Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 kwietnia 2022 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Janusz Madej

po rozpoznaniu w dniu 11 kwietnia 2022 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

odwołania Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R.

z dnia 18 stycznia 2021 r., znak: (...)

w sprawie Banku (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o zwrot nienależnie pobranego świadczenia

1)  zmienia zaskarżoną decyzję poprzez ustalenie, że Bank (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w B. nie ma obowiązku zwrotu na rzecz pozwanego organu rentowego kwoty 1399, 34 zł,

2)  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w B. kwotę 270 (dwieście siedemdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt VI U 475/21

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 18 stycznia 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. zobowiązał Bank (...) S.A. w B. do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń w kwocie 1399,34 zł. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał między innymi, że świadczenie w wysokości 1399,34 zł wypłacone na rachunek zmarłego w maju 2020 r. i niezwrócone przez Bank jest świadczeniem nienależnym, ponieważ z dniem śmierci T. P. (1) tj. z dniem (...) r. jego prawo do świadczenia ustało. Organ rentowy nadal wypłacał świadczenie, gdyż wiadomość o śmierci uprawnionego powziął w dniu 21 maja 2020 r. Faktyczne wstrzymanie wypłaty z przyczyn technicznych nastąpiło dopiero od dnia 1 czerwca 2020 r. Bank wezwany do zwrotu świadczenia odmówił stwierdzając, że T. P. (1) nie był posiadaczem wskazanego rachunku. Właściciel rachunku został powiadomiony o konieczności dokonania zwrotu świadczenia na rachunek ZUS, jednak do dnia wydania decyzji właściciel wskazanego rachunku nie dokonał zwrotu nadpłaconego świadczenia. W związku z tym świadczenie wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego podlegało zwrotowi, a obowiązek zwrotu należności obciąża Bank, gdyż Bank nie był wskazany w decyzji organu rentowego jako uprawniony do pobierania świadczeń.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł Bank (...) S.A. domagając się zmiany decyzji w ten sposób, że powód nie jest zobowiązany do zwrotu pozwanemu 1399,34 zł z tytułu nienależnie wypłaconego świadczenia, zasądzenia od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych oraz rozpatrzenie sprawy
w nieobecności powoda lub pełnomocnika powoda. W uzasadnieniu odwołania wskazano na przepisy ustawy Prawo bankowe i ponownie podkreślono, że posiadaczem rachunku nie był zmarły T. P. (1), a inny podmiot i tylko on może dysponować środkami, które wpływają na rachunek bankowy. Powód nie może dokonać wypłaty ww. świadczenia emerytalno-rentowego. Pozwany ponosi odpowiedzialność ze względu na przyjęcie dyspozycji ww. zmarłego w zakresie przekazywania świadczenia emerytalno-rentowego na ww. rachunek bez jakiejkolwiek jej weryfikacji, co uniemożliwiło realizację wniosku pozwanego o zwrot świadczenia. To postępowanie pozwanego uniemożliwiło realizację wniosku pozwanego o zwrot świadczenia. Bank nie może podać danych osobowych posiadacza rachunku w sytuacji, gdy nie jest nim T. P. (1), albowiem brak jest przepisu zwalniającego w takiej sytuacji Bank z obowiązku zachowania tajemnicy bankowej.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie
i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił i zważył, co następuje.

T. P. (1) był uprawniony do emerytury od (...)roku. W dniu 6 czerwca 2019 roku T. P. (1) złożył do organu rentowego dokument – dyspozycję przelewania wynagrodzenia na wskazany rachunek do Banku (...) S.A. od dnia 1 lipca 2019 roku. Dokument został opatrzony pieczęcią Banku (...) S.A. i podpisany nazwiskiem T. P. (1). Na dokumencie brak jest jakiegokolwiek potwierdzenia, że dyspozycja została złożona w Banku (...) bądź że posiadaczem wskazanego rachunku jest T. P. (1).

T. P. (1) zmarł w dniu (...) Organ rentowy powziął wiadomość o śmierci T. P. (1) w dniu 21 maja 2020 roku.
W związku z tym, że termin płatności świadczenia przypadał na 10 dzień każdego miesiąca, organ rentowy po śmierci T. P. (1) przekazał na rachunek bankowy w Banku (...) S.A. emeryturę w kwocie 1399,34 zł za maj 2020 roku.

(dowody: decyzja z dnia 29.02.2016 r., dyspozycja przelewania wynagrodzenia na rachunek, notatka organu z datą zgonu T. P. k. bez numeracji w aktach organu rentowego)

Posiadaczem wskazanego rachunku bankowego w dyspozycji przelewania wynagrodzenia z dnia 6 czerwca 2019 roku nie był T. P. (1).

Dowód: umowa o prowadzenie rachunków bankowych k. 45.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy.

Odwołanie podlegało uwzględnieniu. Na wstępie Sąd Okręgowy wskazuje, że zgodnie z art. 101 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (zwanej dalej ustawą emerytalną – t.j. Dz. U. z 222 r., poz. 504 ) prawo do świadczeń ustaje ze śmiercią osoby uprawnionej. T. P. (1) zmarł dnia (...) roku zatem nie nabył prawa do wypłaty emerytury za maj 2020 roku. Świadczenie wypłacone przez organ rentowy za miesiąc przypadający po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy ma charakter świadczenia wypłaconego nienależnie.

Zgodnie z normą art. 130 ust. 2 ustawy emerytalnej, świadczenia wypłaca się osobie uprawnionej - na wniosek tej osoby - na jej rachunek w banku. Przepis ten w sposób jednoznaczny wskazuje, iż organ rentowy - w przypadku złożenia odpowiedniego wniosku - dokonuje wypłaty świadczenia jedynie na rachunek, którego posiadaczem jest osoba uprawniona do świadczenia.

W myśl art. 138a ustawy emerytalnej bank i spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytową są zobowiązane zwrócić Zakładowi kwoty świadczeń przekazane na rachunek w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej za miesiące następujące po miesiącu, w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy, a przepis art. 144 ust. 1 stosuje się odpowiednio. Oznacza to, że na banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej ciąży obowiązek zwrotu świadczenia, mającego charakter pobranego nienależnie, za miesiące przypadające po miesiącu,
w którym nastąpiła śmierć świadczeniobiorcy, a wpłaconego przez organ rentowy na rachunek bankowy świadczeniobiorcy prowadzony indywidualnie dla niego. Ten obowiązek, wynikający ze wskazanej regulacji ma na celu umożliwienie organowi rentowemu odzyskanie świadczeń, które bez jego winy zostały wypłacone, pomimo ustania do nich prawa, a nie ma podstaw, aby uznać, że pobrała je jakakolwiek osoba, która zobowiązana byłaby do ich zwrotu w myśl zasad zapisanych w art. 138 ustawy (tak też uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2006 r. II UZP 7/06, Biul. SN 2006/6/21). Celem regulacji wynikającej z art. 138a ustawy emerytalnej jest umożliwienie organowi rentowemu odzyskania świadczeń, które bez jego winy zostały wypłacone pomimo ustania do nich prawa, a nie ma podstaw, aby uznać, że pobrała je jakakolwiek osoba, która zobowiązana byłaby do ich zwrotu w myśl zasad zapisanych w art. 138 ustawy emerytalnej. Jeżeli bowiem tego rodzaju świadczenie wypłacono osobie trzeciej, to zastosowanie znajdzie
art. 138 ust. 3 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu art. 138 ust. 1 uważa się również świadczenia wypłacone z przyczyn niezależnych od organu rentowego innej osobie niż wskazana w decyzji tego organu. Do zwrotu takich świadczeń jest wówczas zobowiązana osoba, która je pobrała. Wpłata tego rodzaju świadczeń na rachunek wspólny świadczeniobiorcy i osoby trzeciej (osób trzecich) jest równoznaczna z wypłaceniem świadczenia innej osobie w powyższym rozumieniu (zob. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2006 r., II UZP 7/06, Lex nr 182934).

W orzecznictwie sądów powszechnych jak i Sądu Najwyższego przyjmuje się, że art. 138a ustawy emerytalnej stanowi jedynie podstawę do wydania przez organ rentowy, w przypadku odmowy dobrowolnej wpłaty przez bank, decyzji obciążającej bank zwrotem świadczenia wpłaconego na rachunek bankowy po śmierci jego posiadacza oraz otwiera drogę postępowania egzekucyjnego w administracji, natomiast podstawą obowiązków banku jest art. 55 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 3 marca 2016 r. , III AUa 1679/15, LEX nr 2026162). Zgodnie z treścią wyżej wskazanego przepisu Prawa bankowego w przypadku śmierci posiadacza rachunku oszczędnościowego, rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego lub rachunku terminowej lokaty oszczędnościowej bank jest obowiązany wypłacić z tych rachunków kwotę równą wpłatom na rachunki dokonanym przez organ wypłacający świadczenie z ubezpieczenia lub zabezpieczenia społecznego albo uposażenie w stanie spoczynku, które nie przysługiwały za okres po śmierci posiadacza rachunku, wskazaną we wniosku organu wypłacającego to świadczenie lub uposażenie, skierowanym do banku wraz z podaniem numerów rachunków, na które dokonano wpłat. Jednocześnie, zgodnie z art. 55 ust. 3 Prawa bankowego bank jest zwolniony od wypłaty pełnej lub częściowej kwoty, o której mowa
w ust. 1 pkt 2, jeżeli przed otrzymaniem wniosku organu wypłacającego świadczenie lub uposażenie dokonał z tych rachunków wypłat innym uprawnionym osobom, które to wypłaty nie pozwalają zrealizować wniosku
w całości lub części, oraz w terminie 30 dni od otrzymania wniosku poinformuje o tym ten organ, wraz ze wskazaniem osób, które pobrały wypłaty. Podstawową przesłanką zwolnienia banku z obowiązku zwrotu świadczenia jest zatem stwierdzenie, że nie dysponuje on już dokonaną przez organ rentowy kwotą z tytułu świadczenia, gdyż przekazał ją innym uprawnionym podmiotom, a zatem, według terminologii cywilistycznej, nie jest już wzbogacony. Jednocześnie jednak bank musi zrealizować drugą przesłankę, tj. wskazać uprawnione osoby, które pobrały wypłaty z nienależnego świadczenia. Informacja ta ma umożliwić organowi rentowemu wydanie decyzji nakazującej zwrot świadczenia wobec innych osób, które je otrzymały (wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 3 marca 2016 r. , III AUa 1679/15, LEX nr 2026162).

Podsumowując powyższe rozważania prawne wskazać należy, że zarówno przepis art. 138a ustawy emerytalnej, jak i przepis art. 55 ust. 1 pkt 2 Prawa bankowego, skierowane są do tego samego adresata, tj. banku prowadzącego rachunek, którego posiadaczem był świadczeniobiorca (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2006 r., II UZP 7/06, Biul. SN 2006 r., Nr 6, poz. 21). W niniejszej sprawie wypłata świadczenia z tytułu emerytury za maj 2020 roku nastąpiła na rachunek, którego posiadaczem nie był wymieniony świadczeniobiorca, lecz osoba trzecia. Bank (...) S.A. obalił domniemanie, iż wypłata świadczenia emerytalnego nastąpiła na rachunek, którego właścicielem był zmarły świadczeniobiorca T. P. (1) (umowa o prowadzenie wskazanego rachunku bankowego została zawarta z osobą o inicjałach R.P. k. 45 akt sprawy). Chociaż zmarły T. P. (1) złożył dokument dyspozycji przelewania świadczenia na wskazany rachunek bankowy, to jednak organ rentowy zaniechał jakiejkolwiek weryfikacji tego dokumentu nie zwracając uwagi np. na brak podpisu pracownika Banku (...) S.A. przy pieczęci, brak potwierdzenia ze strony Banku, iż posiadaczem rachunku jest T. P.. Bank prowadzący rachunek nie może być zobowiązany do zwrotu kwot świadczeń pobranych nienależnie przez inne osoby, w szczególności mając na uwadze, że posiadaczem rachunku bankowego była inna osoba niż zmarły świadczeniobiorca, a z art. 50 ust. 1 Prawa bankowego wynika, że posiadacz rachunku bankowego dysponuje swobodnie środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku (tak wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 sierpnia 2012 r., III AUa 2781//11 – LEX nr 1236541).

Jednocześnie w zaistniałej sytuacji Bank nie może podać danych osobowych posiadacza rachunku, gdyż brak jest przepisu zwalniającego w takiej sytuacji Bank z obowiązku zachowania tajemnicy bankowej.

Mając na względzie powyższe Sąd uwzględnił odwołanie i zmienił zaskarżoną decyzję poprzez ustalenie, że Bank (...) S.A. z siedzibą
w B. nie ma obowiązku zwrotu na rzecz pozwanego organu rentowego kwoty 1399,34 zł, o czym orzekł w punkcie 1 wyroku na podstawie
art. 477 ¹⁴ § 2 K.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono w punkcie 2 wyroku na podstawie art. 98 K.p.c. w zw. z art. 99 K.p.c. w związku z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych obciążając nimi organ rentowy jako stronę przegrywającą proces.

Na oryginale właściwy podpis.