Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 października 2024 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Maciej Flinik

Protokolant – starszy sekretarz sadowy Marta Walińska

po rozpoznaniu w dniu 28 października 2024 r. w B.

na rozprawie

odwołania: W. W. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 11 czerwca 2024 r., znak: (...)

z dnia 23 maja 2024 r., znak: (...)

w sprawie: W. W. (1)

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o emeryturę pomostową

oddala odwołania.

Sędzia Maciej Flinik

Sygn. akt VI U 750/24

UZASADNIENIE

Ubezpieczony W. W. (1) wniósł odwołanie od decyzji (...) Oddział w B. z dnia 23 maja 2024r. , którą odmówiono mu prawa do emerytury pomostowej. Wskazał, że w okresie od 2 grudnia 1904 r. do 1 czerwca 1986 r. uczestniczył w (...) (...) w S. i pracował na stanowisku kierowcy cysterny , a praca kierowcy powyżej 3,5 tony jest kwalifikowana jako wykonywana w szczególnym charakterze.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o jego oddalenie . Wskazał , iż przyczyną odmowy przyznania spornego świadczenia na mocy art. 4 i 49 ustawy jest brak wymaganego wieku ubezpieczonego ( (...) lat ) , nie udowodnienie przezeń na dzień 1 stycznia 2009 r. okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust, 1 i 3 ustawy oraz nie wykonywanie po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w takim rozumieniu.

Sąd Okręgowy ustalił i zważył co następuje :

Stan faktyczny w sprawie pozostawał w istocie bezsporny. Organ rentowy uznał 16 lat 11 miesięcy i 20 dni pracy ubezpieczonego W. W. (2) w warunkach szczególnych w rozumieniu rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. ( dział XIV wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia , pozycja 25 ) . Ubezpieczony w okresie od 2 grudnia 1984 r. do 1 czerwca 1985 r. uczestniczył w (...) (...) w S. , gdzie pracował na stanowisku kierowcy cysterny paliwowej - przewoził benzynę . W latach 2001 – 2010 pozostawał zatrudniony w Zakładzie (...) w Z. na stanowisku kierowcy autobusu szkolnego ( (...) ) . Zajmował się dowożeniem dzieci do i z szkoły, na zajęcia sportowe, wożeniem klubów sportowych na mecze itp. Wskazany wyżej pracodawca ubezpieczonego w latach 2009 – 2010 nie odprowadzał składek na Fundusz Emerytur Pomostowych.

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił częściowo na podstawie zeznań ubezpieczonego i świadków. Sąd nie dał wiary nieodpowiadającym prawdzie twierdzeniom samego zainteresowanego o rzekomej sprzedaży ( w ramach kursów wykonywanych autobusem szkolnym ) biletów pasażerom nie będącym uczniami. W ocenie sądu powyższe miało służyć stworzeniu - wyłącznie na potrzeby niniejszego postępowania - wrażenia rzekomo nieograniczonego kręgu korzystających z gimbusa pasażerów, co miało zapewne dowodzić wykonywania przez ubezpieczonego pracy kierowcy w transporcie publicznym. Ostatecznie w/w- ny przyznał, iż jakichkolwiek biletów nie sprzedawał. Jeżeli natomiast w istocie zabierał autobusem szkolnym oprócz uczniów również przypadkowych pasażerów i pobierał z tego tytułu opłaty, to czynił to najpewniej w sposób nieformalny i bez wiedzy czy oficjalnej aprobaty swojego pracodawcy.

Odwołanie nie zasługiwało na uwzględnienie . Stosownie do treści art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych / Dz.U.2008.237.1656 / prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1)urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2)ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3)osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4)ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3

Z kolei stosownie do treści art. 49 ustawy ( w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2024 r. ) prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1)po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2)spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-4 i 7 i art. 5-12;

3)w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

Przepis art. 3 ust. 1 ustawy stanowi, iż prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku; wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik nr 1 do ustawy. Z kolei prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej , których możliwość wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństw publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób , zmniejsza się z osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej , związanego z procesem starzenia się,. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy.

Niezbędnym warunkiem przyznania emerytury pomostowej w oparciu o którykolwiek z przywołanych wyżej dwóch przepisów jest wykazanie się wymaganym okresem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 lub 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W myśl art. 4 wskazanej ustawy konieczne jest aby prace takie , wymienione w odpowiednio w załączniku nr 1 lub 2 były wykonywane po dniu 31 grudnia 2008 r. , stosownie zaś do treści art. 49 ( gdy pracownik nie wykonywał tego rodzaju prac po 31 grudnia 2008 r. ) niezbędnym jest wykazanie przezeń 15 lat takich prac ( wymienionych w załączniku 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych ) do dnia 31 grudnia 2008 r. . W motywach wyroku z dnia 13 marca 2013 r. II UK 164/11 Sąd Najwyższy na kanwie art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych zważył m.in., że "warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle wykładni językowej art. 4 i 49 ustawy, jest więc legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po 1 stycznia 2009 r. W przypadku kiedy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy (okres prac) można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy). Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany."

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ubezpieczony nie spełnia ani przesłanek z art. 4 ustawy , od łącznego spełnienia których zależy przyznanie mu prawa do emerytury pomostowej ( tej wymienionej w pkt 6 ), ani tych warunkujących przyznanie spornego świadczenia zgodnie z art. 49 ustawy .

Ubezpieczony owszem posiada ponad 15 letni staż pracy w warunkach szczególnych , ale w rozumieniu rozporządzenia RM z 7 lutego 1983 r. , nie ulega natomiast wątpliwości, iż po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac kwalifikowanych jako wykonywane w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych ( prace kierowcy autobusu szkolnego nie mogą być tak kwalifikowane - o czym będzie mowa poniżej ) .

W odniesieniu do art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, wydaje się oczywistym i bezspornym , że prace kierowcy cysterny z paliwem ( benzyną ) są pracami w szczególnym charakterze - kierowców pojazdów przewożących materiały niebezpieczne , wymagających oznakowania pojazdu tablica ostrzegawczą barwy pomarańczowej ( obecnie tzw.(...) ) wymienionymi w pozycji 10 załącznika nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych. Ale spełnienie przedmiotowej przesłanki wymaga 15 letniego okresu pracy w takich warunkach. Tymczasem ubezpieczony pracował jako kierowca cysterny z paliwem jedynie przez pół roku, bo na przełomie 1984- 1985 .

Wbrew twierdzeniom strony powodowej prace kierowcy autobusu szkolnego ( (...) ) - zgodnie z dominującym obecnie orzecznictwem Sądu Apelacyjnego w Gdańsku ( patrz wyroki z 15 marca 2023r. sygn. akt III AUa 1406/23 oraz z 28 grudnia 2023r. sygn. akt III AUa 1905/22 , którymi zmieniono orzeczenia tutejszego sądu ) - nie są pracami kierowcy autobusu w transporcie publicznym , wymienionymi w załączniku 2 do ustawy o emeryturach pomostowych pod pozycją 8. Autobus szkolny rozwozi dzieci na ustalonych trasach, ale niedostępnych dla bliżej nieokreślonego kręgu osób ( jak w przypadku przewozów realizowanych autobusami liniowymi np. (...) czy (...) ) – przewozi wyłącznie uczniów , nie zatrzymuje się na ogólnodostępnych przestankach , a jeżeli tak się dzieje , to nie po to, aby podjąć potencjalnych pasażerów, a ze względów organizacyjnych – wyznaczenia określonego punktu dogodnego do odbioru dzieci. Nie jeździ również wg harmonogramu w rozumieniu publicznie ogłoszonego rozkładu jazdy. Tego rodzaju praca - kierowcy autobusu szkolnego wykazuje się zatem specyfiką i odrębnością od przewozów w komunikacji publicznej polegającą na tym , że krąg beneficjentów ( korzystających z tego rodzaju usług ) co do zasady pozostaje stały ( dzieci z danej miejscowości udające się do lub wracające ze szkoły ) . W pierwszym z przywołanych wyroków SA w Gdańsku wskazano między innymi „ … Z niekwestionowanych ustaleń w sprawie wynika, że w okresie od ( … ) . odwołujący się wykonywał prace kierowcy autobusu szkolnego. Zwoził dzieci z okolicznych miejscowości do szkoły lub na zajęcia, a także odwoził je do domu. Jeździł (...) (...)miejscowym na określonych trasach według określonego harmonogramu kilka razy dziennie lub cyklicznie w tygodniu, zatrzymywał się na przystankach (...)u lub w miejscach wskazanych przez rodziców. Woził również dziecięcą drużynę hokeja na trawie na zawody sportowe. Zestawienie tych bezspornych ustaleń oraz przytoczonych powyżej przepisów prowadzi do wniosku, że ubezpieczony nie wykonywał po 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, ponieważ przewozy dzieci na zajęcia szkolne lub zawody sportowe nie mają charakteru powszechnego - jest to bowiem przewóz określonej liczby osób z jednego punktu do drugiego ustaloną trasą, a w czasie przewozu nie występowała zmiana pasażerów na wyznaczonych trasach wraz z przystankami według rozkładu jazdy podanego do publicznej wiadomości między innymi przez zamieszczenie informacji na przystankach wymienionych w rozkładzie jazdy. Skoro odwołujący się kierował autobusem, z którego korzystał ograniczony krąg osób (dzieci uczęszczające do szkół lub drużyna sportowa), to przewóz tym autobusem nie był powszechnie dostępny. A zatem w spornym okresie wnioskodawca nie realizował transportu publicznego. Dlatego należało uznać, że stanowisko organu rentowego, że odwołujący się nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze po dniu 31 grudnia 2008 r. w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, a więc nie spełnił warunku określonego w art. 4 pkt 6 ustawy do nabycia prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 4 ustawy było prawidłowe …” . W wyroku z dnia 11 grudnia 2018 r. II UK 386/17 Sąd Najwyższy stwierdził, iż artykuł 4 pkt 7 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych uzależnia nabycie prawa do emerytury pomostowej od jednorazowego rozwiązania stosunku pracy, nie stawia natomiast wymagania dalszego niepozostawania w zatrudnieniu w dacie złożenia wniosku emerytalnego lub wydania decyzji przez organ rentowy. Przyjęcie odmiennej, rozszerzającej, wykładni tego przepisu oznaczałoby ustanawianie dodatkowych kryteriów nabycia uprawnień emerytalnych nieprzewidzianych w art. 4 ustawy pomostowej. Do oceny czy pracownik wykonywał prace kierowcy w transporcie publicznym wymienione pod poz. 8 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej decydujące znaczenie ma ustalenie, czy prace te wykonywał zgodnie z definicją zawartą w art. 4 pkt 14 ustawy o publicznym transporcie zbiorowym. Wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy z 2008 r. o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem. W uzasadnieniu SN wskazał między innymi „ …Pod poz. 8 załącznika nr 2 do ustawy pomostowej zawierającym wykaz prac o szczególnym charakterze za tego rodzaju prace uznano prace kierowców autobusów, trolejbusów oraz motorniczych tramwajów w transporcie publicznym. Ustawodawca do tego rodzaju prac nie zakwalifikował prac kierowców samochodów ciężarowych, mimo iż praca kierowcy samochodu ciężarowego została uznana w rozporządzeniu z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.) za pracę w warunkach szczególnych ze względu na wykonywanie czynności zawodowych wymagających odpowiednich predyspozycji i kwalifikacji (potwierdzonych odpowiednim dokumentem), a także wysokiej sprawności psychofizycznej z uwagi na bezpieczeństwo uczestników ruchu drogowego (zob. uzasadnienie do uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2018 r., III UZP 8/17, OSNP 2018 Nr 7, poz. 94). Wobec powyższego decydujące dla zaliczenia wykonywanej pracy na stanowisku kierowcy autobusu do prac o szczególnym charakterze będzie powiązanie jej z transportem publicznym. Definicję transportu publicznego zawiera art. 4 pkt 14 ustawy o transporcie zbiorowym stanowiąc, że jest to powszechnie dostępny regularny przewóz osób wykonywany w określonych odstępach czasu i po określonej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej. W tej sytuacji, wbrew odmiennemu twierdzeniu Sądu Apelacyjnego, nie jest wystarczające ustalenie czy przewóz osób autobusem odbywa się po drogach publicznych, ale przede wszystkim czy nie ma do niego szczególnych ograniczeń dostępności. Z tego względu pomocniczo można odwołać się do zapisów ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 2200), która publiczny przewóz osób i ich bagażu w określonych odstępach czasu i określonymi trasami, na zasadach określonych w ustawie i w ustawie z dnia 15 listopada 1984 r. - Prawo przewozowe (Dz. U. z 2017 r. poz. 1983) wiąże z definicją przewozu regularnego (art. 4 pkt 7 ustawy). W doktrynie i orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że cechą charakterystyczną przewozu regularnego jest jego publiczny charakter, a ponadto cykliczność, regularność (przewóz wykonywany jest w stałych, określonych odstępach czasu) oraz oznaczenie trasy przewozu (przewóz odbywa się po ustalonej trasie, zaś wsiadanie i wysiadanie pasażerów odbywa się na z góry wyznaczonych przystankach; zob. R. Strachowska, Ustawa o transporcie drogowym. Komentarz. Wydanie III. LEX/el 2012). Przewoźnik wykonujący ogólnie dostępny przewóz osób jest zatem obowiązany między innymi podać do publicznej wiadomości rozkład jazdy środków transportowych przez zamieszczenie informacji na przystankach wymienionych w rozkładzie jazdy. Wracając na grunt niniejszej sprawy, taka sytuacja nie miała miejsca w przypadku ubezpieczonego , który woził (...)z i do szkoły, wg rozkładu jazdy wyznaczanego przez moment rozpoczęcia i zakończenia zajęć szkolnych w poszczególnych dniach przez poszczególne klasy ( do miejsc determinowanych miejscem zamieszkania uczniów ) , względnie woził (...) lub (...)na zawody. Bez znaczenia pozostaje również ewentualny ( o ile rzeczywiście miał miejsce ) przewóz (...) członkiń (...)lub (...) . Jeżeli takowe sytuacje ( opisane przez ubezpieczonego i świadków ) się zdarzały , to niejako przy okazji przewozu uczniów, miały charakter incydentalny i nie nadają przewozom realizowanym przez ubezpieczonego wymaganej w transporcie publicznym ( jak wskazał SN w cytowanym wyżej wyroku ) cechy regularności , cykliczności czy wymienialności pasażerów . Sąd dostrzega oczywiście, iż przewozy wykonywane autobusem szkolnym wykazują jednocześnie sporo podobieństw do przewozów pasażerskich ( liniowych ) - odbywają się bowiem po drogach publicznych, uczniowie wsiadają lub wysiadają w określonych miejscach ( co wymaga zatrzymywania się (...) w ustalonych wcześniej miejscach ) , a trasy są realizowane wg określonego , co do zasady ustalonego planu ( skorelowanego z miejscem zamieszkania dzieci ) , odpowiedzialność kierowcy (...) zaś z uwagi na krąg korzystających z takich przejazdów ( dzieci szkolne , często raptem kilkuletnie ) wydaje się w niektórych aspektach ( zwłaszcza w zakresie bezpieczeństwa przy wsiadaniu i wysiadaniu z pojazdu ) nawet większa, aniżeli w przypadku kursów liniowych skierowanych do nieokreślonej grupy pasażerów. Nie zmienia to jednak faktu, iż ( na gruncie niniejszej sprawy i w świetle przywołanego orzecznictwa SA ) zakład pracy ubezpieczonego ( (...) Z. ) w sposób nieuprawniony wystawił mu zaświadczenie o pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych, co więcej uczynił to pomimo nie odprowadzenia składek na (...) za lata 2009 – 2010 r. Powyższe działalnie pracodawcy ubezpieczonego jest przy tym niezrozumiałe i niekonsekwentne – jeżeli bowiem pracodawca uznawał pracę ubezpieczonego w charakterze kierowcy autobusu szkolnego za prace w szczególnym charakterze , to winien był odprowadzić za niego składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, czego przecież zaniechał.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy uznając odwołanie za niezasadne na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł jak w sentencji.