Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 listopada 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący: SSO Joanna Cyganek Protokolant: protokolant sądowy Alicja Kowalska po rozpoznaniu w dniu 27 października 2022 r. w Bydgoszczy na rozprawie sprawy z powództwa B. N. i M. N. przeciwko (...) S.A. z siedzibą w W. o zapłatę 1.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów B. N. i M. N. kwotę106.324,52 (sto sześć tysięcy trzysta dwadzieścia cztery 52/100) zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 marca 2021 r. do dnia zapłaty; 2.  oddala powództwo główne w pozostałym zakresie; 3.  zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.417 (cześć tysięcy czterysta siedemnaście) zł tytułem zwrotu kosztów procesu z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

SSO Joanna Cyganek

Sygn. akt I C 1197/21

UZASADNIENIE

Pozwem wniesionym przeciwko pozwanemu, (...) S.A. z siedzibą w W., powodowie B. N. i M. N. , domagali się zasądzenia od pozwanego solidarnie na ich rzecz łącznej kwoty 106.324,52 zł, tytułem rat kapitałowo-odsetkowych uiszczonych przez powodów w walucie PLN do chwili złożenia pozwu, wynikających z zaświadczenia pozwanego oraz potwierdzeń zapłaty, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty, w przypadku uznania umowy kredytu nr (...) z dnia 9 czerwca 2008 r. za nieważną. Ewentualnie, w przypadku uznania postanowień umowy za niedozwolone, a zatem bezskuteczne wobec kredytobiorców, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz kwoty 36.325,12 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty, z tytułu nadpłaconych rat kredytu. Nadto, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego solidarnie na ich rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że powodowie zawarli z poprzednikiem prawnym pozwanego, (...) Bankiem, umowę waloryzowaną kursem (...). Pracownicy banku wskazali, że powodowie nie spełniają kryteriów dochodowych, by otrzymać kredyt w PLN, jednak zachęcali do skorzystania z kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem (...), zapewniając o bezpieczeństwie produktu, jego opłacalności i stabilności waluty (...). Podkreślono, że powodom nigdy nie wyjaśniono, na czym polega indeksacja kredytu oraz jaka jest faktyczna rola waluty franka szwajcarskiego w umowie. Jednocześnie przez cały czas obowiązywania umowy, w obrocie pojawiała się wyłącznie polska waluta, w której kredyt został wypłacony i nadal jest spłacany. Zaznaczono także, iż powodowie mają wciąż do zapłaty sumę przewyższającą otrzymany kapitał, a w wypadku dalszego umocnienia się waluty (...), zobowiązanie może ulec zwiększeniu. W ocenie powodów, bank korzystał z własnej Tabeli kursów, która nie pozwala na precyzyjne określenie sposobu ustalania spreadu walutowego. Podkreślono, że bank stosował kurs kupna (...) przy określaniu wypłacanej kwoty kredytu, by zwiększyć kapitał podlegający spłacie, natomiast posługiwał się kursem sprzedaży (...) przy obliczaniu należnych rat, aby zmaksymalizować ich wysokość. Ponadto, bank zaniechał też uprzedzenia powodów o skali ryzyka wiążącego się z kredytem indeksowanym do waluty obcej. Wskazano na postanowienia zawarte w § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1, § 11 ust. 4, § 13 ust. 6, § 16 ust. 3 oraz § 20 ust. 2 umowy, które powodowie uznają za abuzywne. Podkreślono, iż powyższe postanowienia nie były z nimi indywidualnie uzgodnione, nie dotyczyły sformułowanych jednoznacznie głównych świadczeń stron, a także w wyniku zawarcia w umowie tychże postanowień, prawa i obowiązki kredytobiorców zostały ukształtowane w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz doszło do rażącego naruszenia interesów konsumentów.

W odpowiedzi na pozew, pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia od powodów na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego, według norm przepisanych.

W pierwszej kolejności, pozwany zakwestionował roszczenie powodów co do zasady, jak i co do wysokości oraz zakwestionował zawarte w pozwie wyliczenie wysokości roszczenia powodów. Pozwany zaznaczył, że powodowie oświadczyli, iż są świadomi ponoszenia ryzyk związanych z wybraniem przez nich produktu kredytowego. Wyjaśniono, że wszyscy kredytobiorcy, mieli możliwość spłaty zaciągniętego kredytu bezpośrednio w walucie (...), z pominięciem kursów ustalanych przez bank. Podkreślono, że zarówno regulacja banku, jak i późniejsza ustawa antyspreadowa spowodowała, że uwzględnienie tabeli walutowej banku przy ustalaniu wysokości rat kredytu pozostaje wyłącznie w gestii konsumenta, a w konsekwencji koszty związane ze stosowaniem jej istnieją jedynie wtedy, gdy sam zdecyduje się je ponieść. Pozwany wskazał, że kursy publikowane przez bank były wyznaczane z uwzględnieniem dyrektyw. Strona pozwana zaprzeczyła, jakoby wykreślenie z treści umowy klauzul abuzywnych, którymi według powodów są postanowienia dotyczące waloryzacji kredytu, powoduje niewykonalność umowy i nie można tych wykreślonych postanowień zastąpić innymi przepisami. Podkreślono również, że pozwany stosował jeden z najniższych spreadów na rynku, a kursy walutowe obowiązujące klientów banków, zmieniają się tak, jak zmienia się sytuacja na walutowym rynku międzybankowym. Zaznaczono, iż kursy walutowe publikowane przez bank w tabeli kursowej oraz wyznaczane przez bank spready, nie są dowolne, lecz podążają za kursami wyznaczanymi przez NBP oraz kursami rynkowymi, jednakże wyjaśniono również, że jedynie stosowanie tabel kursowych przez pozwany bank jest w istocie objęte sporem stron w kwestii abuzywności klauzuli umownej, nie zaś całość normy waloryzacyjnej. Pozwany podniósł także zarzut przedawnienia roszczenia powodów w całości.

Postanowieniem Sądu Okręgowego w Warszawie, sygn. akt XXVIII C 2568/21, stwierdzono swoją niewłaściwość i przekazano sprawę Sądowi Okręgowemu w Bydgoszczy, jako miejscowo i rzeczowo właściwemu.

Na rozprawie w dniu 27 października 2022 r. powodowie zostali pouczeni o skutkach ewentualnego uwzględnienia ich żądania, w szczególności pouczeni zostali, iż będzie się to wiązać z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń uzyskanych przez strony w związku z wykonaniem umowy oraz, że może się to wiązać z ewentualnymi roszczeniami pozwanego banku o zapłatę wynagrodzenia za korzystanie przez powodów z udostępnionego im kapitału. Po pouczeniu powodowie oświadczyli, że mają świadomość tych konsekwencji i podtrzymali w całości swoje żądania.

W dalszym toku postępowania strony podtrzymały stanowiska dotychczas zajęte w sprawie.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 9 czerwca 2008 r. powodowie zawarli z pozwanym umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...). Integralną część umowy stanowił „Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych – w ramach mPlanów hipotecznych” (§ 26). Kredyt był przeznaczony na sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B., przy ul. (...) oraz finansowanie opłat okołokredytowych (§ 1 ust. 1 umowy).

Na podstawie umowy bank udzielił powodom kredytu w kwocie 115.000 zł waloryzowanego kursem (...). Kwota kredytu była wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 26 maja 2008 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku SA i wynosiła 56.048,34 CHF. Kwota miała mieć charakter informacyjny i nie miała stanowić zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu mogła być różna od podanej w umowie (§ 1 ust. 3A umowy).

Spłata kredytu miała nastąpić w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 4 umowy). Raty kredytu miały być spłacane w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej, obowiązującego na dzień spłaty z godz. 14:50 (§ 11 ust. 4 umowy).

Zabezpieczeniem spłaty kredytu była m.in. hipoteka kaucyjna na rzecz banku do kwoty 172.500 zł ustanowiona na nieruchomości będącej celem udzielonego kredytu (§ 3 ust. 1 umowy). Oprocentowanie kredytu było zmienne i w dniu wydania decyzji kredytowej wynosiło 3,89% w skali roku, marża banku wynosiła 1,00%.

Powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego i je akceptują (§ 29 ust. 1 umowy) oraz że przedstawiciel banku przedstawił im w pierwszej kolejności ofertę kredytu hipotecznego w polskim złotym i po zapoznaniu się z ofertą zdecydowali, mając pełną świadomość ryzyka, iż dokonują wyboru oferty w walucie obcej.

dowody: wydruk odpisu z KRS pozwanego - k. 180-188 akt; kopia umowy nr (...) o kredyt hipoteczny dla os ó b fizycznych (...) waloryzowany kursem (...) wraz z za łą cznikami - k. 35-43; kopia Regulaminu udzielania kredyt ó w i po ż yczek hipotecznych dla os ó b fizycznych – w ramach mPlan ó w hipotecznych - k.199-201 akt; kopia o ś wiadczenia dla kredyt ó w i po ż yczek hipotecznych - k. 189 akt; kopia wniosku o kredyt - k. 190-195 akt; kopia decyzji kredytowej - k. 196-197 akt.

W wykonaniu wskazanej umowy powodowie wpłacili na rzecz pozwanego kwotę 106.324,52 zł. Powodowie w dalszym ciągu spłacają zadłużenie wynikające z przedmiotowej umowy.

dowody: kopia zaświadczenia pozwanego - k. 50-57 akt; kopia potwierdzeń wykonania operacji obciążeniowych - k. 58-65 akt; przesłuchanie powod ó w – k. 268v-269 akt.

Powodowie nie mieli zdolności kredytowej do zawarcia umowy w PLN. Pracownicy banku zapewniali powodów o tym, że kredyt we frankach szwajcarskich jest dla nich bezpieczny, a kurs (...) może ulegać niewielkim wahaniom. Powodowie nadal spłacają zadłużenie z tytułu umowy kredytu. Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego, bez możliwości negocjacji jej treści. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia, bądź odmowy zawarcia na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwanego. Powodowie działali w zaufaniu do pracowników banku. W dacie zawarcia umowy powodowie nie prowadzili działalności gospodarczej.

dow ó d: przesłuchanie powod ó w – k. 268v-269 akt.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie przesłuchania powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy w/w dokumenty zebrane w aktach sprawy, albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Nie wszystkie jednak dokumenty stanowiły wartościowe źródło wiedzy, w oparciu o które możliwe było ustalenie spornych faktów. Do takich dowodów należą dokumenty nieujęte w powyższym stanie faktycznym, ze względu na fakt, że nie były one przydatne dla stwierdzenia okoliczności faktycznych istotnych dla niniejszej sprawy. Dokumenty te wskazują na istnienie różnych ocen prawnych kredytu, jak i na szerokie tło ekonomiczne kredytów indeksowanych. Podkreślić jednak należy, że przeprowadzenie prawnej oceny umowy zastrzeżone jest dla Sądu. Ponadto nie miały one żadnego znaczenia procesowego z punktu widzenia analizy spornej umowy kredytu oraz oceny czy jest ona zgodna z prawem i czy zawiera klauzule niedozwolone. Powołane dokumenty zawierały treści oderwane od konkretnej umowy, która jest przedmiotem sporu i z tego względu nie mogły stanowić dowodu w sprawie. Materiał dowodowy w postaci wyliczenia wysokości roszczenia powodów z pominięciem klauzul abuzywnych także nie wniósł niczego istotnego do sprawy. Sąd na etapie rozstrzygania o tym dowodzie doszedł do przekonania, że żądanie ewentualne jest bezzasadne, a rozważeniu podlegało jedynie żądanie główne. Dowód ten był więc zbędny dla rozpoznania przedmiotowej sprawy.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia Sąd uznał zeznania powodów, albowiem w znacznej części korespondowały one z pozostałym materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu, jak również brak przedstawienia prognoz kursu (...) na przyszłość.

Sąd na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. postanowił pominąć dowód z opinii biegłego, bowiem na etapie rozstrzygania doszedł do przekonania, że rozważeniu podlegało jedynie żądanie główne o zapłatę z uwagi na nieważność umowy. Wysokość roszczenia głównego była możliwa do ustalenia z zaświadczenia wystawionego przez pozwanego. Jednocześnie wniosek dowodowy na okoliczność m.in. wyliczenia nadpłat nie miał w niniejszej sprawie znaczenia, bowiem jak już zostało wyżej wskazane, Sąd uwzględnił żądanie główne pozwu, zatem zbędne stało się przeprowadzenie dowodu na te okoliczności.

Są d zwa żył, co następuje:

Mając na względzie wyniki postępowania dowodowego Sąd uznał powództwo główne za zasadne. W ramach roszczenia głównego powodowie domagali się zapłaty z tytułu nienależnego świadczenia, wynikającego z niniejszej umowy kredytu.

W sprawie bezsporne było, że w dniu 9 czerwca 2008 r. powodowie zawarli z pozwanym umowę nr (...) o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych (...) waloryzowany kursem (...). Integralną część umowy stanowił Regulamin udzielania kredytów i pożyczek hipotecznych dla osób fizycznych – w ramach mPlanów hipotecznych (§ 26). Kredyt był przeznaczony na sfinansowanie zakupu lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w B., przy ul. (...) oraz finansowanie opłat okołokredytowych (§ 1 ust. 1 umowy). Na podstawie umowy bank udzielił powodom kredytu w kwocie 115.000 zł waloryzowanego kursem (...). Kwota kredytu była wyrażona w walucie waloryzacji na koniec dnia 26 maja 2008 r. według kursu kupna waluty z tabeli kursowej (...) Banku SA i wynosiła 56.048,34 CHF. Kwota miała mieć charakter informacyjny i nie miała stanowić zobowiązania banku. Wartość kredytu wyrażona w walucie obcej w dniu uruchomienia kredytu mogła być różna od podanej w umowie (§ 1 ust. 3A umowy). Spłata kredytu miała nastąpić w 360 miesięcznych równych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 4 umowy). Raty kredytu miały być spłacane w złotych po uprzednim ich przeliczeniu według kursu sprzedaży (...) z tabeli kursowej, obowiązującego na dzień spłaty z godz. 14:50 (§ 11 ust. 4 umowy). Jednocześnie Sąd ustalił, że zabezpieczeniem spłaty kredytu była m.in. hipoteka kaucyjna na rzecz banku do kwoty 172.500 zł ustanowiona na nieruchomości będącej celem udzielonego kredytu (§ 3 ust. 1 umowy). Oprocentowanie kredytu było zmienne i w dniu wydania decyzji kredytowej wynosiło 3,89% w skali roku, marża banku wynosiła 1,00%. Powodowie oświadczyli, że są świadomi ryzyka kursowego i je akceptują (§ 29 ust. 1 umowy) oraz że przedstawiciel banku przedstawił im w pierwszej kolejności ofertę kredytu hipotecznego w polskim złotym i po zapoznaniu się z ofertą zdecydowali, mając pełną świadomość ryzyka, iż dokonują wyboru oferty w walucie obcej. Zgodnie z przedłożonym zaświadczeniem pochodzącym od pozwanego banku, w wykonaniu niniejszej umowy, powodowie wpłacili na rzecz pozwanego kwotę 106.324,52 zł. Powodowie w dalszym ciągu spłacają zadłużenie wynikające z przedmiotowej umowy.

Sąd ustalił również, że wskazana umowa zawarta została z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powodowie wyjaśnili w wiarygodny sposób, że nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznają za abuzywne. Z powyższego wynika zatem, że praktycznie swoboda powodów sprowadzała się do możliwości zawarcia lub odmowy zawarcia przedmiotowej umowy na warunkach przedstawionych jednostronnie przez bank. Natomiast pozwany tylko w sposób formalny udzielił informacji powodom, iż zawarcie umowy kredytu udzielonego w walucie wymienialnej, łączy się z ryzykiem zmiany kursu waluty.

W pierwszej kolejności Sąd zważył, że nie doszło do przedawnienia roszczeń powodów. Z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. podjętej w składzie 7-osobowym wynika, że roszczenia kredytobiorców i banków nie uległy przedawnieniu. Dla roszczeń kredytobiorców termin ten rozpoczyna się w momencie, w którym dowiedzieli się oni, albo wykazując się oczekiwanym od nich rozsądkiem, powinni dowiedzieć się o tym, że umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21). Na uwzględnienie nie zasługiwał zatem zarzut pozwanego dotyczący przedawnienia roszczenia. Zgodnie z treścią art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądanie powodów o zapłatę opierało się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c., w związku z czym, zgodnie z przepisami intertemporalnymi obowiązującymi w dniu zawiązania umowy kredytu, żądanie zwrotu świadczenia nienależnego przedawnia się z upływem lat dziesięciu. W oparciu o stanowisko (...) wyrażone w wyroku z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Powodowie dnia 11 marca 2021 r. złożyli pozew w niniejszej sprawie. Należy zatem uznać, że od tego momentu powzięli oni wiedzę o istnieniu klauzul abuzywnych w umowie, którą zawarli z pozwanym i od tego momentu rozpoczął się bieg przedawnienia ich roszczenia.

Powołane przez powodów klauzule tj. § 1 ust. 3A, § 7 ust. 1, § 11 ust. 4, § 13 ust. 6, § 16 ust. 3 oraz § 20 ust. 2 umowy, w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

Zaznaczyć należy, że pozwany prowadzi działalność gospodarczą w zakresie czynności bankowych. Powodowie zawarli natomiast umowę jako osoby fizyczne celem zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych. W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, że powodowie w niniejszej sprawie posiadają status konsumentów w rozumieniu art. 22 ¹k.c. Pozwany jako przedsiębiorca zawarł bowiem umowę kredytową z powodami, a umowa ta w sposób oczywisty nie pozostawała w żadnym związku z działalnością zawodową lub gospodarczą powodów, co wynika z treści umowy i z samych zeznań strony powodowej. Podkreślić przy tym należy, że klauzula wyczerpująca przesłanki z art. 385 ¹ § 1 k.c. będzie zawsze niedozwolonym postanowieniem umownym niezależnie od tego, jakie wykształcenie, status społeczny i doświadczenie życiowe ma konsument.

Powodowie wykazali, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub odmowie zawarcia umowy przygotowanej uprzednio przez bank. Jednocześnie kwestionowane klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane ze wzrostem kursu waluty na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń powodów. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów banku. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, podług którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17). Analizowane postanowienia umowy nie określały precyzyjnie rzeczywistej wysokości udzielonego kredytu, a także świadczeń kredytobiorcy, w sposób możliwy do ustalenia w oparciu o czynniki obiektywne, niezależne od kredytodawcy. W szczególności nie wskazano precyzyjnie, na podstawie jakich kryteriów bank ustala kurs wymiany waluty obcej zarówno w momencie uruchomienia kredytu, jak i spłaty poszczególnych rat. Jednocześnie zaznaczyć należy, że nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto zaznaczyć należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału mu udostępnionego wykorzystanego przez kredytobiorcę. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta.

Podkreślić przy tym należy, że abuzywność zapisów, powinno się badać na moment zawierania umowy przez konsumenta z przedsiębiorcą. W takiej sytuacji nie ma więc znaczenia, jakie zmiany w ustawodawstwie wprowadzano po zawarciu przedmiotowej umowy, jak również w jaki sposób przedsiębiorca wykonywał umowę.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona jej rata, z każdym kolejnym miesiącem powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c.

Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywał obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Bank natomiast, który udzielił stronie powodowej kredytu następnie pozyskiwał do swojej dyspozycji z tytułu rat środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu fakt, że zasadniczą przyczyną wystąpienia przez powodów z pozwem w niniejszej sprawie jest to, iż w okresie po zawarciu umowy nastąpił znaczący wzrost kursu (...), który spowodował poważny wzrost wysokości ich zobowiązań wobec banku. W tym kontekście dla oceny zasadności żądań powodów miało zatem znaczenie również to, czy zostało oni w sposób należyty pouczeni przez pozwany bank o wszystkich ewentualnych konsekwencjach zawarcia umowy nominowanego do waluty (...).

Bezsporny jest fakt, że powodowie podpisali oświadczenie, że zostali poinformowani o ryzyku wynikającym ze zmiany kursu waluty i ryzyko to akceptują. Jednocześnie oświadczyli, że odrzucili ofertę banku udzielenia im kredytu w PLN. Jednak dla oceny faktycznej ich wiedzy i świadomości ryzyka konieczna jest nie tylko analiza literalnego brzmienia wskazanych oświadczeń, ale również okoliczności towarzyszących podpisaniu umowy.

Z wiarygodnych w tym zakresie zeznań powodów wynika, że w pozwanym banku przedstawiono im ofertę kredytu w walucie (...) jako korzystną z uwagi na niższe raty. Poinformowano ich, że waluta (...) jest stabilną walutą. Powodowie od przedstawiciela banku nie uzyskali informacji o ryzyku związanym ze zmianą kursu (...) oraz o stosowaniu dwóch różnych kursów (sprzedaży i kupna waluty) przez pozwany bank do wzajemnych rozliczeń stron. Nie wyjaśniono im również w przejrzysty sposób, jak będą ustalane kursy waluty (...) na potrzeby kredytu. Nie przedstawiono im także wahania kursu waluty (...) na przestrzeni lat. Powodowie nie byli świadomi, że obciąża ich nieograniczone ryzyko kursowe. Działali w zaufaniu do pracowników banku. Stwierdzić zatem należy, że pracownicy banku nie mówili o zagrożeniach związanych z zaciągnięciem kredytu denominowanego do waluty (...). W ocenie Sądu takie przedstawienie niebezpieczeństw związanych z zawarciem umowy denominowanej do (...) spowodowało, że powodowie podpisując umowę i powyższe oświadczenia faktycznie nie mieli świadomości, iż całe nieograniczone niczym ryzyko wzrostu kursu (...) w okresie 30 lat, na jaki zawarta została umowa, obciąża ich jako kredytobiorców.

W ocenie Sądu, bank jako profesjonalista dysponujący specjalistami z dziedziny finansów i mający dostęp do danych dotyczących historycznych zmian kursów walut powinien powodom, jako konsumentom, przedstawić w sposób jasny skalę ryzyka związanego z zawieraniem długoterminowej umowy kredytu, w której wysokość zadłużenia uzależniona jest od wahań waluty obcej. Tylko takie przedstawienie ewentualnego ryzyka, z wyraźnym zastrzeżeniem, że ewentualny wzrost (...) nie jest niczym ograniczony i że wszelkie tego konsekwencje ponosić będą powodowie, można uznać za rzetelną informację umożliwiającą konsumentowi podjęcie świadomej decyzji. Powodowie traktowali bank jako instytucję godną zaufania i opierając się na informacjach, jakie uzyskali przed zawarciem umowy podjęli swoją decyzję. Rzetelne przedstawienie ryzyka związanego z zawarciem tego rodzaju umowy mogłoby mieć zasadniczy wpływ na to, czy powodowie zawarliby przedmiotową umowę. Powyższe okoliczności wskazują, w ocenie Sądu, na to, że brak należytej informacji o nieograniczonym ryzyku kursowym stanowił naruszenie zasad współżycia społecznego, takich jak zasada uczciwości i rzetelności w obrocie gospodarczym. Na uwagę zasługuje także okoliczność, że żaden z zapisów umowy nie wskazywał, na wypadek ziszczenia się tego nieograniczonego ryzyka kursowego, na mechanizmy rozłożenia tego ryzyka na obie strony stosunku umownego, pozostawiając je w całości po stronie konsumenta, jako słabszej strony umowy, co także czyni umowę sprzeczną z zasadami współżycia społecznego.

Zgodnie z przepisem art. 58 § 2 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, natomiast zgodnie z przepisem art. 58 § 1 k.c. nieważna jest czynność prawna sprzeczna z ustawą, albo mająca na celu obejście ustawy, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a w szczególności ten, że w miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. W przedmiotowej sprawie, jak to zostało wcześniej wskazane, umowa zawarta przez strony z uwagi na naruszenie zasad współżycia społecznego jest nieważna. Podkreślić należy, że również zawarcie w jej treści wskazanych wcześniej klauzul niedozwolonych powoduje jej nieważność. Jednocześnie zaznaczyć należy, że warunkiem zawarcia umowy było zastosowanie w jej treści zakwestionowanych w toku procesu w niniejszej sprawie postanowień umownych, tak więc nie jest możliwe uznanie, iż umowa ta jest ważna po wyeliminowaniu z jej treści tych postanowień. Zmiana taka całkowicie zmieniłaby treść i warunki umowy.

Zgodnie art. 405 k.c. kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową, ten obowiązany jest do jej zwrotu. Świadczenie spełnione jako wykonanie nieważnej czynności prawnej jako nienależne jest jednym z przypadków tej instytucji (art. 411 k.c.) W sprawie niniejszej mamy do czynienia z nieważnością umowy wzajemnej, przy czym świadczenia stron miały charakter jednorodzajowy (pieniężny). Po jej zawarciu bank przekazał do dyspozycji powodów określony kapitał. Następnie przez wiele lat powodowie spełniali świadczenia odpowiadające określonym w umowie ratom.

Tego rodzaju sytuacja nakazuje rozważenie zasadności roszczenia powodów o zapłatę z uwzględnieniem przepisu art. 409 k.c., zgodnie z którym obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Istota problemu sprowadza się do wykładni sformułowania zużył lub utracił (korzyść) w taki sposób, że nie jest już wzbogacony. Wykładnia językowa nie prowadzi do wystarczającego rezultatu, nakazuje jedynie badać stan wzbogacenia strony, która uzyskała korzyść majątkową. Natomiast nie można jednoznacznie stwierdzić, czy roszczenia stron należy rozpatrywać zupełnie od siebie niezależnie, czy też świadczenie wzajemne należy brać pod uwagę jako element stanu majątkowego strony wpływający na wysokość wzbogacenia. W doktrynie problem ten jest dostrzegany jako spór pomiędzy zwolennikami tzw. teorii dwóch kondykcji (nakazującej niezależne rozliczenia roszczeń) i tzw. teorii salda (uznającej, że w razie świadczeń wzajemnych istnieje tylko roszczenie wobec tego podmiotu, który uzyskał korzyść o większej wartości). Jednocześnie Sąd miał na względzie, iż pozwany nie zakwestionował skutecznie dochodzonej przez powodów kwoty.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 58 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 106.324,52 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 11 marca 2021 r. do dnia zapłaty (pkt 1. wyroku). Powyższa kwota odpowiada kwotom wpłaconym przez powodów na rzecz pozwanego we wskazanym przez nich okresie, w ramach wykonywania przedmiotowej umowy i wynika z zaświadczenia wystawionego przez bank. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 k.c., zgodnie z żądaniem pozwu.

W punkcie 2. wyroku, Sąd oddalił powództwo główne w pozostałym zakresie, tj. w zakresie solidarnego zasądzenia kwot żądanych przez powodów. Pochylając się nad sposobem spełnienia przez pozwanego świadczenia pieniężnego zasądzonego na rzecz powodów, należy wskazać, że pomiędzy powodami nie zachodzi solidarność czynna. Stosownie do treści art. 369 k.c. zobowiązanie jest solidarne, jeśli to wynika z ustawy lub czynności prawnej. K. wierzycieli może być uprawnionych w ten sposób, że dłużnik może spełnić całe świadczenie do rąk jednego z nich, a przez zaspokojenie któregokolwiek z wierzycieli dług wygasa względem wszystkich (art. 367 § 1 k.c.). O ile powodowie jako kredytobiorcy odpowiadają za zobowiązania wynikające z umowy kredytu solidarnie, to brak jest przepisu ustawowego, bądź postanowienia umownego, który statuowałby solidarność powodów (kredytobiorców) jako wierzycieli na gruncie sformułowanych w niniejszym postępowaniu roszczeń o zapłatę. Co prawda solidarność małżonków wynika z art. 1034 k.c. w związku z art. 46 k.r.o. (bierna - jako dłużników), normy te nie odnoszą się natomiast do solidarności czynnej małżonków (jako wierzycieli) i brak jest takiego przepisu, który by ją wprowadzał. Również przepis art. 30 § 1 k.r.o. wprowadza jedynie zasadę solidarnej odpowiedzialności małżonków za zobowiązania, natomiast w ogóle nie dotyczy solidarności czynnej. Wobec braku przesłanek z art. 369 k.c. o solidarności czynnej nie mogło być zatem mowy w niniejszej sprawie. W ocenie Sądu, powodowie jako małżonkowie i kredytobiorcy, którzy zawarli umowę kredytu, są uprawnieni do domagania się wierzytelności od dłużnika, jednak nie na zasadzie solidarności, przez co sposób spełnienia roszczenia przez pozwanego na rzecz powodów winien nastąpić jak Sąd określił w punkcie 1. wyroku.

O kosztach procesu Sąd orzekł w punkcie 3. wyroku, na podstawie art. 98 § 1 i 1 ¹ k.p.c., obciążając przegrywającego pozwanego kosztami postępowania poniesionymi przez powodów. Na koszty procesu, które ponieśli powodowie złożyła się uiszczona przez nich opłata od pozwu – 1.000 zł, koszty wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika – 5.400 zł wraz z opłatą skarbową od pełnomocnictwa – 17 zł. Z uwagi na powyższe Sąd zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 6.417 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

SSO Joanna Cyganek