Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20.05.2021r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił ubezpieczonemu – M. R. prawa do renty socjalnej z tego względu, że komisja lekarska ZUS nie uznała go za całkowicie niezdolnego do pracy.

W odwołaniu złożonym w tut. Sądzie, ubezpieczony wskazał, że nie zgadza się z tą decyzją i wniósł o ponowną ocenę jego stanu zdrowia,

W odpowiedzi na odwołanie, pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Ubezpieczony – M. R. w dniu 22.03.2021r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wniosek o rentę socjalna (k-1 ar).

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z 27.06.2003r. o rencie socjalnej (tekst jednolity Dz. U. 2000r./1300), renta socjalna przysługuje osobie pełnoletniej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało przed ukończeniem 18 roku życia, w trakcie nauki lub w trakcie studiów doktoranckich lub aspirantury naukowej.

Ustalenia całkowitej niezdolności do pracy na zasadach i z trybie określonym w ustawie z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2020r../53) dokonuje lekarz orzecznik ZUS, a po wniesieniu zarzutów, względnie podniesieniu zarzutu wadliwości, komisja lekarska ZUS (art. 5 cyt. ustawy o rencie socjalnej). W związku z tym, w dniu 10.05.2021r. wydała ona stosowne orzeczenie, w którym nie uznała powoda za całkowicie niezdolnego do pracy (k-9 ar). To orzeczenie stało się podstawą do wydania zaskarżonej decyzji (k-10ar).

Przedmiotem sporu pomiędzy stronami okazał się być stan zdrowia M. R. w kontekście ustalenia jego całkowitej niezdolności do pracy. Rzeczą Sądu było przeprowadzenie postępowania dowodowego i dlatego – postanowieniem z dnia 7lipca 2021r. – Sąd dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy sądowych: psychiatry i psychologa na okoliczność, czy ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do wykonywania zatrudnienia? Z powodu jakich schorzeń? Czy niezdolność ta ma charakter trwały, czy okresowy i na jaki okres? Jeżeli tak, to czy pozostaje ona w związku z naruszeniem sprawności organizmu powstałym przed ukończeniem 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole? Jeżeli tak, to czy podstawą stwierdzonej całkowitej niezdolności do pracy były te same dowody, którymi dysponował organ rentowy w postępowaniu administracyjnym, czy też dokumentacja medyczna złożona po wydaniu decyzji przez ZUS? Zadaniem biegłych było również ustosunkowanie się do orzeczenia lekarza orzecznika ZUS i komisji lekarskiej ZUS. Biegli zostali upoważnienie przez sąd do przybrania lekarza innej specjalności, gdyby wymagały tego względy orzecznicze (k-9).

Zespół biegłych stwierdził u powoda zespół (...) u osoby dorosłej oraz osobowość anankastyczną

Dokonując oceny stanu zdrowia ubezpieczonego biegli wyprowadzili zgodny wniosek o jego okresowej całkowitej niezdolności do pracy, przy czym ta niezdolność pozostaje w związku z naruszeniem sprawności organizmu prze ukończeniem 18 roku życia.

Pismem z dnia 30.08.2021r. pozwany organ rentowy wniósł zastrzeżenia do tej opinii wskazując, że ubezpieczony był konsultowany przez lekarza psychiatrę, który rozpoznał u niego zespół (...), lecz z wywiadu nie wynikało, aby cierpiał na zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Ponadto zdobył on wyksztalcenie wyższe, odbył studia doktoranckie, rozpoczął pracę zawodową w Urzędzie Kontroli Skarbowej, a obecnie pracuje w Stowarzyszeniu (...), zajmując się sprawami i administracyjnymi. Uzyskał prawo jazdy i do pracy do jeździ samochodem. Jest samodzielny.

W dniu 16.11.2021r. została wydana opinia uzupełniająca, w której biegli podtrzymali swoje dotychczasowe stanowisko.

Według Sądu, opinia zespołu biegłych lekarzy sądowych, w tym również opinia uzupełniająca, zasługuje na przyjęcie jej za wiarygodny dowód właściwej kwalifikacji zdrowotnej M. R.. Została sporządzona przez specjalistów adekwatnych do jego schorzeń, którzy przekonywająco uzasadnili swoje stanowiska, a logiczne wnioski ich opinii oparte były na starannej ocenie dokumentacji lekarskiej i badaniach przedmiotowych.

Jak wynika z opinii biegłych – rozwój zespołu (...), czyni z ubezpieczonego osobę całkowicie niezdolną do pracy.

Należy pamiętać, że Zespół (...), czy szerzej spektrum autyzmu to nie jest choroba, którą można wyleczyć (przynajmniej w świetle aktualnej wiedzy naukowej), lecz zaburzenie, którego natężenie można jedynie zmniejszać za pomocą odpowiednich działań terapeutycznych.

Co ważne, defekt w obszarze społecznych kompetencji istniał u ubezpieczonego od wczesnego dzieciństwa, to jednak wraz z upływem lat i rosnącym poziomem oczekiwań ze strony otaczającego świata, się powiększa. Jakkolwiek ubezpieczony, z intelektem wyższym od przeciętego zdobył wyższe wykształcenie, to jednak w żaden sposób nie jest w stanie wykorzystać w praktyce swojego zawodu (prawnika) oraz inteligencji.

Osoba dotknięta spectrum autyzmu, w tym również M. R., nie czuje się częścią społeczeństwa, bo nie może się z nim zasymilować. Ma trudności z nawiązywaniem i podtrzymywaniem relacji z innymi ludźmi, wycofuje się z życia społecznego. Nie jest w stanie odczytać u innych osób symboliki emocjonalnej, takiej jak miny, gesty, uśmiechy, mowa ciała. Niepowodzenia, nawet drobne, powodują u niego stres, zdenerwowanie, kłótnie i nieumiejętność rozwiązania żadnego problemu (np. nierespektowanie jego zdania na jakiś temat). Jest do bólu perfekcyjny, dokładny we wszystkich sferach życia Sztywne poglądy, schematy i rutyna nie podlegają jakimkolwiek zmianom, czy negocjacjom.

Jest pod opieką poradni psychiatrycznej, regularnie korzysta z psychoterapii. Po nieudanej próbie wykonywania zatrudnienia na otwartym rynku pracy, znalazł zajęcie w romskim stowarzyszeniu (...), gdzie zaoferowano mu stanowisko pracy w warunkach chronionych i gdzie akceptuje się jego odmienność (zajmuje się sprawami administracyjnymi).

W sposób stanowczy biegli podkreślili, że pomimo wieloletniej obserwacji psychiatrycznej i psychoterapii, w jego stanie nie nastąpiła poprawa, a wręcz odwrotnie, o czym mowa była wyżej.

M. R., jeżeli już, to może pracować tylko i wyłącznie w warunkach chronionych, na co zresztą zwrócił uwagę lekarz konsultant ZUS

Niezdolność do pracy jest kategorią prawną, zatem kwalifikacja danego stanu faktycznego ustalonego na podstawie opinii biegłych w zakresie wymagającym wiedzy medycznej należy do Sądu, a nie do biegłych. Dla oceny i stopnia zaawansowania chorób, ich wpływu na stan czynnościowy organizmu uprawnione są osoby posiadające fachową wiedzę medyczną, a zatem okoliczności te można wykazać tylko przez dowód z opinii biegłych (art. 278 k.p.c.). Opinia biegłego ma na celu ułatwienie sądowi należytą ocenę zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Dlatego też opinia sądowo-lekarska sporządzona w sprawie przez lekarzy specjalistów dla oceny schorzeń ubezpieczonego mają zasadniczy walor dowodowy.

Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Granice swobodnej oceny dowodów wyznaczają w szczególności: obowiązek wyprowadzenia przez sąd z zebranego materiału dowodowego wniosków logicznie prawidłowych (zgodnych z zasadami logicznego rozumowania), ramy proceduralne (ocena dowodów musi respektować pewne warunki określone przez prawo procesowe, w szczególności art. 227-234 kpc), wreszcie poziom świadomości prawnej sędziego oraz dominujące poglądy na sądowe stosowanie prawa. Swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguł logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy, jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i – ważąc jej moc i wiarygodność – odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999r. II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000 Nr 17, poz. 655).

Sąd nie znalazł żadnych podstaw by kwestionować rzetelność i prawidłowość opinii zespołu biegłych lekarzy sądowych i dlatego przyjął ją za podstawę wyrokowania, uznając ją za bardziej wiarygodny dowód w sprawie, niż orzeczenie komisji lekarskiej ZUS.

Tego osądu nie podważyły kolejne zastrzeżenia organu rentowego z dnia 30.08.2021r., które sprowadziły się do podkreślenia poziomu wykształcenia ubezpieczonego, jego samodzielności oraz aktywności zawodowej. Wskazać jednak trzeba, iż sam fakt niezadowolenia strony z wyniku przeprowadzonego dowodu nie może być przesłanką warunkującą przeprowadzenie nowego dowodu. Sąd nie jest zobowiązany do uwzględniania kolejnych wniosków dowodowych strony tak długo, aby udowodniła ona swoją rację w przypadku, gdy sporne okoliczności są już wyjaśnione. Potrzeba powołania innego biegłego powinna wynikać z okoliczności sprawy, a nie z samego niezadowolenia strony z dotychczas złożonej opinii (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1999r.I PKN 20/99)

Definicja niezdolności do pracy została sformułowana w art. 12 ust. 1 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Przepis ten stanowi, że niezdolną do pracy jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu. Przy czym ust. 2 tego przepisu stanowi, że całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Ubezpieczony – w ocenie Sądu – jest taką osobą.

Co ważne, przesłanka niezdolności do jakiejkolwiek pracy odnosi się do każdego zatrudnienia w innych warunkach, niż specjalnie stworzone na stanowiskach pracy odpowiednio przystosowanych do stopnia i charakteru naruszenia sprawności organizmu (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.12.2000r. II UKN 134/00, OSNP 2002/15/369). Sąd podziela to stanowisko.

W tym stanie rzeczy, Sąd uznał zaskarżona decyzję za wadliwą i – na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 kpc – orzekł, jak, w pkt 1 sentencji wyroku.

W pkt 2 sentencji wyroku Sąd – zgodnie z treścią art. 118 1a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS – z urzędu musiał orzec w przedmiocie odpowiedzialności, bądź nieodpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Analiza porównawcza części medycznej akt rentowych z treścią opinii biegłych lekarzy sądowych pozwoliła Sądowi na wniosek, że zespół biegłych lekarzy sądowych nie dysponował żadnymi nowymi dowodami leczenia ubezpieczonego.

Oznacza to, że przyczyną, dla której uzyskał on prawo do dochodzonego świadczenia dopiero w następstwie wyroku wydanego w niniejszej sprawie, nie były nowe dowody, nowe okoliczności, do których organ rentowy nie mógłby się ustosunkować, a jedynie odmienna ocena stanu zdrowia ubezpieczonego.

Cyt. przepis art. 118 ust. 1 ustawy z 17.12.1998r. określa moment, od jakiego organ rentowy musi wydać decyzję w sprawie o świadczenie. Jest nim wyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. Może nim być wpływ orzeczenia organu odwoławczego, ale tylko wówczas, gdy organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie tej ostatniej, niezbędnej do wydania decyzji okoliczności.

M. R. spełniał wszystkie warunki niezbędne do przyznania mu prawa do renty socjalnej i dlatego – w ocenie Sądu – konsekwencje wydania decyzji z przekroczeniem w/w terminu pozwany musi ponieść.

Nieprawidłowe działanie komisji lekarskiej ZUS, wyrażające się w nietrafnym orzeczeniu o braku u powoda całkowitej niezdolności do pracy, jest okolicznością, za którą Zakład ponosi odpowiedzialność, skoro jedynie z tej przyczyny doszło do odmowy przyznania mu prawa do dochodzonego świadczenia.

Na koniec należy podkreślić, iż w przedmiotowej sprawie w wystąpiły przesłanki określone w art. 148 ¹ § 1 k.p.c., uzasadniające wydanie wyroku na posiedzeniu niejawnym, ponieważ po złożeniu przez strony pism procesowych i dokumentów Sąd uznał, że przeprowadzenie rozprawy nie jest konieczne.

SSO Ewa Krakowska