna. Podkreślono, że ewentualne stwierdzenie przez Sąd nieważności umowy z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego byłoby niesprawiedliwe wobec tych kredytobiorców, którzy wybrali droższe kredyty złotowe.

Mając na względzie ewentualną abuzywność klauzuli indeksacyjnej, pozwany wskazał, iż w treści postanowień umowy wyraźnie zostały wskazane zasady przeliczania na (...) kwoty kredytu oraz zasady jego spłaty. Ponadto, pozwany podkreślił, iż w niniejszej sprawie nie zostały spełnione przesłanki abuzywności klauzuli kursowej. Zaznaczono, iż w dacie udzielania kredytu, poprzednik prawny pozwanego oferował zarówno kredyty złotowe, jak i kredyty waloryzowane kursem walut obcych, z kolei wybór konkretnej oferty zależny był wyłącznie od decyzji kredytobiorcy wyrażonej we wniosku kredytowym.

Pozwany z ostrożności procesowej podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów, a także ewentualny zarzut potrącenia oraz ewentualny zarzut zatrzymania na wypadek unieważnienia umowy kredytu.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 24 października 2008 r. powodowie K. P. oraz P. P. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego ( (...) Bank Spółka Akcyjna) umowę kredytu hipotecznego na cele mieszkaniowe (...) nr (...) kursem franka szwajcarskiego, na kwotę 215.000,00 zł z przeznaczeniem na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w B. przy ul. (...) oraz refinansowanie zadatku wniesionego w dniu podpisania umowy przedwstępnej kupna. Powodowie zawarli umowę jako konsumenci. Umowa została zawarta na okres 360 miesięcy od dnia 24 października 2008 r. do dnia 11 października 2038 r. (ostateczny termin spłaty kredytu).

Integralną częścią umowy były Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe oraz Kredytów i P. hipotecznych w (...) Bank S.A. ( (...)).

Zgodnie z § 2 ust. 2 umowy kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w (...) lub transzy kredytu została określna według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu.

W § 4 ust. 1a umowy strony ustaliły, że kredyt będzie wykorzystywany w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu.

Oprocentowanie (stopa procentowa) kredytu w całym okresie kredytowania jest zmienne i stanowi sumę zmiennej stawki odniesienia i stałej marzy banku w wysokości 2,75%. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosi 5,71% w stosunku rocznym i jest równe stawce odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny.

Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona była w (...). Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana była w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależała od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla (...) obowiązującego w banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez kredytobiorcę kredytu (§ 9 ust. 2 umowy).

Jako prawne zabezpieczenie kredytu wskazano hipotekę kaucyjną w wysokości 430.000,00 zł ustanowioną na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w B. przy ul. (...) oraz cesję na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia lokalu mieszkalnego od ognia i innych zdarzeń losowych.

Powodowie złożyli oświadczenia zawarte w § 11 ust. 4 oraz § 11 ust. 5 umowy, zgodnie z treścią których zostali poinformowani przez bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz, że rozumieją wynikające z tego konsekwencje. Zaakceptowali oni także zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, zasady dotyczące określenia kwoty kredytu, sposobu jego uruchomienia, wykorzystania oraz warunków jego spłaty.

Strony w dniu 29 stycznia 2013 r. zawarły aneks nr (...) do przedmiotowej umowy.

Dowody: umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 24 października 2008 r. (k. 47-53 akt), Ogólne Warunki Kredytowania w Zakresie Udzielania Kredytów na Cele Mieszkaniowe oraz Kredytów i P. hipotecznych w (...) Bank S.A. (k. 60-65 akt), aneks nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. (k. 55-59), odpis KRS pozwanego (k. 29-46 akt)

Powodowie szukali oferty kredytowej w zakupu mieszkania. Nie mieli zdolności na kredyt złotówkowy. Oferta kredytu w (...) została przedstawiona przez pośrednika powodom jako bezpieczna z uwagi na stabilność waluty. Powodowie po zapoznaniu się z tą ofertą zdecydowali, że zawrą umowę o kredyt w walucie obcej - (...).

Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez Bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Przedstawiciel Banku przedstawił ofertę kredytu w (...) jako korzystną. Zapewniano powodów o stabilności waluty (...). Powodowie polegali na zaufaniu pracowników banku. Powodowie nie zostali w odpowiedni sposób poinformowani jak w pozwanym Banku był ustalany kurs wymiany waluty franka szwajcarskiego, a także na czym polega mechanizm indeksacji kredytu. W konsekwencji powodowie nie mogli określić całkowitego kosztu udzielonego im kredytu. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany Bank. Nie mieli możliwości negocjacji treści umowy. Do dnia dzisiejszego mieszkają w mieszkaniu, na które zaciągnęli kredyt.

Dowody: zeznania powodów (k. 211-213 akt)

Powodowie dokonywali regularnie spłaty rat kapitałowo-odsetkowych. W ramach wykonywania umowy w okresie od 24 października 2008 r. do dnia 23 czerwca 2021 r. wpłacili na rzecz pozwanego kwotę 60.270,95 zł oraz kwotę 31.711,75 CHF.

Dowody: zaświadczenie z banku (k. 66-69 akt), zeznania powodów (k. 211-213 akt)

Powodowie w dniu 24 października 2018 r. złożyli wniosek o zawezwanie do próby ugodowej do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie w sprawie w sprawie o zapłatę nienależnie pobranych przez pozwanego świadczeń w postaci nadpłaconych rat kredytu nr (...) w związkiem z zastosowaniem w umowie klauzul niedozwolonych.

Do zawarcia ugody nie doszło. Strona pozwana nie stawiła się na posiedzenie w sprawie zawezwania do próby ugodowej.

Dowody: wniosek o zawezwanie do próby ugodowej (k. 83-89 akt), protokół posiedzenia (k. 91 akt)

Pismem z dnia 17 sierpnia 2021 r. powodowie wezwali pozwanego do zapłaty kwoty 60.270,95 zł oraz kwoty 31.711,75 CHF w związku z nieważnością umowy kredytu nr (...) w nieprzekraczalnym terminie 5 dni od otrzymania wezwania. Wezwanie doręczono pozwanemu w dniu 20 sierpnia 2021 r. Okazało się ono bezskuteczne.

Dowody: wezwanie z dnia 117 sierpnia 2021 r. wraz z potwierdzeniem doręczenia (k. 74-81 akt)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie przesłuchania obu powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy dokumenty zebrane w aktach sprawy, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Za wiarygodne Sąd uznał zeznania powodów na okoliczności związane z zawarciem przedmiotowej umowy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (...). Jako konsumenci, a zatem słabsza strona obrotu gospodarczego polegali na zaufaniu pracowników banku, którzy zapewniali ich o korzystności wyboru kredytu waloryzowanego do waluty obcej (...), jak również o stabilności kursu franka szwajcarskiego.

Dokumentacja w postaci: Pisma Komisji Nadzoru Finansowego z dnia 31 maja 2017 r., Analizy Banków (...) kredytu walutowego na kredyt złotowy LIBOR. Ocena skutków finansowych” oraz Ekspertyz prawnych sporządzonych przez dr hab. I. W. nie wniosły niczego istotnego do sprawy oraz nie były przydatne dla stwierdzenia okoliczności faktycznych istotnych dla niniejszej sprawy. Zaoferowane przez pozwanego dowody wskazują na istnienie różnych ocen prawnych kredytu, jak i na szerokie tło ekonomiczne kredytów indeksowanych. Wskazać jednak należy, że przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu.

Na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 Sąd pominął dowody z zeznań świadków J. L. oraz E. S. jako nieistotne dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż świadkowie nie uczestniczyli w procedurze związanej z udzieleniem kredytu powodom. Ponadto okoliczności, na które mieli zeznawać ci świadkowie nie były istotne z punktu widzenia ustalenia stanu faktycznego sprawy i analizy sporny postanowień umownych.

Również na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c. Sąd pominął

dowód z opinii biegłego jako nieistotny dla rozstrzygnięcia, gdyż przeprowadzenie tego dowody na okoliczność nadwyżki kwot rzeczywiście pobranych przez pozwanego dotyczy żądania ewentualnego, a w przedmiotowej sprawie Sąd uznał zasadność żądania głównego (k. 212v akt).

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Powodowie domagali się zasądzenia od pozwanego (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. na swoją rzecz łącznie kwoty 60.270,95 zł oraz kwoty 31.711,75 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zakresie kwoty 2.257,5 zł od dnia 20 lutego 2019 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie kwoty 58.013,45 zł oraz 31.711,75 CHF od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty oraz ustalenia, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 24 października 2008 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. jest nieważna. Ewentualnie strona powodowa wniosła o zasądzenie od pozwanego na swoją rzecz łącznie kwoty 63.802,26 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zakresie kwoty 45.110,62 zł od dnia 20 lutego 2019 r. do dnia zapłaty oraz w zakresie kwoty 18.691,64 zł od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty oraz ustalenie, że w stosunku prawnym łączącym powodów z pozwanym powstałym na podstawie umowy kredytu na cele mieszkaniowe (...) nr (...) z dnia 24 października 2008 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. powodów nie wiążą postanowienia umowne zawarte w § 2 ust. 2 i 3, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2 i 3, § 11 ust. 4 i 5, § 12 ust. 2 wymienionej umowy oraz zapisów aneksu nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. ze względu na ich abuzywny charakter.

W sprawie bezsporne było, że w dniu 24 października 2008 r. powodowie K. P. oraz P. P. zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego ( (...) Bank Spółka Akcyjna) umowę kredytu hipotecznego na cele mieszkaniowe (...) nr (...) kursem franka szwajcarskiego, na kwotę 215.000,00 zł z przeznaczeniem na zakup spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego nr (...), położonego w B. przy ul. (...) oraz refinansowanie zadatku wniesionego w dniu podpisania umowy przedwstępnej kupna. Powodowie zawarli umowę jako konsumenci. Umowa została zawarta na okres 360 miesięcy od dnia 24 października 2008 r. do dnia 11 października 2038 r. (ostateczny termin spłaty kredytu). Zgodnie z § 2 ust. 2 umowy kwota kredytu denominowanego (waloryzowanego) w (...) lub transzy kredytu została określna według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu. W § 4 ust. 1a umowy strony ustaliły, że kredyt będzie wykorzystywany w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu kwoty kredytu według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu wykorzystania kredytu. Oprocentowanie (stopa procentowa) kredytu w całym okresie kredytowania jest zmienne i stanowi sumę zmiennej stawki odniesienia i stałej marzy banku w wysokości 2,75%. W dniu zawarcia umowy oprocentowanie kredytu wynosi 5,71% w stosunku rocznym i jest równe stawce odniesienia, którą jest stawka rynku pieniężnego LIBOR 3-miesięczny. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych określona była w (...). Spłata rat kapitałowo-odsetkowych dokonywana była w złotych po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu kupna dewiz dla (...) zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w banku w dniu spłaty. Wysokość rat kapitałowo-odsetkowych w złotych zależała od wysokości kursu sprzedaży dewiz dla (...) obowiązującego w banku w dniu spłaty, a tym samym zmiana wysokości w/w kursu waluty ma wpływ na ostateczną wysokość spłaconego przez kredytobiorcę kredytu (§ 9 ust. 2 umowy). Powodowie złożyli oświadczenia zawarte w § 11 ust. 4 oraz § 11 ust. 5 umowy, zgodnie z treścią których zostali poinformowani przez bank o ryzyku związanym ze zmianą kursów walut oraz, że rozumieją wynikające z tego konsekwencje. Zaakceptowali oni także zasady funkcjonowania kredytu denominowanego (waloryzowanego) w walucie wymienialnej, zasady dotyczące określenia kwoty kredytu, sposobu jego uruchomienia, wykorzystania oraz warunków jego spłaty.

Sąd ustalił także, że umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez Bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Przedstawiciel Banku przedstawił ofertę kredytu w (...) jako korzystną i zapewniał powodów o stabilności waluty (...). Powodowie polegali na zaufaniu pracowników banku. Nie mieli oni zdolności kredytowej w walucie polskiej, a w walucie szwajcarskiej tak. Powodowie nie zostali poinformowani w jaki sposób w pozwanym Banku był ustalany kurs wymiany waluty franka szwajcarskiego i to zarówno w zakresie kursu, po jakim przeliczana była pierwotna kwota kredytu, jak i kursu po jakim następnie przeliczana była pobrana rata. W konsekwencji powodowie nie mogli określić całkowitego kosztu udzielonego im kredytu. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany Bank.

Pozwany nie dopełnił spoczywających na nim obowiązków informacyjnych względem powodów. W oczywisty sposób nie spełnia powyższych wymogów samo oświadczenie kredytobiorców o tym, że dokonali wyboru kredytu w walucie obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami zaciągniętymi w walucie wymienialnej oraz że poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych i zmiany stóp procentowych. Strona pozwana nie przedstawiła sądowi żadnego wartościowego materiału dowodowego, który wskazywałby na to, że przekazała powodom istotne informacje, które pozwalałyby im ocenić rzeczywisty poziom ryzyka związanego z kredytem indeksowanym do franka szwajcarskiego, w tym także oszacować rzeczywisty całkowity koszt tego kredytu. Bank nie udzielił informacji, które umożliwiłyby powodom rozeznanie się co do tego, jak duże jest ryzyko wzrostu kursu (...) w relacji do PLN, uwzględniając przy tym wieloletni okres związania stron umową kredytu. Za wystarczające pouczenie w tym zakresie nie sposób także traktować informacji, że kurs franka szwajcarskiego jest stabilny i może wzrosnąć nieznacznie.

W pierwszej kolejności Sąd rozpoznał żądanie główne powodów o ustalenie nieważności umowy kredytu z uwagi na zawarcie w jej treści klauzul niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c. Powodowie wskazali te klauzule, tj. § 2 ust. 2, § 4 ust. 1a, § 9 ust. 2, § 11 ust. 4 i 5 umowy. Zaznaczyć należy, że w rzeczywistości mogą one zostać uznane za niedozwolone, ponieważ dają pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji również wysokości rat i odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy. Co więcej, umowa nie zawiera przy tym żadnych mechanizmów ochronnych względem konsumenta, które pozwoliłyby rozłożyć ryzyko znaczącej aprecjacji waluty indeksacji na obie strony stosunku umownego, obarczając nim wyłącznie kredytobiorcę. Na podstawie art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Natomiast art. 385 ¹ § 1 k.c. opisuje niedozwolone postanowienia umowne i na jego podstawie postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Zgodnie z definicją zawartą w art. 385 ¹ § 3 k.c. nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta i właśnie z takimi okolicznościami mamy do czynienia w niniejszej sprawie.

W toku przeprowadzonego postępowania powodowie wykazali, że przytoczone klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem. Nie było żadnej możliwości negocjacji umowy. Jednocześnie wszystkie te klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, podług którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17).

W ocenie Sądu nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego, bowiem nie są to okoliczności istotne na gruncie art. 385 ² k.c. oraz oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Zwrócić należy natomiast uwagę na fakt, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a co za tym idzie również wysokości zobowiązań konsumenta. Zaznaczyć należy bowiem, że pozwany jest profesjonalistą i prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Natomiast powodowie, jako osoby fizyczne zawarły umowę niezwiązaną bezpośrednio z ich działalnością gospodarczą lub zawodową, w związku z tym bez wątpienia w niniejszej sprawie posiadają status konsumenta w rozumieniu art. 22 ¹ k.c. W samej umowie wskazano także, że kredyt jest przeznaczony na zakup lokalu mieszkalnego. Ponadto powodowie zeznali, że do dzisiejszego dnia mieszkają w tym lokalu.

Sąd rozważył, że abuzywność zapisów umowy powinno się badać na moment dokonywania czynności prawnej przez konsumenta z przedsiębiorcą. Z związku z powyższym, wprowadzenie tzw. ustawy antyspredowej z dnia 26 sierpnia 2011 r. nie miało znaczenia w niniejszej sprawie. Nie mogą być brane pod uwagę zmiany w ustawodawstwie wprowadzane po zawarciu umowy oraz sposób wykonywania umowy przez przedsiębiorcę, w szczególności zmiany w treści stosunku prawnego, który z powodu jego ukształtowania a priori jest nieważny od samego początku.

Na podstawie art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Zatem kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą jest kwota kapitału mu udostępnionego i przez niego wykorzystanego. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Natomiast Sąd zwrócił uwagę na fakt, że kwota, którą powodowie mieli zwrócić pozwanemu nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Jeżeli umowa zawiera jakiekolwiek zapisy, które dopuszczają dowolną waloryzację, to jest ona niezgodna z przepisami art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c., ponieważ rażąco narusza interesy konsumenta.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona jej rata, z każdym kolejnym miesiącem powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste.

W myśl art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności - w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu. Odwołanie się do tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby banku jest nieprecyzyjne, w związku z czym narusza wskazany przepis. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c. Konsekwencją powyższego jest, to, że strony są obowiązane zwrócić sobie wzajemnie to, co już świadczyły na rzecz drugiej strony. Powodowie są tego świadomi, podobnie jak innych ewentualnych konsekwencji ustalenia nieważności umowy, co oświadczyli na rozprawie w dniu 2 lutego 2022 r. (k. 211v akt).

Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego. W dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywał obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. W ocenie Sądu nie stanowią dowodu na wypełnienie obowiązków informacyjnych oświadczania powodów o świadomości ryzyka walutowego i zmienności kursu, gdyż były to dokumenty konieczne, bez podpisania których nie doszłoby do zawarcia umowy. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Bank natomiast, który udzielił powodom kredytu następnie pozyskiwał do swojej dyspozycji z tytułu rat środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

W niniejszej umowie kredytu pozwany zawarł klauzule abuzywne. Pozwany już na etapie konstruowania wzorca umowy naruszył dobre obyczaje. Miał on pełną dowolność kształtowania wzorca umowy i mógł zawrzeć w nim mechanizm ustalania kursu waluty korzystny dla konsumenta, albo przynajmniej obiektywny i sprawiedliwy. Taki, aby konsument mógł zweryfikować realną wartość kredytu i przede wszystkim rat, które będzie musiał zapłacić. Niewątpliwie pomogłoby to uzyskać powodom pełny obraz ryzyka w przypadku zawarcia umowy kredytu w walucie obcej.

Z uwagi na uznanie przez Sąd abuzywności klauzul waloryzacyjnych, konieczne stało się dokonanie analizy ewentualnych skutków prawnych, do których prowadziłoby wyeliminowanie ich z umowy stron. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c., postanowienia te nie wiązałyby powodów i to od momentu zawarcia umowy kredytowej. Powyższe rozstrzygniecie powoduje, że postanowienia te stają się bezskuteczne wobec powodów, lecz jednocześnie powoduje to powstanie pewnego rodzaju „luki” w stosunku prawnym. W związku z tym powstaje problem możliwości uzupełnienia umowy innymi postanowieniami. Z bogatego dorobku orzeczniczego (...) wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy zastąpił nieuczciwe postanowienie umowne przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym (por. m.in. wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt C-26/13). Jednakże w orzecznictwie sądów krajowych wielokrotnie potwierdzano, że w polskim porządku prawnym nie istnieją przepisy o charakterze deklaratywnym, którymi można by w ten sposób „zapełnić” niejako powstałe braki w umowie. W ocenie Sądu utrzymanie umowy w pozostałym zakresie (tzw. „odfrankowienie” kredytu) również nie jest możliwe, albowiem uczyniłoby to umowę niemożliwą do wykonania. Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem (...) z dnia 3 października 2019 r. (w sprawie C-260-18), sąd krajowy nie jest również władny uzupełniać powstałej wobec uznania za bezskuteczne niektórych z postanowień umowy luki poprzez odwołanie się do kursu średniego NBP.

Mając powyższe na względzie Sąd ustalił, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe (...) z dnia 24 października 2008 r. nr (...) z dnia 24 października 2008 r. wraz z aneksem nr (...) z dnia 29 stycznia 2013 r. zawarta między stronami jest nieważna (pkt 1 wyroku).

W tym miejscu Sąd pragnie zwrócić uwagę, że roszczenie powodów o zwrot świadczeń spełnionych na rzecz pozwanego nie przedawniło się. Na podstawie art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powodów o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Zgodnie z przepisami intertemporalnymi- art. 5 ust. 3 ustawy o zmianie ustawy Kodeks cywilny i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 1104) do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym. W związku z tym, w niniejszej sprawie liczy się 10-letni termin przedawnienia. Ponadto w oparciu o stanowisko (...) wyrażone w wyroku z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Co do tej kwestii wypowiedział się także Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 maja 2021 r., której została nadana moc zasady prawnej. Wskazano w niej, iż kierując się dotychczasowym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, należy uznać, że bieg terminu przedawnienia roszczeń restytucyjnych konsumenta nie może się rozpocząć zanim dowiedział się on lub, rozsądnie rzecz ujmując, powinien dowiedzieć się o niedozwolonym charakterze postanowienia. Należy bowiem uznać, że dopiero wówczas mógł wezwać przedsiębiorcę do zwrotu świadczenia (por. art. 455 k.c.), tj. podjąć czynność, o której mowa w art. 120 § 1 k.c. Powodowie w dniu 24 października 2018 r. złożyli wniosek o zawezwanie do próby ugodowej do Sądu Rejonowego dla Warszawy-Woli w Warszawie w sprawie w sprawie o zapłatę nienależnie pobranych przez pozwanego świadczeń w postaci nadpłaconych rat kredytu nr (...) w związkiem z zastosowaniem w umowie klauzul niedozwolonych, zatem należy uznać, iż najpóźniej od tego momentu powzięli wiedzę o istnieniu klauzul abuzywnych w umowie, którą zawarli z pozwanym. W konsekwencji należy stwierdzić, że obowiązujący powodów 10-letni okres przedawnienia w dniu wniesienia pozwu nie upłynął.

W tym miejscu Sąd wskazuje, że w odpowiedzi na pozew pozwany z ostrożności procesowej podniósł ewentualny zarzut potrącenia oraz ewentualny zarzut zatrzymania na wypadek unieważnienia umowy kredytu.

Dla możliwości zastosowania potrącenia wymagane jest, aby:

1) wierzytelności stron były względem się wzajemne (rola wierzyciela i dłużnika w jednym u każdej ze stron);

2) jednorodzajowość świadczeń;

3) wymagalność obu wierzytelności oraz

4) możliwość dochodzenia ich przed sądem.

W ocenie Sądu zarzut potrącenia nie zasługiwał na uwzględnienie z powodu braku wymagalności wierzytelności pozwanego, a zatem wierzytelności przedstawionej do potrącenia. Termin spełnienia świadczenia dochodzonego przez pozwanego nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, w związku z czym świadczenie winno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Słusznie wskazał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 11 czerwca 2021 r., sygn. akt IV CSK 2361/20, iż zgodnie z art. 498 § 1 k.c. jedną z przesłanek potrącenia jest wymagalność obu wierzytelności i możliwość ich dochodzenia przed sądem lub przed innym organem państwowym. W momencie składania przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu przedstawiona do potrącenia wierzytelność nie była zaś wymagalna. Wymagalność zobowiązania o charakterze bezterminowym uzależniona jest, zgodnie z art. 455 k.c., od wezwania dłużnika do wykonania zobowiązania. Przy czym termin spełnienia świadczenia określony został jako niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Nawet przy niezwykle liberalnym podejściu do wykładni pojęcia "niezwłocznie" nie sposób uznać aby świadczenie miało być spełnione w momencie dojścia wezwania do wiadomości dłużnika. Tymczasem zobowiązanie staje się wymagalne z chwilą upływu terminu spełnienia świadczenia. Dopiero wówczas wierzyciel uzyskuje możność żądania od dłużnika spełnienia świadczenia, a dłużnik może i powinien to żądanie zaspokoić. Z tego względu nie jest możliwe połączenie w jednym oświadczeniu wierzyciela postawienia zobowiązania w stan wymagalności poprzez wezwanie do jego spełnienia i dokonanie jego potrącenia, gdyż w chwili składania oświadczenia o potrąceniu nie nadejdzie jeszcze termin spełnienia świadczenia a więc wierzytelność nie będzie wymagalna. W niniejszej sprawie pozwany przed złożeniem zarzutu potrącenia nie wzywał powodów do zapłaty, w konsekwencji czego podniesiony zarzut w tym zakresie nie zasługiwał na uwzględnienie.

Sąd zważył i zastosował w niniejszej sprawie art. 496 k.c. i 497 k.c. Zgodnie z ich treścią jeżeli wskutek odstąpienia od umowy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot. Powyższe stosuje się odpowiednio w razie rozwiązania lub nieważności umowy wzajemnej (art. 497 k.c.). Nie ulega wątpliwości, iż pozwany przekazał na rzecz powodów kapitał kredytu, a powodowie w zamian zobowiązali się do spłaty kapitału wraz z odsetkami, co przesądza o wzajemności zobowiązania. Nawet biorąc pod uwagę, iż umowa kredytowa nie jest umową wzajemną, wskazane przepisy należałoby zastosować na zasadzie a maiori ad minus (por. uchwała SN z dnia 16 lutego 2021 , IIICZP 11/20).

Dla skuteczności zarzutu zatrzymania nie jest, odmiennie od zarzutu potrącenia, konieczne aby przysługujące dłużnikowi roszczenie stanowiące jego podstawę było wymagalne, tj. m.in. aby nadszedł termin spełnienia świadczenia (określany w tym przypadku na podstawie art. 455 k.c.). Stanowisko takie znajduje oparcie w różnicy pomiędzy treścią artykułów 496 i 498 k.c., a także odmiennym celu jaki związany jest z realizacją zarzutu zatrzymania (zabezpieczenie swojego roszczenia) i zarzutu potrącenia (jego realizacja). Jednocześnie realizacja prawa zatrzymania następuje przez jednostronne oświadczenie woli, które prowadzi do zahamowania skuteczności roszczenia strony przeciwnej. Pełnomocnik pozwanego posiadał stosowne pełnomocnictwo do składania oświadczeń materialnoprawnych, w tym zarzuty zatrzymania (k. 136-138 akt).

Tym samym Sąd zamieścił w wyroku zasądzającym zwrot świadczenia powodom zastrzeżenie uzależniające wykonanie tego obowiązku przez pozwanego od jednoczesnego zaoferowania świadczenia zwrotnego przez powodów albo zabezpieczenia jego spełnienia. Należy przy tym uznać, że złożony zarzut zatrzymania nie może być postrzegany jako warunkowy, w znaczeniu postawienia warunku zawieszającego lub rozwiązującego. Jego warunkowość oznacza wyłącznie związanie go jedynie z roszczeniem głównym, a nie z ewentualnym.

Sąd uznał, że żądanie główne o zapłatę jest zasadne w całości, tj. co do kwoty 60.270,95 zł oraz kwoty 31.711,75 CHF tytułem zwrotu świadczeń uiszczonych przez powodów w związku z nieważnością umowy kredytu. Zgodnie z art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. W niniejszej sytuacji zasadność roszczenia głównego Sąd rozważył w oparciu o przepis art. 409 k.c., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Najbardziej kluczową kwestią jest wykładnia sformułowania „zużył” lub „utracił" w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu. Nakazuje bowiem jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Nie można natomiast jednoznacznie stwierdzić, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten dostrzegany był jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji i tzw. teorii salda. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. (sygn. III CZP 6/21), należy rozpatrzeć ten aspekt wedle teorii dwóch kondykcji. W związku z tym, w przypadku następczej nieważności umowy, po obu jej stronach występują dwa niezależne od siebie roszczenia o zwrot świadczeń nienależnie spełnionych. Z takim przypadkiem mamy do czynienia w niniejszej sprawie, dlatego Sąd przyjął za słuszny wskazany pogląd SN. Konsekwencją powyższego było uwzględnienie roszczenia głównego o zapłatę, w kwocie wskazanej przez powodów. Kwoty składające się na to roszczenie nie zostały skutecznie zakwestionowane przez pozwanego, bowiem powodowie oparli się na zaświadczeniu z banku o dokonanych spłatach (k. 66-69 akt). Sąd w zakresie żądania zapłaty zwraca uwagę, że winien orzekać w granicach żądania.

Mając powyższe okoliczności na względzie w punkcie 2 wyroku, Sąd na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 58 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów łącznie kwotę 60.270,95 zł oraz kwotę 31.711,75 CHF wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w zakresie kwoty 2.257,50 zł od dnia 20 lutego 2019 r. do dnia zapłaty (odsetki liczone od dnia następnego po doręczeniu pozwanemu odpisu wniosku o zawezwanie do próby ugodowej) oraz w zakresie kwoty 58.013,45 zł oraz 31.711,75 CHF od dnia 26 sierpnia 2021 r. do dnia zapłaty (odsetki liczone po upływie 5 dni od dnia doręczenia pozwanemu wezwania do zapłaty), z tym zastrzeżeniem, że spełnienie świadczenia powinno nastąpić za jednoczesnym zaoferowaniem przez powodów pozwanemu kwoty 215.000 zł albo zabezpieczenie roszczenia pozwanego o zapłatę tej kwoty. Sąd zasądził odsetki ustawowe za opóźnienie zgodnie z żądaniem pozwu w tym zakresie na podstawie art. 481 k.c., gdyż najpóźniej w tych terminach pozwany dysponował wszelkimi danymi koniecznymi do spełnienia roszczenia na rzecz powoda bez zbędnej zwłoki.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 3 wyroku z uwzględnieniem wyniku sprawy, którą pozwany przegrał w całości. Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca zobowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Na koszty procesu, które ponieśli powodowie składały się opłata od pozwu – 1.000 zł, koszty zastępstwa procesowego – 10.800 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 34 zł. Z tego tytułu zasądzono od pozwanego na rzecz powoda łącznie kwotę 11.834 zł (1.000 zł + 10.800 + 34 zł) z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów procesu. Wysokość przyznanych powodom kosztów zastępstwa procesowego Sąd ustalił na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Powodowie są współuczestnikami sporu objętymi współuczestnictwem koniecznym, a to z uwagi na żądanie ustalenia nieważności umowy, a co za tym idzie, mają status współuczestników materialnych. W konsekwencji nie ma podstaw do przyznania wynagrodzeń osobno dla każdego z powodów. Ponadto pozostają oni w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej i dochodzili roszczenia wchodzącego w skład tego majątku. Zatem zgodnie z istotą tego ustroju majątkowego, taka należność winna być zasądzona na rzecz powodów łącznie. Powyższe wynika także ze stanowiska zaprezentowanego w orzecznictwie (zob. treść wyroku Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2012 r. sygn. akt II CSK 736/11).

SSO Hanna Daniel