Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powód R. R. wniósł o zasądzenie od pozwanej M. R. (1) na swoją rzecz kwoty 13.500 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że dochodzona należność stanowi nadpłacone alimenty na rzecz małoletniego syna stron M. R. (2) w okresie od lipca 2011 r. do marca 2012 r. uiszczone na konto pozwanej, kiedy to syn faktycznie mieszkał u niego i był przez powoda utrzymywany.

Pozwana w odpowiedzi na pozew wniosła o oddalenie powództwa twierdząc, że dokonane wpłaty stanowiły realizację obowiązku nałożonego przez Sąd. Jednocześnie podkreśliła, że strony nadal obowiązuje wspólność majątkowa małżeńska, a płacone przez powoda należności służyły zaspokojeniu potrzeb rodziny.

Wyrokiem z dnia 27 czerwca 2013 r. Sąd Rejonowy w Świeciu powództwo oddalił (punkt 1) oraz zasądził od powoda na rzecz pozwanej kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (punkt 2).

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny:

Między stronami trwa postępowanie rozwodowe, które do dnia orzekania w niniejszej sprawie nie zostało prawomocnie zakończone. W toku tego postępowania Sąd Okręgowy w Bydgoszczy udzielił pozwanej zabezpieczenia przez zobowiązanie powoda do łożenia na potrzeby rodziny łącznie kwoty 4.000 zł miesięcznie, tj. kwoty 1.000 zł na rzecz pozwanej i kwot po 1.500 zł na rzecz synów P. i M. R. (2), począwszy od dnia 1 lipca 2011 r. Wcześniej w toku postępowania strony zawarły ugodę, mocą której władza rodzicielska nad małoletnimi synami została powierzona pozwanej, a powodowi władzę tę ograniczono do współdecydowania we wszystkich ważniejszych sprawach dzieci, w szczególności zdrowia, wychowania i edukacji.

Począwszy od lipca 2011 r. małoletni syn M. R. (2) nie przebywał u pozwanej, lecz w miejscu pobytu powoda. Trwało to w szczególności przez okres zapłaty dochodzonych świadczeń.

Powód zapłacił pozwanej należności wskazane w pozwie.

Żadna ze stron nie podnosiła, aby przez okres od lipca 2011 r. do marca 2012 r. postanowienie o zabezpieczeniu lub ustalenia w przedmiocie wykonywania władzy rodzicielskiej zostało zmienione.

Sąd Rejonowy wskazał, że powód wywodził swoje roszczenie z przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu, a ściślej z przepisów dotyczących nienależnego świadczenia (art. 410 § 2 k.c.). Powód był zobowiązania do zapłaty świadczeń do rąk pozwanej na podstawie wykonalnego postanowienia Sądu w przedmiocie zabezpieczenia. Powód nie był zwolniony od uiszczenia należności wynikających z tego orzeczenia także w okresie, kiedy dzieci pozostawały u niego np. w okresie wakacji. Obowiązek alimentacyjny w okresie, o który chodzi w sprawie, nie został uchylony ani zmieniony, świadczenie nie było więc nienależne, lecz miało podstawę w tytule wykonawczym. Tytułu tego nie zniweczyły przecież działania faktyczne powoda, polegające na zatrzymaniu dziecka.

Następnie Sąd, w oparciu o poglądy orzecznictwa, wskazał, iż świadczenie uiszczone na podstawie postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia zobowiązującego do łożenia na rzecz małżonka kosztów utrzymania rodziny nie podlega zwrotowi jako świadczenie nienależne (art. 410 k.c.) w razie prawomocnego oddalenia w wyroku rozwodowym żądania zasądzenia alimentów. Stan faktyczny w niniejszej sprawie dotyczył sytuacji, w której ostatecznie nie doszło do zasądzenia alimentów wobec braku przesłanek wskazanych w art. 60 k.r.o., jednakże postanowienie o zabezpieczeniu ma charakter merytoryczny, rozstrzyga na czas procesu o objętym nim przedmiocie i nie podlega weryfikacji w wyroku rozwodowym.

Dodatkowo Sąd Rejonowy podkreślił, że powód nie może też powoływać się na możliwość zwrotu świadczenia argumentując, że mimo wiedzy o tym, że świadczenie jest nienależne spełnił je w celu uniknięcia przymusu w postaci egzekucji (art. 411 § 1 k.c.). Dopóki tytuł wykonawczy istnieje, nie można powoływać się na ten przepis.

Wobec powyższego Sąd powództwo oddalił, a o kosztach orzekł w myśl art. 98 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego wniósł powód zaskarżając go w całości i zarzucając mu naruszenie:

1.  przepisów prawa procesowego, tj. art. 233 k.p.c. polegającego na błędnym przyjęciu przez Sąd, przeczącemu zasadom logiki oraz doświadczenia życiowego, iż przekazywane środki na rzecz syna nie stanowią świadczenia nienależnego, podczas gdy w zaistniałej sytuacji powód przekazywał na wyłączny użytek pozwanej kwotę 2.500 zł stanowiącej w sposób nie budzący wszelkiej wątpliwości nadmierne świadczenie, czego skutkiem był brak podstawy prawnej,

2.  przepisów prawa materialnego polegającego na błędną wykładnię art. 405 k.c. w zw. art. 410 § 2 k.c. poprzez mylne przyjęcie, iż uiszczone alimenty na rzecz syna nie mogą być uznane jako świadczenie nienależne pomimo świadczenia ponad zasądzone zabezpieczenie.

Powołując się na powyższe powód wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji ze względu na nierozpoznanie istoty sprawy, ewentualnie o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 13.500 zł z odsetkami ustawowymi od dnia wniesienia pozwu. Jednocześnie powód wniósł o zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania.

Pozwana ustosunkowując się do złożonej apelacji wniosła o jej oddalenie oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna.

Sąd Rejonowy dokonał w sprawie prawidłowych ustaleń faktycznych, które Sąd odwoławczy podziela i przyjmuje za własne. Strona pozwana wskazała co prawda w apelacji na naruszenie przez Sąd Rejonowy przepisu prawa procesowego w postaci art. 233 k.p.c. poprzez niezgodną z zasadami logiki i doświadczenia życiowego ocenę, że środki przekazywane na rzecz małoletniego syna M. R. (2) nie stanowią świadczenia nienależnego, jednakże analiza uzasadnienia apelacji wskazywała, że powód nie tyle kwestionuje ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego, ile ich ocenę prawną. Zatem zarzut ten w istocie dotyczył tego samego co wywiedziony również zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego w postaci art. 405 k.c. w zw. z art.410 § 2 k.c., a mianowicie kwestionowania przyjętej przez Sąd pierwszej instancji oceny prawnej, że alimenty uiszczone przez powoda pozwanej w okresie wskazanym w pozwie nie stanowią świadczenia nienależnego.

Ze stanowiskiem zawartym w złożonym środku odwoławczym nie można się zgodzić. Decydują o tym dwie zasadnicze kwestie.

Po pierwsze, podkreślić należy, że świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył. Innymi słowy, można o takim świadczeniu mówić wówczas, gdy jego spełnienie nie jest usprawiedliwione przepisem ustawy, ważną czynnością prawną, prawomocnym orzeczeniem sądowym lub aktem administracyjnym. Tymczasem w niniejszej sprawie powód uiszczał alimenty na rzecz małoletniego syna M. R. (2) na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 22 lipca 2011 r., na mocy którego został zobowiązany do łożenia na utrzymanie rodziny łącznie kwoty 4.000 zł miesięcznie, tj. kwoty 1.000 zł na rzecz pozwanej oraz kwot po 1.500 zł na rzecz każdego z małoletnich synów M. i P. rodzeństwaR.– począwszy od 1 lipca 2011 r., przez czas trwania procesu o rozwód. Zatem jego świadczenie, także w okresie od lipca 2011 r. do marca 2012 r. było usprawiedliwione istnieniem powyższego prawomocnego orzeczenia sądowego. Jednocześnie powód nie przedstawił żadnego dowodu, z którego wynikałoby, że postanowienie to zostało zmienione lub uchylone. Nie ma także dowodu na to, aby powód wystąpił z takimi żądaniami do Sądu Okręgowego prowadzącego sprawę rozwodową pomiędzy stronami. Wobec tego brak podstaw do stwierdzenia, że uiszczane alimenty – w jakiejkolwiek ich części – były świadczeniem nienależnym.

Po drugie, o czym nie wspomniał Sąd Rejonowy w swoim uzasadnieniu a na co zwróciła uwagę pozwana w odpowiedzi na pozew, w okresie zakreślonym ramami powództwa, za który powód domagał się zwrotu uiszczonych alimentów na rzecz syna M. R. (2), strony były w trakcie rozwodu. Zatem wówczas trwała pomiędzy nimi ustawowa wspólność majątkowa małżeńska. Wobec tego przedmiotowe roszczenie dotyczy majątku wspólnego małżonków, albowiem w myśl art. 31 § 2 k.r.o. pobrane wynagrodzenie za pracę przez każdego z nich należy do tego właśnie majątku. Z tego względu powód nie może żądać zwrotu zapłaconych kwot. Tym samym także i z tej przyczyny roszczenie powoda nie zasługuje na aprobatę Sądu Okręgowego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako niezasadną.

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Okręgowy orzekł w myśl art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 k.p.c. zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 1.200 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (§ 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu – t.j. Dz. U. 2013 r., poz. 461)