Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powódka S. K. w pozwie przeciwko (...) Zakładowi (...) w W. wniosła o zapłatę kwoty 40.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 9.01.2012 r. do dnia zapłaty tytułem zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 § I kc oraz o przyznanie kosztów postępowania. W uzasadnieniu wskazano, że 14 sierpnia 2005 r. w wyniku wypadku komunikacyjnego śmierć poniosła M. M., córka powódki. Sprawca ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym towarzystwie ubezpieczeń został prawomocnie skazany za przestępstwo z art. 177 § 2 kk. Powódka wskazała, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych i uzasadniać przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc. i powołała się na orzecznictwo dotyczące tej kwestii. Podkreśliła, że podstawa dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przed 3.08.2008 r., to jest przed wprowadzeniem przepisu art. 446 § 4 kc stanowi art. 448 kc. Powódka wskazała, że więź łącząca ją z córką była niezwykle silna. Powódka mieszkała razem ze zmarłą córką, pomagała jej w wychowywaniu dzieci. Spędzały razem dużo czasu, miały bardzo dobre relacje, a obecnie powódce bardzo brakuje córki. Powódka do dziś nie może pogodzić się ze śmiercią córki. Powódka wskazała, że odsetek domaga się od 9 stycznia 2012 r., gdyż rozstrzygnięcie o zadośćuczynieniu ma charakter deklaratoryjny.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu. Pozwany zakwestionował żądanie pozwu co do zasady oraz wysokości. Wskazał, że zgodnie z art. 34 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych jedynymi dobrami osobistymi podlegającymi kompensacie są zdrowie i życie, powinien być interpretowany ściśle. Pozwany wskazał też, że przepis art. 448 kc w zw. z art. 24 kc daje podstawę żądania zadośćuczynienia jedynie osobie przeciwko której był skierowany czyn niedozwolony. Delikt był skierowany przeciwko córce powódki, nie zaś przeciwko powódce. Pozwany wskazał, że przepis art. 446 § 4 kc wprowadzony w 2008 r. ma zastosowanie do stanów faktycznych po dniu wejścia w życie tego przepisu, a
zatem nie może stanowić podstawy żądania powódki. Pozwany wskazał, że

1

wprowadzenie tego przepisu stanowiło uzupełnienie luki w prawie.

Wyrokiem z dnia 7 maja 2013 roku, o sygn. akt I C 3030/12, Sąd Rejonowy w Bydgoszczy I Wydział Cywilny - zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 40.000 złotych z odsetkami ustawowymi od dnia 7 maja 2013 roku do dnia zapłaty (pkt 1), oddalił powództwo w pozostałej części (pkt 2), zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 4.717,30 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3) i nakazał zwrócić powódce ze Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 299,70 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki (pkt 4).

Sąd rejonowy rozpoznający niniejszą sprawę w I instancji, oparł swoje rozstrzygnięcie w przedmiotowej sprawie, na następujących ustaleniach faktycznych:

W dniu 14 sierpnia 2005 r. w B. kierujący motocyklem J. M. w wyniku niezachowania należytej ostrożności na łuku drogi zjechał z jezdni na lewe pobocze i uderzył w drzewo. Na skutek doznanych w tym wypadku obrażeń zmarła pasażerka motocykla M. M., córka S. K..

Sprawca został uznany winnym popełnienia przestępstwa z art. 177 § 2 kk wyrokiem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 18.01.2006 r., IV K 1098/05.

Pojazd sprawcy w chwili zdarzenia był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody spowodowane ruchem pojazdów w (...) S.A. w W..

Powódka S. K. miała dwie córki, młodszą z nich była M. M.. Powódka mieszkała z tą córką do czasu, kiedy M. M. zamieszkała z mężem w T.. Następnie w 1999 r. powódka z mężem sprzedali swoje mieszkanie i wzięli kredyt na domek na wsi, żeby mieszkać z tą córką i jej rodziną. Powódka prowadziła z córką wspólne gospodarstwo domowe, pomagała jej w wychowywaniu dwójki dzieci. Powódka miała bardzo bliskie relacje z córką, bardzo odczuła jej stratę.

Powódka była silnie emocjonalnie związana z córką. Na skutek śmierci córki powódka przez okres około 6 miesięcy niezwykle silnie odczuwała ból związany ze śmiercią córki, był to smutek, przygnębienie, żal, lęk, poddawanie się wspomnieniom, trudność do zmobilizowaniu się do konstruktywnego działania, zaburzenia snu, chroniczne zmęczenie, płaczliwość, brak radości życia. Wskazane odczucia powódki miały negatywny
w pływ na jej funkcjonowanie w rolach społecznych, powódka ograniczyła kontakty z

2

rodziną i znajomymi.

Stan faktyczny Sad ustalił na podstawie niespornych twierdzeń stron, dowodu z przesłuchania powódki oraz opinii biegłej psycholog T. B..

Sąd dał wiarę zeznaniom powódki, która zrelaqonowała swoje odczucia związane ze śmiercią córki M. M.. Silne emocje, ich rodzaj oraz rozmiar potwierdził i określił ich trwanie dowód z opinii biegłej psycholog.

Sąd podzielił opinię biegłej T. B.. Biegła odpowiedziała rzeczowo i wyczerpująco na pytania zawarte w tezie dowodowej i jasno uzasadniła swoją opinię. Wymaga podkreślenia, że żadna ze stron nie wnosiła zastrzeżeń do opinii.

Pozwany pomimo wezwania do złożenia akt szkody, akt tych nie dostarczył. Zgodnie z art. 233 kpc Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Sąd oceni na tej samej podstawie, jakie znaczenie nadać odmowie przedstawienia przez stronę dowodu lub przeszkodom stawianym przez nią w jego przeprowadzeniu wbrew postanowieniu sądu. W ocenie Sądu nieprzedstawienie akt szkody uniemożliwiło zapoznanie się z tokiem postępowania likwidacyjnego i ustaleniami uczynionymi w jego trakcie przez ubezpieczyciela.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd rejonowy zważył, że w niniejszej sprawie nie było sporne, że sprawca wypadku, w wyniku którego zmarła córka powódki, był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody spowodowane ruchem pojazdów u pozwanego ubezpieczyciela. Sporne pozostawało natomiast, czy w związku ze śmiercią córki powódce przysługuje od pozwanego roszczenie o zadośćuczynienie, a jeśli tak, to w jakiej wysokości.

Pozwany zakwestionował samą zasadę roszczenia, a zatem w pierwszej kolejności należy przesądzić, czy powódce jako matce zmarłej przysługuje roszczenie o zadośćuczynienie w sytuacji, gdy było niesporne, że zdarzenie będące źródłem krzywdy miało miejsce przed wprowadzeniem przepisu art. 446 § 4 kc.

Zgodnie z art. 822 kc przez umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zakład ubezpieczeń zobowiązuje się do zapłacenia określonego w umowie odszkodowania za szkody wyrządzone osobom trzecim, względem których odpowiedzialność za szkodę ponosi ubezpieczający albo osoba, na której rzecz została zawarta umowa ubezpieczenia. Zgodnie natomiast z art. 34 ust. I ustawy z dnia 22 maja
2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i

3

Polskim Biurze Ubezpieczycieli (Dz.U. 2003 Nr 124, póz. 1152) z ubezpieczenia OC przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem są zobowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Stosownie zaś do art. 36 ust. I tej ustawy odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem, najwyżej jednak do ustalonej w umowie sumy gwarancyjnej.

Przesłanki do wystąpienia z roszczeniem o zadośćuczynienie pieniężne są w zasadzie analogiczne jak przesłanki dochodzenia naprawienia szkody majątkowej. Zgodnie z art. 415 k.c, zgodnie z którym kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Przesłankami odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 415 k.c. są: bezprawność, wina, powstanie szkody oraz adekwatny związek przyczynowy między szkodą, a zawinionym zachowaniem pozwanego. Szkodą jest także szkoda niemajątkowa na osobie poszkodowanego, określana jako krzywda.

W ocenie Sądu błędne jest stanowisko pozwanego, że dopiero po wprowadzeniu przepisu art. 446 § 4 kc, który mówi o przyznaniu najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę, powstała podstawa prawna dla takich żądań. Sąd podziela pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 października 2010 r., III CZP 76/10 (Biul. SN 2010, nr 10, s. 11, OSNC-ZD 2011, nr B, póz. 142), w której uznał on, że najbliższemu członkowi rodziny zmarłego przysługuje na podstawie art. 448 w związku z art. 24 § I k.c. zadośćuczynienie za doznaną krzywdę, gdy śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r. Sąd Najwyższy wskazał, że art. 446 § 4 k.c. znajduje zastosowanie wyłącznie do sytuacji, w której czyn niedozwolony popełniony został po dniu 3 sierpnia 2008 r. Przepis ten nie uchylił art. 448, jego dodanie było natomiast wyrazem woli ustawodawcy zarówno potwierdzenia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie obowiązujących przed jego wejściem w życie przepisów, jak i ograniczenie kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia do najbliższych członków rodziny. Takie samo stanowisko zostało zaprezentowane w wyrokach Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2010 rv II CSK 248/10 (OSNC-ZD 2011, nr B, póz. 44) oraz z dnia 11 maja 2011 r., I CSK 521/10 (niepubl).

W ocenie I Sądu nie ma podstaw do wykluczenia więzi rodzinnych z katalogu dóbr osobistych objętych ochroną przepisów art. 23 kc i 24 kc. Więzi te stanowią
fundament prawidłowego funkcjonowania rodziny i podlegają ochronie prawnej (art. 18 i 71

4

Konstytucji RP, art. 23 kro). Skoro dobrem osobistym w rozumieniu art. 23 kc jest kult pamięci osoby zmarłej, to może nim być także więź między osobami żyjącymi. Nie ma przeszkód do uznania, że szczególna więź emocjonalna między członkami rodziny pozostaje pod ochroną przewidzianą w art. 23 i 24 kc. Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia z dnia 14 stycznia 2010 r, IV CK 307/09 (nie publ.) uznał wprost, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dóbr osobistych członków rodziny zmarłego i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Należy dodać, że śmierć osoby najbliższej powoduje naruszenie dobra osobistego osoby związanej emocjonalnie ze zmarłym. Krzywdą wyrządzoną zmarłemu jest utrata życia, zaś dla osób mu bliskich jest to naruszenie dobra osobistego przez zerwanie więzi emocjonalnej, szczególnie bliskiej w relacjach rodzinnych. Również zatem osoba dochodząca ochrony na podstawie art. 448 k.c. może być poszkodowana bezpośrednio i dochodzić naprawienia własnej krzywdy, doznanej poprzez naruszenie jej własnego dobra osobistego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2011 r. III CZP 32/11).

Do dóbr osobistych należy zaliczyć taką więź rodzinną, której zerwanie powoduje ból, cierpienie, rodzi poczucie krzywdy. Osoba dochodząca roszczenia na podstawie art. 448 k.c. powinna zatem wykazać istnienie tego rodzaju więzi, stanowiącej jej dobro osobiste podlegające ochronie.

W ocenie Sądu powódka udowodniła istnienie takiej silnej więzi pomiędzy nią a zmarłą córką. Jak zeznała powódka ich relaqe były na tyle silne, że powódka z mężem sprzedali mieszkanie i zakupili dom, w którym zamieszkali z M. M. i jej rodziną. Powódka prowadziła z córką wspólne gospodarstwo domowe, razem pielęgnowały ogród. Powódka pomagała córce w wychowywaniu dzieci, zwłaszcza, że mąż córki pracował za granicą i w Polsce bywał raz na dwa tygodnie. Powódka czuła, że ma oparcie w córce, zawsze mogła na nią liczyć. Powódka podała także, jak dużym ciosem była dla niej śmierć córki, której nikt jej nie zastąpi. Wskazała, że po jej śmierci nastała w jej życiu straszna pustka, brakowało jej codziennych kontaktów z córką, jej obecności. Relaqa powódki dotycząca rozmiaru i czasu trwania bólu po śmierci córki znalazła potwierdzenie w opinii biegłej, która wskazała, że powódka istotne klinicznie nasilenie bólu i innych negatywnych przeżyć trwało przez okres około 6 miesięcy. Te odczucia powódki miały także negatywny wpływ na jej funkqonowanie w społeczeństwie.

W oparciu o powołane przepisy kompensacie podlega doznana krzywda, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny. Przyznanie zadośćuczynienia pieniężnego ma na celu zrekompensować krzywdę

5

za naruszenie prawa do życia w rodzinie i ból spowodowany utratą najbliższej osoby (por. wyrok SA w Lublinie z dnia 7 lipca 2009 r, II AKa 44/09, LEX nr 523973). Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny i tym samym jego wysokość musi przedstawiać ekonomicznie odczuwalną wartość. W ocenie Sądu przy ustalaniu wysokości zadośćuczynienia należy także uwzględnić indywidualne właściwości i subiektywne odczucia osoby pokrzywdzonej (por. SN w wyroku z dnia 19 maja 1998 r., II CKN 756/97, niepubl.).

W ocenie Sądu w świetle powyższych ustaleń nie może budzić wątpliwości, że śmierć córki powódki była dla niej niezwykle silnym ciosem i spowodowała znaczną w rozmiarze krzywdę. Przyznając zadośćuczynienie w wysokości 40.000 zł, a zatem zgodnie z żądaniem pozwu Sąd wziął pod uwagę silną więź powódki ze zmarłą córką, fakt ich długotrwałego wspólnego zamieszkiwania i związane z tym silne uczucie straty u powódki. Sąd wziął także pod uwagę fakt, iż przez okres co najmniej około 6 miesięcy powódka niezwykle silnie odczuwała ból związany ze śmiercią córki, smutek, przygnębienie, żal, lęk, poddawanie się wspomnieniom, trudność do zmobilizowaniu się do konstruktywnego działania, zaburzenia snu, chroniczne zmęczenie, płaczliwość, brak radości życia.

O odsetkach na podstawie art. 481 kc Sąd orzekł od daty wyroku uznając, że dopiero postępowanie dowodowe, w tym opinia biegłej psycholog umożliwiła ustalenie rzeczywistego rozmiaru krzywdy doznanej przez powódkę, a zatem żądanie odsetek już od daty wezwania do zapłaty ubezpieczyciela nie mogło zostać uwzględnione (por wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 21.02.2013 r. ACa 671/12, Lex nr 1294751). 2 tego względu żądanie w części, to jest co do odsetek zostało oddalone.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc w zw. z art. 99 kpc zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu. W ocenie Sądu nie zasługiwał na uwzględnienie wniosek pełnomocnika powódki o przyznanie kosztów zastępstwa procesowego w stawce minimalnej. W ocenie Sądu sprawa niniejsza nie miała szczególnie skomplikowanego charakteru, z uwagi na liczne orzecznictwo przygotowanie pozwu nie mogło wymagać szczególnego nakładu pracy profesjonalnego pełnomocnika. W sprawie odbyły się dwie rozprawy, na których obecny był substytut pełnomocnika sporządzającego pozew, na jednej z nich przesłuchano powódkę. Pełnomocnik powódki poza pozwem nie sporządził żadnego pisma procesowego. Całokształt tych okoliczności prowadzi do wniosku, iż nie są spełnione przesłanki do przyznania wyższego wynagrodzenia. Okoliczności takiej nie może z pewnością stanowić fakt, że pozwany odmówił powódce wypłaty zadośćuczynienia. Koszty jakie poniosła powódka to kwota

6

2.400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika ustalonego w wysokości obliczonej zgodnie z § 2 ust. i i 2 oraz § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, opłata skarbowa od pełnomocnictwa procesowego w kwocie 17 zł oraz opłata sądowa od pozwu w kwocie 2.000 zł.

Powyższy wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 7 maja 2013 roku, o sygn. akt: I C 3030/12, został zaskarżony apelacją wniesioną przez powódkę, która zaskarżyła go częściowo, w punkcie 2 oddalającym powództwo w części i wniosła o jego zmianę poprzez zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki odsetek ustawowych od kwoty 40.000 złotych od dnia 9 stycznia 2012 roku do dnia 6 maja 2013 roku oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Skarżąca w przedmiotowym środku odwoławczym, wyrokowi temu zarzuciła naruszenie naruszenie prawa materialnego, tj. przepisów art. 455 kc oraz art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w zw. z art. 481 § 1 kc poprzez przyjęcie, że odsetki od zasądzonego wyrokiem zadośćuczynienia za krzywdę w związku z wypadkiem komunikacyjnym należą się powodowi od dnia wyrokowania, a nie od dnia wymagalności świadczenia należnego od ubezpieczyciela.

Uzasadniając swą apelację powódka wskazała, że ubezpieczyciel jest obowiązany spełnić świadczenie w terminie 30 dni licząc od daty otrzymania zawiadomienia od wypadku, a gdyby w tym terminie nie udało się wyjaśnić wszystkich okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności ubezpieczyciela, to w ciągu 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności stało się możliwe. Powódka w toku postępowania likwidacyjnego prowadzonego przez pozwanego zgłosiła swe roszczenie, a pozwany był w posiadaniu pełnej dokumentacji niezbędnej dla rozpatrzenia przedmiotowej sprawy. Biorąc powyższe pod uwagę pozwany co najmniej od 9 stycznia 2012 roku pozostawał w zwłoce z zapłatą należnej powódce kwoty - powódka zgłosiła bowiem swoje roszczenie ubezpieczycielowi w piśmie, które pozwany otrzymał 5 grudnia 2011 roku.

7

Pozwany także wywiódł apelację, którą zaskarżył wyrok w całości domagając się
jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości oraz zasadzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów procesu za I i II instancję według norm przepisanych. W apelacji pozwany wyrokowi zarzucił: naruszenie prawa materialnego poprzez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie przepisów art. 448 kc w zw. z art. 23 i 24 kc wskutek przyjęcia, że śmierć córki powódki stanowi naruszenie jej dóbr osobistych w postaci prawa do życia w rodzinie oraz uznania, że zostały spełnione wszystkie przesłanki przyznania powódce zadośćuczynienia w zasądzonej kwocie wraz z odsetkami ustawowymi oraz naruszenie prawa procesowego poprzez przekroczenie przez sąd I instancji granic swobodnej oceny dowodów, wskutek uznania za udowodniony fakt, że z powodu śmierci córki nastąpiło naruszenia dóbr osobistych powódki. W uzasadnieniu środka odwoławczego pozwany podkreślił, że domaganie się przez powódkę zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc w zw. z art. 24 kc nie znajduje uzasadnienia w obowiązującym stanie prawnym. Prawo dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu czynów niedozwolonych przysługuje wyłącznie osobie poszkodowanej, wyjątki od tej zasady musza wynikać wprost z ustawy. Takie stanowisko prezentowały sądy przez kilkadziesiąt lat. Wyjątek taki w stanie prawnym obowiązującym w chwili śmierci córki powódki stanowił art. 446 kc, natomiast bliskim osoby, która poniosła śmierć w wyniku czynu niedozwolonego, nie przysługiwało prawo dochodzenia odszkodowania na zasadach ogólnych. Zmiana regulacji prawnej i wprowadzenie § 4 do art. 446 kc potwierdza stanowisko pozwanego, racjonalny ustawodawca nie wprowadzałby bowiem takiej regulacji, którego zakres pokrywałby się z dotychczasowym zakresem art. 448 kc.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powód wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki była zasadna, wobec czego zasługiwała na uwzględnienie. Apelacja pozwanego była natomiast niezasadna i podlegała oddaleniu.

Na wstępie czynionych tu rozważań stwierdzić należało, że w ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego, bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o której mowa w treści art. 233 § 1 k.p.c. Wobec tego, Sąd Okręgowy podzielił

8

poczynione ustalenia Sądu I instancji i przyjmuje je za własne. Nie było zatem w niniejszej sprawie konieczności ich ponownego tu przytaczania. Sąd podzielił też ocenę prawną tych ustaleń, a dokładniej to, że śmierć w wypadku osoby bliskiej (córki), a w konsekwencji utrata więzi emocjonalnej między rodzicem a dzieckiem (więzi rodzinnej) stanowiła naruszenie dobra osobistego powódki (w ujęciu art. 23 i 24 kc), a w konsekwencji uzasadniała przyznanie zadośćuczynienia na podstawie art. 448 kc. Taka ocena znajduje uzasadnienie w ugruntowanym już jednolitym stanowisku Sądu Najwyższego w tej materii, przez co nie zachodzi potrzeba czynienia szerszej argumentacji, tym bardziej, że orzecznictwo to było już cytowane przez sąd I instancji (por. uchwała z dnia 13 lipca 2011 roku, III CZP 32/11, wyrok z dnia 11 maja 2011 roku, I CSK 621/10, uchwała z dnia 22 października 2010 roku, III CZP 76/10, wyrok z dnia 10 listopada 2010 roku, II CSK 248/10, wyrok z dnia 6 lutego 2008 roku, II CSK 459/07, wyrok z dnia 12 grudnia 2002 roku, V CKN 1581/00, wyrok z dnia 14 stycznia 2010 roku, IV CSK 307/09). Sąd podziela przy tym pogląd wyrażony w orzecznictwie Sądu Najwyższego, że dodanie art. 446 § 4 kc nie jest jedynie wyrazem woli ustawodawcy potwierdzenia dopuszczalności dochodzenia zadośćuczynienia na gruncie przepisów obowiązujących przed wejściem w życie tego przepisu, lecz dokonania zmiany w ogólnej regule wynikającej z art. 448 kc przez zawężenie kręgu osób uprawnionych do zadośćuczynienia. Prowadzi to do wniosku, że po wprowadzeniu art. 446 § 4 kc podstawę dochodzenia zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przed dniem 3 sierpnia 2008 roku w następstwie naruszeniem deliktem dobra osobistego w postaci szczególnej więzi rodzinnej łączącej osobę zainteresowaną ze zmarłym stanowi art. 448 kc w zw. z art. 24 § 1 kc. Wbrew też twierdzeniom apelującego -art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych nie wyłączał z zakresu ochrony ubezpieczeniowej zadośćuczynienia za krzywdę osoby, wobec której ubezpieczony ponosił odpowiedzialność na podstawie art. 448 kc. Takie stanowisko wyraził Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 20 grudnia 2012 roku, III CZP 93/12, które sąd odwoławczy w pełni podziela.

Sąd wskazuje przy tym, że niezrozumiały jest - bliżej w apelacji nierozwinięty -zarzut naruszenia przez sąd I instancji naruszenia prawa procesowego poprzez przekroczenie zasad swobodnej oceny dowodów. Sąd I instancji szczegółowo ocenił zebrany materiał dowodowy, a poczyniony przezeń wywód nie wzbudza wątpliwości sądu odwoławczego co do jego prawidłowości. Zarzut apelacyjny zaś w tym zakresie pozostaje
gołosłowny i stanowi jedynie niczym nie uzasadnioną polemikę z ustaleniami sądu I

9

instancji, a jako taki nie może zostać uwzględniony.

Wobec powyższego sąd odwoławczy apelację pozwanego - jako nieuzasadnioną -oddalił (art. 385 kpc).

Przechodząc do rozstrzygnięcia w przedmiocie zarzutu apelacyjnego powódki, sąd odwoławczy wskazuje, że zadośćuczynienie należy traktować jako wierzytelność bezterminową, a więc świadczenie to powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania (art. 455 kc). Stosownie zaś do art. 481 § 1 kc wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, jeżeli dłużnik opóźnił się spełnieniem świadczenia. O takim opóźnieniu można mówić, gdy dłużnik nie spełnia świadczenia w terminie, w którym stało się wymagalne, także wówczas, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia.

Wymagalność zadośćuczynienia z art. 445 § 1 kc i związany z nią obowiązek zapłaty odsetek za opóźnienie przypadają na dzień doręczenia dłużnikowi wezwania do zapłaty przed wytoczeniem powództwa albo odpisu pozwu. Z charakteru świadczenia z art. 445§1 kc, którego wysokość jest zależna od oceny rozmiaru krzywdy, ze swej istoty trudno wymiernej i zależnej od szeregu okoliczności związanych z następstwami uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia, wynika, że obowiązek jego niezwłocznego spełnienia powstaje po wezwaniu dłużnika i że od tego momentu należą się odsetki za opóźnienie. W okresie obowiązywania bardzo wysokich odsetek ustawowych w przeszłości zarysowała się tendencja do przyjmowania wyjątków od ogólnej zasady i uznawania w niektórych przypadkach, że przyznawanie odsetek ustawowych od daty wymagalności mogłoby stanowić nieuzasadnione uprzywilejowanie wierzyciela. W obecnej sytuacji, gdy stopa odsetek ustawowych od kliku lat utrzymuje się na podobnym, niskim poziomie stanowisko powyższe nie znajduje uzasadnienia.

Przyjąć należy, że jeżeli zobowiązany nie płaci zadośćuczynienia w terminie wynikającym z przepisu szczególnego (jak w niniejszej sprawie - art. 14 ustawy z dnia 22 maja 2003 roku o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych) lub w terminie ustalonym zgodnie z art. 455 kc, uprawniony nie ma niewątpliwie możliwości czerpania korzyści z zadośćuczynienia, jakie mu się należy już w tym terminie. W konsekwencji odsetki za opóźnienie w zapłacie zadośćuczynienia należnego uprawnionemu już w tym terminie powinny się należeć od tego właśnie terminu. Stanowiska tego nie podważa pozostawienie przez ustawę zasądzenia zadośćuczynienia o określenia jego wysokości w

10

pewnym zakresie uznaniu sądu. Wyrok zasądzający zadośćuczynienie nie ma bowiem charakteru konstytutywnego, lecz deklaratywny (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 14 lutego 2013 roku, I ACa 1092/12, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2011 roku, I CSK 243/10).

Odnosząc te uwagi do realiów rozpoznawanej sprawy należy uznać, że brak jest podstaw do zakwestionowania prawa żądania odsetek za opóźnienie w zapłacie orzeczonego na rzecz powódki zadośćuczynienia od dnia 9 stycznia 2012 roku. Dokonane w toku postępowania ustalenia faktyczne jednoznacznie wskazują na to, że krzywda doznana przez powódkę w rozmiarze odpowiadającym zasądzonemu zadośćuczynieniu istniała już w dacie zgłoszonego żądania wobec pozwanego (5 grudnia 2011 roku), zatem zapłata winna nastąpić w terminie 30 dni. Nie przedstawienie natomiast dokumentacji szkodowej przez pozwanego musiało zostać ocenione przez sąd - w trybie przewidzianym w art. 233 § 2 kpc - jako działanie w celu uniknięcia odpowiedzialności za opóźnienie w zapłacie, w sytuacji gdy istniały wszelkie przesłanki do terminowego spełnienia świadczenia z tytułu zapłaty zadośćuczynienia.

Sąd pozostaje związany żądaniem pozwu (art. 321 § 1 kpc). Skoro zatem powódka domaga się zasądzenia odsetek ustawowych od kwoty 40.000 złotych od dnia 9 stycznia 2012 roku, to sąd będąc związany jej żądaniem, które uznał za uzasadnione, zasądził je od tej daty (art. 481 § 1 kpc).

Wobec tego, Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w Bydgoszczy I Wydziału Cywilnego z dnia 7 maja 2013 roku, o sygn. akt I C 3030/12, w punkcie 2, w ten sposób, że zasądził od pozwanego na rzecz powódki odsetki ustawowe od kwoty 40.000 złotych liczone od dnia 9 stycznia 2012 roku do dnia 7 maja 2013 roku.

Jednocześnie sąd odwoławczy orzekł w przedmiocie kosztów postępowania odwoławczego zasądzając od pozwanego na rzecz powódki kwotę 1.544 zł (art. 98 § 1 i 3 kpc w zw. z art. 108 § 1 kpc), pozwany bowiem przegrał postępowanie apelacyjne. Na kwotę ta składają się: 344 zł z tytułu wydatku w postaci opłaty od apelacji i 1.200 złotych z tytułu wynagrodzenia pełnomocnika będącego radcą prawnym w postępowaniu apelacyjnym przed sądem okręgowym - § 6 pkt 5 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności

11

radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.