Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 grudnia 2021 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Ewa Milczarek

Protokolant – starszy sekretarz sądowy Sylwia Sawicka

po rozpoznaniu w dniu 21 grudnia 2021 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: S. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 2 marca 2021 r., znak: (...)

w sprawie: S. K.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o ustalenie kapitału początkowego

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązuje organ rentowy do uwzględnienia przy ustaleniu kapitału początkowego ubezpieczonego S. K. wynagrodzeń uzyskanych przez niego w trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Produkcji i Usług (...) w S. w okresie od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1990 r. w następującej wysokości:

- w roku 1989 w kwocie 1.580.000 (jeden milion pięćset osiemdziesiąt) zł,

- w roku 1990 w kwocie 15.466.000 (piętnaście milionów czterysta sześćdziesiąt sześć) zł.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt VI U 621/21

UZASADNIENIE

Zaskarżoną decyzją o ustaleniu kapitału początkowego ustalono ubezpieczonemu S. K. podstawę wymiaru kapitału początkowego na dzień 1.01.1999 r. a organ rentowy do ustalenia wartości kapitału początkowego przyjął przeciętna podstawę wymiary składek z okresu od 1.01.1982 r. do 31.12.1991 r. Wartość kapitału początkowego wyniosła 140 774,04 zł. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ rentowy nie uwzględnił okresu pracy od 1.03.1993 r. do 30.06.1993 r. z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych a za okresy pracy od 1.01.1981 r. do 31.05.1982r., od 15.10.1984 r. do 31.12.1984r., od 11.12.1987 r. do 20.02.1989 r. i od 1.05.1990 r. do 31.01.1993r. przyjął wynagrodzenie minimalne na podstawie art.15 ust.2a ustawy emerytalnej.

Ubezpieczony w odwołaniu zakwestionował przyjęte przez organ rentowy do obliczenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego, przedkładając angaże, umowy o pracę i świadectwa pracy za sporne okresy i ostatecznie zażądał ustalenia , że w okresie od 1.01.1989 do 30.11.1989 r. uzyskał wynagrodzenie w kwocie 1.023.000 zł na co składało się wynagrodzenie miesięczne w kwocie 66.000 zł plus 27.000 zł dodatek funkcyjny, za grudzień 1989 r. domagał się ustalenia wysokości wynagrodzenia w łącznej kwocie 557.000 zł na co składało się wynagrodzenie zasadnicze 220.000 zł i indeksacja 223.000 zł. Za rok 1990 r. ubezpieczony żądał przyjęcia łącznej kwoty 15 466 000 zł na co składało się wynagrodzenie: w styczniu i lutym po 803 000 zł, za okres od marca do sierpnia 1990 r. po 1.010.000 zł, od 1.09.1990 r. do 31.12.1990 r. ubezpieczony zażądał przyjęcia wynagrodzenia w kwotach po 1.590.000 zł plus dodatek funkcyjny 360.000 zł. Łącznie za rok 1989 r. ubezpieczony zażądał przyjęcia do ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego wynagrodzenia w kwocie 1.580.000 zł a za rok 1990 r. wynagrodzenia w kwocie 15 466 000 zł

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczony S. K. zatrudnił się w Przedsiębiorstwie Produkcji i Usług Spółce z o.o. (...) w S. na podstawie umowy o pracę z dnia 1.07.1988 r. jako dyrektor spółki na ½ etatu, pracując jednocześnie w (...) w S.. Ubezpieczony zatrudniony został jako dyrektor Spółki a jednocześnie pełnił funkcję jednoosobowego zarządu spółki za wynagrodzeniem w wysokości 33 000 zł oraz dodatkiem funkcyjnym w kwocie 13 500 zł. M. R., który z ubezpieczonym umowę o pracę był pierwszym pełnomocnikiem zgromadzenia wspólników Spółki (...). Od 1.01.1989 r. ubezpieczony został zatrudniony na cały etat w związku z rozwojem firmy. Nadal pełnił funkcję jednoosobowego zarządu spółki. Do jego obowiązków należał nadzór nad całością firmy i dlatego ubezpieczony od momentu zwiększenia wymiaru czasu pracy do pełnego etatu otrzymał podwójne wynagrodzenie ustalone w pierwotnej umowie o pracę. Wynagrodzenie ubezpieczonego od 1.01.1989 r. wyniosło więc 66 000 zł ,plus 27 000 zł dodatku funkcyjnego. Łączne wynagrodzenie za 11 miesięcy 1989 r. wyniosło 1 023 000 zł. Od 1.12.1989 r. wynagrodzenie ubezpieczonego wyniosło kwotę 220 000, plus dodatek funkcyjny w kwocie 114 000 zł i indeksacja w kwocie 223 000 zł. ( łącznie kwotę 557 000 zł. Ubezpieczony od 1.01.1989 r. pracował w godzinach od 7.00 do 15.00 i otrzymywał wynagrodzenia w wysokościach wynikających z kolejnych angaży ( za wyjątkiem angażu z 3.09.1990 podpisanym przez R. F., który był kolejnym pełnomocnikiem zgromadzenia wspólników ) podpisywanych osobiście przez S. S., który pełnił w tym czasie funkcję pełnomocnika Zgromadzenia Wspólników. S. S. posiadał imienną pieczątkę ze wskazaniem pełnionej funkcji ale taka pieczęć w/w widnieje jedynie na angażu ubezpieczonego z dnia 2.05.1991 r. Ubezpieczony przepracował w spornym okresie cały obowiązujący go czas pracy. Umowa o pracę rozwiązała się za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę z uwagi na to, że M. R. wykupił udziały w Spółce i odwołał ubezpieczonego z zarządu oraz złożył mu wypowiedzenie. M. R. wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy w którym wskazał , że strony łączyła umowa o pracę na pełnym etacie. Ubezpieczony w trakcie zatrudnienia w spółce (...) nie korzystał z urlopów bezpłatnych. Według kolejnych angaży ustalających wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie Produkcji i Usług Spółce z o.o. (...) w S. ubezpieczony od 1.12.1989 r. otrzymywał wynagrodzenie w kwocie 220 000, plus dodatek funkcyjny w kwocie 114 000 zł i indeksację w kwocie 223 000 zł. ( łącznie kwotę 557 000). Od 1.01.1990 r. podniesiono ubezpieczonemu wysokość dodatku funkcyjnego do kwoty 360 000 zł., od 1.03.1990 r. podniesiono ubezpieczonemu wynagrodzenie zasadnicze do kwoty 650 000 zł, pozostawiając pozostałe warunki płacowe bez zmian a od 3.09.1990 r. wynagrodzenie zasadnicze ubezpieczonego wyniosło kwotę 1 590 000 zł. Łączne wynagrodzenie ubezpieczonego za 11 miesięcy 1989 r. wyniosło więc 1 023 000 zł ( 66 000+27 000 = 93 000 x 11), co z wynagrodzeniem za grudzień 1989 r. w wysokości 557 000 zł dało sumę rocznego zarobku w 1989 r. w wysokości 1 580 000 zł. Wynagrodzenie ubezpieczonego w styczniu i lutym, 1990 r. wyniosło kwoty po 803 000 zł. ( 360 000 + 220 000 + 223 ), w okresie od marca 1990 r. do sierpnia 1990 r. wynagrodzenie wynosiło po 1 010 000 zł. miesięcznie ( 650 + 360 ), w okresie od września do grudnia 1990 r. wynagrodzenie ubezpieczonego wynosiło po 1950 000 zł miesięcznie ( 1 590 000 +360 ). Łączne wynagrodzenie ubezpieczonego za 1990 r. wynosiło więc kwotę 15 466 000 zł. dowód: umowa o pracę k.54, angaże z lat 1989 i 1990 – k.12-17, świadectwo pracy k.11, zeznania świadków G. N., I. R., M. R. i S. S., zeznania ubezpieczonego – zapis A/V k.69 Cały okres zatrudnienia ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie Produkcji i Usług Spółce z o.o. (...) w S. został uznany przez organ rentowy do łącznego stażu pracy, co jest bezsporne w sprawie. Za okres od 1.01.1989 r. do 30.04.1991 r. organ rentowy przyjął wynagrodzenie minimalne , ponieważ ubezpieczony nie przedłożył właściwych dokumentów płacowych, za okres zatrudnienia od 1.05.1991 r. do 31.12.1992 r. przyjęto kwoty z angaży a za okres pracy ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie Produkcji i Usług Spółce z o.o. (...) w S. a za okres od 1.01.1993 r. do 30.05.1993r. przyjęto podstawy wymiaru składek potwierdzone przez Wydział (...) i Składek.

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny ustalono na podstawie zgromadzonych dokumentów, których prawdziwości i wiarygodności strony nie kwestionowały w toku procesu, w tym zwłaszcza na podstawie przedłożonych przez ubezpieczonego umowy o pracę , świadectwa pracy, angaży, zeznań świadków G. N., I. R., M. R. i S. S., oraz zeznań ubezpieczonego.

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków, którzy w spornych okresach pracowali wraz z ubezpieczonym co do faktu jego pracy w spornych okresach w rozmiarze wynikającym z obowiązującym w tym okresie stanu prawnego dotyczącym czasu pracy ubezpieczonego oraz co do faktu otrzymywania przez ubezpieczonego wynagrodzenia określonego w umowie o pracę i angażach płacowych i wskazanego w świadectwie pracy. Świadek M. R. oraz świadek S. S. , którego podpisy znajdują się na większości angaży ubezpieczonego, potwierdzili ponadto zarówno fakt pracy ubezpieczonego w pełnym wymiarze czasu pracy od 1.01.1989 r. , jak i wysokość jego wynagrodzeń wynikających z tych angaży. Także I. R. zatrudniona w Spółce (...) w okresie 1.09.1988 r. do 31.12.1991 r. jako specjalista zajmujący się administracją i jako główny księgowy nie miała wątpliwości do tego, że wynagrodzenia uwidocznione na angażach ubezpieczonego odpowiadały prawdzie.

Za wiarygodne uznano twierdzenia ubezpieczonego na temat osiąganego przez niego wynagrodzenia w spornych okresach oraz faktu, że od 1.01.1989r. pracował on na pełen etat. Zeznania ubezpieczonego i świadków także i w tym zakresie zasługiwały na wiarę, bowiem były spontaniczne , logiczne, spójne z zeznaniami ubezpieczonego i znajdowały odbicie w dokumentach zgromadzonych w sprawie a zwłaszcza świadectwie pracy wystawionym 30.05.1993 r. i wskazującym, że ubezpieczony pracował w spółce (...) od 1.07.1988 r. do 30.05.1993 r. w pełnym wymiarze czasu pracy . Z tych względów Sąd dał wiarę również zeznaniom ubezpieczonego, nie znajdując podstaw by odmówić im wiarygodności.

Za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania
w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty (art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych). Innymi słowy, przyjęcie minimalnego wynagrodzenia jako podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne jest możliwe gdy nie można wskazać faktycznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne za określony okres pracy. W przedmiotowej sprawie jednak taka sytuacja nie ma miejsca, bowiem możliwe było przyjęcie wynagrodzenia ubezpieczonego w spornym okresie na podstawie dokumentów przedłożonych przez ubezpieczonego z odwołaniem. Przeprowadzone przed Sądem postępowanie dowodowe wykazało, iż ubezpieczony w spornych okresach nie korzystał z urlopów bezpłatnych i przepracował wymagany przepisami, obowiązujący go czas pracy.

Na zarządzenie Sądu organ rentowy dokonał przeliczenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego ubezpieczonego według kwot wynikających z angaży ubezpieczonego i hipotetyczna wartość kapitału początkowego ustalona na podstawie lat 1989-1998 wyniosła 153 213,72 zł a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wzrósł do 136,80 zł.

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Na wstępie rozważań merytorycznych należy zauważyć, iż ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.: Dz.. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.; zwana dalej „ustawą”) wprowadziła nieznane dotąd w przepisach ubezpieczeniowych pojęcie kapitału początkowego i nowy sposób obliczania świadczeń emerytalnych. Stosownie do art. 15 ustawy, podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176 (ust. 1). Jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy (ust. 2a). Na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (ust. 6).

W wyroku z dnia 22 listopada 2010 r. (III AUa 1807/09, nie publ.) Sąd Apelacyjny w Gdańsku stwierdził „Sąd Apelacyjny uznaje za dopuszczalne ustalenie wysokości zarobków stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie nominalnego czasu pracy obowiązującego ubezpieczoną w roku 1989 i stawki godzinowej. Z odpisu legitymacji ubezpieczeniowej oraz świadectwa pracy nie wynika bowiem, że w tym roku korzystała z urlopów bezpłatnych, czy też zwolnień lekarskich. Pozwany, zgodnie z zasada kontradyktoryjności, nie wykazał by było inaczej.” Podzielając ten pogląd w całości należy stwierdzić, iż także w niniejszej sprawie, pozwany organ nie udowodnił, aby w spornych okresach ubezpieczony pozostawał na urlopie bezpłatnym lub zwolnieniu lekarskim, a zeznania samego ubezpieczonego, wskazują na okoliczności odmienne.

Na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11.10.2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zgodnie z art.472 i 473 k.p.c. w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty są dla pracowników – zaświadczenia zakładów pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych dochodów. Wprawdzie w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do wskazanych w treści rozporządzenia środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów, jednak mimo wszystko ustalenia podejmowane przez sąd muszą zostać oparte na konkretnych dowodach, a obowiązek wykazania wynagrodzenia z lat zatrudnienia wskazywanych przez ubezpieczonego jako podstawa dla przeliczenia emerytury lub renty spoczywa właśnie na ubezpieczonym (por. wyrok SN z dnia 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97, OSNCP 1998/11/342). Wobec braku takiego ograniczenia w postępowaniu sądowym istnieje m.in. możliwość przesłuchania świadków dla ustalenia wysokości tych zarobków, tym bardziej, jeśli zeznania te znajdą choćby częściowe oparcie w zachowanej dokumentacji. Przesłuchani w sprawie świadkowie, których zeznania Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne, potwierdzili wysokość wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w spornych okresach, wskazanego w zachowanych w sprawie dokumentach w postaci umów o pracę i świadectw pracy.

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 roku nr 153, poz. 1227) wprowadziła pojęcie tzw. kapitału początkowego. Dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r. ma on stanowić swoistą rekompensatę za składki ubezpieczeniowe wpłacone do końca 1998 r. Zarówno te osoby, jak i płatnicy składek zobowiązani są do przekazania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, w terminie i trybie ustalonym przez ten organ, dokumentacji umożliwiającej wyliczenie kapitału. Zgodnie z art. 173 ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z FUS - dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

W myśl art. 174 tej ustawy - kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.( ust 1) a przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1)okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2)okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3)okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Dokumentacja do ustalenia kapitału początkowego, powinna zawierać:

- wniosek o ustalenie kapitału początkowego (formularz ZUS Kp-1),

-kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych przebytych do 31 grudnia 1998 r. (ZUS Rp-6),

-zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu (ZUS Rp-7) albo legitymację ubezpieczeniową zawierającą wpisy o zatrudnieniu i wynagrodzeniu lub numer NKP w przypadku osób, które indywidualnie opłacały składkę na ubezpieczenie społeczne,

-świadectwa pracy, zaświadczenia oraz inne dowody potwierdzające okresy składkowe i nieskładkowe.

Poza wykazaniem stażu pracy, na ubezpieczonych spoczywa także obowiązek udowodnienia osiągniętego wynagrodzenia. Zgodnie z § 21 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe ( Dz. U. z 2011 roku, nr 237, poz. 1412) dokumentem potwierdzającym wysokość wynagrodzeń jest zaświadczenie wystawione przez pracodawcę na druku ZUS Rp-7 lub legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca odpowiednie wpisy o okresach zatrudnienia i osiąganych zarobkach bądź też inny dokument na podstawie którego można ustalić wysokość dochodu.

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony przedłożył umowę o pracę oraz świadectwo pracy i autentyczne angaże dokumentujące wysokość otrzymywanego przez ubezpieczonego wynagrodzenia w okresach objętych żądaniem, co w powiązaniu z ze spójnymi zeznaniami świadków pozwala na ustalenie wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w trakcie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Produkcji i Usług Spółce z o.o. (...) w S.. Pozwany organ rentowy, mimo przedłożenia przez ubezpieczonego powyższych dokumentów, odmówił ustalenia na podstawie tych dokumentów wysokości kapitału początkowego wskazując słusznie, iż brak było właściwych dokumentów umożliwiających organowi rentowemu w toku postępowania administracyjnego przyjęcia jako podstaw wymiaru składek kwot wskazywanych przez ubezpieczonego.

W ocenie Sądu Okręgowego zeznania powołanych wyżej świadków oraz ubezpieczonego i przedłożona wiarygodna dokumentacja płacowa potwierdzały w sposób nie budzący wątpliwości , iż ubezpieczony pracował w spornych okresach czasu i otrzymywał wynagrodzenia w kwotach wskazywanych przez ubezpieczonego.

Mając powyższe na względzie, Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie I wyroku, na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zobowiązując organ rentowy do przyjęcia przy ustaleniu wysokości kapitału początkowego ubezpieczonego dodatkowo wynagrodzeń uzyskanych w Przedsiębiorstwie Produkcji i Usług Spółce z o.o. (...) w S. w roku 1989 w kwocie 1 580 000 zł i w roku 1990 w kwocie 15 466 000 zł.

SSO Ewa Milczarek