Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2024 roku

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Daniel Sobociński

Protokolant sądowy Katarzyna Betka

po rozpoznaniu na rozprawie 15 lipca 2024 roku

sprawy z powództwa M. C. (1)

przeciwko pozwanej D. B.

o zapłatę

orzeka:

1.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 122.207,49 zł (sto dwadzieścia dwa tysiące dwieście siedem złotych czterdzieści dziewięć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 13 października 2022 roku do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki 11.485,00 zł (jedenaście tysięcy czterysta osiemdziesiąt pięć) tytułem zwrotu kosztów procesu, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od daty uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty,

4.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa od powódki 1.858,00 zł (tysiąc osiemset pięćdziesiąt osiem) i od pozwanej 12.154,00 (dwanaście tysięcy sto pięćdziesiąt cztery) tytułem zwrotu wynagrodzenia biegłych poniesionego tymczasowo przez Skarb Państwa i części opłaty sądowej od poniesienia której powódka była zwolniona.

Sędzia Daniel Sobociński

Sygn. akt I C 102/21

UZASADNIENIE

5.  Powódka M. C. (1) 4 października 2022 r. wniosła do Sądu Okręgowego w Bydgoszczy powództwo przeciwko pozwanej D. B. o zasądzenie od 150.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia doręczenia pozwanej pozwu do dnia zapłaty i o zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według zestawienia kosztów bądź według norm przepisanych.

6.  W uzasadnieniu wskazano, że powódka wraz z mężem, K. B. (1) w marcu 2021 r. rozpoczęła budowę domu jednorodzinnego na działce należącej do J. B. – wuja K. B. (2) i brata pozwanej. Małżonkowie posiadali rozdzielność majątkową, a koszty budowy pokrywali z majątków osobistych. J. B. w czerwcu 2021 r. przepisał własność nieruchomości na pozwaną – matkę męża powódki. Od dnia 15 września 2021 r. powódka przestała finansować budowę, zaś w grudniu 2021 r. wydany został wyrok rozwodowy w sprawie pomiędzy powódką a K. B. (1). Powódka podnosi, iż zaciągnęła pożyczkę w kwocie 96.573,86 zł, którą w całości przeznaczyła na budowę domu. Ponadto na budowę przeznaczyła swoje oszczędności w kwocie około 40.000 zł oraz bieżące wynagrodzenie za parcę. Strona powodowa wskazała, że we wrześniu 2021 r. dom znajdował się w stanie surowym zamkniętym, a nadto zakupione zostały materiały potrzebne na wykonanie dachu i opłacono robociznę. Powódka szacuje, iż łączna wartość środków przeznaczonych na wybudowanie domu w stanie surowym zamkniętym wynosi około 300.000 zł. Powódka domaga się zasądzenia połowy wartości wybudowanego domu jednorodzinnego. Jako podstawę prawną swojego roszczenia strona powodowa wskazała przepisy o rozliczeniu nadkładów (art. 224 § 1 w zw. z art. 226 § 1 kc), ewentualnie przepisy o bezpodstawnym wzbogaceniu (art. 405 kc).

7.  Postanowieniem z 13 września 2022 r. Sąd zwolnił częściowo powódkę od ponoszenia kosztów sądowych – w zakresie opłaty sądowej od pozwu – ponad kwotę 3.000,00 zł.

8.  W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania. Zdaniem strony pozwanej, powódka nie wykazała w żaden sposób, że dokonała jakichkolwiek zakupów materiałów czy inwestycji w budowę realizowaną na działce pozwanej. Ponadto pozwana zarzuciła, że nie jest w tej sprawie wzbogacona, bowiem nie może w żaden sposób korzystać z przedmiotowego budynku ze względu na inne plany życiowe. Podniosła także, że powódka nie uczestniczyła w finasowaniu budowy, a wszystkie koszty związane z budową pokrywał K. B. (1).

9.  Na dalszym etapie postępowania strony podtrzymywały dotychczas zajęte stanowiska.

10.  Sąd ustalił, iż powódka M. C. (1) i K. B. (1) (syn pozwanej D. B.) poznali się w W., gdzie obydwoje studiowali. 15 sierpnia 2017 r. zawarli związek małżeński. Pomiędzy małżonkami panował ustrój rozdzielności majątkowej, ustanowiony aktem notarialnym z 11 września 2017 r., którego inicjatorem był K. B. (1) i pozwana (k. 167-169). W lipcu 2020 roku powódka wraz z mężem podjęli decyzję o przeprowadzce do Ż., do domu rodzinnego K. B. (1), w którym zamieszkali wspólnie z jego rodziną – m.in. z pozwaną. Obok mieszkał również brat pozwanej J. B.. Przeprowadzka w rodzinne strony męża powódki spowodowana była możliwościami podjęcia przez niego pracy jako lekarza oraz budową domu. Powódka zdecydowała się przeprowadzić z mężem będąc przekonaną, że mieszkanie z pozwaną będzie czasowe, do czasu wybudowania domu, w którym małżonkowie mieli sami zamieszkać i który miał się stać ich wspólną własnością. Powódka miała świadomość, że dom miał być wybudowany na nieruchomości stanowiącej własność J. B.. Zapewniana była, że ostatecznie część nieruchomości na której miał powstać dom zostanie wydzielona i przekazana na własność jej i jej męża. Co do tego nie było sporu pomiędzy małżonkami oraz pozwaną czy J. B.. Powódka wraz z mężem przystąpili do budowy domu, formalnie dokumentacja była wystawiana na J. B., jako właściciela nieruchomości. J. B. faktycznie przeprowadził procedurę wydzielenia działki i na działce nr (...), położonej w miejscowości Ż., rozpoczęto w marcu 2021 roku budowę domu jednorodzinnego, przy czym materiały budowalne zaczęto kupować z wyprzedzeniem. Inwestorem był J. B.. W dniu 2 czerwca 2021 r. J. B. przeniósł własność nieruchomości na pozwaną. Koszty budowy finansowane były przez powódkę oraz K. B. (1). Pozwana nie finansowała budowy. Powódka pracowała zawodowo jako położona jeszcze mieszkając w W., a po przeprowadzce do Ż. podjęła pracę w szpitalu w S.. Posiadała oszczędności, a ponadto w dniu 16 czerwca 2021 r. zawarła z (...) Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W. umowę pożyczki gotówkowej nr (...) na kwotę 96.573,86 zł. Całkowita kwota pożyczki bez kredytowanych kosztów pożyczki wynosiła 73.900 zł. Okres kredytowania wynosił 60 miesięcy. Kwota pożyczki została przeznaczona na pokrycie kosztów budowy. Zakupem materiałów budowlanych i płatnościami za wykonane prace przede wszystkim zajmował się K. B. (1), który dysponował pieniędzmi na ten cel. Płatności były przekazywane przede wszyskim gotówką. Pozwana pomagała powódce w zaciągnięciu pożyczki. Powódka w dalszym ciągu spłaca zobowiązanie wynikające z umowy (k. 44-51). Pozwana darowanej od brata działki nie przekazała na rzecz małżonków, ani na rzecz syna. W dniu 15 września 2021 r. powódka wyprowadziła się z domu rodzinnego męża i przestała uczestniczyć w finansowaniu budowy. Wyrokiem z 21 grudnia 2021 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy X Wydział Cywilny Rodzinny w sprawie sygn. akt X C 2112/21 rozwiązał małżeństwo powódki i K. B. (1) przez rozwód bez orzekania o winie (k. 144).

11.  Wartość nakładów poczynionych do 15 września 2021 r. na budowę nieruchomości położonej w Ż. na działce nr (...) oszacowana dla systemu zleceniowego na kwotę brutto 244.414,98 zł. Kwota ta uwzględnia: prace budowlane (169.825,54 zł brutto), koszt zakupu drewna na więźbę dachową (22.361,53 zł), koszt pokrycia etap 1 według FV nr (...) z 30 czerwca 2021 (20.000 zł brutto), koszt projektu budowlanego (7.000 zł brutto), koszt stali zbrojeniowej według FV nr V (...) (9.772,79 zł brutto), koszt wykonania stropu według umowy nr (...) (15.455,12 zł brutto).

12.  Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dowodu z zeznań powódki – k. 242v-244, 316-317; częściowych zeznań pozwanej – k. 244-244v, częściowych zeznań świadka K. B. (1) – k. 249-251, zeznań świadka J. B. – k. 251-252, zeznań świadka M. C. (2) – k. 309-310v; zeznań świadka C. C. – k. 310v-311; zeznań świadka N. C. – k. 311-312; zeznań świadka W. C. – k. 312-312v; pisemnej opinii sądowej sporządzonej przez biegłego z zakresu budownictwa wraz z załącznikami – 331-447 k., stenogramu rozmowy powódki z K. B. (1) wraz z nagraniem – k. 154-166, 170; pisemnej opinii sądowej sporządzonej przez biegłego z dziedziny szacowania nieruchomości – k. 464-487, opinii uzupełniającej 501-501v i 515-515v oraz przedstawionych w sprawie dowodów z dokumentów, na które składają się: odpis księgi wieczystej – k. 20-40; warunki zabudowy – k. 41; projekty budynku – k. 42-43; umowa pożyczki – k. 44-51; deklaracje podatkowe powódki – k. 52-68; historia rachunku bankowego powódki – k. 69-84; dokumentacja fotograficzna – k. 85-143v; odpis wyroku rozwodowego – k. 144; odpowiedź na pozew rozwodowy – k. 145-153; akt notarialny ustanawiający rozdzielność majątkową – k. 167-169; historii rachunku bankowego K. B. (1) – k. 257-290; deklaracji podatkowych K. B. (1) – k. 291-300;

13.  Sąd uznał za wiarygodne dowody z ww. dokumentów zebranych w sprawie, bowiem strony w żaden sposób nie kwestionowały ich wiarygodności i prawdziwości.

14.  Sąd dał co do zasady wiarę zeznaniom świadków M. C. (2), C. C., W. C. i N. C. co do okoliczności kluczowych dla rozstrzygnięcia. Przy czym zastrzec należy, że świadkowie ci nie byli bezpośrednio zaangażowani w sprawy małżeńskie powódki, jak i nie byli bezpośrednimi świadkami ustaleń stron i męża powódki co do zasad finansowania budowy i rozliczeń małżonków. Informację w tym zakresie czerpali przede wszystkim od powódki. Jednakże wskazali oni jednoznacznie, że powódka pracowała zawodowo, podjęła decyzję o przeprowadzce z mężem w jego rodzinne strony, jak i wiedzieli, że zamierzają wybudować dom i w nim zamieszkać. Sąd uznał za w pełni wiarygodne zeznania powódki, która opisała przebieg małżeńtwa z K. B. (1) i relacji z pozwaną, wskazała źródła dochodów własnych i męża, jak i ponoszone wydatki. Wyjaśniła powody przeprowadzenia się do Ż. oraz kwestie związane z budową domu. Ponadto wyjaśniła powody braku kategorycznych twierdzeń co do poniesionych kosztów budowy do czasu opuszczenia Ż. 15 września 2021 roku. Powódka wskazała, że działała w pełnym zaufaniu do męża, kochała go i nie miała żadnych podejrzeń co do tego, że faktycznie do wybudują i stanie się on ich własnością. Dlatego też godziła się na finansowanie budowy, jak i wzięcie pożyczki na ten cel. Dopiero w wakacje 2021 roku powódka zaczęła krytycznie patrzeć na sytuację i ostatecznie wyprowadziła się z Ż.. Rozmowy z mężem nie doprowadziły do polubownego rozliczenia jej nakładów i zdecydowała się wystąpić z powództwem. Zdaniem Sądu zeznania powódki były szczere, jasne logiczne i konsekwentne i tym samym zasługują na uwzględnienie przy ustalaniu stanu faktycznego. Z kolei twierdzenia pozwanej oraz świadków K. B. (1) i J. B. Sąd uznał za wiarygodne jedynie w części, w której potwierdził je pozostały, uznany za wiarygodny materiał dowodowy, tj. przede wszystkim odnośnie okoliczności dotyczących stanu budowy na dzień 15 września 2021 r.. Pozwana w zeznaniach przyjęła narrację, że nie była zorientowania co do przebiegu budowy domu, finansowania tej inwestycji jak i dochodów powódki i syna. Zeznania te są całkowicie niewiarygodne i sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego i materiałem dowodowym zebranym w sprawie. Zdaniem Sądu pozwana była jedną z głównych inicjatorek, jak nie główną, powrotu syna z żoną z W. i ich zamieszkania w jej domu rodzinnym. Decyzja taka nie zapadłaby bez jej wiedzy i zgody, skoro małżonkowie zamieszkali w jej cześci domu i mieli tam mieszkać do czasu wybudowania domu. Również zgoda pozwanej i jej brata J. B. doprowadziły do tego, że budowa domu ruszyła, bo przecież nieruchomość należała do J. B. i ustalenia w rodzinie były takie, że działka zostanie wydzielona i przekazana małżonkom. Można powiedzieć, że J. B. ze swoich obietnic częściowo się wywiązał, ponieważ faktycznie działkę wydzielił i darował pozwanej, a nie małżonkom. Do tego czasu firmował również budowę swoim nazwiskiem jako inwestor i właściciel działki. Pomagał także w zakupach materiałów i załatwiał formalności. Nie podjąłby się tych działań bez wiedzy i zgody pozwanej. Ponadto Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanej w których zeznała, iż nie uczestniczyła w rozmowach syna K. i powódki odnośnie inwesycji i jej finansowania. Zeznania J. B. zdaniem Sądu zasługują na uwzględnienie. Generalnie świadek unikał odpowiedzi na pytania dotyczące finansowania budowy domu, zasłaniając się niewiedzą, jak i unikał odpowiedzi na pytania związane z rolą powódki w tej inwestycji. Jednakże świadek potwierdził ustalenia co do przyszłości tego domu, że były plany aby dom należał do K. i powódki. Zeznał także, że dobrowolnie wydzielił działkę i przekazał ją małżonkom pod budowę domu. Natomiast zeznania K. B. (1) Sąd uznał za całkowicie niewiarygodne w zakresie istotnym dla sprawy, a mianowicie co do ustaleń w zakresie budowy domu, jego finansowania i dochodów uzyskiwanych przez powódkę i świadka i ich wydatkowaniu. Świadek, który z wykształcenia jest lekarzem po prostu kłamał przed Sądem zeznając, że powódka nie finansowała ze swoich dochodów budowy domu, jak i nie wie na jaki cel wydatkowała pożyczkę oraz na co przeznaczała swoje dochody. Zeznania te były sprzeczne zarówno z zeznaniami powódki, jak i z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Zgodnie z tymi zasadami małżonkowie żyją ze sobą w zaufaniu i wspólnie planują działania, tym bardziej związane z budową domu i finansowaniem tej inwestycji. Sąd nie jest w stanie przyjąć za prawdziwe twierdzenia, że świadek samodzielnie sfinansował budowę wspólnego domu, bez kredytu, kiedy również był początkującym lekarzem na dorobku i mieszkał u matki i nie interesowało go na co dochody przeznacza jego żona. Nieprawdziwe były również zeznania świadka, że dom miał stanowić wyłącznie jego własność. Być może taki był plan świadka i pozwanej, jednak jest mało prawdopodobne, aby powódka o tym wiedziała i to akceptowała. Zdaniem Sądu gdyby tak było to nie zdecydowałaby się przeprowadzić z W. do Ż. i zamieszkać w pokoju u teściowej, czekając aż jej mąż wybuduje swój dom. Sąd przyjmuje wyjaśnienia powódki, że była zakochana w mężu i działała w zaufaniu do niego, ale jest chyba nieprawdopodobne aby mogła być tak naiwna i przystać na takie rozwiązanie. Dlatego też zeznania K. B. (1) i pozwanej w tym zakresie, w którym twierdzili, iż powódka w żaden sposób nie finansowała kosztów budowy oraz że nigdy nie ustalono, aby powódka miała zostać współwłaścicielem nieruchomości sąd uznał za nieprawdziwe. Okolicznością tym wyraźnie zaprzeczała także treść przedstawionego przez powódkę nagrania, zaś strona pozwana na tę okoliczność nie przedstawiła innych dowodów. Należy podkreślić, iż w tym zakresie zeznania pozwanej, jej syna oraz brata były ze sobą całkowicie zgodne, co ocenić można jako taktykę procesową, mającą na celu przedstawienie najistotniejszych dla rozstrzygnięcia kwestii w sposób jak najbardziej korzystny dla strony procesowej. Jeszcze raz należy podkreślić, że w świetle pozostałego zgormadzonego materiału dowodowego trudno jest przyjąć, że powódka łożyłaby na budowę nieruchomości, jeśli nie byłaby zapewniana, że nieruchomość ta będzie w przyszłości jej własnością.

15.  Przy ustalaniu stanu faktycznego Sąd oparł się również na dowodzie z nagrania rozmowy pomiędzy powódką a K. B. (1). Sąd uwzględnił, że K. B. (1) nie był świadomy nagrywania rozmowy przez powódkę. Sąd podzielił jednak pogląd wyrażony w uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 kwietnia 2003 r. (IV CKN 94/01, LEX nr 80244), że nie ma zasadniczych powodów do całkowitej dyskwalifikacji kwestionowanego przez pozwaną dowodu z nagrania rozmowy, nawet jeżeli nagrań tych dokonano bez wiedzy jednego z rozmówców, skoro strona pozwana nie zakwestionowała skutecznie w toku postępowania autentyczności tego materiału. W wyroku z dnia 22 kwietnia 2016 r. wydanym w sprawie II CSK 478/15 Sąd Najwyższy zajął stanowisko, że ograniczenia dopuszczalności wykorzystania nagrania rozmowy, w której uczestniczy nagrywający, wynikać mogą z charakteru zawartych w nim treści, dotyczących sfery prywatności osoby nagrywanej. Dowód taki mogą dyskwalifikować także okoliczności, w jakich nastąpiło nagranie, jeżeli wskazują one jednoznacznie na poważne naruszenie zasad współżycia społecznego, np. przez naganne wykorzystanie trudnego położenia, stanu psychicznego lub psychofizycznego osoby, z którą rozmowa była prowadzona. Wyrażenie przez osoby nagrane zgody na wykorzystanie nagrania w celach dowodowych przed sądem cywilnym usuwa zazwyczaj przeszkodę, jaką stanowi nielegalne pozyskanie nagrania. Brak takiej zgody wymaga przeprowadzenia oceny, czy dowód - ze względu na swoją treść i sposób uzyskania - nie narusza konstytucyjnie gwarantowanego (art. 47 Konstytucji) prawa do prywatności osoby nagranej, a jeżeli tak, to czy naruszenie tego prawa może znaleźć uzasadnienie w potrzebie zapewnienia innej osobie prawa do sprawiedliwego procesu (art. 45 Konstytucji). Podobne stanowisko wynika z poglądów doktryny. Można generalnie stwierdzić, że uznawana na gruncie cywilnego prawa procesowego zasada niedopuszczalności przeprowadzenia dowodów nielegalnych nie ma charakteru generalnego. Nie są objęte powyższą zasadą dowody w postaci nagrań, dokonane osobiście przez uczestników zdarzeń, które są następnie przestawiane sądowi przez te osoby, występujące w charakterze stron. Podkreślono przy tym, że osoby dokonujące takich nagrań, w odróżnieniu od osób trzecich, z uwagi na to, że są uczestnikami procesu komunikacyjnego, nie naruszają przepisów chroniących tajemnicę komunikowania, wyrażoną w art. 49 Konstytucji, natomiast w przypadku innych praw o charakterze bezwzględnym (dóbr osobistych, prawa do prywatności), wolności i praw wynikających z art. 49, 51 Konstytucji, art. 8 EKPCz, brak bezprawności naruszenia tych dóbr wynika z realizacji prawa do sądu. Prawo do sądu określone w art. 45 Konstytucji, jak i przepisy kpc, zezwalają na naruszenie wymienionych dóbr, z uwagi na przedmiot postępowania, który został przedstawiony przez stronę pod osąd sądu i realizację ochrony jej praw podmiotowych w postępowaniu sądowym (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 23 stycznia 2013 r., sygn. akt I ACa 1142/12; wyrok Sąd Apelacyjny w Poznaniu z 10 stycznia 2008 r., sygn. akt I ACa 1057/07). formalnie dopuszczenie dowodu z nagrania przewiduje art. 308 kpc. Sąd nie dopatrzył się w niniejszej sprawie okoliczności, które miałyby przemawiać za takim wpływaniem przez powódkę na rozmowę nagraną przez nią, aby miało to prowadzić do wniosku o dyskwalifikacji tego dowodu pod względem jego wiarygodności. Powódka nie prowokowała i nie sugerowała wypowiedzi, by uzyskać odpowiedzi stawiające stronę pozwaną w złym świetle. Sąd zaznacza również, że nie oparł się tylko na dowodzie z nagrania, ale przeprowadził również dowody z zeznań powódki oraz świadków, które pozwoliły na rzetelną oceną dowodu z nagrania rozmowy. Zaznaczyć należy również, że pełnomocnik pozwanego nie kwestionował samej treści nagrania, a jedynie wnosił o oddalenie wniosku o przeprowadzenie dowodu z nagrania, jako dowodu niedopuszczalnego, tak więc Sąd uznał nagranie za autentyczne. Z tych przyczyn Sąd przeprowadził dowodów z nagrania, który potwierdził, że małżonkowie wspólnie budowali dom, a powódka niezaprzeczalnie brała udział w finansowaniu kosztów budowy i w tym celu wzięła pożyczkę. Jednocześnie faktycznie z nagrania wynika także, że świadek K. B. (1) składając zeznania przed Sądem w tym zakresie kłamał.

16.  Ze względu na okoliczności sprawy konieczne stało się zasięgnięcie przez Sąd wiadomości specjalnych. Oceniając opinie biegłego z zakresu budownictwa oraz z zakresu szacowania nieruchomości, Sąd miał na uwadze, że zostały one sporządzone przez osoby o stosownej wiedzy i doświadczeniu zawodowym, w kwestiach dla sprawy istotnych, a wymagających wiadomości specjalnych. Biegli wskazali przyjętą metodykę wyliczeń. Treść opinii nie budziła wątpliwości Sądu, albowiem sporządzone zostały w sposób jasny, klarowny, logiczny, zgodnie z postanowieniem Sądu. Ponadto nosiły cechy fachowości i rzetelności. Opinie sporządzone zostały na podstawie analizy akt sprawy, dokumentacji budowlanej oraz wizji lokalnej. Z wydanej opinii z zakresu budownictwa wynika wartość nakładów poczynionych do 15 września 2021 r. na budowę przedmiotowej nieruchomości, na podstawie czego Sąd określił kwotę należną powódce tytułem poniesionych nakładów. Na późniejszym etapie wyrokowania Sąd stwierdził, że zasadne jest zastosowanie w przedmiotowej sprawie przepisów o rozliczeniu nakładów. Z tego względu wnioski z opinii biegłego z zakresu szacowania nieruchomości okazały się częściowo nieprzydatne dla rozstrzygnięcia. Opinia potwierdziła jedynie, że poczynione nakłady zwiększyły wartość przedmiotowej nieruchomości.

17.  W stanie faktycznym sprawy zdaniem Sądu doszło do zawarcia ustnej umowy mocą której J. B. użyczył powódce i K. B. (1) działki w celu wybudowania na niej domu. Umowa była motywowana względami rodzinnymi, w tym wzajemnymi rozliczeniami J. B. z pozwaną. Zgodnie z art. 710 kc, przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. J. ustna umowa nie przewidywała sposobu rozliczenia stron, ponieważ uzgodnione było, że działka zostanie przekazana na rzecz małżonków. Nakłady na działce powstały za zgodą ówczesnego właściciela, ponieważ działka została przekazana właśnie w celu wybudowania domu. Skoro tak to do rozliczenia nakładów zastosowanie będzie miał art. 230 kc i w konsekwencji odpowiednio przepisy art. 226 i 227 kc. Dopiero wówczas, gdy okazałoby się, że umowa stron, ani przepisy regulujące dany stosunek prawny nie przewidują sposobu rozliczenia nakładów, jak również nie ma podstaw do stosowania wprost lub odpowiednio art. 226-227 k.c., zastosowanie znajdzie art. 405 k.c. o bezpodstawnym wzbogaceniu, wobec którego przepisy art. 226-227 k.c. mają charakter szczególny. Tak też wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 28 grudnia 2023 roku w sprawie II CSKP 549/22.

18.  Powództwo okazało się uzasadnione co do zasady. Do rozliczenia nakładów zastosowanie ma przepis art. 230 k.c. i w konsekwencji art. 224 do 226 k.c. czyli przepisy dotyczące roszczeń posiadacza samoistnego i zależnego względem właściciela rzeczy. Osobę budującą na cudzym gruncie za zgodą właściciela, który zobowiązał się przenieść na nią własność nieruchomości należy traktować jak współposiadacza w dobrej wierze, któremu przysługuje prawo żądania zwrotu nakładów na podstawie art. 226 k.c. Zgodnie z treścią przepisu art. 226 § 1 k.c. samoistny posiadacz w dobrej wierze może żądać zwrotu nakładów koniecznych o tyle, o ile nie mają pokrycia w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Zwrotu innych nakładów może żądać o tyle, o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili jej wydania właścicielowi. Jednakże gdy nakłady zostały dokonane po chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, może on żądać zwrotu jedynie nakładów koniecznych. Zdaniem Sądu orzekającego, w niniejszej sprawie zostały spełnione wszystkie przesłanki warunkujące możliwość dochodzenia roszczenia opisanego w art. 226 § 1 k.c. Powódka w dacie czynienia nakładów na nieruchomość była jej posiadaczem samoistnym w dobrej wierze, władała nieruchomością w sposób niczym niezakłócony jak właściciel, traktowała siebie jak właściciela nieruchomości, zasadnie oczekując, że w przyszłości zostanie prawnym jej właścicielem, a stan faktyczny zostanie potwierdzony umową notarialną. Ustalenia te wynikają również z zeznań ówczesnego (...), który potwierdził, że przekazał działkę małżonkom (ewentualnie K. – na etapie powstałego sporu) celem postawienia tam domu, jak i potwierdził, że działka miała zostać im przekazana. Powódka nakładów dokonywała we własnym imieniu i na swoją rzecz, a ponadto we własnym interesie, a nie w interesie właściciela nieruchomości. Czyniła to za zgodą i pełną aprobatą właściciela, będąc w pełni przekonanym o tym, że stanie się właścicielem nieruchomości. Ponadto pozwana pomagała powódce w uzyskaniu środków na finansowanie budowy. Jednocześnie poniesione przez nią nakłady nie znalazły pokrycia w korzyściach, które uzyskała z rzeczy. Co więcej wszystkie nakłady z całą pewnością zwiększają wartość nieruchomości w chwili opuszczenia jej przez powódkę. Powódka domagała się zasądzenia na jej rzecz kwoty z tytułu nakładów, które nie były nakładami koniecznymi lecz nakładami użytkowymi (zob. wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 grudnia 2018 r., sygn. akt IV CSK 493/17). Zgodnie zaś z art. 226 § 1 k.c. zwrotu takich nakładów można żądać o tyle o ile zwiększają wartość rzeczy w chwili wydania właścicielowi. Jeśli zaś chodzi o wysokość zasądzonej kwoty Sąd wspomagał się opinią biegłego z zakresu budownictwa, który metodą kosztową obliczył wartość nakładów poczynionych przez powódkę i jej byłego męża do 15 września 2021 r. na budowę nieruchomości położonej w Ż. na kwotę 244.414,98 zł. W oparciu o opinię biegłego Sąd uznał, że nakłady poczynione na nieruchomość przez powódkę wynosiły połowę powyższej kwoty, tj. 122.207,49 zł. Sąd przyjął za powódką, że obecnie nie jest możliwe precyzyjne określenie wysokości pieniędzy przekazanych na budowę przez poszczególnych małżonków. Pomiędzy posiadaczami samoistnymi istniał ustrój rozdzielności majątkowej i Sąd przyjął, że do 15 września 2021 roku finansowali oni w stopniu równym prowadzoną przez siebie budowę. Niewątpliwie powódka wykazała, że posiadała pieniądze zarówno z bieżących dochodów jak i z pożyczki i wcześniejszych oszczędności, które były przeznaczone na budowę. Jednocześnie pozwana nie wykazała, jakoby to jej syn w 100% od początku sfinansował budowę. Zasadne było żądanie przez powódkę zwrotu połowy wartości nakładów poczynionych przez posiadaczy samoistnych. Pozwana stała się beneficjentem nakładów poniesionych przez powódkę i jej ówczesnego męża, gdyż J. B. darował jej działkę na której wzniesiono dom i jest jej właścicielką do czasu wydania wyroku.

19.  Mając na uwadze powyższe, Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 122.207,49 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od 13 października 2022 roku do dnia zapłaty. O odsetkach Sąd orzekł na podstawie art. 481 kc. zasądzając ustawowe odsetki za opóźnienie od dnia doręczenia pozwanej odpisu pozwu.

20.  W pozostałej części, ponad zasądzoną kwotę, Sąd powództwo oddalił, jako nieuzasadnione i zawyżone (punkt 2 wyroku).

21.  O kosztach postępowania Sąd orzekł w punkcie 3. wyroku na podstawie art. 100 k.p.c., stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu pomiędzy stronami. Powódka wygrała sprawę w 82%, a pozwany w 18%. Koszty postępowania po stronie powódki wyniosły kwotę 15.195,12 zł, na którą składają się uiszczona opłata od pozwu - 3.000,00 zł, oraz wynagrodzenie pełnomocnika zgodnie z przedstawionym spisem kosztów – 12.195,12 zł. Koszty postępowania po stronie pozwanej wyniosły 5.417,00 zł, w tym wynagrodzenie pełnomocnika – 5.400,00 zł oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17,00 zł. Pozwana powinna ponieść koszty postępowania poniesione przez powódkę w kwocie 12.460,00 zł (15.195,12 zł x 82%), zaś powódka powinna pokryć koszty postępowania poniesione przez pozwaną w kwocie 975,00 zł (5.417,00 x 18%). Stosując zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu Sąd zasądził od pozwanej na rzecz powódki 11.485,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, za czas od uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. O odsetkach orzeczono zgodnie z art. 98 § 11 k.p.c

22.  Rozstrzygnięcie o kosztach sądowych Sąd oparł na treści art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 100 k.p.c. i art. 102 k.p.c. Na nie pokryte w sprawie koszty sądowe złożyła się opłata od pozwu w części, w której powódka była zwolniona od jej ponoszenia, tj. w wysokości 4.500 zł, a także wynagrodzenie biegłych w łącznej kwocie 10.322,13 zł. Mając na względzie powyższe okoliczności oraz zasadę stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu, Sąd nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 12.154,00 zł tytułem zwrotu części opłaty sądowej, od której powódka była zwolniona i wynagrodzenia biegłych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa, zaś od powódki na rzecz Skarbu Państwa Sąd nakazał pobrać kwotę 1.858,00 zł tytułem części wynagrodzenia biegłych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sędzia Daniel Sobociński

ZARZĄDZENIE

1.  doręczyć zgodnie z wnioskiem

2.  z apelacją lub za 2 tygodnie

3.  proj. asyst.