Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 stycznia 2023r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny w składzie: Przewodniczący: SSO Agnieszka Dutkiewicz Protokolant: stażysta Sandra Płotka po rozpoznaniu 19 stycznia 2023r. w B. na rozprawie sprawy z powództwa K. J. oraz J. S. przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W. o ustalenie i zapłatę

I zasądza od pozwanego Banku (...) S.A. z siedzibą w W. na rzecz powodów kwotę 145 506,29 zł (sto czterdzieści pięć tysięcy pięćset sześć złotych 29/100) w ten sposób, że:

- na rzecz powoda J. S. kwotę 72 753,15 zł (siedemdziesiąt dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt trzy złote 15/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2021r. do dnia zapłaty,

- na rzecz powódki K. J. kwotę 72 753,14 zł (siedemdziesiąt dwa tysiące siedemset pięćdziesiąt trzy złote 14/100) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2021r. do dnia zapłaty;

II ustala nieistnienie pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy nr (...) zawartej w dniu 18 lipca 2006r.;

III oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV zasądza od pozwanego na rzecz powodów kwoty po 5 917 zł (pięć tysięcy dziewięćset siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku do dnia zapłaty.

SSO Agnieszka Dutkiewicz

Sygn. akt I C 1598/21

UZASADNIENIE

Pozwem skierowanym przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w W., powodowie: K. J. oraz J. S. wnieśli o zasądzenie od pozwanego na rzecz powodów kwoty 145 506,29 zł, w ten sposób, że: na rzecz powoda J. S. kwotę 72 753,15 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 października 2021r. do dnia zapłaty, na rzecz powódki K. J. kwotę 72 753,14 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 października 2021r. do dnia zapłaty. Powodowie domagali się także ustalenia nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy nr (...) zawartej w dniu 18 lipca 2006r.

Powodowie sformułowali także roszczenie ewentualne, które polegało na zasądzeniu od pozwanego na ich rzecz kwoty 40 842,94 zł, w ten sposób, że: na rzecz powoda J. S. kwoty 20 421,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 października 2021r. do dnia zapłaty, na rzecz powódki K. J. kwoty 20 421,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 października 2021r. do dnia zapłaty.

Dodatkowo powodowie domagali się zasądzenia na ich rzecz od pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym dwukrotności kosztów zastępstwa procesowego oraz opłat skarbowych od pełnomocnictw, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia uprawomocnienia wyroku do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż powodowie zawarli z pozwanym umowę o kredyt hipoteczny waloryzowany kursem franka szwajcarskiego. Powodowie wyjaśnili przy tym, że wiążąc się stosunkiem obligacyjnym z pozwanym bankiem, działali jako konsumenci w rozumieniu art. 22 (1) k.c. Powodowie stwierdzili ponadto, że w toku prezentowania im oferty kredytowej, pozwany nie przestawił im rzetelnych informacji pozwalających ocenić rozmiar ryzyka związanego z produktem powiązanym z walutą obcą oraz konsekwencji ekonomicznych zastosowanych w umowie mechanizmów. Pozwany nie przedstawił powodom również symulacji obrazujących możliwe niekorzystne zmiany wysokości rat miesięcznych, w tym w szczególności nie przedstawił im przeliczenia wysokości rat oraz należnego do spłaty kapitału kredytu w przypadku osiągnięcia przez kurs waluty obcej maksymalnych, notowanych historycznie poziomów.

W dalszej kolejności powodowie podkreślili, iż zawarte w treści stosunku kredytowego klauzule indeksacyjne (par. 2 ust. 2, par. 7 ust. 1 umowy oraz par. 8 ust.3, par. 9 ust.4, par. 10 ust. 4 i 5, par. 11 ust. 4 i 5, par. 12 ust.3 oraz par. 13 ust. 4 regulaminu) są abuzywne i czynią całą umowę bezwzględnie nieważną. Ich zdaniem pozwany na etapie przedkontraktowym nie wyjaśnił powodom w sposób zrozumiały i klarowny mechanizmu klauzuli zmiennego oprocentowania, klauzuli indeksacyjnej oraz zmienności kursów walut.

W odpowiedzi na pozew pozwany domagał się oddalenia powództwa w całości oraz zasądzenia solidarnie od powodów na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W ocenie pozwanego kwestionowane przez powodów klauzule umowne zostały indywidualnie uzgodnione. Pozwany stwierdził także, że stosowane przez bank kursy wymiany walut były rynkowe. Podsumowując pozwany podniósł zarzut przedawnienia roszczeń powodów. Swoje stanowisko pozwany szeroko uzasadnił.

W toku rozprawy z dnia 19 stycznia 2023r. powodowie oświadczyli, że znają konsekwencje ustalenia nieważności umowy. /k.358/

W dalszym toku procesu, strony nie zmieniły swoich dotychczas zajmowanych stanowisk w sprawie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powodowie w dniu 13 lipca 2006r. zawarli z pozwanym umowę kredytu hipotecznego nr KH/ (...) indeksowanego kursem franka szwajcarskiego. Na podstawie tego zobowiązania, bank przekazał do dyspozycji powodów kwotę 185.000 zł, która miała zostać przeznaczona na zakup gotowego mieszkania na rynku wtórnym położonym w B. przy ul. (...), o nr KW (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy.

Udzielony powodom kredyt był indeksowany do CHF, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF według Tabeli Kursów Walut Obcych ( (...)) obowiązującej w banku w dniu uruchomienia kredytu lub transzy. Po uruchomieniu kredytu lub pierwszej transzy kredytu bank wysyłał do kredytobiorcy pismo, informujące w wysokości pierwszej raty kredytu, kwocie kredytu w CHF oraz jego równowartości w PLN zgodnie z kursem kupna CHF według (...) obowiązującej w baku w dniu uruchomienia kredytu/ transzy, przy czym zmiany kursów walut w trakcie okresu kredytowania mają wpływ na wysokość kwoty zaciągniętego kredytu oraz raty kapitałowo-odsetkowej. (par. 2 ust. 2 umowy)

Strony zobowiązania umówiły się, że okres związania umową wyniesie 420 miesięcy. Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej. W przypadku kredytu oprocentowanego według zmiennej stopy procentowej kredytobiorca ponosił ryzyko zmian stóp procentowych co oznacza, iż w przypadku wzrostu poziomu stopy referencyjnej wyższe będzie oprocentowanie kredytu i wzrośnie wówczas wysokość miesięcznej raty kapitałowo-odsetkowej. Oprocentowanie kredytu wynosiło 2,77 % w stosunku rocznym, co stanowiło sumę stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF) obowiązującej w dniu sporządzenia umowy oraz marży w wysokości 1.25 p.p. stałej w całym okresie kredytowania. Oprocentowanie kredytu ulegało zmianie w zależności od zmiany stopy referencyjnej LIBOR 3M (CHF).

Kredyt został powodom wypłacony w transzach. Od udzielonego kredytu bank pobierał jednorazową, bezzwrotną prowizję w wysokości 1 850 zł.

Na podstawie łączącej strony umowy, kredytobiorcy byli zobowiązani do spłaty kwoty kredytu w 420 miesięcznych ratach w złotych polskich, z zastosowaniem kursu sprzedaży CHF obowiązującego w dniu płatności raty kredytu, zgodnie z (...) banku Millennium. Spłata kredytu następowała poprzez bezpośrednie potrącanie przez bank należnych mu kwot z rachunku kredytobiorcy w banku.

W paragrafie 8 Regulaminu Kredytowania (…), który stanowił integralną część umowy doprecyzowano, iż w przypadku kredytu w walucie obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku (...) z dnia spłaty (par. 8 ust. 3) W paragrafie 9 ust. 4 Regulaminu wskazano, że w przypadku kredytu w walucie obcej, Bank w następnym dniu po upływie terminu wymagalności kredytu dokonuje przewalutowania całego wymagalnego zadłużenia na PLN, z zastosowaniem aktualnego kursu sprzedaży dewiz określonego w Tabeli Kursów Walut Obcych.

Zgodnie z paragrafem 10 ust. 4 i 5 Regulaminu, strony uzgodniły, iż w przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota wcześniejszej spłaty jest obliczana według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w banku (...) z dnia realizacji, wskazanego przez Kredytobiorcę w dyspozycji o dokonanie wcześniejszej spłaty. Prowizja za wcześniejszą spłatę ustalana była od kwoty wcześniejszej spłaty, przeliczanej według kursu sprzedaży dewiz na podstawie obowiązującej w banku (...) z dnia realizacji wcześniejszej spłaty.

Regulamin przewidywał również możliwość przewalutowania kredytu, które następowało według kursów kupna/ sprzedaży dewiz w przypadku zmiany waluty PLN na walutę obcą/ obcej na PLN. W przypadku zmiany waluty obcej na inną walutę obcą saldo kredytu obliczano na podstawie obowiązującego w banku w dniu złożenia wniosku o przewalutowanie kursów waluty dewiz. (par. 11 ust. 4 i 5 Regulaminu)

Prawnym zabezpieczeniem spłaty kredytu była hipoteka kaucyjna do kwoty 314.500 zł, ustanowiona na kredytowanej nieruchomości oraz cesja praw wynikających z ubezpieczenia tej nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych.

W dniu 22 maja 2006r. powodowie podpisali wystawiony przez bank dokument, w którym zostały zawarte pouczenia o ryzyku zmiany kursów oraz ryzyku zmiany stóp procentowych.

Dowód : umowa kredytu, k. 19-21; Regulamin, k. 22-30v; wstępna ocena zdolności kredytowej, k. 123-124; wniosek o kredyt, k. 129-130; raport kredytowy, k. 132-146v; oświadczenie o ustanowieniu hipoteki, k. 149; załącznik nr 3 do umowy, k. 151-151v; podejmowanie decyzji kredytowej, k. 182-187; cennik, k. 189-191v; Informacja dla wnioskodawców (…), k. 191.

Pismem z dnia 1 października 2021r. powodowie złożyli pozwanemu reklamację domagając się zwrotu nienależnie pobranych od nich środków w związku z nieważnością umowy w wysokości 145 506,29 zł. Pozwany odebrał powyższą korespondencję w dniu 22 października 2021r. i odmówił uwzględnienia reklamacji powodów.

Dowód: reklamacja z dnia 1 października 2021r., k. 31-33; pismo z dnia 18 października 2021r., k. 34-37.

W okresie od 24 sierpnia 2006r. do 24 sierpnia 2021r. powodowie w wykonaniu umowy o kredyt hipoteczny uiścili na rzecz pozwanego banku kwotę 145 506,29 zł. Powodowie nadal spłacają swoje zobowiązanie.

/ okoliczność bezsporna/ a nadto: zaświadczenie, k. 18-46v; zestawienie operacji, k. 204-223.

Umowa zawarta została przez strony z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umownego bez możliwości negocjacji jej treści w zakresie kwestionowanych postanowień. Swoboda wyboru powodów ograniczała się jedynie do możliwości jej zawarcia bądź odmowy zawarcia umowy na warunkach przedstawionych jednostronnie przez pozwany bank. Powodowie zawierając umowę dziali jako konsumenci, ponieważ udzielony im kredyt nie miał związku z jakąkolwiek ich działalnością gospodarczą lub zawodową.

Powodowie zdecydowali się na zawarcie umowy kredytu indeksowanego do CHF ponieważ pracownik pozwanego banku zapewniał ich, że jest to korzystna oferta. Zapewniano ich również w banku, że frank szwajcarski jest stabilny. Powodowie nie mieli wiedzy, w jaki sposób bank tworzy tabele kursowe oraz czym jest spread walutowy.

Dowód: e-protokół rozprawy z dnia 19 stycznia 2023r.., zeznania powodów, k. 360.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie w/w dokumentów złożonych przez strony w toku postępowania, jak również na podstawie pisemnych zeznań świadków: N. S. i A. G. oraz w oparciu o przesłuchania obojga powodów.

Sąd uznał za wiarygodne oraz przydatne dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawy dokumenty zebrane w aktach sprawy albowiem zostały one sporządzone we właściwej formie, przewidzianej dla danego typu dokumentów. Ponadto autentyczność tych dokumentów nie budziła wątpliwości Sądu ani stron postępowania.

Za przydatne dla rozstrzygnięcia uznał Sąd zeznania powodów, albowiem w znacznej części korespondowały one z pozostałem materiałem dowodowym zgromadzonym w aktach sprawy. Powodowie przedstawili okoliczności, w których zaproponowano im zawarcie umowy kredytu hipotecznego waloryzowanego kursem CHF, jak również brak możliwości negocjacji poszczególnych postanowień umownych. Jako konsumenci, a zatem słabsza strona obrotu gospodarczego polegali na zaufaniu pracowników banku, którzy zapewniali ich o korzyści wyboru kredytu waloryzowanego do waluty obcej CHF, jak również o stabilności kursu franka szwajcarskiego.

Zeznania świadków N. S. i A. G. nie były wartościowe dla rozstrzygnięcia tego sporu, albowiem świadkowie albo nie pamiętali powodów, tym bardziej czynności bankowych podejmowanych z ich udziałem, albo w ogóle nie uczestniczyli w zawieraniu umowy z powodami. Z tej przyczyny nie sposób było ustalić na podstawie zeznań tych świadków, czy powodowie byli prawidłowo pouczeni o ryzykach związanych z zawartą umową kredytu.

Z uwagi na jego nieprzydatność dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy, na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 k.p.c., Sąd postanowił pominąć dowód z opinii biegłego zawnioskowany przez strony, albowiem na etapie rozstrzygania o tym dowodzie doszedł do przekonania, że żądanie ewentualne jest bezzasadne, a rozważeniu podlegało jedynie żądanie główne zgłoszone w pozwie. Dowód ten był więc zbędny dla rozpoznania przedmiotowej sprawy. Ustalenie wysokości żądania głównego powodów było natomiast możliwe w oparciu o zaświadczenie wystawione przez pozwany bank. Sąd postanowił również pominąć dowód z opinii biegłego zawnioskowany przez pozwanego. Zaznaczyć bowiem należy, że nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie niemalże w całości.

Powodowie w ramach roszczenia głównego domagali się zasądzenia od pozwanego na rzecz powodów kwoty 145 506,29 zł, w ten sposób, że: na rzecz powoda J. S. kwotę 72 753,15 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 października 2021r. do dnia zapłaty, na rzecz powódki K. J. kwotę 72 753,14 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia19 października 2021r. do dnia zapłaty. Powodowie wnosili także o ustalenie nieistnienia pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy nr (...) zawartej w dniu 18 lipca 2006r.

Powodowie sformułowali także roszczenie ewentualne, które polegało na zasądzeniu od pozwanego na ich rzecz kwoty 40 842,94 zł, w ten sposób, że: na rzecz powoda J. S. kwotę 20 421,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 października 2021r. do dnia zapłaty, na rzecz powódki K. J. kwotę 20 421,47 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 19 października 2021r. do dnia zapłaty.

W pierwszej kolejności Sąd poddał umowę kredytu analizie pod kątem jej ewentualnej nieważności z uwagi na zawarcie w jej treści postanowień niedozwolonych w rozumieniu art. 385 ¹ § 1 k.c., co miało dawać pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy.

Podstawy prawnej wyżej wywiedzionego roszczenia należy upatrywać w przepisie art. 189 k.p.c., zgodnie z którym powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, gdy ma w tym interes prawny. Interes prawny istnieje wówczas, jeżeli sam skutek, jaki wywoła uprawomocnienie się wyroku ustalającego, zapewni powodowi ochronę jego prawnie chronionych interesów, czyli definitywnie zakończy spór istniejący lub prewencyjnie zapobiegnie powstaniu takiego sporu w przyszłości (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 8 lutego 2022r. I ACa 808/21). Interes prawny w wytoczeniu powództwa o ustalenie nieważności zawartej z pozwanym umowy istnieje wówczas, gdy ma miejsce niepewność stosunku prawnego lub prawa, wynikająca z obecnego lub przewidywanego ich naruszenia lub kwestionowania, a więc gdy zachodzi swoista potrzeba ich potwierdzenia, wynikająca z sytuacji prawnej, w jakiej znajduje się powód. Akcentuje się, że powód ma interes prawny w żądaniu ustalenia, jeżeli powództwo o ustalenie istnienia prawa jest jedynym możliwym środkiem jego ochrony. Interes prawny istnieje więc wówczas, gdy powód może uczynić zadość potrzebie ochrony swej sfery prawnej przez samo ustalenie istnienia bądź nieistnienia stosunku prawnego lub prawa. Ocena istnienia interesu prawnego winna uwzględniać, czy wynik postępowania doprowadzi do wyjaśnienia niejasności i wątpliwości, co do danego stosunku prawnego, a także - czy wynik ten definitywnie zakończy spór na wszystkich płaszczyznach tego stosunku lub mu zapobiegnie, a zatem czy sytuacja strony powodowej zostanie jednoznacznie określona i czy wyrok uwzględniający powództwo będzie wystarczający do reaktywowania stanu prawnego. Interes prawny, wyrażający się w osiągnięciu konkretnych skutków prawnych w zakresie usunięcia niepewności sytuacji prawnej powoda, musi zostać poddany analizie przy założeniu uzyskania wyroku pozytywnego oraz przy analizie, czy w razie wydania orzeczenia negatywnego, powód może osiągnąć tożsamy skutek w zakresie ochrony swej sfery prawnej w innej drodze, za pomocą wniesienia powództwa na innej podstawie prawnej.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy Sąd wskazuje, iż powodowie niewątpliwie posiadają interes prawny w ustaleniu nieważności wiążącego ich z bankiem stosunku prawnego. Przede wszystkim podkreślić trzeba, że sporna umowa o kredyt hipoteczny zawiera w swojej treści niedozwolone klauzule indeksacyjne, które rażąco naruszają interes powodów jako konsumentów. Powodowie nadal spłacają swoje zobowiązanie względem pozwanego. Stwierdzenie nieważności umowy przesądzi nie tylko o potencjalnej możliwości domagania się zwrotu już spełnionych świadczeń. Rozstrzyga również w sposób ostateczny o braku obowiązku spełnienia na rzecz banku mających oparcie w treści umowy świadczeń w przyszłości, a więc o zezwoleniu na zaprzestanie spłaty kolejnych rat kredytu.

Przechodząc do dalszych rozważań wskazać należy, że kwestionowane przez powodów postanowienia, a więc: par. 2 ust. 2, par. 7 ust. 1 umowy oraz par. 8 ust.3, par. 9 ust.4, par. 10 ust. 4 i 5, par. 11 ust. 4 i 5, par. 12 ust.3 oraz par. 13 ust. 4 regulaminu, pozostawiały bankowi możliwość jednostronnego kształtowania wysokości zobowiązań powodów, bowiem kurs CHF ustalany był przez bank w oparciu o wskazane przez niego kryteria. Powodowie byli natomiast pozbawieni jakiegokolwiek wpływu na sposób ustalania tego kursu, a faktycznie nie mieli nawet możliwości kontroli prawidłowości ustalania tego kursu według kryteriów banku. Równocześnie bank określając w w/w postanowieniach umowy według jakiego kursu dokonywane będą rozliczenia, stosował zarówno kurs sprzedaży, jak i kurs kupna ustalony w tabelach banku. Metoda ta powodowała, że bank uzyskiwał dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie przez powodów z kredytu, wynikające z różnic kursu sprzedaży i kupna CHF, bowiem kwestionowane postanowienia umowy były tak ukształtowane, aby korzyści z różnicy kursu kupna i sprzedaży podczas spłaty kredytu czerpał bank, a całe ryzyko zwyżki kursu franka ponosili kredytobiorcy, czego im zresztą przy zawarciu umowy w ogóle nie uświadomiono.

Nie budzi przy tym wątpliwości Sądu fakt, że zasadniczą przyczyną wystąpienia przez powodów z pozwem w niniejszej sprawie jest to, iż w okresie po zawarciu umowy nastąpił znaczący wzrost kursu CHF, który spowodował poważny wzrost wysokości ich zobowiązań wobec banku. W tym kontekście dla oceny zasadności żądań powodów miało znaczenie to, czy zostali oni w sposób należyty pouczeni przez pozwany bank o wszystkich ewentualnych konsekwencjach zawarcia umowy waloryzowanej kursem CHF.

W sprawie bezsporne było, że strony zawarły umowę kredytu na kwotę 185.000 zł, która to kwota była indeksowana kursem CHF. Wypłata kredytu nastąpiła w walucie polskiej. Powodowie zgodnie z umową mieli obowiązek spłacać kredyt w 420 miesięcznych równych ratach.

Sąd ustalił również, że przedmiotowa umowa zawarta została z wykorzystaniem przedłożonego przez bank wzorca umowy. Powodowie wyjaśnili w wiarygodny sposób, że nie mieli żadnego wpływu na treść umowy, szczególnie w zakresie jej postanowień, które uznają za abuzywne. Praktycznie swoboda powodów sprowadzała się do możliwości zawarcia lub nie przedmiotowej umowy.

Pozwany nie dopełnił spoczywających na nim obowiązków informacyjnych względem powodów. W oczywisty sposób nie spełnia powyższych wymogów samo poinformowanie kredytobiorców o tym, że dokonali wyboru kredytu w walucie obcej mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami zaciągniętymi w walucie wymienialnej oraz że poniosą ryzyko zmiany kursów walutowych i zmiany stóp procentowych. Strona pozwana nie przedstawiła Sądowi żadnego wartościowego materiału dowodowego, który wskazywałby na to, że przekazała powodom istotne informacje, które pozwalałyby im ocenić rzeczywisty poziom ryzyka związanego z kredytem indeksowanym do franka szwajcarskiego, w tym także oszacować rzeczywisty całkowity koszt tego kredytu. W oczywisty sposób nie można traktować jako wystarczającego pouczenia o wszystkich skutkach ekonomicznych obciążających powodów, przedstawienie im do podpisu dokumentu, którym powodowie oświadczyli, że są świadomi wystąpienia ryzyka kursowego oraz walutowego, a także, że ryzyka te mają wpływ na wysokość zobowiązania powodów. W tym kontekście przedłożenie przez pozwanego oświadczenia o pouczeniu powodów o możliwych do zaistnienia skutków wzrostu kursu franka szwajcarskiego oraz stóp procentowych można jedynie traktować jako formalne ich pouczenie. Nie można natomiast – w oparciu o pozostały materiał dowodowy- stwierdzić, że powodowie faktycznie mieli wiedzę o obciążających ich ryzykach natury ekonomicznej.

Bank nie udzielił informacji, które umożliwiłyby powodom rozeznanie się co do tego, jak duże jest ryzyko wzrostu kursu CHF w relacji do PLN, uwzględniając przy tym wieloletni okres związania stron umową kredytu. Za wystarczające pouczenie w tym zakresie nie sposób także traktować informacji, że kurs franka szwajcarskiego jest stabilny i może wzrosnąć nieznacznie.

Powołane przez powodów klauzule, w rzeczywistości mogą zostać uznane za niedozwolone. Zgodnie z treścią art. 353 ¹ k.c., strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Jednocześnie zgodnie z art. 385 ¹ § 1 k.c., postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny. Nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (art. 385 ¹ § 3 k.c.).

Powodowie wykazali w toku postępowania, że wskazane klauzule nie zostały przez nich uzgodnione z bankiem, a ich rola w procesie zawierania umowy sprowadzała się w zasadzie do podjęcia decyzji o zawarciu lub nie umowy przygotowanej uprzednio przez bank. Jednocześnie powołane przez powodów klauzule mogą uchodzić za niedozwolone, albowiem przyznają wyłącznie bankowi prawo do dowolnego przerzucania odpowiedzialności za ryzyko związane z wzrostem kursu waluty na powodów. Przede wszystkim konstrukcja indeksacji, znajdująca się w umowie powoduje możliwość narzucenia przez bank wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji i wysokości odsetek, a więc głównych świadczeń powodów. Ustalenie ich wysokości wiązało się bowiem z koniecznością odwołania się do kursu walut ustanawianych w wewnętrznej, dowolnej i nieznanej powodom tabeli kursów banku. Takie klauzule już od dawna wskazywane są jako abuzywne z uwagi na nieokreślony i nieobiektywny miernik, podług którego następuje ostatecznie określenie wysokości zobowiązania kredytobiorcy, które jest niemożliwe do przewidzenia i obliczenia w chwili zawarcia umowy (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego 2018 r., I CSK 628/17). Co więcej, nie ma znaczenia dla dokonywanej oceny to, w jaki sposób bank rzeczywiście ustalał kurs w trakcie wykonywania umowy i jaka była relacja kursu banku do kursu rynkowego. Są to okoliczności obojętne na gruncie art. 385 ² k.c., jak również oceny możliwego naruszenia interesów konsumenta. Istotne jest jedynie, że postanowienia umowy dawały przedsiębiorcy nieograniczoną swobodę w wyznaczaniu kursu waluty, a w konsekwencji – wysokości zobowiązań konsumenta.

Dalej wskazać należy, że kwota podlegająca zwrotowi na rzecz banku nie została dostatecznie i ściśle w umowie określona, nie odpowiada ona nominalnie kwocie wykorzystanego kredytu i nie są określone w sposób obiektywny zasady jej ustalenia. Ponadto wskazać należy, że zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu. Oznacza to, że kredytobiorca jest zobowiązany do zwrotu określonej kwoty środków pieniężnych, którą winna wyznaczać kwota kapitału mu udostępnionego i wykorzystanego przez kredytobiorcę. Bank nie może więc żądać zwrotu większej kwoty aniżeli ściśle określonej i oddanej do dyspozycji klienta. Wszelkie zapisy umowne dopuszczające dowolną waloryzację są sprzeczne z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 358 ¹ § 2 i 5 k.c. i rażąco naruszają interesy konsumenta. Kwestionowane przez powodów postanowienia umowy stron pozostawiające wyłącznie bankowi sposób ustalania kursu CHF należy uznać za niedozwolone, gdyż dawały pozwanemu możliwość narzucenia sposobu ustalania wysokości kwoty podlegającej zwrotowi, a w konsekwencji również wysokości rat i odsetek, a więc głównych świadczeń kredytobiorcy.

Zgodnie z art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności – w przypadku umowy o kredyt denominowany lub indeksowany do waluty innej niż waluta polska, szczegółowe zasady określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego w szczególności wyliczana jest kwota kredytu, jego transz i rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu.

Nieprecyzyjne i dowolne odwołanie się do bliżej nieznanej tabeli kursów sporządzanej na wewnętrzne potrzeby przez bank narusza wskazany przepis. Szczególnie istotne jest to, że strona powodowa nie wiedziała i nie mogła wiedzieć według jakiego kursu ostatecznie zostanie przeliczona ich rata, z każdym kolejnym miesiącem powodowie nie wiedzieli więc w praktyce ile wynosi rata, którą zobowiązani są uiścić. Naruszenie więc przez bank art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe jest oczywiste. Ze względu na wyeliminowanie abuzywnych klauzul waloryzacyjnych z umowy, sprzeczność umowy z przepisem art. 69 ust. 2 pkt 4a ustawy Prawo bankowe tylko się pogłębia, albowiem brak jest wówczas jakiegokolwiek obiektywnego miernika według którego można przeliczyć kurs walut. Powoduje to w efekcie nieważność całej umowy kredytowej – zgodnie z treścią art. 58 k.c. Dodać ponadto trzeba, że umowę należy ocenić jako sprzeczną z zasadami współżycia społecznego i dobrymi obyczajami także i z tej przyczyny, że nawet, gdyby za rzeczywistą przyczynę wytoczenia powództwa uznać nie tyle skutki tzw. spreadu, co sam fakt znacznego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, w dniu zawarcia umowy powodowie obejmowali swoją świadomością możliwość kilkuprocentowej zwyżki i jej skutki. Taka świadomość ryzyka nie obejmuje, w ocenie Sądu, świadomego ryzyka uwolnienia kursu waluty przez kraj emisji i w efekcie zwyżki kursu o 100%. To na pracownikach banku, jako profesjonalistach, spoczywa obowiązek wyczerpującego wyjaśnienia konsumentowi skutków takich zdarzeń, istoty gwarantowania waluty przez kraj emisji i możliwych skutków jej uwolnienia, w celu uzyskania pełnego obrazu ryzyka i możliwości jego rozważenia. Ponadto, o sprzeczności umowy z zasadami współżycia społecznego, w powiązaniu z powyższymi rozważaniami, świadczy także fakt, że w przypadku tak znacznego, niemożliwego do przewidzenia wzrostu kursu waluty, cały ciężar tego zdarzenia został przerzucony na kredytobiorcę. Bank natomiast, który wypłacił powodom kredyt w złotych polskich, a następnie tylko deklarował fakt konieczności zakupu waluty obcej, ale nie wykazał, aby za pobierane od powodów raty rzeczywiście po tym rosnącym kursie ją nabywał, pozyskiwał do swojej dyspozycji środki znacznie wyższe, niż zaangażował, w związku z niemal podwojonym kursem franka szwajcarskiego – tak dalece niewspółmierne do środków wydatkowanych i rozsądnych zysków, że skutek ten czyni ważność umowy niemożliwą do obrony.

Z uwagi na uznanie przez Sąd abuzywności klauzul waloryzacyjnych, konieczne stało się dokonanie analizy ewentualnych skutków prawnych, do których prowadziłoby wyeliminowanie ich z umowy stron. Zgodnie z treścią art. 385 ¹ § 1 zd. pierwsze k.c., postanowienia te nie wiązałyby powodów i to od momentu zawarcia umowy kredytowej. Powyższe rozstrzygnięcie powoduje, że postanowienia te stają się bezskuteczne wobec powodów, lecz jednocześnie powoduje to powstanie pewnego rodzaju „luki” w stosunku prawnym. W związku z tym powstaje problem możliwości uzupełnienia umowy innymi postanowieniami. Z bogatego dorobku orzeczniczego TSUE wynika, że nic nie stoi na przeszkodzie temu, by sąd krajowy zastąpił nieuczciwe postanowienie umowne przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym (por. m.in. wyrok z dnia 30 kwietnia 2014 r., sygn. akt C-26/13). Jednakże w orzecznictwie sądów krajowych wielokrotnie potwierdzano, że w polskim porządku prawnym nie istnieją przepisy o charakterze deklaratywnym, którymi można by w ten sposób „zapełnić” niejako powstałe braki w umowie. W ocenie Sądu utrzymanie umowy w pozostałym zakresie (tzw. „odfrankowienie” kredytu), o co w swoim roszczeniu ewentualnym wnieśli powodowie, również nie jest możliwe, albowiem uczyniłoby to umowę niemożliwą do wykonania. Na marginesie wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem TSUE z dnia 3 października 2019 r. (w sprawie C-260-18), sąd krajowy nie jest również władny- wbrew twierdzeniom pozwanego- uzupełniać powstałej wobec uznania za bezskuteczne niektórych z postanowień umowy luki poprzez odwołanie się do kursu średniego NBP.

W tym miejscu warto również zwrócić uwagę na najnowsze orzeczenie TSUE z 8 września 2022r. wydane w sprawach połączonych C-80/21 do C-82/21. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził bowiem, iż przysługująca sądowi krajowemu wyjątkowa możliwość zastąpienia nieuczciwego warunku umownego przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym jest ograniczona do przypadków, w których usunięcie tego nieuczciwego warunku umownego zobowiązywałoby ów sąd do unieważnienia danej umowy w całości, narażając tym samym konsumenta na szczególnie szkodliwe skutki. Tymczasem w sytuacji, gdy konsument został poinformowany o konsekwencjach związanych z całkowitym unieważnieniem umowy i wraził zgodę na takie unieważnienie, nie wydaje się, aby została spełniona przesłanka, zgodnie z którą unieważnienie całej umowy naraziłoby go na szczególnie szkodliwe konsekwencje. W rezultacie dyrektywa w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, nie zezwala więc na zastosowanie orzecznictwa krajowego, zgodnie z którym sąd krajowy może, po stwierdzeniu nieważności nieuczciwego warunku znajdującego się w umowie konsumenckiej, które pociąga za sobą nieważność tej umowy w całości, zastąpić warunek umowny, którego nieważność została stwierdzona, przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym, jeśli konsument sprzeciwia się takiemu rozwiązaniu.

Skoro więc powodowie będąc świadomi skutków unieważnienia umowy, podtrzymali swoje żądanie w tym zakresie, nie godząc się jednocześnie na jakiekolwiek inne rozwiązanie sporu, to Sąd orzekający w tej sprawie nie ma kompetencji i możliwości zastąpienia nieuczciwego postanowienia umownego dotyczącego kursu wymiany walut przepisem dyspozytywnym prawa krajowego.

Mając powyższe okoliczności na względzie Sąd doszedł do przekonania, że przywołane przez stronę powodową klauzule w rzeczywistości są abuzywne, bezskuteczne i nie wiążą powodów, umowa jako sprzeczna z przepisami prawa jest nieważna na podstawie art. 58 k.c., a bez wyeliminowanych postanowień jej wykonanie nie jest możliwe.

Jednocześnie z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r. podjętej w składzie 7-osobowym wynika, że roszczenia kredytobiorców i banków nie uległy przedawnieniu. Dla roszczeń kredytobiorców termin ten rozpoczyna się w momencie, w którym dowiedzieli się oni, albo wykazując się oczekiwanym od nich rozsądkiem, powinni dowiedzieć się o tym, że umowa zawiera niedozwolone postanowienia umowne (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., sygn. akt III CZP 6/21). Na podstawie art. 118 zd. pierwsze k.c., jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. W doktrynie dominuje stanowisko, że kredyt spłacany w ratach jest w istocie świadczeniem jednorazowym, a nie okresowym, bowiem stanowi jedną całość. Żądania powodów o zapłatę opierały się na żądaniu zwrotu świadczenia nienależnego, czyli art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c., w związku z czym, zgodnie z przepisami intertemporalnymi obowiązującymi w dniu zawiązania umowy kredytu, żądanie zwrotu świadczenia nienależnego przedawnia się z upływem lat dziesięciu. W oparciu o stanowisko TSUE wyrażone w wyroku z dnia 22 kwietnia 2021 r. (sygn. C-485/19) bieg przedawnienia roszczeń z tytułu zawartych w umowie klauzul niedozwolonych biegnie od momentu powzięcia wiedzy o nich. Powodowie pismem z dnia 1 października 2021r. złożyli pozwanemu reklamację. Należało zatem przyjąć, że dopiero od tego momentu powzięli oni wiedzę o istnieniu w umowie klauzul abuzywnych.

Mając na uwadze wszystkie przytoczone okoliczności, Sąd na podstawie art. art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. i art. 58 k.c. zasądził od pozwanego na rzecz powodów kwotę 145 506,29 zł w ten sposób, że:

- na rzecz powoda J. S. kwotę 72 753,15 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2021r. do dnia zapłaty,

- na rzecz powódki K. J. kwotę 72 753,14 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 22 listopada 2021r. do dnia zapłaty (punkt I sentencji wyroku)

W punkcie II sentencji wyroku Sąd działając na podstawie art. 189 k.p.c. w zw. z art. 58 k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe w zw. z art. 385 ¹ § 1 k.c. ustalił nieistnienie pomiędzy stronami stosunku prawnego kredytu wynikającego z umowy nr (...) zawartej w dniu 18 lipca 2006r.

W punkcie III sentencji wyroku Sąd oddalił roszczenie powodów w zakresie odsetek ustawowych od kwot zasądzonych w punkcie I wyroku za okres od dnia 19.10.2021 r. do 21.11.2021 r., uznając, że pozwany pozostawał w opóźnieniu w zapłacie tego świadczenia dopiero od 22 listopada 2021r. a więc po upływie 30 dni od dnia otrzymania reklamacji powodów (21 listopada 2021r. to niedziela). Taki właśnie termin powodowie zastrzegli w kierowanym do pozwanego reklamacji. Nie było więc podstaw do zasądzenia odsetek począwszy od dnia następnego po zajęciu przez Bank stanowiska w przedmiocie reklamacji, czego domagali się powodowie.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 100 zd. 2 k.p.c. obciążając przegrywającego niemal w całości pozwanego równowartością poniesionych przez powodów: opłaty od pozwu – 1000 zł, wynagrodzenia profesjonalnego pełnomocnika – 10 800 zł, powiększonego o opłaty skarbowe od pełnomocnictw – 34 zł. Powodowie nie są małżeństwem, więc Sąd zasądził na ich rzecz kwoty po 5 917 zł (11 834:2) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego liczonymi od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty- tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt IV wyroku).

Sąd wskazuje jednocześnie, że wniosek strony powodowej o przyznanie kosztów zastępstwa w podwójnej wysokości nie zasługiwał na uwzględnienie, gdyż wkład pracy radcy prawnego w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie nie uzasadniał zasądzenia kosztów w podwójnej wysokości, a zasądzona stawka w pełni uwzględniała jego udział w sprawie.

SSO Agnieszka Dutkiewicz