Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 21 sierpnia 2018 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Milczarek

Protokolant – st. sekr. sądowy Sylwia Sawicka

po rozpoznaniu w dniu 21 sierpnia 2018 r. w Bydgoszczy

na rozprawie

odwołania: W. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

z dnia 5 lutego 2018 r., znak: (...)

w sprawie: W. M.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o emeryturę

1)  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu W. M. prawo do emerytury od dnia (...) r.,

2)  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na rzecz ubezpieczonego kwotę 360 (trzysta sześćdziesiąt) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego,

3)  stwierdza, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Na oryginale właściwy podpis.

Sygn. akt VI U 963/18

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 5 lutego 2018 r. (znak:(...)) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu W. M. prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że do dnia 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony nie osiągnął 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a nadto ubezpieczony przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i nie złożył wniosku o przekazanie zgromadzonych tam środków na dochody budżetu państwa.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony domagając się zmiany zaskarżonej decyzji i przyznanie prawa do emerytury od dnia (...)r. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczony wskazał na okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach oraz na fakt pracy w gospodarstwie rolnym.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu (...)r. ubezpieczony W. M. (ur. (...)) złożył wniosek o emeryturę. Organ rentowy przyjął za udowodnione okresy składkowe
i nieskładkowe na dzień 1 stycznia 1999 r. w wymiarze 24 lat 1 miesiąca 29 dni.

Bezsporne.

Ubezpieczony W. M. w(...) r. ukończył naukę w Filii (...) Ośrodka (...) w zawodzie montera konstrukcji żel-betonowych.
W okresie od 2 lipca 1976 r. do 2 maja 1977 r. ubezpieczony mieszkał i pracował
w gospodarstwie rolnym dziadków w S.. Gospodarstwo w S. miało około 3 ha
i były tam: zboże, ziemniaki, buraki, warzywa oraz inwentarz żywy – trzy krowy, koń, małe stada owiec, 3-4 świnie, kury, kaczki w niedużych ilościach. Babcia z dziadkiem z uwagi na wiek tylko doraźnie pomagali w pracach w gospodarstwie, ojciec ubezpieczonego pracował zawodowo w suszarni w pełnym wymiarze czasu pracy (8 godzin dziennie), a matka ubezpieczonego prowadziła gospodarstwo domowe (matka ubezpieczonego dużo chorowała). Ubezpieczony w gospodarstwie wykonywał następujące prace: orał pole przy pomocy konia, w czasie żniw pracował przy zwózce i młócce, przy siewie na wiosnę, przy sadzeniu ziemniaków, sianiu buraków, pracował przy wykopkach, karmił zwierzęta, w okresie zimowym ubezpieczony karmił zwierzęta, pracował przy obrządku i przy oborniku, rąbał drewno na opał, odśnieżał, nosił wodę ze studni lub od sąsiadów. W sezonie letnim ubezpieczony pracował codziennie przez ok. 7-8 godzin, zaś w sezonie zimowym ubezpieczony pracował w gospodarstwie przez co najmniej 4 godziny dziennie.
W gospodarstwie nie byli zatrudniani pracownicy najemni, nie było także maszyn, a jedynie urządzenia, które podłączało się do zaprzęgu konnego.

Dowód: akta sądowe - zaświadczenia k. 9v i k. 11, wypis z rejestru gruntów k. 10, zeznania świadków: H. W., M. M. zapis AV na płycie CD k. 69, zeznania ubezpieczonego zapis AV na płycie CD k. 69, akta osobowe ubezpieczonego z (...) - świadectwo ukończenia zasadniczej szkoły zawodowej, świadectwo pracy

Od 13 maja 1980 r. do 31 sierpnia 1992 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym (...) sp. z o.o. (...) samochodu ciężarowego o ciężarze powyżej 3,5 tony była stałą pracą ubezpieczonego. Ubezpieczony woził różne części samochodowe. Ubezpieczony nie korzystał z urlopów bezpłatnych.

Dowód: akta sądowe – zeznania świadków R. S., K. S. i zeznania ubezpieczonego zapis AV na płycie CD k. 69, akta organu rentowego – świadectwo pracy k. 8, zaświadczenie k. 9

W okresie od 1 września 1992 r. do 26 listopada 1993 r. ubezpieczony był zatrudniony w (...) Sp. z o.o., gdzie stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę kierowcy samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Ubezpieczony woził kanały wentylacyjne, jeździł także po budowach. Ubezpieczony nie korzystał z urlopów bezpłatnych.

Dowód: akta osobowe ubezpieczonego z (...) umowy o pracę k. 18-23, kserokopia prawa jazdy k. 13, świadectwo pracy k. 9, świadectwo wykonywania prac
w szczególnych warunkach k. 1; akta sądowe – zeznania świadków M. M., R. S. oraz zeznania ubezpieczonego zapis AV na płycie CD k. 69.

Ubezpieczony od 6 kwietnia 1994 r. do 31 grudnia 1999 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował jako kierowca samochodu ciężarowego o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowo-Usługowym (...). Ubezpieczony jeździł w kursach zagranicznych i woził części samochodowe, przywoził także nowe samochody. W trakcie gdy samochód ciężarowy był ładowany celem wyjazdu za granicę w razie potrzeby ubezpieczony używał samochodu osobowego np. w celu dowiezienia księgowej celem przywiezienia jakiś materiałów. Ubezpieczony obsługiwał też doraźne samochód dostawczy M. (...) również tylko w sytuacji gdy samochód ciężarowy czekał na załadunek. Te prace miały charakter wyjątkowy i sporadyczny, a praca kierowcy samochodu ciężarowego była stałą pracą, którą ubezpieczony wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy co najmniej 8 godzin dziennie. Ubezpieczony nie korzystał z urlopów bezpłatnych.

Dowód: akta osobowe ubezpieczonego z (...) – umowa o pracę, aneksy do umowy
o pracę, świadectwo pracy, akta organu rentowego – świadectwo pracy i zaświadczenie k. 13-14, akta sądowe – zeznania świadków K. S., K. P. i zeznania ubezpieczonego zapis AV na płycie CD k. 69.

Ubezpieczony złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku
w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Dowód: akta sądowe – wniosek k. 61.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o zgromadzone w aktach sprawy dokumenty, zeznania świadków M. M., K. P., R. S., K. S. i H. W. oraz zeznania ubezpieczonego. Prawdziwość dokumentów nie była kwestionowana przez strony, nie budziła także wątpliwości Sądu. Sąd w całości dał wiarę zeznaniom wyżej wymienionych świadków oraz zeznaniom ubezpieczonego, ponieważ były one spójne, logiczne, wzajemnie się uzupełniały oraz korelowały z treścią dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie. W myśl art. 184 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy tj. w dniu
1 stycznia 1999 roku osiągnęli: okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub
w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 65 lat – dla mężczyzn oraz okres składkowy
i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Zgodnie zaś
z ust. 2 w/w przepisu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

W myśl art. 32 ust. 1 powołanej ustawy ubezpieczonym będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ust. 2 i 3, przy czym wiek ten, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których przysługuje prawo do emerytury, stosownie do art. 32 ust. 4 ustawy, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Według treści § 3 i 4 ww. rozporządzenia za okres zatrudnienia wymagany do uzyskania emerytury, zwany dalej „wymaganym okresem zatrudniania” uważa się okres wynoszący 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, liczony łącznie z okresami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia. Pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn; oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy
w szczególnych warunkach.

W przedmiotowej sprawie ubezpieczony, zdaniem organu rentowego, nie spełniał następujących warunków: do dnia 1 stycznia 1999 r. ubezpieczony nie osiągnął 25-letniego okresu składkowego i nieskładkowego, nie został udowodniony wymagany 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy,
a nadto ubezpieczony przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i nie złożył wniosku
o przekazanie zgromadzonych tam środków na dochody budżetu państwa.

Przechodząc w pierwszej kolejności do przesłanki ogólnego 25-letniego stażu, dla porządku należy wskazać, że organ rentowy przyjął za udowodnione okresy składkowe
i nieskładkowe na dzień 1 stycznia 1999 r. w wymiarze 24 lat 1 miesiąca 29 dni. Postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że ubezpieczony w okresie od 2 lipca
1976 r. do 2 maja 1977 r. pracował w gospodarstwie rolnym rodziców co najmniej 4 godziny dziennie. W myśl art. 10 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r., traktując je,
z zastrzeżeniem art. 56, jak okresy składkowe, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Ubezpieczony 16 rok życia ukończył w (...) r., okres pracy w gospodarstwie wskazany przez ubezpieczonego przypada przed dniem 1 stycznia 1983 r., a praca ubezpieczonego w gospodarstwie miała charakter stały, miała także istotne znaczenie dla prowadzonej działalności rolniczej oraz była wykonywana w wymiarze przynajmniej połowy ustawowego wymiaru czasu pracy.
W konsekwencji Sąd uwzględnił ubezpieczonemu okres pracy w gospodarstwie rolnym
w zakresie niezbędnym do uzupełnienia ogólnego stażu, czyli do 25 lat.

Przechodząc zaś do przesłanki związanej ze stażem pracy w szczególnych warunkach na wstępie należy wskazać, że Sąd, w toku postępowania zainicjowanego odwołaniem, nie może ograniczyć możliwości udowodnienia, że dana praca wykonywana była w szczególnych warunkach jedynie do świadectw wykonywania pracy w szczególnych warunkach wystawionych według ustalonego w przepisach wzorca, lecz powinien wszelkimi dostępnymi dowodami wskazanymi przez strony postępowania dokonać oceny faktycznie wykonywanych czynności pracowniczych w spornym okresie oraz warunków wykonywanej pracy,
w kontekście okoliczności uzasadniających przyznanie emerytury w obniżonym wieku emerytalnym. Zgodnie z treścią art. 473 § 1 k.p.c. w sprawach z zakresu prawa pracy
i ubezpieczeń społecznych nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodów ze świadków i z przesłuchania stron. Tym samym więc w postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie obowiązują ograniczenia dowodowe występujące w postępowaniu przed organem rentowym. Nie jest więc wykluczona możliwość udowadniania w postępowaniu sądowym na podstawie zeznań świadków okresów zatrudnienia na potrzeby ustalenia zatrudnienia w szczególnych warunkach (uchwała SN
z 21.09.1984 r., III UZP 48/84). Stanowisko takie jest powszechnie przyjęte w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w którym stwierdza się, że pracownik albo ubezpieczony ubiegający się
o świadczenie z ubezpieczenia społecznego może w postępowaniu przed sądem pracy
i ubezpieczeń społecznych wszelkimi dowodami wykazywać okoliczności, od których zależą jego uprawnienia z tytułu ubezpieczenia - także wówczas, gdy z dokumentu (np. zaświadczenia o zatrudnieniu) wynika co innego (wyrok SN z dn. 9 kwietnia 2009 r., sygn.
I UK 316/08), a także gdy ubezpieczony wykaże, że nie jest w stanie przedstawić wymaganego świadectwa pracy lub zaświadczenia zakładu pracy np. z powodu jego likwidacji (wyrok SN z dn. 7.10.2003 r., sygn. II UK 87/03).

Jednocześnie, określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże Sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Samodzielnie Sąd ustala również, jak zakwalifikować pracę danej osoby w odniesieniu do wykazu prac określonych
w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma więc istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, a tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie)
i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden
z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia
z Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Przeprowadzone postępowanie dowodowe pozwoliło na ustalenie, że w okresach od: 13 maja 1980 r. do 31 sierpnia 1992 r. (tj. 12 lat 3 miesiące 19 dni), od 1 września 1992 r. do 26 listopada 1993 r. (tj. 1 rok 2 miesiące 26 dni) oraz od 6 kwietnia 1994 r. do 31 grudnia 1998 r. (tj. 4 lata 8 miesięcy 26 dni) ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jako kierowca wykonywał prace określone w wykazie A do ww. rozporządzenia w dziale VIII poz. 2, czyli prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Dokumenty pochodzące z akt osobowych ubezpieczonego,
a także zeznania świadków będących współpracownikami ubezpieczonego w spornych okresach bezsprzecznie wykazały, że w wyżej wymienionych okresach to były stałe prace ubezpieczonego, które wykonywał w pełnym wymiarze czasu pracy. W konsekwencji, Sąd uznał za udowodniony co najmniej 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Odnośnie ostatniej spornej przesłanki wskazać należy, że ubezpieczony złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym na dochody budżetu państwa.

Mając na względzie powyższe, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak
w punkcie 1. wyroku.

W punkcie 2. wyroku Sąd orzekł o kosztach zastępstwa prawnego na podstawie art. 99 w zw. z art. 98 k.p.c. W związku z tym, że ubezpieczony od początku postępowania był reprezentowany przed radcę prawnego, na zasadzie określonej w art. 99 k.p.c. do zwrotu kosztów znajdą przepisy dot. wynagrodzenia adwokata. W myśl art. 98 § 3-4 k.p.c. do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach
i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Wysokość kosztów sądowych, zasady zwrotu utraconego zarobku lub dochodu oraz kosztów stawiennictwa strony w sądzie, a także wynagrodzenie adwokata, radcy prawnego i rzecznika patentowego regulują odrębne przepisy. W myśl § 15 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych opłaty stanowiące podstawę zasądzania kosztów zastępstwa prawnego ustala się z uwzględnieniem stawek minimalnych określonych w rozdziałach 2-4. Zgodnie z § 9 ust. 2 ww. rozporządzenia stawki minimalne wynoszą 180 zł w sprawach
o świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego i zaopatrzenia emerytalnego oraz
w sprawach dotyczących podlegania ubezpieczeniom społecznym. Jednakże, opłatę
w sprawach wymagających przeprowadzenia rozprawy ustala się w wysokości przewyższającej stawkę minimalną, która nie może przekroczyć sześciokrotności tej stawki, ani wartości przedmiotu sprawy, jeśli uzasadnia to wkład pracy radcy prawnego
w przyczynienie się do wyjaśnienia okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, jak również do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia istotnych zagadnień prawnych budzących wątpliwości w orzecznictwie i doktrynie; rodzaj i zawiłość sprawy,
w szczególności tryb i czas prowadzenia sprawy, obszerność zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego lub biegłych sądowych, dowodu z zeznań świadków, dowodu z dokumentów,
o znacznym stopniu skomplikowania i obszerności (§ 15 ust. 3 pkt 3-4 ww. rozporządzenia). W przedmiotowej sprawie wkład pracy radcy prawnego w rozstrzygnięcie sprawy (na co należy wskazać w szczególności to merytoryczna treść odwołania, a także aktywne uczestnictwo w rozprawach) przy jednoczesnej obszerności zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w ocenie Sądu uzasadnia zasądzenie stawki przewyższającej stawkę minimalną – tj. jej dwukrotności.

Jednocześnie Sąd uznał, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji, bowiem ustalenie to wymagało przeprowadzenia postępowania dowodowego przed Sądem i w tym przedmiocie orzekł w punkcie 3. wyroku na podstawie art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach
z FUS. Wydanie błędnej decyzji w sytuacji, gdy organ rentowy nie dysponował wystarczającym materiałem dowodowym pozwalającym na ustalenie prawa wnioskodawcy do żądanego świadczenia, nie skutkuje obciążeniem organu odpowiedzialnością z tego tytułu (wyrok SA w Gdańsku z dnia 08.02.2017 r., III AUa 1257/16).

SSO Ewa Milczarek