Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2024r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Maciej Flinik

po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 2024r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy B. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

w związku ze skargą na bezczynność organu rentowego

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

zobowiązuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. do wydania w terminie 2 miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszego wyroku decyzji rozstrzygającej merytorycznie o prawie B. P. do renty z tytułu niezdolności do pracy na skutek wniosku ubezpieczonej z dnia 30 grudnia 2022r. stwierdzając, iż niewydanie decyzji nie nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa

Sędzia Maciej Flinik

Sygn. akt VI U 1544/24

UZASADNIENIE

Ubezpieczona B. P. wniosła w dniu 19 sierpnia 2024r. skargę na bezczynność organu rentowego – Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w B. na podstawie art. 476 § 3 i 477 ⁹ § 4 k.p.c. wskazując, iż ZUS do dnia wniesienia przez nią skargi nie rozpoznał jej wniosku z dnia 30 grudnia 2022r. o przyznanie renty z tytułu niezdolności do pracy.

Ubezpieczona wniosła o nakazanie organowi rentowemu - Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w B. merytoryczne rozpoznanie jej wniosku o rentę, wskazując, że zawieszenie postępowania administracyjnego postanowieniem z dnia 25 stycznia 2023r. wydane przez organ nie było uzasadnione, albowiem nie wystąpiła przesłanka z art. 97 § 1 pkt 4 kpa.

Powołując się na wyrok Sądu Okręgowego w S. z dnia 27 października 2023 r. wydany pod sygn. akt VI U 1357/23 skarżąca wskazała, że na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. organ administracji publicznej zawiesza postępowanie, gdy rozpatrzenie sprawy i wydanie decyzji zależy od uprzedniego rozstrzygnięcia zagadnienia wstępnego przez inny organ lub sąd. Konieczne jest przy tym istnienie bezpośredniej zależności pomiędzy uprzednim rozstrzygnięciem zagadnienia wstępnego, a rozpatrzeniem sprawy i wydaniem decyzji, a w przypadku braku takiego związku, zawieszenie postępowania na tej podstawie nie jest dopuszczalne. Organ bowiem musi ustalić bezpośredni związek przyczynowy pomiędzy rozstrzygnięciem sprawy administracyjnej, a zagadnieniem wstępnym. Odwołująca wskazała, że samo stwierdzenie, że wynik innego postępowania może mieć, a nawet niewątpliwie będzie miał wpływ na losy rozpoznawanej sprawy, nie daje jeszcze podstaw do zawieszenia postępowania.

Odwołująca podniosła, że w niniejszej sprawie nie wystąpiło żadne zagadnienie wstępne w rozumieniu omawianego przepisu k.p.a., bowiem które rozstrzygnięcie przez Sad Rejonowy sprawy z odwołania odwołującej od decyzji ZUS odmawiającej jej świadczenia rehabilitacyjnego, nie będzie miało wpływu na wynik sprawy z odwołania od decyzji odmawianej ubezpieczonej prawa do renty. Odwołująca wskazała, że możliwość przyznania przez Sąd Rejonowy prawa do świadczenia rehabilitacyjnego zależy bowiem wyłącznie od stwierdzenia przez ten sąd, że ubezpieczona jest niezdolny do pracy - jednak w rozumieniu ustawy zasiłkowej, a nie ustawy rentowej, a zatem nie ma żadnej podstawy do zawieszenia postępowania o rentę do czasu zakończenia postępowania odwoławczego o świadczenie rehabilitacyjne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalanie. W uzasadnieniu wskazał, że B. P. złożyła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy w dniu 30 grudnia 2022 r. Postanowieniem z dnia 25 stycznia 2023 r., wydanym na podstawie art.97 § 1 pkt 4 kpa, organ rentowy zawiesił postępowanie w sprawie wniosku o ustalenie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Organ rentowy wskazał, że odwołująca była uprawniona do świadczenia rehabilitacyjnego w okresie od 7 grudnia 2021 r. do 3 sierpnia 2022 r., na podstawie przepisów ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Decyzją z dnia 8 września 2022r. ZUS odmówił jej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na dalszy okres. Od powyższej decyzji Powódka złożyła odwołanie do sądu, a sprawa z odwołania toczy się przed Sądem Rejonowym w B. VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pod sygn. akt VII U 540/22. Następnie już po wywiedzeniu odwołania od odmownej decyzji w przedmiocie prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na dalszy okres, ubezpieczona złożyła wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Zdaniem organu rentowego do czasu prawomocnego rozpoznania przez Sąd Rejonowy sprawy z odwołania ubezpieczonej od decyzji odmawiającej jej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego, nie jest możliwe merytoryczne rozpoznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, bowiem świadczenie te się wykluczają.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

Ubezpieczona B. P. była niezdolna do pracy do 6 grudnia 2021r. pobierając z tego tytułu zasiłek chorobowy.

Bezsporne

Ponieważ po wyczerpaniu okresu zasiłkowego ubezpieczona nie odzyskała zdolności do pracy, złożyła wniosek o świadczenie rehabilitacyjne. Świadczenie to ZUS przyznał jej na okres od 7 grudnia 2021r. do 3 sierpnia 2022r.

Bezsporne.

Ubezpieczona złożyła wniosek o świadczenie rehabilitacyjne na dalszy okres, jednak ZUS stwierdził brak podstaw do przyznania świadczenia na dalszy okres i wydał decyzję odmawiającą ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego od dnia 4 sierpnia 2022r. Ubezpieczona zaskarżyła tą decyzję, sprawę zarejestrowano w Sądzie Rejonowym w B., VII Wydziale Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pod sygnaturą VII U 540/22 i do tej pory nie został w niej wydany wyrok.

Bezsporne.

W międzyczasie, w dniu 30 grudnia 2022r. ubezpieczona złożyła w organie rentowym wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Organ rentowy nie zajął się tym wnioskiem merytorycznie, tylko postanowieniem z dnia 25 stycznia 2023r. wydanym na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. zawiesił postępowanie w sprawie z tego wniosku do czasu zakończenia sprawy z odwołania ubezpieczonej od decyzji odmawiającej ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na dalszy okres, uznając, wynik sprawy o świadczenie rehabilitacyjne ma wpływ na prawo ubezpieczonej do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Bezsporne.

Nawet gdyby ubezpieczona uzyskała prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w związku z tym, że Sąd Rejonowy w B. w sprawie VII U 540/22 zmieniłby zaskarżoną decyzję, prawo do świadczenia rehabilitacyjnego służyłoby odwołującej wyłącznie do początku grudnia 2022r., bowiem maksymalny okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego wynosi 12 miesięcy. Tymczasem prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, gdyby ubezpieczona była niezdolna do pracy w rozumieniu ustawy emerytalnej, przysługiwałoby jej od 1 grudnia 2022r.

Bezsporne.

Powyższy stan faktyczny jest bezsporny pomiędzy stronami i w całości wynika z dokumentów zgromadzonych w aktach rentowych organu rentowego, niekwestionowanych przez strony.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 477 ⁹ § 4 k.p.c. jeżeli organ rentowy nie wydał decyzji w terminie dwóch miesięcy, licząc od dnia zgłoszenia roszczenia w sposób przepisany, odwołanie można wnieść w każdym czasie po upływie tego terminu, a także, że jeżeli odwołanie wniesiono w związku z niewydaniem decyzji przez organ rentowy, sąd w razie uwzględnienia odwołania zobowiązuje organ rentowy do wydania decyzji w określonym terminie, zawiadamiając o tym organ nadrzędny, lub orzeka co do istoty sprawy.

Niewydanie decyzji przez organ rentowy we właściwym terminie jest dla ubezpieczonego równoznaczne z decyzją odmowną. Kodeks nie ustanawia żadnego ograniczenia czasowego dla skargi na bezczynność organu, w związku z czym można ją wnieść w każdym czasie po upływie tego terminu. Rolą sądu w takim postępowaniu jest więc wyjątkowo dokonanie oceny prawidłowości prowadzonego przez organ postępowania administracyjnego. Sąd może bowiem wprawdzie rozpoznać sprawę merytorycznie (orzec co do istoty sprawy), jednak może także poprzestać na zobowiązaniu organu do wydania decyzji w określonym terminie (art. 477 ¹⁴ § 3 k.p.c.).

W niniejszej sprawie nie było sporne to, że organ rentowy nie wydał decyzji w terminie dwóch miesięcy od dnia złożenia przez ubezpieczoną wniosku o przyznanie jej prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, ponieważ zawiesił postepowanie administracyjne na podstawie art. 97 § 1 pkt 4 k.p.a. Zdaniem ZUS, aby móc rozpoznać merytorycznie wniosek ubezpieczonej o rentę, najpierw powinna zostać prawomocnie rozstrzygnięta kwestia przysługiwania jej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego na dalszy okres (od 4 sierpnia 2022r. do maksymalnie 6 grudnia 2022r.), gdyż oba świadczenia się wykluczają i ubezpieczona nie mogłaby nabyć prawa do dwóch wyłączających się świadczeń z ubezpieczenia społecznego.

Stanowisko takie jest w okolicznościach niniejszej sprawy nieuzasadnione i błędne.

Organ rentowy stracił z pola widzenia okoliczność, że wniosek o rentę ubezpieczona złożyła w terminie, w którym, nawet gdyby służyłoby jej wcześniej prawo do świadczenia rehabilitacyjnego w maksymalnym rozmiarze 12 miesięcy, zakończyłaby już pobierania tego świadczenia. A zatem ubezpieczona zawnioskowała o rentę na okres, w którym nie służyłoby jej już żadne świadczenie z ubezpieczenia społecznego. Oznacza to że w przypadku ubezpieczonej oba świadczenia z ubezpieczenia społecznego- i to z ustawy zasiłkowej i to z ustawy emerytalnej, nie konkurują ze sobą.

Dlatego też, zdaniem Sądu Okręgowego, organ rentowy nie miał podstaw do zawieszenia postępowania administracyjnego z wniosku ubezpieczonej o rentę do czasu rozpoznania sprawy o świadczenie rehabilitacyjne. W tym zakresie sąd w niniejszym składzie w całości podziela rozważania Sądu Okręgowego w S. zawarte w wyroku z dnia 27 października 2023 r. VI U 1357/23 (LEX nr 3630401), na który w swym odwołaniu powołała się ubezpieczona, tj. że w sprawie tego rodzaju jak niniejsza Sąd może dokonywać oceny trafności wydanego przez organ rentowy postanowienia o zawieszeniu postępowania, mimo że jest ono oparte o przepisy k.p.a. Jak wskazał Sąd Okręgowy w S. „Postanowienia tego rodzaju wydawane w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych są bowiem niezaskarżalne w toku postępowania administracyjnego przed organem rentowym (art. 83b ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych). Gdyby więc uznać, że sąd ubezpieczeń społecznych nie ma kompetencji do kontrolowania ich prawidłowości w sytuacji złożenia przez stronę skargi na bezczynność organu rentowego, oznaczałoby to w praktyce pozbawienie przepisów art. 477 ^{( 9)} § 4 i 477 ^{( 14)} § 3 k.p.c. jakiegokolwiek znaczenia prawnego. Wystarczyłoby bowiem, aby organ rentowy wydał postanowienie o zawieszeniu postępowania, aby mógł w zasadzie dowolnie decydować o tym, kiedy wyda decyzję w sprawie. Tymczasem przywołane wyżej przepisy służą właśnie przeciwdziałaniu sytuacjom tego rodzaju, stąd też należało uznać, że choć stronie nie służy prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o zawieszeniu postępowania, to jednak gdy postępowanie administracyjne nie zakończyło się w ciągu dwóch miesięcy od złożenia wniosku, strona może pośrednio domagać się skontrolowania prawidłowości działania organu rentowego, składając skargę na bezczynność organu”.

W tym miejscu należy przypomnieć, że przesłanki przyznania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy i prawa do świadczenia rehabilitacyjnego zostały uregulowane w sposób odmienny. Prawo do renty przewidziane jest bowiem przepisami ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zaś prawo do świadczenia rehabilitacyjnego - ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Renta z tytułu niezdolności do pracy jest przy tym przewidziana jako świadczenie długoterminowe, należne osobie, która utraciła bądź to zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji zawodowych (renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy), bądź to zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy (renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy). Z kolei świadczenie rehabilitacyjne jest świadczeniem krótkoterminowym (przyznawanym maksymalnie na okres 12 miesięcy), a przesłanką jego przyznania są utrata zdolności do pracy ostatnio wykonywanej oraz istnienie rokowania co do możliwości odzyskania tejże zdolności w ciągu najbliższego roku. Jak wskazał to w cytowanym wyżej wyroku Sąd Okręgowy w S. „punktem wspólnym obu świadczeń jest w tym kontekście wyłącznie norma art. 100 ust. 2 ustawy rentowej, w myśl której jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia. Przepis ten określa wyjątek od określonej w art. 100 ust. 1 ustawy rentowej zasady, iż prawo do renty powstaje z dniem spełnienia wszystkich wymaganych do tego warunków. W orzecznictwie jednolicie interpretowany jest on w ten sposób, że nakazuje się badanie czy w dniu spełnienia wszystkich warunków do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy osoba uprawniona pobiera świadczenie rehabilitacyjne (w znaczeniu: już pobiera, a nie będzie być może pobierała, jeśli zostanie jej ono przyznane z datą wsteczną). Jest to wykładnia zbieżna z literalnym brzmieniem omawianego przepisu, w którym nie tylko użyto czasownika "pobiera" (a nie np. "ubiega się"), ale i posłużono się formą czasu teraźniejszego ("pobiera" a nie "będzie pobierał"). Oznacza to, że dla organu rentowego istotną okolicznością przy rozpoznawaniu wniosku o rentę jest wyłącznie to czy w dacie jego rozpoznawania (wydawania decyzji w sprawie o rentę) ubezpieczony już faktycznie pobiera świadczenie rehabilitacyjne. Okolicznością prawnie obojętną jest zaś to, czy ubezpieczony się w tej dacie o takie świadczenie ubiega i czy może mu ono ewentualnie zostać przyznane w przyszłości, gdyż treść omawianego przepisu nie pozwala na taki sposób jego wykładni.”

W okolicznościach niniejszej sprawy jednka istotna jest ta okoliczność, że nawet, gdyby wnioski ubezpieczonej – wcześniejszy o świadczenie rehabilitacyjne na dalszy okres i późniejszy, z grudnia 2022r.- o rentę z tytułu niezdolności do pracy zostały przez organ uwzględnione, to okresy, na które oba świadczenia mogłyby zostać jej przyznane praktycznie nie zazębiałyby się ze sobą. Ubezpieczona bowiem nie wnioskowała o oba świadczenia na ten sam okres. Wnioskowała o świadczenie rehabilitacyjne do grudnia 2022r., a od grudnia 2022 - o rentę tytułu niezdolności do pracy. Nic nie stoi więc na przeszkodzie, aby wniosek o rentę merytorycznie rozpoznać, mimo nie rozstrzygnięcia o prawie ubezpieczonej do świadczenia rehabilitacyjnego. W postępowaniu z wniosku o rentę organ rentowy ma bowiem obowiązek zbadać, czy na dzień złożenia tego wniosku ubezpieczona była niedolna do pracy w rozumieniu ustawy emerytalnej.

Należy wskazać, że sprawy o świadczenia z ubezpieczenia społecznego są długotrwałe z uwagi na brak biegłych sądowych. Sprawa z odwołania od decyzji odmawiającej ubezpieczonej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego została wszczęta ponad dwa lata temu i nadal w sprawie nie wydano wyroku w związku z tym, że nie ukończone jest postępowanie dowodowe. Wydanie wyroku przez sąd I instancji nie będzie musiało oznaczać zakończenia sprawy, gdyż wyrok ten będzie zaskarżalny apelacją. A zatem, gdyby wniosek ubezpieczonej o rentę miał być rozpoznany dopiero po prawomocnym przesądzeniu o jej prawie do świadczenia rehabilitacyjnego, ubezpieczona na jego rozpoznanie musiałaby czekać jeszcze co najmniej dwa lata. Taka sytuacja jest niedopuszczalna i sprzeczna z zasadami praworządnego państwa i, jak wskazał Sąd Okręgowy w S., „czyniłoby zabezpieczenie społeczne iluzorycznym (zwłaszcza w sytuacji, w której brak jest możliwości zaskarżenia wydanego przez ZUS postanowienia o zawieszeniu postępowania)”.

Sąd Okręgowy ponownie podkreśla, że na prawo ubezpieczonej do renty od grudnia 2022r. w żaden sposób nie wpływa wynik sprawy o świadczenie rehabilitacyjne, które mogłoby jej zostać przyznane maksymalnie do początku grudnia 2022r. Możliwość przyznania odwołującej prawa do świadczenia rehabilitacyjnego zależy bowiem wyłącznie od stwierdzenia, że ubezpieczona była w spornym okresie niezdolna do pracy - w rozumieniu ustawy zasiłkowej, a nie ustawy rentowej a także że rokowała odzyskanie zdolności do pracy w okresie maksymalnie do 6 grudnia 2022r.. Zagadnienia to pozostaje jednak całkowicie obojętne dla możliwości oceny czy ubezpieczona była na dzień złożenia wniosku o rentę osobą niezdolną do pracy w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej.

Biorąc pod uwagę powyższe, Sąd Okręgowy stwierdził, że nie zaistniały żadne powody, dla których organ rentowy mógł wstrzymać rozpoznawanie wniosku ubezpieczonej o rentę z tytułu niezdolności do pracy. W związku z powyższym, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 3 k.p.c., orzeczono jak w sentencji. Z uwagi na fakt, że w sprawie o rentę wymagane jest najpierw przeprowadzenia dwuetapowego postępowania orzeczniczego przed ZUS-em sąd zobowiązał organ do wydania decyzji w tej sprawie w terminie 2 miesięcy od daty uprawomocnienia się wyroku, uznając, że jest to czas wystarczający, by przeprowadzić badanie ubezpieczonej i wydać decyzję w sprawie. Wobec braku oceny stanu zdrowia ubezpieczonej na etapie postępowania administracyjnego, wydanie merytorycznego rozstrzygnięcia bezpośrednio przez sąd nie jest obecnie możliwe.

Sędzia Maciej Flinik