Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 15 marca 2013 roku po rozpoznaniu sprawy z powództwa Miasta B. przeciwko: B. W., R. P. (1), K. P., M. P., D. P., K. P. (2), E. P., Ż. P., R. P. o eksmisję:

1. nakazał pozwanym aby opróżnili, opuścili i wydali powodowi lokal mieszkalny położony w B. przy ul. (...);

2. przyznał pozwanym prawo do lokalu socjalnego i wstrzymał wykonanie opróżnienia lokalu opisanego w punkcie 1 do czasu złożenia pozwanym przez Miasto B. oferty zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego;

3. nie obciążył pozwanych kosztami procesu;

4. przyznał ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy na rzecz r.pr. K. K. (1) kwotę 292,20 zł tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanym B. W. i M. P. z urzędu.

W pozwie z dnia 28 czerwca 2012 r. Miasto B. wniosło o nakazanie pozwanym B. W., M. P., D. P., a także małoletnim pozwanym: K. P. (2), E. P., Ż. P. i R. P. reprezentowanym przez matkę B. W., aby opróżniły ze wszystkich rzeczy do nich należących, opuściły i wydały powodowi lokal mieszkalny nr (...) położony przy ul. (...) w B., zamieszczenie w wyroku stwierdzenia, że pozwane dokonały zajęcia opróżnionego lokalu bez tytułu prawnego oraz zasądzenie na jego rzecz od pozwanych kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że pozwane zajęły bezprawnie lokal będący jego własnością po śmierci najemcy J. G. - babci pozwanej B. W.. Pozwana B. W. niezwłocznie po śmierci J. G. podjęła starania o zawarcie z powodem umowy najmu, ale z uwagi na niepowodzenie tych starań, wytoczyła powództwo o ustalenie wstąpienia przez nią w stosunek najmu po swojej babci, które zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt I C 1272/08. Powód dodał, że pozwane nadal zajmują powyższy lokal i że na dzień 31 maja 2012 r. zadłużenie pozwanych z tego tytułu wynosiło 19.404,64 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwana B. W. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na rzecz pozwanej od powoda kosztów procesu, a ponadto orzeczenie o uprawnieniu pozwanej do lokalu socjalnego. Podniosła, że pozwana jest w trudnej sytuacji materialnej, jest osobą bezrobotną oraz ma na wychowaniu sześcioro dzieci, w tym czworo niepełnoletnich. Zdaniem pozwanej powód nie powinien czynić ze swojego prawa użytku sprzecznego ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem tego prawa i zasadami współżycia społecznego, dlatego wniosła o oddaleniu powództwa, ewentualnie orzeczenie o uprawnieniu pozwanej do otrzymania lokalu socjalnego.

Na rozprawie w dniu 30 stycznia pełnomocnik pozwanej M. P. ustanowiony z urzędu wniósł w jej imieniu tak samo, jak w imieniu B. W..

Na tej rozprawie Sąd wezwał do udziału w sprawie jako pozwanych małoletniego R. P. (1) syna M. P. i małoletniego K. P. syna D. P.

Przedstawiciele ustawowi małoletnich pozwanych wnosili jak pozwana B. W..

W dalszym toku procesu strony podtrzymywały swoje stanowiska.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

J. G. - babcia pozwanej B. W. (P.) -zajmowała jako najemca lokal mieszkalny (...) przy ul. (...) w B. będący własnością powodowego miasta. Okoliczności bezsporne.

Po śmierci J. G. pozwana B. W. zajęła wraz z małoletnimi wówczas córkami, bez tytułu prawnego powyższy lokal. Pozwana wytoczyła powództwo o ustalenie wstąpienia przez nią w stosunek najmu po zmarłej babci, które zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy w sprawie o sygn. akt I C 1272/08. Okoliczności bezsporne.

Pozwana B. W. zamieszkuje w lokalu nr przy ulicy (...) z sześciorgiem dziećmi oraz dwójką wnucząt. Czworo z dzieci B. W. -tj. pozwane K. P. (2), E. P. Ż. P. oraz R. P. (2) są małoletnie. Wyłączną opiekę nad nimi sprawuje pozwana B. W.. Trójka z nich tj. K., E., Ż. oraz pełnoletnia D. mają orzeczone stopnie niepełnosprawności umysłowej w stopniu lekkim. Rodzina utrzymuje się z alimentów i zasiłków rodzinnych, które łącznie wynoszą 1 300 zł. Pozwana B. W. jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku. Choruje na żylaki, woreczek żółciowy, serce i ma nerwicę. Pozwana M. P. nie pracuje. Uczy się zaocznie w liceum ogólnokształcącym. Wychowuje dziecko w wieku trzech miesięcy - R. P. (1). Utrzymuje się z alimentów w kwocie 350 zł i z tego, co dostaje na dziecko. Pozwana D. P. ma 19 lat. Ma orzeczoną niepełnosprawność umysłową w stopniu lekkim. Jest chora na nerwicę i serce. Mieszka w powyższym lokalu wraz z małoletnim synem -pozwanym K. P., który ma rok i trzy miesiące. Utrzymuje się z alimentów i z tego, co dostaje na dziecko. Uczy się ona dziennie w szkole specjalnej -szkole zawodowej nr 5, w zawodzie fryzjera. Pozwany K. P. choruje na przepuklinę. Niepełnosprawność pozwanych dzieci B. W. sprawia, że wymagają one szczególnej opieki i nauczania.

Sąd Rejonowy dokonał ustaleń faktycznych na podstawie dokumentów prywatnych przedłożonych przez strony oraz zeznań pozwanych. Strony nie negowały autentyczności przedłożonych w sprawie dokumentów, z racji czego Sąd uznał je za wiarygodne.

Sąd dał wiarę zeznaniom pozwanej B. W., M. P. i D. P., albowiem były one szczere, spontaniczne i zgodne z przedłożonym w sprawie dokumentami.

Przechodząc do merytorycznego rozpoznania sprawy Sąd pierwszej instancji zważył, że spór między stronami dotyczył po pierwsze istnienia po stronie pozwanych obowiązku opuszczenia i wydania powodowi lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w B., a nadto żądania powoda, aby w wyroku eksmisyjnym zaznaczono, iż obowiązek ten wynika z faktu zajęcia przez pozwanych lokalu bez tytułu prawnego. Powód opierał swoje żądanie na podstawie art. 222 §1 k.c., w myśl którego właściciel może żądać od osoby, która włada faktycznie jego rzeczą, ażeby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienie do władania rzeczą, a także art. 25 d ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i zmianie Kodeksu Cywilnego (Dz. U. 2005 nr 31 poz. 266 j.t. ze zm.), stanowiącego, że prawo do pomieszczenia tymczasowego nie przysługuje osobie, która lokal zajęła nie posiadając do niego tytułu prawnego. W oparciu o powyższe przepisy powód żądał wydania mu lokalu i nie przyznawania pozwanym uprawnienia do lokalu socjalnego.

Pozwani powołując się na art. 5 k.c. zarzucali zaś powodowi, że jego roszczenie stanowi nadużycie prawa, domagając się oddalenia powództwa, a przynajmniej orzeczenia o lokalu socjalnym, co uzasadniali swoją sytuacją osobistą, majątkową i zdrowotną.

Sąd Rejonowy zważył, że okoliczność zajęcia przez pozwanych lokalu bez jakiejkolwiek podstawy prawnej nie była sporna między stronami, a nadto wynikała z prawomocnego orzeczenia Sądu oddalającego powództwo B. W. o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu po zmarłej babci. W konsekwencji nie było podstaw do tego, aby nie uwzględnić żądania powoda, dotyczącego opróżnienia przez pozwanych i wydania mu lokalu mieszkalnego objętego sporem. Trudno było również czynić powodowi zarzut, że realizując swoje uprawnienia właścicielskie, poprzez wytoczenie niniejszego powództwa, narusza zasady współżycia (...). W tym stanie rzeczy Sąd orzekł w punkcie 1 wyroku..

Natomiast dalej idące żądanie powoda zmierzające do nieprzyznania pozwanym prawa do lokalu socjalnego stanowiło w ocenie Sądu nadużycie prawa, o jakim mowa w art. 5 k.c. W tym zakresie Sąd zważył, że norma z art. 5 k.c. ma charakter wyjątkowy i można ją stosować wtedy, gdy w inny sposób nie można zabezpieczyć interesu osoby zagrożonej wykonaniem prawa podmiotowego. Decydujące znaczenie dla rozstrzygnięcia, czy w danym przypadku doszło do nadużycia prawa, ma nie tyle odczucie podnoszącego taki zarzut, ale obiektywna ocena stanu faktycznego dokonana przez Sąd uzasadniona faktem zachodzenia w danym wypadku okoliczności rażących i wyjątkowych.

Uwzględniając powyższe Sąd wskazał, że powodem jest Miasto B. - gmina na której z mocy art. 4 ust. 1 i 2 cytowanej wyżej ustawy o ochronie praw lokatorów (...) spoczywa obowiązek nie tylko zaspokajania potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty samorządowej, ale w szczególności gospodarstw domowych o najniższych dochodach, w tym powinność zapewnienia lokali socjalnych i zamiennych. Stosownie do art. 24 tej ustawy, jeśli w świetle zasad współżycia społecznego jest to szczególnie uzasadnione, uprawnienie do lokalu socjalnego można przyznać nawet osobie, która lokal mieszkalny zajęła samowolnie.

W ocenie Sądu strona powodowa formułując swoje roszczenie w niniejszym procesie w ten sposób, że kategorycznie domagała się, aby Sąd zaznaczył w wyroku eksmisyjnym, iż pozwani wprowadzili się do lokalu bez tytułu prawnego, czym w myśl art. 25d ustawy pozbawiłby pozwanych nawet pomieszczenia tymczasowego, straciła z pola widzenia, że to ona właśnie jest w pierwszej kolejności zobligowana do otoczenia opieką socjalną pozwanych, zwłaszcza w zakresie potrzeb mieszkaniowych. Pozwani to matka wychowująca samotnie sześcioro dzieci, aktualnie cztery małoletnie córki, z których trzy są upośledzone umysłowo i dwie dorosłe, uczące się jeszcze córki, wychowujące własne dzieci. Rodzina, jak wykazało postępowanie dowodowe utrzymuje się wyłącznie z alimentów płaconych z funduszu alimentacyjnego i świadczeń rodzinnych. Pozwani borykają się poza tym z problemami zdrowotnymi, niepełnosprawnością umysłową wymagającą, w przypadku uczących się dzieci B. W. szczególnej opieki, nauczania, ale też spokojnych warunków mieszkaniowych.

Poza tym Sąd zważył, że na terenie Miasta B. zasady wynajmowania lokali stanowiących tzw. zasób gminny reguluje uchwała nr XLIII/1329/2001 Rady Miasta B. z dnia 24 października 2001 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu miasta B. (Dziennik Urzędowy Województwa (...) poz. 1804 ze zm.). Zgodnie z jej §7 ust. 1 pkt 5 poza przypadkami wymienionymi w §4 i §5, pierwszeństwo zawarcia umowy najmu lokalu na czas nieoznaczony przysługuje w kolejności osobom znajdującym się w trudnych warunkach materialnych i mieszkaniowych, spełniającym oba te kryteria jednocześnie. W myśl §10 tejże uchwały lokal socjalny przysługuje osobom nie mających zaspokojonych potrzeb mieszkaniowych, które jednocześnie znalazły się w niedostatku (co w przypadku gospodarstwa wieloosobowego oznacza dochód na jednego członka rodziny w wysokości 75 % najniższej emerytury).

W ocenie Sądu nie budziło wątpliwości, że pozwane należy zaliczyć do grona osób, które zgodnie ze wskazanymi wyżej przepisami mogłyby uzyskać tytuł prawny do lokalu socjalnego. Pośrednio przyznał to również powód argumentując w ostatnim słowie, że pozwane mogły przecież od czasu niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia procesu o ustalenie wstąpienia w stosunek najmu, zaspokoić swoje potrzeby mieszkaniowe na drodze administracyjnej, czyli na podstawie przepisów uchwały Rady Miasta, nie zaś przez proces eksmisyjny. Nie kwestionował on tym samym, zdaniem Sądu spełnienia przez pozwanych przesłanek do otrzymania powyższego lokalu socjalnego z uwagi na trudną sytuację materialną i brak tytułu do jakiegokolwiek lokalu mieszkalnego. W konsekwencji Sąd nie widział znaczącej różnicy dla powoda w tej kwestii, skoro bez wyroku sądowego byłby on również zobowiązany do zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych pozwanych.

Poza tym Sąd zwrócił uwagę na kolejny jeszcze aspekt mniejszej sprawy. Zgodnie bowiem z obowiązującym od dnia 16 listopada 2011 r. przepisem art. 25d pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów (...) prawo do tymczasowego pomieszczenia nie przysługuje dłużnikowi, jeżeli z tytułu wykonawczego wynika m.in., że dłużnik dokonał zajęcia opróżnionego lokalu bez tytułu prawnego. Jak wynika z treści obowiązującego od dnia 16 listopada 2011 r. art. 1046 §5 ¹ k.p.c., jeżeli dłużnikowi nie przysługuje prawo do tymczasowego pomieszczenia, komornik usunie dłużnika do noclegowni, schroniska lub innej placówki zapewniającej miejsca noclegowe, wskazanej na wniosek komornika przez gminę właściwą ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu. W takim miejscu jednak przebywanie z małymi dziećmi jest zasadniczo niemożliwe, zaś miejsc w domach samotnej matki brakuje. Zatem istniałoby również realne ryzyko, że dokonując eksmisji małoletnich po zawiadomieniu o powyższym sądu rodzinnego, zostałyby umieszczone w odpowiedniej placówce opiekuńczej. Tym samym rodzina pozwanych, co do której brak jest podstaw, aby ocenić ją jako dysfunkcyjną, a w szczególności wychowujące się w niej dzieci, doznałyby krzywdy rozłąki z matkami niewątpliwie nie dającej się pogodzić z ich dobrem.

Uwzględniając powyższe ponieważ roszczenie eksmisyjne bez orzeczenia o lokalu socjalnym pochodziło od gminy, w części w jakiej się do tego lokalu odnosiło, nie dało się w ocenie Sądu pogodzić z zasadami współżycia społecznego, jako naruszające nie tylko zasadę pomocy najbiedniejszym, prawo niepełnosprawnych do pomocy w ich egzystencji, ale także dobro pozwanej rodziny i wychowujących się w niej dzieci.

W konsekwencji Sąd uwzględnił żądanie powoda dotyczące eksmisji pozwanych, jednakże dokonał jego ograniczenia w ten sposób, że wstrzymał jej wykonanie do czasu zapewnienia pozwanym przez powoda lokalu socjalnego. Sąd wydając orzeczenie o takiej treści nie uwzględniał żadnego „roszczenia" pozwanych, gdyż art. 5 k.c. nie jest samodzielnym źródłem jakichkolwiek roszczeń, lecz wyłącznie ich zarzut podniesiony w obronie przeciwko żądaniu pozwu, uznając że w części stanowi ono nadużycie prawa. Poza tym zdaniem Sądu, gdyby przyjąć, iż nie było możliwe ustalenie w niniejszym procesie uprawnienia pozwanych do lokalu socjalnego na podstawie cytowanych wyżej przepisów, to za taką podstawę można by ewentualnie uznać cytowany już wyżej przepis art. 24 ustawy o ochronie praw lokatorów(...), wskazując na pogląd o dopuszczalności stosowania tego przepisu dla osób niebędących lokatorami wyrażony przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 grudnia 2011 r., w sprawie o sygn. akt II Ca 652/11 (niepublikowanym).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Rejonowy zgodnie z art. 5 k.c. Sąd orzekł jak w punkcie 2 wyroku.

Na podstawie przepisu art. 102 k.p.c. Sąd odstąpił od obciążania pozwanych obowiązkiem zwrotu kosztów procesu powodowi, uznając, że w sprawie zachodzą wyjątkowe okoliczności w postaci bardzo trudnej sytuacji majątkowej i rodzinnej pozwanych, z których część jest małoletnia be jakichkolwiek dochodów, w sytuacji gdy powód korzysta w sprawach o eksmisję ze stałej obsługi prawnej reprezentującego go pełnomocnika. W tym stanie rzeczy obciążanie pozwanych kosztami procesu, które stanowić będą ich dług, gdy wejdą oni w dorosłe życie, nie byłoby słuszne i sprawiedliwe.

Sąd jednocześnie przyznał od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy radcy prawnemu zastępującemu z urzędu dwoje pozwanych wynagrodzenie zgodnie z §2 ust. 1-3, §9 pkt 1 i §15 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163 z 2002 r., poz. 1349 ze zm.).

Wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy zaskarżył apelacją powód w punkcie 2, zarzucając :

- naruszenie prawa materialnego – art. 17 i art. 24 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz. U. Nr 31, poz. 266 z późn. zm.) poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, wyrażające się w uczynieniu z niego ewentualnej podstawy przyznania wszystkim pozwanym uprawnienia do lokalu socjalnego i wstrzymanie tym samym opróżnienia lokalu nr (...) przy ul. (...) w B. mimo braku statusu lokatorów, podczas gdy jest to przepis adresowany nie do sądu lecz do gminy w sytuacji gdy uprzednio został już wydany wyrok eksmisyjny, a ponadto samowolne zajęcie mieszkania winno skutkować niestosowaniem wobec pozwanych art. 14 ustawy oraz wskazania w wyroku przyczyn z powodu których nastąpiło opróżnienie lokalu;

- naruszenie prawa materialnego, art. 5 k.c. w postaci uznania, że roszczenie powoda znajdujące swe oparcie w treści art. 16 wskazanej ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. stanowi rzekome nadużycie prawa, podczas gdy ma ono oparcie ustawowe zaś sami pozwani
zajęli lokal i przebywają w nim bezprawnie, nie opuszczając go pomimo licznych monitów zarządcy i wyroku sądu potwierdzającego brak ich uprawnień do lokalu, czym naruszają zasadę czystych rąk niezbędną do skutecznego powoływania się na zarzut nadużycia prawa.

Wskazując na powyższe zarzuty powód wnosił o :

1. zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie 2 poprzez orzeczenie, że żadnemu z pozwanych nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego a opróżnienie lokalu następuje z powodu jego zajęcia bez tytułu prawnego (podstawa prawna art. 17 ust.2 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego).

2.zasądzenie solidarnie od pełnoletnich pozwanych na rzecz powódki zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Pozwane B. W. i M. P. w odpowiedzi na apelację wnosiły o jej oddalenie i zasądzenie kosztów procesu.

S ą d O k r ę g o w y z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e :

Apelacja powoda jest zasadna. Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 §1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne. Poczynione przez Są ustalenia faktyczne były bezsporne i nie są przedmiotem zarzutu apelacji.

Przystępując do rozpoznania apelacji Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zwraca uwagę, że zgłoszone w pozwie roszczenie dotyczyło orzeczenia eksmisji pozwanych ze wskazanego lokalu mieszkalnego.

Zgodnie z art. 14 ust. 1. ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jedn. Dz. U. Nr 31, poz. 266 z późn. zm., dalej u.o.p.l.) w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Obowiązek zapewnienia lokalu socjalnego ciąży na gminie właściwej ze względu na miejsce położenia lokalu podlegającego opróżnieniu.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22.4.2005 roku w sprawie II CK 655/04 (publ. Lex nr 148318), Sąd ma obowiązek orzeczenia w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu o uprawnieniu do otrzymania lokalu socjalnego bądź o braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy. Co więcej brak rozstrzygnięcia w przedmiocie uprawnienia do lokalu socjalnego nie pozbawia byłego najemcy (obecnie lokatora) możliwości zaskarżenia wyroku.

Z powyższego wynika, że orzeczenie w przedmiocie przyznania eksmitowanemu pozwanemu uprawnienia do lokalu socjalnego, nie jest wyrazem uwzględnienia, bądź oddalenia roszczenia powoda, skoro Sąd orzeka w tym przedmiocie z urzędu, po uprzednim zbadaniu przesłanek z art. 14, 16, 17 i 24 wskazanej powyżej ustawy.

Uwzględniając powyższe, stanowisko Sądu Rejonowego, który kierując się przesłankami z art. 5 k.c. nie uwzględnił roszczenia powoda o orzeczenie, że pozwanym nie przysługuje uprawnienie do lokalu socjalnego, pozostaje w sprzeczności z oczywistą treścią art. 14 i nast. u.o.p.l. Natomiast art. 5 k.c. nie może stanowić podstawy samodzielnej roszczeń, w tym wypadku przyznania poza obowiązującymi przepisami prawa do lokalu socjalnego.

Jednocześnie Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że zgodnie z art. 24 u.o.p.l. prawo do lokalu socjalnego nie przysługuje osobie, która samowolnie zajmuje lokal i wobec której sąd nakazał opróżnienie lokalu, chyba że przyznanie lokalu socjalnego byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie uzasadnione.

W tym miejscu Sąd Okręgowy wskazuje na stanowisko wyrażone w uchwale 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 20.5.2005 roku w sprawie III CZP 6/05 (publ. OSNC 2006/1/1), że w wyroku nakazującym opróżnienie lokalu mieszkalnego przez osobę, która samowolnie go zajmuje, sąd nie orzeka co do lokalu socjalnego. Jak podkreślił Sąd Najwyższy art. 24 u.o.p.l. należy odczytywać w powiązaniu z art. 23 ust. 2 w ten sposób, że gmina może zawrzeć umowę najmu lokalu socjalnego także z osobą, która samowolnie zajmuje lokal i wobec której orzeczono opróżnienie lokalu, jeżeli zawarcie tej umowy byłoby w świetle zasad współżycia społecznego szczególnie usprawiedliwione, tak jak przyjął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 15 listopada 2001 r., III CZP 66/01. Za takim rozumieniem art. 24 u.o.p.l. przemawia również brak normatywnego sprzężenia dyspozycji zawartych w tym przepisie i w art. 15 ustawy, który ma charakter procesowy i powinien być stosowany w sprawach o opróżnienie lokalu, w których sąd orzeka na podstawie ustawy o ochronie praw lokatorów, a więc w sprawach objętych jej zakresem podmiotowym. Przepis art. 15 zamieszczony jest w rozdziale 2, bezpośrednio po przepisach traktujących o nakazywaniu przez sąd opróżnienia lokalu (art. 13 i 14), co wskazuje, że ma on zastosowanie do spraw, w których orzeczenia zapadają na podstawie tych przepisów.

Jednocześnie Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że brak orzeczenia o uprawnieniu pozwanych do lokalu socjalnego, z uwagi na wyjątkową sytuację rodzinną i majątkową pozwanych, którzy stanowią jedną rodzinę, w której są osoby małoletnie i niepełnosprawne intelektualnie o bardzo niskich dochodach, w ocenie Sądu Okręgowego wskazuje na konieczność odroczenia wykonania eksmisji, celem umożliwienia pozwanym podjęcia starań o zawarcie z nimi przez Miasto B. umowy najmu lokalu socjalnego na podstawie uchwały nr XLIII/1329/2001 Rady Miasta B. z dnia 24 października 2001 r. w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu miasta B. (Dziennik Urzędowy Województwa (...) poz. 1804 ze zm.).

Zgodnie z §7 ust. 1 pkt 5 wskazanej uchwały poza przypadkami wymienionymi w §4 i §5, pierwszeństwo zawarcia umowy najmu lokalu na czas nieoznaczony przysługuje w kolejności osobom znajdującym się w trudnych warunkach materialnych i mieszkaniowych, spełniającym oba te kryteria jednocześnie. W myśl §10 tejże uchwały lokal socjalny przysługuje osobom nie mających zaspokojonych potrzeb mieszkaniowych, które jednocześnie znalazły się w niedostatku (co w przypadku gospodarstwa wieloosobowego oznacza dochód na jednego członka rodziny w wysokości 75 % najniższej emerytury).

Podjęcie czynności w tym zakresie wymaga jednak inicjatywy ze strony pełnoletnich pozwanych, na co słusznie zwracał uwagę w apelacji pełnomocnik powoda.

W ocenie Sądu Okręgowego odroczenie wykonania eksmisji na okres dwóch lat znajduje uzasadnienie w treści art. 320 k.p.c. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15.10.1998 roku w sprawie I CKN 861/97 (publ. Lex nr 1216214) przepis art. 320 k.p.c. mimo umieszczenia go w kodeksie postępowania cywilnego ma równocześnie cechy normy materialnoprawnej, co pozwalało Sądowi Okręgowemu rozpoznającemu apelację, zastosowanie go z urzędu z uwagi na istniejące w sprawie szczególnie wyjątkowe okoliczności.

Odnosząc się do zarzutu naruszenia art. 17 u.o.p.l., który wyłącza stosowanie art. 14 i 16 m.in., gdy zajęcie lokalu nastąpiło bez tytułu prawnego, Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że obecne brzmienie tego przepisu obowiązuje od dnia 16.11.2011 roku (Dz. U. z 2011 roku, nr 1224, poz. 1342), a samowolne zajęcie przez pozwanych lokalu nastąpiło przed tą datą. Ponieważ jest to przepis prawa materialnego, dlatego nie znajduje zastosowania w rozpoznanej sprawie. ( art. 3 k.c.)

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy zmienił punkt 2 zaskarżonego wyroku w całości w ten sposób, że orzekł o odroczeniu wykonania wskazanego w punkcie 1 wyroku obowiązku na okres 2 lat od uprawomocnienia wyroku (art. 386 §1 k.p.c.)

Na podstawie art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy odstąpił od obciążania pozwanych kosztami procesu na rzecz powoda w drugiej instancji, podzielając ocenę Sądu Rejonowego zaistnienia wyjątkowych okoliczności, z uwagi na bardzo trudną sytuację rodzinną i majątkową pozwanych, z których część jest niepełnoletnich i niepełnosprawnych intelektualnie.

Jednocześnie zgodnie z art. 108 §1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. Sąd Okręgowy przyznał pełnomocnikowi dwojga pozwanych ustanowionemu z urzędu zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanym w postępowaniu apelacyjnym w wysokości 110,70 zł według 50% stawki minimalnej wynagrodzenia radcy prawnego zastępującego pozwanych w tym postępowaniu powiększonej o podatek VAT. (§§ 15 i 16 w zw. z §12 ust.1 pkt 1 i §6 pkt 2w zw. z §2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349 ze zm.).