VI U 656/22 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Bydgoszczy z 2025-01-16
Sygn. akt VI U 656/22
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 stycznia 2025 r.
Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
w składzie:
Przewodniczący Sędzia Karolina Chudzinska
Protokolant – stażysta Martyna Słowińska
|
po rozpoznaniu w dniu 16 stycznia 2025 roku na rozprawie
1. Oddala odwołania. 2. Zasądza od odwołującej się (...) spółki z.o.o. z siedzibą w B. na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. kwotę 2.970 zł (dwa tysiące dziewięćset siedemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w sprawie wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty. S ędzia Karolina Chudzinska |
|
Sygn. akt VI U 656/22
UZASADNIENIE
Kolejnymi decyzjami z dnia 10 marca 2022 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ustalił podstawy wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe, wypadkowe i zdrowotne z tytułu wykonywania pracy na podstawie dwóch umów zlecenia u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. dla ubezpieczonych: S. S. ( (...)), I. N. ( (...)), T. F. ( (...)), O. M. ( (...)), O. K. (02-04/2019), D. K. (05-06/2019), K. K. (02-05/2019), R. K. ( (...)), U. L. ( (...)), O. H. (09-10/2019), V. B. ( (...)), O. B. ( (...)), Y. N. (01-02/2019, (...)), L. M. ( (...)), M. S. (2) ( (...)).
W uzasadnieniu ww. decyzji organ rentowy wskazał, że w wyniku kontroli przeprowadzonej u płatnika składek (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. ustalono, że płatnik składek jest agencją pracy tymczasowej, zatrudniającą cudzoziemców, głównie obywateli Ukrainy. W 2018 roku spółka zaczęła stopniowo rezygnować z zawierania umów o pracę na rzecz umów zlecenia, pozostawiając umowy o pracę tylko pracownikom bezpośrednio zatrudnionym w spółce, niebędącym pracownikami sezonowymi. Od tego czasu firma prowadziła politykę, zgodnie z którą zatrudniała pracowników sezonowych na umowy zlecenia. Z reguły były to dwie umowy zlecenia zawierane w tym samym czasie. Jedna z umów dotyczyła wykonania prac podstawowych, a druga – prac dodatkowych. Zgodnie z wyjaśnieniami prezesa zarządu spółki miało to służyć zapewnieniu pracy w wymiarze minimalnym 10 godzin na dobę i zabezpieczenia wykonania większej ilości godzin w miesiącu niż wynikało to z czynności głównych. Z umowy głównej należało im się wynagrodzenie na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę, a z umowy dodatkowej – wynagrodzenie uzyskane w danym miesiącu ponad kwotę minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalone z uwzględnieniem liczby przepracowanych godzin. Płatnik składek deklarował składki na ubezpieczenia społeczne od umowy głównej (tj. od minimalnego wynagrodzenia za pracę), natomiast z umowy dodatkowej deklarował tylko składkę na ubezpieczenie zdrowotne. Z treści umów zlecenia wynika, że były one zawierane na te same bądź zbliżone okresy, zleceniobiorcy wykonywali pracę na podstawie obu umów u tego samego pracodawcy (użytkownika), a przedmiot umów był tożsamy bądź miał podobny charakter. Organ rentowy wskazał, że płatnik składek nie zadeklarował składek na ubezpieczenia społeczne z tytułu kolejnej umowy zlecenia zawartej z tym samym ubezpieczonym w tym samym czasie. W ocenie organu rentowego tworzenie schematu zbiegu tytułów do ubezpieczeń miało na celu obejście przepisów prawa w rozumieniu art. 58 § 1 k.c. i tym samym obniżenia kosztów wynikających z obowiązku odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne, a zaniżenie podstawy wymiaru składek skutkowało zaniżoną wysokością ewentualnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych dla zleceniobiorców. Wobec powyższego organ rentowy ustalił dla płatnika składek podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne w wysokości odpowiadającej przychodom uzyskiwanym przez ubezpieczonych z obu umów zlecenia.
Odwołania od ww. decyzji złożył płatnik składek – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B., zaskarżając je w części ustalającej podstawę wymiaru składek ponad kwotę zadeklarowaną przez płatnika składek w okresach spornych. W uzasadnieniu odwołań pełnomocnik spółki wskazał, że wbrew twierdzeniom organu rentowego płatnik składek nie był zobowiązany do zadeklarowania podstaw wymiaru składek od przychodów uzyskiwanych z kolejnej z umów zlecenia, albowiem na podstawie głównej umowy zlecenia uzyskiwał przychód odpowiadający minimalnemu wynagrodzeniu za pracę, a zakresy przedmiotowe umów zlecenia zawartych w tym samym czasie z tym samym ubezpieczonym nie były tożsame. Jego zdaniem organ rentowy, wydając zaskarżone decyzje, zignorował zastrzeżenia do protokołu kontroli złożone przez płatnika składek, a które zaprzeczały tezie prezentowanej przez organ rentowy, aby działanie płatnika składek było ukierunkowane na tworzenie pozornego zbiegu tytułu do ubezpieczeń celem obejścia przepisów prawa. Odwołujący podkreślił, że zgodnie z art. 9 ust. 2 i ust. 2c ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych osoba wykonująca umowę zlecenia, z tytułu której uzyskuje w danym miesiącu wynagrodzenie podlegające oskładkowaniu na poziomie co najmniej minimalnej płacy, spełniająca warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z innych umów zlecenia, podlega obowiązkowo przedmiotowym ubezpieczeniom tylko z pierwszej umowy. Jeżeli jednak z tej umowy podstawa wymiaru składek jest niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę to podlega obowiązkowo ubezpieczeniom także z pozostałych umów zlecenia. Dopiero, gdy łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie tych umów w danym miesiącu osiągnie kwotę minimalnego wynagrodzenia, z kolejnych umów zlecenia nie podlega obowiązkowi ubezpieczeń społecznych. Nie ma zatem przeszkód prawnych, aby w danym podmiocie osoba wykonywała pracę na podstawie kilku umów zlecenia, pod warunkiem, że swoim zakresem obejmują one różne rodzaje obowiązków i czynności. W ocenie odwołującego organ rentowy nie zaoferował dowodów, z których wynikałoby, że przedmiot umów zawartych z poszczególnymi ubezpieczonymi był tożsamy. Organ rentowy nawet nie badał tej okoliczności. Nadto odwołujący dodał, że w odniesieniu do zleceniobiorców brak jest regulacji, która byłaby analogiczna do przewidzianej dla pracowników w art. 18 ust. 1 a ustawy systemowej. Gdyby wolą ustawodawcy była manifestowana w toku kontroli wola organu rentowego, aby w podstawie wymiaru składek uwzględniać wartość wszystkich zawartych z jednym zleceniobiorcą umów zlecenia, bez względu na ich zakres przedmiotowy, to znalazłaby ona odpowiednik w przepisach ustawy systemowej, którego w obowiązującym stanie prawnym nie ma i nie było na dzień wydania zaskarżonych decyzji. Wobec powyższego odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonych decyzji poprzez ustalenie dla ubezpieczonych wskazanych w treści decyzji podstaw wymiaru składek w wysokości pierwotnie zadeklarowanej przez płatnika składek oraz o zasądzenie od organu rentowego na rzecz odwołującej spółki zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według przedłożonego zestawienia, a w razie jego braku – według norm przepisanych.
W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o oddalenie odwołań i o zasądzenie od odwołującej się spółki na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, podtrzymując stanowisko zaprezentowane w treści zaskarżonych decyzji. Odnosząc się zaś do argumentacji odwołującej spółki zaprezentowanej w odwołaniu pełnomocnik organu rentowego wskazał, że wprawdzie istnieje możliwość stosowania instytucji wynikającej z przepisu art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, aczkolwiek zamiarem ustawodawcy było stosowanie tej instytucji wówczas, gdy u danej osoby wystąpi rzeczywisty zbieg tytułów do podlegania ubezpieczeniu społecznemu, nie zaś wtedy, gdy ubezpieczony w sposób sztuczny i nienaturalny doprowadza do wytworzenia takiego zbiegu, wyłącznie na użytek skorzystania ze swoistego ustawowego dobrodziejstwa przewidzianego w tym przepisie.
Kolejnymi zarządzeniami z dnia 7 i 9 czerwca 2022 roku oraz 7 kwietnia 2023 roku Sąd Okręgowy w trybie art. 219 k.p.c. połączył sprawy z ww. odwołań do wspólnego ich rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. akt VI U 656/22.
S ąd Okręgowy ustalił, co następuje:
Spółka (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. powstała w 2017 roku. Prowadzi działalność w przedmiocie pośrednictwa pracy w zakresie pracowników tymczasowych i sezonowych. Jest agencją pracy tymczasowej. Podejmuje współpracę z wieloma przedsiębiorstwami na terenie całej Polski, którym na podstawie umów o współpracę udostępnia osoby do pracy. Celem wywiązania się z umów o współpracę spółka zawiera umowy zlecenia z cudzoziemcami, głownie narodowości ukraińskiej. Umowy o pracę spółka zawierała jedynie z pracownikami bezpośrednio zatrudnionymi w spółce, niebędącymi pracownikami sezonowymi.
/okoliczności bezsporne/
Ubezpieczona S. S. zawarła z (...) sp. z.o.o. w B. w dniu 16 stycznia 2019 roku dwie umowy zlecenia. Na mocy obu umów zobowiązała się do wykonywania pracy na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. w K. za wynagrodzeniem 14,70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem pierwszej umowy były prace związane z obsługą linii produkującej opakowania (pudełka, tuby itp.), natomiast przedmiotem drugiej umowy były prace w dziale transportu związane z przygotowaniem towaru do transportu. Ubezpieczona świadczyła pracę w 12-godzinnym wymiarze czasy pracy, w systemie dwuzmianowym, w godzinach 6:00 do 18:00 oraz od 18:00 do 6:00. Jako pracownik zewnętrznej agencji pracy, ubezpieczona pracowała w jednym dziale firmy, na jednej hali produkcyjnej i przy różnych maszynach.
Dowód: umowy zlecenia z dnia 16.01.2019r. dołączone do skarżonej decyzji, pismo od pracodawcy użytkownika z dnia 28.11.24r. – akta sprawy
Ubezpieczony I. N. zawarł w dniu 30 października 2018 roku z (...) sp. z.o.o. w B. dwie umowy zlecenia na okres od dnia 30 października 2018 roku do 17 stycznia 2019 roku. Na mocy obu umów ubezpieczony zobowiązał się wykonywać pracę na rzecz użytkownika (...) spółka akcyjna w T.. Przedmiotem pierwszej umowy były czynności związane z wykonywaniem prac fizycznych polegających na wykopach ziemnych, planowaniu i równaniu terenu w miejscu realizacji zlecenia, a przedmiotem drugiej umowy były czynności związane z naprawą i czyszczeniem wiązek geofonowych, kabli telemetrycznych, akumulatorów, lutowanie przewodów. W czasie swojej pracy ubezpieczony wykonywał obowiązki przypisane do stanowiska montera urządzeń elektronicznych od 6 do 12 godzin dziennie. Na co dzień świadczył pracę w tym samym miejscu tj. w Wydziale Rozstawu Sejsmicznego, wykonując polecenia upoważnionego pracownika.
Dowód: pismo pracodawcy użytkownika z dnia 27.11.24r., umowy zlecenia z dnia 30.10.18r. dołączone do skarżonej decyzji – akta sprawy
Ubezpieczona K. K. zawarła z (...) sp. z.o.o. w dniu 29 listopada 2018 roku dwie umowy zlecenia na okres od dnia 29 listopada 2018 roku do 27 maja 2019 roku. Na mocy oby tych umów zobowiązała się do świadczenia pracy na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. za wynagrodzeniem 13,70 zł za godzinę brutto. Przedmiotem pierwszej umowy była praca w sklepie polegająca na układaniu towaru na półki sklepowe, sprawdzaniu ewentualnych uszkodzeń opakowań, sprawdzanie terminu ważności towaru, natomiast przedmiotem drugiej umowy były prace w magazynie polegające na przygotowaniu towaru do transportu, etykietowanie towaru oraz jego paletowanie.
Dowód: umowy zlecenia z dnia 29.11.2018r. dołączone do skarżonej decyzji
Ubezpieczony R. K. zawarł z (...) sp. z.o.o. w dniu 24 października 2019 roku na okres od dnia 24 października 2019 roku do 25 grudnia 2019 roku dwie umowy zlecenia. Na mocy tych umów zobowiązał się świadczyć pracę na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. w miejscowości D. za wynagrodzeniem 14,70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem jednej z nich były czynności magazynowe polegające na sortowaniu produktów, ich foliowaniu, pakowaniu i etykietowaniu oraz przygotowaniu do transportu, natomiast przedmiotem drugiej umowy były czynności związane z etapami produkcji tworzenia i formowania świeczek.
Dowód: umowy zlecenia z dnia 24.10.19r. – dołączone do skarżonej decyzji
Ubezpieczona U. L. zawarła z (...) sp. z.o.o. w dniu 29 maja 2019 roku dwie umowy zlecenia na okres od dnia 29 maja 2019 roku do 23 sierpnia 2019 roku, na mocy których zobowiązała się wykonywać pracę na rzecz użytkownika –A. G., M. G., (...) s.c. w K. za wynagrodzeniem 14,70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem pierwszej umowy były czynności związane z przygotowaniem materiałów, półproduktów i produktów do produkcji i wypieku wg obowiązującej technologii i receptur, natomiast przedmiotem drugiej umowy były czynności magazynowe polegające na sortowaniu produktów ich pakowaniu i etykietowaniu oraz przygotowanie towaru do transportu.
Dowód: umowy zlecenia z dnia 29.05.19r. – dołączone do skarżonej decyzji
Ubezpieczona O. H. zawarła z (...) sp. z.o.o. w dniu 14 sierpnia 2019 roku dwie umowy zlecenia na okres od dnia 14 sierpnia 2019 roku do 14 października 2019 roku. Na mocy obu umów zobowiązała się wykonywać pracę na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. w K. za wynagrodzeniem 14,70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem pierwszej umowy były czynności związane z etapami produkcji polegającej na tworzeniu i formowaniu świeczek, natomiast przedmiotem drugiej umowy były czynności magazynowe polegające na sortowaniu produktów ich foliowaniu, pakowaniu i etykietowaniu oraz przygotowaniu do transportu.
Dowód: umowy zlecenia z dnia 14.08.19r. – dołączone do skarżonej decyzji
Ubezpieczona V. B. zawarła z (...) sp. z.o.o. w dniu 29 maja 2019 roku dwie umowy zlecenia na okres od dnia 29 maja 2019 roku do 13 sierpnia 2019 roku. Na mocy obu umów zobowiązała się do wykonywania pracy na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. w K. za wynagrodzeniem 14,70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem pierwszej umowy były prace związane z obsługą linii produkującej opakowania (pudełka, tuby itp.), natomiast przedmiotem drugiej umowy były prace w dziale transportu związane z przygotowaniem towaru do transportu. Ubezpieczona świadczyła pracę w 12-godzinnym wymiarze czasy pracy, w systemie dwuzmianowym, w godzinach 6:00 do 18:00 oraz od 18:00 do 6:00. Jako pracownik zewnętrznej agencji pracy, ubezpieczona pracowała w jednym dziale firmy, na jednej hali produkcyjnej i przy różnych maszynach.
Dowód: pismo od pracodawcy użytkownika z dnia 28.11.24r., umowy zlecenia z dnia 29.05.19r. dołączone do skarżonej decyzji – akta sprawy
Ubezpieczona L. M. zawarła z (...) sp. z.o.o. w dniu 16 października 2019 roku dwie umowy zlecenia na okres od dnia 16 października 2019 roku do 21 grudnia 2019 roku. Na mocy obu umów ubezpieczona zobowiązała się do wykonywania pracy na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. w E. za wynagrodzeniem 14, 70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem pierwszej umowy były prace związane z obsługą linii produkcyjnej cukierków i czekolady, natomiast przedmiotem drugiej umowy były prace w dziale transportu związane z przygotowaniem towaru do transportu. Ubezpieczona pracowała w dziale produkcji w różnych pomieszczeniach: na linii do oblewania cukierków w czekoladzie i przy ręcznym pakowaniu wyrobów świątecznych, na stanowisku pracownika produkcyjnego pomocniczego w równoważnym systemie czasu pracy.
Dowód: umowy zlecenia z dnia 16.10.2019 – dołączone do skarżonej decyzji, pismo od pracodawcy użytkownika z dnia 22.11.24r. – akta sprawy
Ubezpieczona Y. N. zawarła z (...) sp. z.o.o. w dniu 21 lutego 2019 roku dwie umowy zlecenia na okres od dnia 21 lutego 2019 roku do 4 maja 2019 roku. Na mocy obu umów ubezpieczona zobowiązała się wykonywać pracę na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. w G. za wynagrodzeniem 14,70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem pierwszej umowy była obsługa kasy fiskalnej, obsługa klientów detalicznych i hurtowych, natomiast przedmiotem drugiej umowy były prace w magazynie polegające na przygotowaniu towaru do transportu, etykietowanie towaru oraz jego paletowanie.
Dowód: umowy zlecenia z dnia 21.02.2019r. – umowy dołączone do skarżonej decyzji – akta sprawy
Ubezpieczona O. B. zawarła z (...) sp. z.o.o. w dniu 13 września 2019 roku dwie umowy zlecenia na okres od dnia 13 września 2019 roku do 7 grudnia 2019 roku. Na mocy obu umów ubezpieczona zobowiązała się do wykonywania pracy na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. w E. za wynagrodzeniem 14, 70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem pierwszej umowy były prace związane z obsługą linii produkcyjnej cukierków i czekolady, natomiast przedmiotem drugiej umowy były prace w dziale transportu związane z przygotowaniem towaru do transportu. Ubezpieczona pracowała w dziale produkcji w różnych pomieszczeniach: na linii do oblewania cukierków w czekoladzie i przy ręcznym pakowaniu wyrobów świątecznych, na stanowisku pracownika produkcyjnego pomocniczego w równoważnym systemie czasu pracy.
Dowód: pismo z dnia 22.11.24r. od pracodawcy użytkownika, umowy zlecenia z dnia 13.09.19r. – dołączone do skarżonej decyzji
Ubezpieczona M. S. (2) zawarła z (...) sp. z.o.o. w dniu 5 stycznia 2019 roku na okres od dnia 5 stycznia 2019 roku do 10 stycznia 2019 roku dwie umowy zlecenia. Na mocy obu umów ubezpieczona zobowiązała się wykonywać pracę na rzecz użytkownika (...) sp. z.o.o. w G. za wynagrodzeniem 14,70 zł brutto za godzinę. Przedmiotem pierwszej umowy była obsługa kasy fiskalnej, obsługa klientów detalicznych i hurtowych, natomiast przedmiotem drugiej umowy były prace w magazynie polegające na przygotowaniu towaru do transportu, etykietowanie towaru oraz jego paletowanie.
Dowód: umowy zlecenia z dnia 05.01.19r. – dołączone do skarżonej decyzji
Ubezpieczeni: O. K., D. K., O. M., T. F. zawarli z płatnikiem składek (...) Sp. z o.o. formalnie dwie umowy zlecenia na rzecz tego samego użytkownika w spornym okresie. Płatnik składek, odwołująca się (...) spółka z o.o., zadeklarowała składkę na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne tylko od pierwszej umowy.
Niesporne.
W rzeczywistości zainteresowani zarówno w ramach jednej jak i drugiej umowy wykonywali te same czynności w ramach jednego stosunku prawnego u jednego pracodawcy użytkownika. Nie było dwóch stosunków zobowiązaniowych, a jeden, sztucznie rozdzielony na dwa. Ubezpieczeni nie mieli zazwyczaj świadomości, iż zawierają ze spółką dwie umowy.
Dowód: protokół kontroli ZUS – w aktach kontroli dołączonych do sprawy VI U 1998/22, zeznania prezesa zarządu zainteresowanej spółki w sprawie VI U 1625/22 na rozprawie w dniu 20.01.2023r. oraz O. D., D. B., I. D.,K. Z.’a i K. Z., S. K., I. K. , K. B., I. K., A. S., L. K., A. T., P. T., P. Z.,K. Y., O. R., S. L., O. M., K. K., T. S., Y. A., – złożone w charakterze stron w sprawach z odwołań Ukraina (...) sp. z.o.o.: VI U 1695/22 – rozprawa z dnia 12 lipca 2023r. oraz w dniu 14 czerwca 2013r., VI U 1242/22 – rozprawa z dnia 18 stycznia 2023r., VI U 1185/22- rozprawa z dnia 20 stycznia 2023 r., VI U 1479/22 – rozprawa z dnia 24 maja 2023r., VI U 1579/22 – rozprawa z dnia 9 listopada 2022r., VI U 1157/22 - rozprawa z dnia 27 marca 2023 r., VI U 1470/22- rozprawa z dnia 08 maja 2023 r , VI U 1492/22 rozprawa z dnia 18 stycznia 2023r., VI U 1742/22 rozprawa z dnia 19 kwietnia 2023r., VI U 1781/22 na rozprawie z dnia 28 lutego 2023 r., VI U 1764/22 na rozprawie z dnia 20 stycznia 2023 r. , VI U 1625/22 na rozprawie z dnia 20 stycznia 2023 r., VI U 1302/22 na rozprawie z dnia 09 grudnia 2022 r., VI U 2418/22 na rozprawie z dnia 15 lutego 2023 r., VI U 2159/22 na rozprawie z dnia 25 stycznia 2023 r., VI U 1163/22 rozprawa z dnia 13 czerwca 2023r. – wypisy z protokołów wskazanych rozpraw:
W lipcu 2021 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wszczął kontrolę w spółce (...) Sp. z o.o. Była to kontrola okresowa. Prowadzili ją inspektorzy w osobach D. J. i A. C.. Przedmiotem kontroli była głównie prawidłowość deklarowanych składek. W trakcie kontroli ustalono, że spółka zawiera z każdym z ubezpieczonych równolegle dwie umowy zlecenia. Umowy te są zawierane w tym samym dniu i były wykonywane u tego samego przedsiębiorcy (zewnętrznych firm). W trakcie kontroli prezes zarządu spółki i księgowa poinformowali inspektorów z ZUS -u o tym, że zawieranie dwóch umów zlecenia w tym samym czasie podyktowane było zapewnieniem wykonywania pracy w wymiarze wyższym niż 10 godzin dziennie na dobę. Wynagrodzenie z jednej umowy zlecenia było ustalone na poziomie minimalnego wynagrodzenia za pracę, z której to umowy ubezpieczeni zostali zgłoszeni przez płatnika składek do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, a w drugiej umowie zlecenia wynagrodzenie było wypłacone ponad minimalne wynagrodzenie za pracę wypłacone z pierwszej umowy, w wysokości zależnej od ilości przepracowanych godzin w danym miesiącu i z tej drugiej umowy zlecenia płatnik składek zgłaszał ubezpieczonych wyłącznie do ubezpieczenia zdrowotnego. W trakcie kontroli ustalono również, że zleceniobiorcy byli pracownikami fizycznymi i na podstawie zawartych umów zlecenia wykonywali różne prace zlecone im przez przełożonych (w sklepie, w magazynie). Ustaleń tych kontrolerzy dokonali w oparciu o dokumenty (umowy zlecenia). W trakcie kontroli nie przesłuchano ubezpieczonych występujących w niniejszej sprawie. Konieczne było przetłumaczenie pytań do ubezpieczonych na język ukraiński i wysłanie ich na adresy zgłoszeń. Kilka osób odpowiedziało na pisemne pytania, aczkolwiek nic z tych odpowiedzi nie wynikało. Kontrola trwała 12 dni roboczych i dotyczyła trzyletniego okresu działalności spółki. Z kontroli został sporządzony protokół kontroli, do którego spółka wniosła zastrzeżenia.
/dowód: zeznania świadka D. J., protokół rozprawy z dnia
7 grudnia 2022 roku w sprawie o sygn. akt VI U 643/22
Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie okoliczności bezspornych oraz na podstawie dokumentów zgromadzonych w sprawie, w tym w aktach ZUS, których wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu, a które nie były kwestionowane przez żadną ze stron pod względem ich autentyczności, jak i prawdziwości zawartych w nich informacji, a także na podstawie zeznań stron i świadków w innych sprawach z odwołań zainteresowanej spółki. Sąd – na zasadzie art. 235
S ąd Okręgowy zważył, co następuje:
Odwołania nie zasługiwały na uwzględnienie.
Przechodząc do rozważań prawnych stwierdzić na wstępie należy, że przedmiot sporu w niniejszej sprawie dotyczył tego, czy płatnik składek – (...) Sp. z o.o. z siedzibą w B. prawidłowo zadeklarował podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne za ubezpieczonych wskazanych imiennie w zaskarżonych decyzjach wobec faktu, że zawierał on z ww. ubezpieczonymi dwie równoległe umowy zlecenia (w tych samych bądź zbliżonych okresach). Organ rentowy uważał bowiem, że płatnik składek powinien był zadeklarować podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od wszystkich przychodów uzyskiwanych przez ubezpieczonych u płatnika składek (rozliczanych pozornie na dwie umowy zlecenia), zaś płatnik składek wskazywał, że z uwagi na zbieg tytułów do ubezpieczeń społecznych uprawniony był do deklarowania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne tylko od przychodów uzyskiwanych z pierwszej umowy zlecenia jako że z tej umowy ubezpieczeni uzyskiwali minimalne wynagrodzenie za pracę oraz do deklarowania podstawy wymiaru składek wyłącznie na ubezpieczenie zdrowotne z tytułu drugiej umowy zlecenia zawieranej z tym samym ubezpieczonym, ale dotyczącej innych prac.
Rozstrzygając powyższy spór wskazać należy, że zgodnie z
art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r., poz. 1230) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi współpracującymi, z zastrzeżeniem
ust. 4. Z kolei w myśl art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Co więcej, w myśl art. 13 pkt 2 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach osoby wykonujące pracę nakładczą oraz zleceniobiorcy – od dnia oznaczonego w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy. Każda osoba objęta obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, zgodnie z treścią art. 36 ust. 1 ustawy, podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń społecznych. Obowiązek zgłoszenia osób określonych w art. 6 ust. 1 pkt 4 należy do płatnika składek. Zgodnie natomiast z art. 81 ust. 1 i 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2022 r., poz. 2561) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorców stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe tych osób. Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami ustawy systemowej.
Zasady ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe określone zostały w art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w
art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10. Natomiast dyspozycja art. 18 ust. 3 ustawy stwarza obowiązek ustalenia podstawy wymiaru składek zgodnie z art. 18 ust. 1 wobec zleceniobiorców, jeżeli w umowie zlecenia określono odpłatność za jej wykonanie kwotowo, w kwotowej stawce godzinowej lub akordowej albo prowizyjnie. Artykuł 20 ust. 1 ustawy wskazuje, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i ubezpieczenie wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Pojęcie przychodu określone w art. 4 pkt 9 ustawy systemowej obejmuje przychód w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1992 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r., poz. 2647) przychodami, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Za przychody uważa się przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło.
Ustawa systemowa w art. 9 przewiduje zaś regulacje dotyczące zbiegu tytułów do ubezpieczeń, stanowiąc w ust. 2 i ust. 2c, że osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z kilku tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2, 4-6 i 10, jest objęta obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej. Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń, z zastrzeżeniem
ust. 2c i 7. Osoba, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, której podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym miesiącu jest niższa od określonej w art. 18 ust. 4 pkt 5a (minimalne wynagrodzenie za pracę), spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi z innych tytułów podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym również z innych tytułów. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli łączna podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania pracy na podstawie umowy, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4, lub z innych tytułów osiąga kwotę określoną w art. 18 ust. 4 pkt 5a.
Istotne jest jednak to, że zamiarem ustawodawcy było stosowanie instytucji z przepisu art. 9 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych tylko wówczas, gdy u danej osoby wystąpi rzeczywisty zbieg tytułów do podlegania ubezpieczeniu społecznemu, nie zaś wtedy, gdy strony umów w sposób sztuczny i nienaturalny doprowadzają do wytworzenia takiego zbiegu wyłącznie celem uniknięcia opłacania wyższych składek. Istotne jest, ażeby zatrudnienie w oparciu o obie umowy zlecenia miało dla podmiotów zawierających umowę realny wymiar i znaczenie, w szczególności zaś, aby umowy zostały zawarte i realizowane zgodnie ze swym społeczno-gospodarczym przeznaczeniem (por. wyr. SA w Warszawie z dnia 29 czerwca 2021 r., III AUa 1791/19, LEX nr 3274521, wyr. SA w Rzeszowie z dnia
26 stycznia 2021 r., III AUa 890/18, LEX nr 3121264). W sytuacji, gdy finalnym odbiorcą usługi jest ten sam podmiot, a zleceniobiorca wykonuje czynności w tym samym miejscu i czasie, to rozbicia tego zlecenia na dwie umowy, zawierane nawet z dwoma podmiotami, bez jakiegokolwiek logicznego czy ekonomicznie uzasadnionego celu, nie można rozumieć inaczej, niż jako działanie w celu obejścia prawa – działanie pozorujące zbieg tytułów do ubezpieczenia społecznego. Zastosowanie klauzuli nieważności z art. 58 § 1 k.c. jest szczególne (wyjątkowe), a zarazem szerokie, gdyż ocenie poddaje się skutki różnych zdarzeń i czynności prawnych (por. wyr. SA w Poznaniu z dnia 20 kwietnia 2021 r., III AUa 491/19, LEX nr 3337326).
W ocenie Sądu Okręgowego materiał dowodowy zgromadzony w postępowaniu przed organem rentowym i następnie uzupełniony w toku postępowania odwoławczego daje podstawy do merytorycznego rozstrzygnięcia sprawy Z materiału dowodowego wynika, że ubezpieczeni w ramach zawartych umów zlecenia wykonywali te same prace, w tym samym miejscu, na rzecz tego samego podmiotu (tzw. „użytkownika”). Prac tych w żaden sposób nie dało się od siebie odróżnić, w tym sensie, że nie można było oddzielić, na podstawie której umowy były aktualnie wykonywane. Ubezpieczeni zazwyczaj nawet nie mieli świadomości, że podpisywali dwie umowy zlecenia. Byli przekonani, że łączy ich ze spółką jedna umowa zlecenia na wykonanie zleconych mu prac. Ubezpieczeni pracowali co najmniej 8 godzin dziennie, a wynagrodzenie za pracę było obliczane w stosunku do liczby przepracowanych godzin pomnożonych przez ustaloną w umowach stawkę godzinową.
Przy umowie zlecenia nie obowiązują limity godzinowe prac (tak jak ma to miejsce w przypadku umowy o pracę). Umowę cywilnoprawną reguluje Kodeks Cywilny, więc przepisy Kodeksu Pracy nie mają w tym przypadku zastosowania. Oznacza to, że wymiar czasu pracy nie jest w żaden sposób ograniczony. To od obustronnych ustaleń (między zleceniodawcą i zleceniobiorcą) zależy dzienny czas wykonywania zlecenia. Możliwe było więc zawarcie jednej umowy zlecenia, w ramach której wykonywane były wszystkie czynności zlecone ubezpieczonym na podstawie dwóch umów.
Choć z przyczyn niezależnych od Sądu nie doszło do przesłuchania ubezpieczonych, którzy nie odpowiedzieli na pytania Sądu, to jednak analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie, jak i okoliczności znane Sądowi z urzędu w innych toczących się sprawach z odwołań spółki (...) Sp. z o.o. od decyzji ZUS wydanych w stosunku do innych ubezpieczonych, uzasadnia twierdzenie, że przedstawiony w nich sposób wykonywania umów zlecenia miał zastosowanie również w przypadku ubezpieczonych w niniejszej sprawie. Praktykę sosowaną w odwołującej spółce potwierdzają chociażby pisma od pracodawców użytkowników, którzy wskazywali, iż ubezpieczeni świadczyli pracę w jednym miejscu przez co najmniej 8 godzin dziennie.
W ocenie Sądu Okręgowego powyższe okoliczności świadczą o tym, że zawarcie w tym samym okresie dwóch umów zlecenia, na podstawie których ubezpieczeni wykonywali jednakową pracę należy więc uznać za celowe, zmierzające do obejścia prawa poprzez zaniżenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Płatnik składek opłacał bowiem pełne składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne tylko od przychodów uzyskiwanych z jednej umowy zlecenia (w których deklarował minimalne wynagrodzenie za pracę), a z drugiej umowy zlecenia opłacał wyłącznie składki na ubezpieczenie zdrowotne (od wynagrodzenia, które ubezpieczeni uzyskali na poziomie ponad minimalne wynagrodzenie za pracę z pierwszej umowy zlecenia), prowadząc niejako do pozoracji zbiegu tytułów ubezpieczenia. Płatnik składek zagwarantował sobie tym samym niższe obciążenia publicznoprawne, a ubezpieczonym – wyższe wynagrodzenie z drugiej umowy zlecenia, bez potrącania należnych składek na ubezpieczenia społeczne od części przychodów. Dzięki temu praca dla ubezpieczonych wydawała się bardziej atrakcyjna pod względem finansowym. Innymi słowy, w niniejszej sprawie w ocenie Sądu, doszło do przedmiotowego wykorzystania przez płatnika składek przepisów o ubezpieczeniu społecznym i stworzenia wyłącznie formalnego tytułu ubezpieczenia (dwóch umów zlecenia), tak aby zawarcie drugiej umowy zlecenia za jedyny cel miało unikanie płacenia składek na ubezpieczenia społeczne od przychodów uzyskiwanych przez ubezpieczonych z kolejnej umowy zlecenia. W przeciwnym razie bowiem, w przypadku zawarcia jednej umowy zlecenia, płatnik składek byłby bowiem zobowiązany do opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od wszystkich przychodów uzyskiwanych przez ubezpieczonych, co przedkładałoby się na wyższe składki.
W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu Okręgowego, płatnik składek – (...) Sp. z o.o. zobowiązany jest zadeklarować podstawę wymiaru składek i opłacić składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od wszystkich przychodów uzyskiwanych przez ubezpieczonych u płatnika składek.
Już tylko na marginesie wskazać należy, że Sąd nie znalazł podstaw do uwzględnienia wniosku pełnomocnika odwołującej spółki w zakresie zastosowania przepisu art. 477Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania, Sąd wydał w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu (art. 98 k.p.c.) w niniejszej sprawie oraz na podstawie § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. Należne koszty ustalone według wartości przedmiotu sporu (pismo ZUS – k.14v. i pismo ZUS z dnia 24.12.2024r. akta sprawy) w stawce minimalnej z § 2 pkt. 1 i 2 powołanego Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, o czym orzekł w punkcie 2 wyroku, zasądzając od odwołującej się na rzecz organu rentowego kwotę 2.970 zł.
W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy, na podstawie cytowanych przepisów, postanowił jak w punkcie 2 sentencji.
S ędzia Karolina Chudzinska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Bydgoszczy
Osoba, która wytworzyła informację: Sędzia Karolina Chudzinska
Data wytworzenia informacji: