Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powódka Z. W. wniosła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 30.000 zł, zaś powodowie: A. P., M. S., M. O., S. W. i T. W. wnieśli o zasądzenie na rzecz każdego z nich kwoty po 20.000 zł od pozwanego (...) S.A. w W. wraz z ustawowymi odsetkami oraz kosztami procesu. W uzasadnieniu podali, że w dniu 7 lutego 2006 r. miał miejsce wypadek samochodowy, w którym zginęła jadąca jako pasażerka samochodu marki B. K. B. - córka powódki Z. W., a siostra pozostałych powodów. Pojazd sprawcy zdarzenia był ubezpieczony u pozwanego. Powodowie podnieśli, że w wyniku tego zdarzenia naruszone zostało ich dobro osobiste w postaci więzów krwi, prawa do życia w pełnej rodzinie. Wskazali, że nadal nie mogą pogodzić się ze śmiercią K. B., która wywołała u nich cierpienie i ból.

Pozwany w odpowiedzi na pozew wniósł o jego oddalenie i zasądzenie kosztów procesu kwestionując roszczenia powodów zarówno co do zasady jak i wysokości. Pozwany podał, że do 2008 r. nie było przepisu przewidującego odpowiedzialność za krzywdę spowodowaną śmiercią osoby najbliższej.

Wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwa (punkt 1), zasądził do wszystkich powodów na rzecz pozwanego kwoty po 2.682,56 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 2-7) oraz orzekł o pozostałych kosztach sądowych (punkt 8-9).

Sąd Rejonowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

W dniu 7 lutego 2006 r. doszło do wypadku samochodowego, w którym zginęła jadąca jako pasażerka samochodu marki B. K. B. - córka powódki Z. W., a siostra pozostałych powodów. Pojazd sprawcy był ubezpieczony w zakresie odpowiedzialności cywilnej u pozwanego.

K. B. od 2001 r. była żoną S. B.. Miała syna
K.. Zmarła zamieszkiwała z nimi przed śmiercią. Nadto pomagała matce w
gospodarstwie a rodzeństwu w nauce. Wspomagała finansowo członków swej rodziny, która
byłą ze sobą związana. Jej członkowie spotykali się wspólnie na uroczystościach rodzinnych.

1

W trakcie jednej z nich powodowie dowiedzieli się o śmierci K. B..

Pomimo upływu czasu często wspominają zmarłą, zamawiają w kościele msze w intencji zmarłej, odwiedzają jej grób co najmniej raz na tydzień.

Powodowie po śmierci K. B. nie leczyli się psychiatrycznie ani nie korzystali z pomocy psychologa. Powodowie zażywali przez pewien czas ogólnodostępne środki uspokajające, także ziołowe. W okresie żałoby powodowie ograniczyli ilość spotkań towarzyskich. Aktualnie ponownie odwiedzają ich znajomi, powodowie wykonują dalej swe obowiązki zawodowe, powódka M. S. podjęła naukę na studiach wyższych. Powodowie utrzymują kontakty z mężem i dzieckiem zmarłej.

Zachowanie powodów po śmierci najbliższego członka rodziny, jakim była K. B., była normalną reakcją osoby uczestniczącej w traumatycznym wydarzeniu. Śmierć córki i siostry powodów nie spowodowała u żadnego z nich uszczerbku na zdrowiu. W odniesieniu do żadnego z powodów nie doszło do zaburzeń po stresie traumatycznym, czyli (...). Nie występują u nich bowiem charakterystyczne dla tego zespołu objawy. Występujące zaś u powodów dolegliwości uznać należy za normalne u osób uczestniczących w zdarzeniu traumatycznym, jakim jest śmierć osoby najbliższej, nie świadczą one o patologii, a jedynie są reakcją żałoby.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie zeznań świadków i powodów oraz w oparciu o opinię biegłego psychologa.

Na wstępie swoich rozważań Sąd wskazał, że powodowie mogli wystąpić ze swoimi roszczeniami na podstawie art. 448 k,c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Wprowadzenie do systemu prawnego w 2008 r. art. 446 § 4 k.c. poszerzyło jedynie możliwość uzyskania zadośćuczynienia. Przyjęcie stanowisko pozwanego, że odnośnie zdarzeń, które miały miejsce przed 2008 r. nie możliwości dochodzenia zadośćuczynienia za śmierć osoby bliskiej prowadziłoby do radykalnego zróżnicowania sytuacji prawnej osób, które doznały krzywdy o podobnym charakterze, nawet w krótkich odstępach czasu.

Nadto Sąd zaznaczył, ze pogląd o dopuszczalności zastosowania art. 24 § 1 k.c. w zw. z art. 448 k.c. w przypadku roszczeń o śmierć osoby najbliższej wskutek popełnienia czynu niedozwolonego i uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia przed dniem 3 sierpnia 2008 r. czyli przed dniem, kiedy zaczął obowiązywać art. 446 § 4 k.c, jest obecnie ugruntowany w orzecznictwie i nie budzi żadnych wątpliwości.

Sąd wskazał, że celem zadośćuczynienie jest kompensacja krzywdy powodów wywołanej naruszeniem dobra osobistego poprzez zerwanie szczególnych więzi rodzinnych łączących ich ze zmarłą córką lub siostrą. Zadośćuczynienie miałoby zatem pomóc powodom

w dostosowaniu się do zmiany sytuacji życiowej, co nie miało jednak miejsca. Bez wątpienia

2

na skutek śmierci córki i siostry powodów zerwaniu uległa więź łącząca rodzinę, śmierć ta spowodowała u powodów ból, cierpienie, poczucie krzywdy, osamotnienia, opuszczenia i złości. Odczucia takie towarzyszą jednak każdej osobie przeżywającej żałobę po utracie osoby najbliższej. Wskazać jednak należy, że powodowie z upływem czasu wrócili do poprzedniego stylu życia, nadal wykonują swe obowiązki zawodowe, część z nich założyła swoje rodziny. Nikt z powodów po śmierci K. B. nie leczył się psychiatrycznie, neurologicznie i nie wymagał leczenia farmakologicznego, poza stosowaniem prze nich, i to jedynie krótkotrwale, ogólnodostępnych środków uspokajających, w tym głównie ziołowych. Zgon K. B. nie wywołał szczególnych perturbacji w życiu powodów w postaci na przykład utraty pracy, porzucenia szkoły, rozpadu małżeństwa lub całkowitego zaniku więzi towarzyskich.

Mając powyższe na uwadze Sąd, uznając żądania zapłaty zadośćuczynienia za niezasadne, oddalił powództwa na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. a contrario.

O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. oraz art. 99 k.p.c. Na zasądzone koszty składały się następujące kwoty: 2.400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika pozwanego oraz 1.800 zł tytułem zaliczki na biegłego.

O pozostałych kosztach sądowych Sąd orzekł na podstawie art. 113 ust. 4 i art. 80 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.

Apelację od wyroku złożyła powódka M. O. zarzucając Sądowi
pierwszej instancji naruszenie przepisów prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. w
zw. z art. 227 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie i sformułowanie w sprawie wniosków

logicznie niespójnych z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego skutkujących
przyjęciem, iż w niniejszej sprawie nie wystąpiły okoliczności uzasadniające przyznanie
zadośćuczynienia pieniężnego w oparciu o powołane przepisy prawa materialnego oraz art.
328 § 2 k.p.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie polegające na niepodaniu przyczyn
skutkujących odmową uznania wiarygodności i mocy dowodowej dowodem przemawiającym

za zasadnością roszczenia. Nadto powódka zarzuciła naruszenie przepisu prawa materialnego

w postaci 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, że zadośćuczynienie pieniężne z
tytułu naruszenia dobra osobistego w postaci prawa do życia w pełnej rodzinie przysługuje
tylko i wyłącznie w przypadku wystąpienia szczególnych perturbacji w życiu powódki i w
konsekwencji oddalenie powództwa powódki w całości. Wskazując na powyższe powódka
wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w stosunku do niej poprzez uwzględnienie jej
powództwa oraz zasądzenia na jej rzecz kosztów procesu za obie instancję. W przypadku
nieuwzględniania złożonej apelacji powódka wskazała, że Sąd pierwszej instancji

3

niewłaściwie zastosował art. 98 § 1 i 3 k.p.c, nie znajdując podstaw do odstąpienia od obciążania jej kosztami procesu na zasadzie słuszności (art. 102 k.p.c). Wobec tego wniosła o zmianę postanowienia w przedmiocie kosztów procesu, zawartego w punkcie 6 wyroku, poprzez nieobciążanie jej kosztami poniesionymi przez pozwanego.

Pozwany w odpowiedzi na apelację powódki M. O. wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki M. O. w zasadniczej części nie jest zasadna.

Sąd Okręgowy po dokonaniu analizy akt sprawy, jak i po zapoznaniu się z motywacją Sądu Rejonowego w zakresie wydanego rozstrzygnięcia, nie dostrzegł uchybień proceduralnych, eksponowanych przez skarżącą w zarzutach apelacyjnych. Przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji ocena materiału dowodowego nie wykazuje błędów logicznych i nie wykracza poza ramy swobodnej oceny dowodów, chronionej dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. W związku z powyższym poczynione przez ten Sąd ustalenia faktyczne Sąd odwoławczy akceptuje i przyjmuje za podstawę także swojego orzeczenia.

Zauważyć należy, że w uzasadnieniu złożonego środka odwoławczego powódka kwestionuje wyłącznie ocenę prawną jej roszczenia dokonaną przez Sąd pierwszej instancji, który w okolicznościach faktycznych sprawy nie znalazł podstaw do zasądzenia żądanego zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. W tej części apelacji brak natomiast rozwinięcia dwóch pierwszych zarzutów dotyczących naruszenia przepisów prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz art. 328 § 2 k.p.c. Co więcej, powódka zaznaczyła, że Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił stan faktyczny w sprawie, wyciągając jedynie wadliwe wnioski prawne. Stwierdzenie to pozostaje w całkowitej sprzeczności z wyżej wskazanymi zarzutami procesowymi, które przez to tracą jakiekolwiek znaczenie.

Przechodząc do zarzutu naruszenia art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c, na którym, jak wynika z powyższego, w istocie opierała się apelacja, Sąd Okręgowy wskazuje, że podziela argumentację powódki, iż przerwanie więzi rodzinnej pomiędzy nią a zmarłą siostrą w okolicznościach niniejszej sprawy stanowiło naruszenie jej dobra osobistego. Zaistniała sytuacja faktyczna uprawniała powódkę do wytoczenia niniejszego powództwa na podstawie wyżej wskazanych przepisów.

W tym miejscu powtórzyć należy za Sądem Rejonowym ugruntowany w orzecznictwie pogląd, że spowodowanie śmierci osoby bliskiej może stanowić naruszenie dobra osobistego członków rodziny zmarłego w postaci szczególnej więzi rodzinnej i uzasadniać przyznanie im zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 448 k.c, jeżeli śmierć nastąpiła na skutek deliktu, który miał miejsce przed dniem 3 sierpnia 2008 r.. tzn. przed wejściem w życie art. 446 § 4 k.c. (m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13.07.2011 r., III CZP 32/11, OSNC 2012, nr 1, poz. 10; wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 10.01.2014 r., LEX nr 1439298).

Zwrócić jednak trzeba uwagę - co wynika z treści art. 448 k.c. - że sąd orzekający o zadośćuczynieniu może ale nie musi je zasądzić. Nie każde naruszenie dóbr osobistych czyni zasadnym żądanie zadośćuczynienia na podstawie powyższego przepisu, lecz tylko takie, których negatywne skutki są na tyle znaczne, że uzasadnionym jest ich złagodzenie poprzez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej.

Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie pozwolił Sądowi Okręgowemu na poczynienie odmiennej oceny prawnej roszczenia powódki M. O. od tej dokonanej przez Sąd pierwszej instancji, który prawidłowo uznał, że stopień naruszenia jej dobra osobistego w realiach ustalonego stanu faktycznego nie uzasadniał zasądzenia jakiejkolwiek kwoty tytułem zadośćuczynienia. Podzielić należy pogląd Sądu Rejonowego, że trauma doznana przez powódkę na skutek tragicznej śmierci siostry nie przekroczyła normalnej reakcji żałoby związanej ze zgonem osoby bliskiej. Miała ona charakter typowy w sytuacji śmierci najbliższego członka rodziny, bez względu na to, w jakich okolicznościach śmierć ta nastąpiła. Nie wymagała ona bowiem podjęcia leczenia psychologicznego, czy też psychiatrycznego, a także nie skutkowała wycofaniem z pełnionych ról społecznych. Na taki stan rzeczy wskazuje w szczególności dowód z opinii biegłego z dziedziny psychologii. Wobec tego brak było podstaw do zasądzenia odpowiedniej kwoty tytułem zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 448 k.c. w zw. z art. 24 § 1 k.c. Tym samym Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w zakresie punktu 1 zaskarżonego wyroku uznając " ją za niezasadną (punkt II).

Sąd Okręgowy uznał natomiast argumentację podnoszoną w apelacji co do naruszenia

przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 102 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie. Biorąc
pod uwagę, z jednej strony, sytuację majątkową powódki, z drugiej zaś okoliczność związaną
z procesem, a mianowicie subiektywne przekonanie powódki o słuszności zgłoszonego
roszczenia, Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że w sprawie zaistniał szczególnie
uzasadniony wypadek pozwalający na odstąpienie od zasady odpowiedzialności za wynik
procesu (art. 98 § 1 k.p.c.) na rzecz zasady słuszności wskazanej w art. 102 k.p.c. Wskazać

5

należy, że ustalenie stopnia naruszenia dobra osobistego wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego, w tym zasięgnięcia opinii biegłego. Dopiero po przeprowadzeniu tych dowodów Sąd Rejonowy doszedł do wniosku, że powódce nie należy się zadośćuczynienie pieniężne. Zatem biorąc pod uwagę okoliczność, iż sam fakt naruszenia został potwierdzony przez Sąd pierwszej instancji, powódka na etapie składania pozwu mogła pozostawać w usprawiedliwionym przekonaniu, że jej roszczenie o zapłatę jest zasadne. Te przyczyny zadecydowały tym, że należało odstąpić od obciążania powódki od kosztów procesu w niniejszej sprawie, zarówno przed Sądem pierwszej instancji, jak również przed Sądem odwoławczym.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. zmienił orzeczenie w punkcie 6 w ten sposób, że odstąpił od obciążania powódki M. O. kosztami procesu (punkt II). Na podstawie natomiast art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 102 k.p.c. Sąd Okręgowy w ten sam sposób orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego (punkt III).