Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 maja 2016 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Janusz Madej

Protokolant st. sekr. sądowy Dorota Hańc

po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2016 r. w Bydgoszczy na rozprawie

odwołań : M. B. i D. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B.

nr (...) z dnia 6 marca 2015 r.

w sprawach : M. B. i D. M.

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B.

o ubezpieczenie

oddala odwołania.

Na oryginale właściwy podpis.

VI U 978/15

UZASADNIENIE

Decyzją nr (...) z dnia 3 marca 2015r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. – na podstawie art.83 ust.1 pkt 1, art.68 ust.1 pkt 1 lit.a ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2013r., poz.1442 z późn. zm.), art.83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014r. poz.121 z późn. zm.) w związku z art.300 ustawy z dnia 26 czerwca 1974r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 2014r., poz.1502) – stwierdził, że D. M. jako pracownik u płatnika składek M. B. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 lipca 2014r. do 31 grudnia 2014r.

W uzasadnieniu tej decyzji organ rentowy wskazał, iż zgromadzony w sprawie materiał, a w szczególności:

-

zgłoszenie D. M. do ubezpieczeń przez M. B. po terminie (dopiero po 35 dniach),

-

brak świadków, którzy potwierdziliby fakt świadczenia pracy przez D. M. (jedynie płatnik M. B. potwierdza świadczenie pracy),

-

brak jakichkolwiek materialnych dowodów na świadczenie pracy przez D. M.,

-

brak szkoleń, brak udokumentowanych uprawnień do wykonywania pracy w biurze rachunkowym (D. M. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą – zakład fryzjerski),

-

wynagrodzenie D. M., zatrudnionej na ½ etatu w wysokości 3.000 zł znacznie przewyższa wynagrodzenie pracownicy zatrudnionej od 2010r. na pełen etat,

świadczy o tym, iż D. M. została zgłoszona do ubezpieczeń przez M. B. w celu ochrony ubezpieczonej oraz wysokich świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Zatem na podstawie art.83 § 1 Kodeksu cywilnego w związku z art.300 Kodeksu pracy należy – zdaniem organu rentowego – stwierdzić, że umowa o pracę zawarta między M. B. a D. M., jako zawarta dla pozoru, jest nieważna.

Odrębne odwołania od tej decyzji wniosły D. M. i płatnik M. B., domagając się zmiany zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, iż D. M. jako pracownik płatnika składek M. B. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od 1 lipca 2014r. do 31 grudnia 2014r.

W uzasadnieniu swego odwołania D. M. twierdziła, iż w powyższym okresie świadczyła pracę na podstawie umowy o pracę zawartej z M. B. w godzinach popołudniowych od 16:30 do 20:30, w miejscu wskazanym przez pracodawczynię i pod jej kierownictwem. Za bezzasadny odwołująca uznała zarzut organu rentowego zatrudnienia w celu otrzymania wysokiego świadczenia z ubezpieczenia społecznego, argumentując, iż przed zatrudnieniem się u M. B. posiadała tytuł do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, z którego w razie choroby otrzymałaby zasiłek chorobowy, a po ustaniu tego zatrudnienia również podlegałaby dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu jako osoba prowadząca działalność gospodarczą z prawem do zasiłku chorobowego.

Z kolei M. B. w swoim odwołaniu twierdziła, że zawarta z D. M. umowa o pracę w żadnym aspekcie nie nosiła znamion pozorności. D. M. została przez nią zatrudniona ponieważ taka była potrzeba, a przy braku tego zatrudnienia prace wykonywane przez D. M. musiałaby wykonywać osobiście. Pracownik wykonywał prace pod jej kierownictwem, a dodatkowym atutem zatrudnienia D. M. była możliwość wykonywania przez nią pracy w godzinach popołudniowych od 16:30 do 20:30, co pozwoliło na zwiększenie dochodów.

Wynagrodzenie uzyskiwane przez D. M. było – zdaniem odwołującego się płatnika – adekwatne do pracy jaką wykonywała oraz do osiąganych przez odwołującą się dochodów. Wskazywanie przez Zakład w uzasadnieniu decyzji faktu, iż zatrudnienie D. M. miało na celu uzyskanie przez nią wysokich świadczeń z ubezpieczenia społecznego mijają się – zdaniem odwołującego się płatnika – z prawdą, gdyż D. M. nie nabyła poprzez zatrudnienie u M. B. prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Prawo to posiadała ona również przed zatrudnieniem się u M. B. – przed 1 lipca 2014r. podlegała dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu i z tego tytułu uzyskiwałaby świadczenia, których płatnikiem byłby Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.. M. B. twierdziła też, że jako osoba decyzyjna w swojej działalności samodzielnie ponosi ryzyko jej prowadzenia oraz samodzielnie również i na własne ryzyko określa wynagrodzenia zatrudnianych osób. Ponadto odwołująca się nadmieniła również – w związku z podnoszonym przez ZUS brakiem innych świadków zatrudnienia D. M. – że prowadzi ona jednoosobowe przedsiębiorstwo i fakt zatrudnienia i oceny pracy spoczywa na niej. Nie zatrudnia ona pracowników w celu ich prezentacji i pozyskiwania świadków ich zatrudnienia. Zakres i forma zatrudnienia pracownika spowodowała, że tylko ona – jako pracodawca – może potwierdzić fakt zatrudnienia.

Opóźnienie w zgłoszeniu D. M. do ubezpieczeń społecznych M. B. tłumaczyła zmianami w Zakładzie wersji oprogramowania, które spowodowało po jej stronie brak możliwości wysyłki druku (...). Okoliczność ta nie może – zdaniem skarżącej – podważać legalności zatrudnienia D. M..

W odpowiedziach na odwołania Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. wnosił o ich oddalenie, powołując argumentację przedstawioną uprzednio w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sprawa z odwołania D. M. o sygn. akt VI U 982/15 została połączona na podstawie art.219 K.p.c. do wspólnego rozpoznania i rozstrzygnięcia ze sprawą niniejszą z odwołania M. B..

Sąd Okręgowy ustalił i rozważył, co następuje:

W dniu 1 lipca 2014r. M. B. i D. M. podpisały umowę o pracę na czas nieokreślony, na podstawie której to umowy M. B. zatrudniła D. M. na stanowisku pracownika administracyjno – księgowego w wymiarze ½ etatu, za wynagrodzeniem 3.000 zł miesięcznie. Zgodnie z postanowieniami tej umowy D. M. miała od dnia 1 lipca 2014r. świadczyć pracę w Biurze (...) położonym w Ż. przy ul. (...). Strony powyższej umowy podpisały także pisemny zakres obowiązków, zgodnie z którym do obowiązków D. M. należało:

-

kompletowanie dokumentacji księgowej podmiotu gospodarczego,

-

wprowadzanie dokumentów księgowych w ewidencji podmiotów gospodarczych zgodnie z zakresem zgłoszenia podmiotu względem urzędu skarbowego,

-

sporządzanie rejestrów dla potrzeb podatku od towarów i usług oraz podatku dochodowego,

-

dokonywanie sprawdzania dokumentów źródłowych z rejestrami VAT oraz ewidencją przychodów i rozchodów podmiotu gospodarczego,

-

sporządzanie dokumentów wewnętrznych miesięcznych i przedkładanie do akceptacji,

-

dokonywanie zamknięcia miesięcznego, rocznego ksiąg podmiotu gospodarczego,

-

przygotowywanie analiz, raportów oraz sprawozdań finansowych przy pomocy programu księgowego firmy (...),

-

utrzymywanie kontaktu z podmiotami gospodarczymi w zakresie przesyłania zleconych przez właściciela danych,

-

wprowadzanie nowych podmiotów gospodarczych zgodnie ze zgłoszeniem do CEIDG do programu księgowego firmy (...),

-

prowadzenie ewidencji środków trwałych,

-

prowadzenie ewidencji handlowo płacowej oraz wypełnianie zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu na wniosek podmiotu gospodarczego,

-

dokonywanie rozliczeń rocznych klientów biura,

-

wypełnianie wniosków o rozpoczęcie (zawieszenie) zamknięcie działalności gospodarczej do CEIDG,

-

przygotowywanie dokumentacji do podpisania umowy na świadczenie usług księgowych,

-

udzielanie informacji klientom biura,

-

prowadzenie kasy gotówkowej oraz raportu kasowego,

-

prace biurowo – organizacyjne,

-

dbanie o stanowisko pracy i sprzęt, który się na nim znajduje,

-

stałe kształcenie i doskonalenie zawodowe,

-

wykonywanie poleceń pracodawcy.

Przed podpisaniem umowy o pracę z dnia 1 lipca 2014r. z M. B. D. M. prowadziła od pięciu lat pozarolniczą działalność gospodarczą, świadcząc usługi fryzjerskie we własnym zakładzie, położonym w B. przy ul. (...). Zakład fryzjerski przed podpisaniem tej umowy o pracę był czynny w godzinach od 8:00 do 18:00 i był czynny także po 1 lipca 2014r., z tym iż D. M. twierdziła, że skróciła godziny otwarcia swojego zakładu fryzjerskiego, który miał być wtedy otwarty w godzinach od 8:00 do 15:00. D. M. nie miała kwalifikacji zawodowych do pracy biurowej. Ukończyła ona zawodową szkołę fryzjerską.

M. B. od dnia 1 stycznia 2010r. do dnia 31 marca 2016r. zatrudniała w swoim Biurze (...) na podstawie umowy o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku księgowej A. N. (1) za wynagrodzeniem miesięcznym w 2014r. w wysokości 2.700 zł brutto, a od dnia 1 stycznia 2015r. za wynagrodzeniem miesięcznym w wysokości 3.200 zł brutto. A. N. (1) pracowała w Biurze (...) w godzinach od 8:00 do 16:00. Posiada ona wykształcenie średnie, ukończyła liceum ekonomiczne i przez dłuższy okres (około 30 lat) pracowała w księgowości firmy (...).

Umowa o pracę z dnia 1 lipca 2014r. podpisana przez M. B. i D. M. została rozwiązana przez strony za wypowiedzeniem dokonanym przez pracodawcę z dniem 31 grudnia 2014r. z powodu likwidacji stanowiska. Przed podpisaniem umowy o pracę z D. M. M. B. nie zatrudniała – oprócz A. Ł. - innej osoby na stanowisku pracownika administracyjno – biurowego, na którym zatrudniana została D. M.. Także po rozwiązaniu z D. M. umowy o pracę nie zatrudniła ona w jej miejsce innej osoby na tym stanowisku. Obowiązki, które w ramach umowy o pracę miała realizować D. M. po jej zwolnieniu z pracy, realizowały wspólnie M. B. i A. N. (1).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zebranych w aktach sprawy organu rentowego, w tym umowy o pracę, świadectwa pracy i pisemnego zakresu obowiązków D. M., jak również na podstawie dowodów z zeznań świadka A. N. (1) i przesłuchania stron: D. M. i M. B..

(e – protokół rozprawy k.36 i 46, skrócony protokół rozprawy k.29 – 34 i 43 – 44)

Spór w rozpoznawanych sprawach dotyczył kwestii czy strony M. B. i D. M. skutecznie pod względem prawnym zawarły umowę o pracę i czy umowa ta stanowiła dla D. M. tytuł do objęcia ją obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi: emerytalnym, rentowym, chorobowym i wypadkowym w okresie od 1 lipca 2014r. do 31 grudnia 2014r., zgodnie z art.6 ust.1 pkt 1, art.11 ust.1 i art.12 ust.1 ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r. poz.121 z późn. zm.).

Istota tego sporu sprowadzała się do rozstrzygnięcia czy powyższa umowa o pracę z dnia 1 lipca 2014r. była przez jej strony nie tylko formalnie spisana, ale także faktycznie wykonywana – jak twierdziły strony odwołujące się, czy też umowa ta zawarta została za zgodą jej stron tylko dla pozoru, nie była w rzeczywistości wykonywana i przez to objęta była skutkiem nieważności czynności prawnej na podstawie art.83 § 1 Kodeksu cywilnego.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany materiał dowodowy potwierdził zasadność i zgodność z prawem zaskarżonej decyzji, w której organ rentowy stwierdził niepodleganie ubezpieczeniom społecznym D. M. w okresie od 1 lipca 2014r. do 31 grudnia 2014r.

Podstawę dla dokonania powyższego ustalenia stanowią dowody z dokumentów (w szczególności zakres obowiązków, który miała rzekomo zrealizować D. M.) oraz zeznania świadka A. N. (1) i dowody z przesłuchania stron D. M. i M. B..

Rozważania w zakresie wyników postępowania dowodowego, jego oceny i istotnych dla rozstrzygnięcia sporu ustaleń rozpocząć należy od przypomnienia, iż pracodawca i pracownik mają wprawdzie prawo do nawiązywania stosunku pracy w ramach wynikającej m. in. z art.353 ¹ K.c. zasady w swobody umów, jednakże musi to znajdować uzasadnienie w racjonalnych ekonomicznie i gospodarczo potrzebach pracodawcy. Gospodarcza potrzeba zatrudnienia pracownika na konkretnym stanowisku pracy jest dla przedsiębiorcy zawsze konkretna, a nie iluzoryczna. Zatrudniając nowego pracownika pracodawca powinien wykazać potrzebę utworzenia nowego stanowiska pracy, na przykład konkretnym zdarzeniem gospodarczym, takim jak: poszerzenie rozmiaru prowadzonej działalności, zwiększenie ilości zamówień, zwolnieniem określonego miejsca pracy przez innego pracownika. Tego rodzaju okoliczności dają bowiem podstawę do stwierdzenia, że w danej firmie zaistniała ekonomicznie uzasadniona potrzeba zatrudnienia nowej osoby. Co więcej, osoba zatrudniona przez pracodawcę na nowym stanowisku pracy powinna posiadać określone kwalifikację zawodowe adekwatne do powierzonego jej zakresu obowiązków, zwłaszcza gdy w postanowieniach umownych przewidziano dla niej znacznie wyższe od innych pracowników miesięczne wynagrodzenie.

W okolicznościach faktycznych rozpoznawanych spraw płatnik składek – pracodawca M. B. oraz D. M. nie wykazały aby pisemna umowa o pracę z dnia 1 lipca 2014r. została zawarta z powodów ekonomicznie uzasadnionych i aby zatrudnienie to oparte było na racjonalnych gospodarczo podstawach. Brak było też dowodów, które potwierdzałyby iż umowa ta była rzeczywiście wykonywana przez jej strony.

Podstaw do powyższych ustaleń Sąd Okręgowy upatruje w następujących elementach ustalonego stanu faktycznego:

Po pierwsze D. M. nie posiadała ani formalnych, ani rzeczywistych kwalifikacji zawodowych do realizowania obowiązków wskazanych przez M. B. w pisemnym zakresie obowiązków (k.25 akt ZUS). Ukończyła ona zawodową szkołę fryzjerską, nie posiadała natomiast wykształcenia umożliwiającego jej pracę na stanowisku pracownika administracyjno – księgowego.

Po drugie nie było dowodów na to, aby po stronie M. B. występowała ekonomicznie uzasadniona potrzeba zatrudnienia nowego pracownika administracyjno – księgowego. Wbrew prezentowanemu przez odwołującego się płatnika składek stanowisku o potrzebie zatrudnienia nowego pracownika z powodu współpracy M. B. z firmą (...), okoliczności tej nie potwierdziła świadek A. N. (1), zeznając iż nie przypomina sobie aby M. B. mówiła jej, że w 2014r. ma więcej pracy i że w związku z tym należy zatrudnić w Biurze (...) jeszcze jedną osobę.

Po rozwiązaniu umowy o pracę z D. M. M. B. nie zatrudniła w jej miejsce na tym samym stanowisku innej osoby. Okoliczność ta wyraźnie wskazuje na brak potrzeby zatrudnienia na podstawie umowy o pracę dodatkowego pracownika administracyjno – księgowego. Jedynie ubocznie wskazać w tym miejscu można, iż przyczyną rozwiązania pisemnej umowy o pracę z dnia 1 lipca 2014r. – wskazaną przez M. B. w piśmie z dnia 21 listopada 2014r. rozwiązującym umowę o pracę za wypowiedzeniem, była likwidacja stanowiska zajmowanego dotychczas przez odwołującą się, co samo w sobie podważało ekonomiczny sens nawiązania przez strony umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony.

Po trzecie, brak jest materialnych śladów wykonywania przez strony umowy o pracę. Jak wynikało z informacyjnego wysłuchania M. B. i D. M. oraz z dowodów z ich przesłuchania D. M. nie podpisywała żadnych dokumentów firmowych płatnika, jak również nie miała kontaktu z klientami Biura (...) (mimo, iż pkt 15 pisemnego zakresu obowiązków przewidywał udzielanie informacji klientom Biura). Świadczenia pracy przez D. M. nie potwierdziła w swoich zeznaniach świadek A. N. (1). Mimo, iż osoba ta zatrudniona była u M. B. od 2010r. pracodawczyni nie poinformowała jej o potrzebie zatrudnienia nowej osoby na stanowisku pracownika administracyjno – księgowego (zeznania k.44). W ocenie Sądu Okręgowego zasady doświadczenia życiowego wskazują, iż nie tylko M. B. powinna o zatrudnieniu nowej pracownicy poinformować A. N. (1), ale ponadto A. N. (1) musiałaby dostrzec ślady obecności tej pracownicy w Biurze (...), nawet wtedy, gdyby obie pracownice – jak twierdziły odwołujące – pracowały one w różnych godzinach pracy (świadek A. N. od 8:00 do 16:00, a D. M. od 16:30 do 20:30. Gdyby D. M. rzeczywiście wykonywała umowę o pracę w siedzibie Biura (...), to musiałaby pozostawić po sobie ślady swojej obecności, takie jak: drobne rzeczy osobiste (np. kubek, sztućce, odzież, środki czystości osobistej itp.). Tego rodzaju śladów obecności w pracy D. M. świadek A. N. (1) nie dostrzegła, mimo iż jako pracownik zatrudniony w wymiarze pełnego etatu codziennie (z wyjątkiem dni wolnych) pracowała w Biurze (...).

Dodatkowo pozorność zatrudnienia D. M. potwierdziło ustalenie dla niej w pkt 4 pisemnej umowy o pracę z dnia 1 lipca 2014r. wynagrodzenia miesięcznego w wysokości 3.000 zł brutto za pracę w wymiarze ½ etatu. Wynagrodzenie w tej wysokości przyznane zostało D. M. za pracę w połowie obowiązującego wymiaru czasu pracy, mimo iż nie posiadała ona żadnego doświadczenia w pracy biurowo – księgowej ani także kwalifikacji do wykonywania tego rodzaju pracy. Z dowodu z przesłuchania M. B. i D. M. wynikało, iż w okresie jej rzekomego zatrudnienia miała ona dopiero przygotować się do zdobycia właściwych kwalifikacji zawodowych („podczas zatrudnienia u M. B. nauczyłam się obsługiwać program komputerowy firmy (...)”) – przesłuchanie D. M. k.34 a.s.; „ja nauczyłam D. M., tak samo jak A. N. (1) obsługiwać program „Rachmistrz” – przesłuchanie M. B. – k.34 a.s.).

Wynagrodzenie przewidziane dla D. M. w pisemnej umowie było zatem oczywiście wygórowane. Świadek A. N. (1) zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku księgowej – pracownica z wykształceniem średnim kierunkowym (ekonomicznym), z kilkudziesięcioletnim doświadczeniem w zawodzie księgowego, zarabiała w 2014r. u M. B. 2.700 zł brutto, a więc mniej niż połowę (w przeliczeniu na pełen wymiar czasu pracy) niż odwołująca się D. M..

Fakty te podważają wiarygodność twierdzeń M. B. o racjonalności jej działania w ramach własnych kompetencji i na własne ryzyko określania wynagrodzeń zatrudnionych przez nią osób.

W myśl art.22 § 1 Kodeksu pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem. Świadcząc pracę pracownik powinien być podporządkowany pracodawcy co do czasu, miejsca i sposobu jej wykonania. Po stronie pracownika musi występować zamiar świadczenia pracy oraz możliwość jej świadczenia, a po stronie pracodawcy musi istnieć potrzeba zatrudnienia i korzystania z tej pracy za wynagrodzeniem. Innymi słowy, celem i zamiarem stron umowy o pracę winna być faktyczna realizacja treści stosunku pracy w granicach zakreślonych umową o pracę.

Podkreślić w tym miejscu należy, iż do ustalenia, że doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy nie jest wystarczające spełnienie warunków formalnych zatrudnienia, takich jak zawarcie umowy o pracę, zgłoszenie do ubezpieczenia, podpisywanie list obecności czy formalne prowadzenie ewidencji czasu pracy, lecz konieczne jest także ustalenie, że strony miały zamiar wykonywać obowiązki stron stosunku pracy i rzeczywiście to czyniły. W wyroku z dnia 18 maja 2006r. III UK 32/06 (opublikowanym w Systemie Informacji Prawnej LEX pod nr 957422) Sąd Najwyższy wskazał, że do objęcia pracowniczym ubezpieczeniem społecznym nie może dojść wówczas, gdy zgłoszenie do tego ubezpieczenia dotyczy osoby, która nie jest pracownikiem, przez co należy rozumieć sytuacje, w których praca w ogóle nie jest świadczona, albo jest wykonywana, lecz w ramach innego stosunku prawnego niż stosunek pracy, albo gdy są jedynie pozorowane czynności pracownika. W tych przypadkach zgłoszenie do pracowniczego ubezpieczenia społecznego następuje bowiem jedynie pod pozorem zatrudnienia.

Ustalone w sprawie okoliczności faktyczne, wskazane powyżej, potwierdziły stanowisko organu rentowego co do pozorności pisemnej umowy o pracę z dnia 1 lipca 2014r. Umowa ta nie była przez jej strony faktycznie realizowana i została sporządzona tylko formalnie w celu uzyskania przez D. M. wyższych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego (zasiłku chorobowego).

Zgodnie z art.83 § 1 zdanie 1 K.c. nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodę dla pozoru.

Dyspozycja tego przepisu została w rozpoznawanych sprawach spełniona, a zaskarżona decyzja odpowiadała prawu.

Z powyższych motywów na podstawie art.477 ¹⁴ § 1 K.p.c. w związku z wyżej powołanymi przepisami prawa materialnego orzeczono o oddaleniu wniesionych przez strony odwołań.

SSO Janusz Madej