Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2025 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący Sędzia Maciej Flinik

Protokolant – starszy sekretarz sądowy Marta Walińska

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2025 r. w B.

na rozprawie

odwołania: A. R. i M. R. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

z dnia 16 września 2024 r., nr (...)

w sprawie: A. R. i M. R. (1)

przeciwko: Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B.

o podleganie ubezpieczeniom

1/ zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. z dnia 16 września 2024 roku w ten sposób, że M. R. (1) jako pracownik u płatnika składek A. R. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu od dnia 1 lipca 2019 roku,

2/ zasądza od pozwanego organu rentowego na rzecz każdego z odwołujących po 360 ( trzysta sześćdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty.

Sędzia Maciej Flinik

Sygn. akt VI U 1895/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 września 2024r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, że M. R. (1) jako pracownik u płatnika składek A. R. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym, tj. emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu od dnia 1 lipca 2019r.

Odwołania od ww. decyzji złożyli M. R. (1) i A. R. , zarzucając zaskarżonej decyzji :

1)naruszenie przepisów postępowania, art. 77 § 1 w zw. z art. 80 kodeksu postępowania administracyjnego (dalej jako: „k.p.a.”) oraz w zw. z art. 123 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej jako: „u.s.u.s.”), poprzez brak wyczerpującego zebrania i rozpatrzenia całego materiału dowodowego i w konsekwencji wydanie decyzji w oparciu o niepełny materiał dowodowy, posługując się domysłami i wywodząc z nich skutki prawne, stwierdzając, że skoro ubezpieczony i płatnik są małżeństwem oraz zamieszkują pod tym samym adresem to prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, podczas gdy w toku postępowania strony zgodnie oświadczyły, że nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego, co jest zgodne ze stanem faktycznym;

2)naruszenie przepisów postępowania, art. 7 k.p.a. w zw. z art. 123 u.s.u.s., poprzez zaniechanie dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, tj. brak ustalenia, że pod adresem: (...), (...)-(...) Z. wydzielone są dwa lokale mieszkalne, w których ubezpieczony oraz płatnik zamieszkują osobno, prowadząc odrębne od siebie gospodarstwa domowe i w konsekwencji błędne ustalenie stanu faktycznego, polegające na uznaniu, że skarżący pozostają we wspólnym gospodarstwie domowym;

3)sprzeczność istotnych ustaleń organu rentowego z materiałem dowodowym zebranym w sprawie, tj. ustalenie, że zakres obowiązków ubezpieczonej obejmuje „działania mieszczące się w zasadniczym zakresie działalności płatnika” - co zdaniem organu rentowego pozwala na uznanie, że zatrudnienie ubezpieczonej spełnia kryteria określające osoby współpracujące, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego wynika, że zakres i sposób wykonywanej pracy przez ubezpieczoną na rzecz płatnika, uzasadnia wniosek, iż pomiędzy skarżącymi istnieje faktyczny stosunek pracy (wykonywanie pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę), co przy uwzględnieniu faktu prowadzenia przez skarżących odrębnych gospodarstw domowych, nie daje podstaw do traktowania ubezpieczonej jako osoby współpracującej dla celów ubezpieczeń społecznych.

4)naruszenie prawa materialnego, art. 8 ust. 2 w zw. z art. 8 ust. 11 u.s.u.s., poprzez niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie, że ubezpieczona powinna być zgłoszona do ubezpieczeń jako osoba współpracująca z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą, podczas gdy ubezpieczona nie współpracuje z płatnikiem w rozumieniu niniejszej regulacji oraz nie prowadzi z nim wspólnie gospodarstwa domowego

Mając na uwadze powyższe zarzuty wnieśli o:

1)zmianę zaskarżonej decyzji w całości poprzez stwierdzenie, że M. R. (1) jako pracownik u płatnika składek A. R. podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu od 01.07.2019 r.

2)zasądzenie od organu rentowego na rzecz skarżącego ad. 1 oraz skarżącego ad. 2 zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie, od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazali :

I.Stan faktyczny

Skarżąca - M. R. (1) jest zatrudniona u skarżącego - A. R. na podstawie umowy o pracę od dnia (...) r. na stanowisku dyrektor ds. handlowych, za wynagrodzeniem (...) zł (wcześniej(...)zł).

Dowód: umowa o pracę z dnia (...) r.; umowa o pracę z dnia (...)r.; umowa o pracę z dnia (...)r..

Jednocześnie strony pozostają w związku z małżeńskim, z tym że pozostają w faktycznej separacji - nie mieszkają razem, nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Fakt, że ich wspólnym adresem jest (...), (...)-(...) Z. wynika z tego, iż pod tym adresem znajdują się dwa odrębne lokale mieszkalne, w których skarżący osobno zamieszkują.

Dowód: dokumentacja fotograficzna; dowód z nagrań wideo; dowód z zeznań świadków; dowód z przesłuchania stron.

Decyzją nr (...) z dnia 16 września 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. stwierdził, że Pani M. R. (1) jako pracownik u płatnika składek Pana A. R. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu, wypadkowemu.

Swoją decyzję organ rentowy oparł o wniosek, że ubezpieczona powinna być zgłoszona do ubezpieczeń społecznych jako osoba współpracująca, gdyż rzekomo prowadzi z płatnikiem wspólne gospodarstwo domowe oraz współpracuje z nim przy prowadzeniu jego działalności gospodarczej. Z tymi twierdzeniami nie sposób się zgodzić.

W toku postępowania doszło do licznych naruszeń, zarówno prawa procesowego jak i prawa materialnego, które uzasadniają stwierdzenie, iż ww. decyzja jest wadliwa - oparta o błędnie ustalone okoliczności faktyczne oraz prawne, co uzasadniam poniżej.

II.Naruszenie prawa procesowego - wadliwe ustalenia dot. prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego

W toku prowadzonego postępowania, strony zgodnie oświadczyły, że nie prowadzą wspólnie gospodarstwa domowego. Pomimo tego faktu, organ rentowy, nie dokonując żadnych dodatkowych ustaleń, nie badając dokładnie tej okoliczności, przyjął, iż skoro skarżący są małżonkami to prowadzą wspólne gospodarstwo domowe - co jest oczywiście sprzeczne z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego.

Podstawą takiego rozumowania były przepisy art. 23, 27 oraz 281 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, które w niniejszej sprawie w żadnym wypadku nie powinny mieć zastosowania. Regulacje te mają istotne znaczenie na gruncie prawa rodzinnego, jednakże nie można przyjąć, że obowiązek wspólnego pożycia określony w art. 23 k.r.o. z urzędu przesądza fakt, iż małżonkowie faktycznie wspólnie prowadzą gospodarstwo domowe.

Więzi ekonomicznej określonej w niniejszych przepisach nie można utożsamiać z przesłankami określonymi w art. 8 ust. 11 u.s.u.s. Taka wykładnia przepisu prowadziłaby do błędnego wniosku, zgodnie z którym małżonek zawsze powadzi wspólne gospodarstwo domowe, a więc organ nie musi badać tej okoliczności.

Gdyby zamiarem ustawodawcy był taki skutek to treść przepisu nie byłaby sformułowana w sposób:

„Za osobę współpracującą (...) uważa się małżonka, (...) jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności (...) ” tylko brzmiałaby: „Za osobę współpracującą (...) uważa się małżonka, (...) jeżeli współpracują przy prowadzeniu tej działalności (...)”.

Jednocześnie organ rentowy, w ramach uzasadnienia poczynionych ustaleń, powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2017 r. sygn. akt III UK 181/16. Jednakże wyrok ten w żadnym zakresie nie odzwierciedla wykładni prezentowanej w uzasadnieniu decyzji. SN wskazał:

„ Ocena, czy osoba pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym zależy od okoliczności konkretnego przypadku, przy czym sam fakt wspólnego zamieszkiwania nie może tu mieć decydującego znaczenia. Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym łub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują ”.

Abstrahując o faktu, że skarżący nie zamieszkują wspólnie, to wskazać należy, że nawet gdyby mieszkali, zdaniem SN, nie przesądzałoby to kwestii prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego - tak jak twierdzi organ rentowy.

Zgodnie z art. 123 u.s.u.s., w sprawach uregulowanych ustawą stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa stanowi inaczej. Zgodnie z powyższym przepisem, w toku postępowania przed organem rentowym stosuje się m. in. przepisy art. 7 k.p.a. oraz 77 k.p.a.

I tak, zgodnie z art. 77 § 1 k.p.a, organ administracji publicznej jest obowiązany w sposób wyczerpujący zebrać i rozpatrzyć cały materiał dowodowy. Natomiast zgodnie z art. 7 k.p.a., w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. W niniejszej sprawie organ rentowy uchybił niniejszym przepisom - materiał dowodowy nie został zebrany oraz rozpatrzony w sposób wyczerpujący, a w konsekwencji decyzja została wydana w oparciu o stan faktyczny, który nie został dokładnie ustalony. W tym zakresie jako rażące naruszenie ww. przepisów należy uznać fakt, iż organ nie podjął dodatkowych środków w celu dokładnego ustalenia kwestii prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego, w sytuacji w której skarżący zgodnie kwestionowali tę okoliczność w toku postępowania.

HI. Sprzeczność istotnych ustaleń z materiałem dowodowym - wadliwe ustalenia dot. współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej

Jak ustalił organ rentowy w toku przeprowadzonych czynności - ubezpieczona pozostaje zatrudniona u płatnika na podstawie umowy o pracę na stanowisku dyrektora ds. handlowych. Jej zakres obowiązków obejmuje:

1)sprawowanie nadzoru nad zapewnieniem dyscypliny pracy oraz nad zapewnieniem tajemnicy służbowej i ochrony danych osobowych;

2)reprezentowanie firmy na zewnątrz;

3)podpisywanie umów i innych dokumentów finansowych;

4)udział w spotkaniach i negocjacjach z kontrahentami;

5)zarządzanie operacyjne i koordynacja działań pracy pracowników;

6)tworzenie planów i strategii sprzedażowej oraz nadzór nad ich realizacją;

7)stymulowanie wyników sprzedaży;

8)monitorowanie i analiza rynku;

9)utrzymywanie i budowanie relacji na rynkach lokalnych;

10)raportowanie bieżącej aktywności handlowej;

11)odpowiedzialność za zgodność działań handlowych z obowiązującym prawem.

W pierwszej kolejności należy wskazać, iż organ rentowy ustalił zakres tych czynności wyłączenie w oparciu o niepodpisany dokument, który stanowił załącznik do umowy o pracę. Organ nie zebrał dodatkowych wyjaśnień, które mogłyby uzasadniać dokładnie taki zakres obowiązków.

Jednakże nawet gdyby przyznać, że powołany zakres obowiązków odzwierciedla faktycznie wykonywane czynności przez Panią M. R. (1) - to są to czynności typowe dla stanowiska dyrektorskiego. Nie sposób przyjąć, iż są to czynności odpowiadające pojęciu współpracy przy prowadzeniu działalności gospodarczej.

Jak przyjmuje się w orzecznictwie SN (por. postanowienie SN z 12.09.2023 r., II USK 348/22), cechami konstytutywnymi pojęcia "współpraca przy działalności gospodarczej", o której mowa w art. 8 ust. 11 u.s.u.s. są występujące łącznie:

a)istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika, które nie mogą mieć charakteru wtórnego,

b)bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej,

c)stabilność i zorganizowanie oraz

d)znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

Mając na względzie powyższe należy wskazać, iż działania ubezpieczonej, ze względu na stanowisko dyrektorskie, co prawda są istotne z punktu widzenia działalności płatnika, jednakże nie odpowiadają jednocześnie terminowi „istotnego ciężaru gatunkowego”, które należy oceniać jako ciężar odpowiadający istotności działań samego płatnika. Dodatkowo działania te mają charakter wtórny, gdyż ubezpieczona na tym stanowisku potencjalnie mogłaby zostać zastąpiona przez osobę posiadającą odpowiednie doświadczenie zawodowe.

Przechodząc dalej, działania ubezpieczonej nie mają bezpośredniego związku z przedmiotem działalności płatnika, gdyż dotyczą działań wyłącznie wspomagających zasadniczy przedmiot jego działalności.

W odniesieniu do lit. c i d, należy wskazać, że zasadniczo można by przyjąć, iż działania ubezpieczonej charakteryzują się stabilnością oraz znaczącym czasem i częstotliwością, jednakże terminy te wpisują się również w definicję stosunku pracy. Ubezpieczona świadczy przecież pracę prace w pełnym wymiarze czasu pracy, na umowie o pracę na czas nieokreślony.

Mając na względzie powyższe nie sposób zatem zgodzić się ze stwierdzeniem organu rentowego, który w niniejszym stanie faktycznym ocenił pracę świadczoną przez ubezpieczona jako noszącą znamiona współpracy w rozumieniu art. 8 ust. 11 u.s.u.s. Ponadto na tym etapie wskazać należy również na wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 14 listopada 2018 r., sygn. akt III AUa 211/17:

„Dla objęcia obowiązkowymi ubezpieczeniami społecznymi istotne jest, aby stosunek pracy był faktycznie realizowany przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych. Zasadnicze znaczenie w procesie sądowego badania, czy dany stosunek prawny jest w istocie ważnie zawartym stosunkiem pracy, ma ustalenie, czy praca wykonywana w ramach analizowanego stosunku prawnego rzeczywiście ma cechy wymienione w art. 22 § 1 k.p. IV tym celu bada się okoliczności i warunki, w jakich dana osoba wykonuje czynności na rzecz danego podmiotu i dopiero w wyniku tego badania rozstrzyga się, czy czynności te świadczone są w warunkach wskazujących na stosunek pracy”.

W niniejszej sprawie organ rentowy nie dokonał analizy, czy praca wykonywana w ramach stosunku pracy spełnia faktycznie przesłanki określone w art. 22 § 1 k.p., a jedynie podjął próbę wykazania, że działania te mają charakter współpracy przy prowadzeniu działalności - co w ocenie skarżących nie zostało wykazane.

Powyższe ma o tyle znaczenie, że skarżący są w stanie sprostać ciężarowi dowodowemu w zakresie faktycznego istnienia stosunku pracy.

IV. Naruszenie prawa materialnego - niewłaściwe zastosowanie art. 8 ust. 2 w zw. z art. 8 ust. 11 u.s.u.s.

Zgodnie z art. 8 ust. 11 u.s.u.s., za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, zleceniobiorcami oraz z osobami fizycznymi, wskazanymi w art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4-5a, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia; nie dotyczy' to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego.

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 2 u.s.u.s., jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, o których mowa w ust. 11 - dla celów ubezpieczeń społecznych jest

traktowany jako osoba współpracująca.

W niniejszej sprawie organ rentowy niewłaściwie zastosował przepis art. 8 ust. 11 u.s.u.s. w stosunku do ubezpieczonej, która nie spełniła przesłanek określonych w tym przepisie, przez co w konsekwencji zastosował art. 8 ust. 2 u.s.u.s. w sytuacji, w której nie powinien mieć on zastosowania.

Jak zostało wskazane w powyższych punktach, ubezpieczona M. R. (1) nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z płatnikiem A. R. ani nie współpracuje z nim przy prowadzeniu działalności gospodarczej - co strona skarżąca jest w stanie wykazać w toku postępowania sądowego w ramach zgłoszonych wniosków dowodowych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany wniósł o :

1/oddalenie odwołania,

2/zasądzenie od odwołującej się na rzecz organu rentowego zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał , iż zaskarżoną decyzją Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że Odwołująca, u płatnika składek A. R. nie podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik od 1 lipca 2019 r. Istotą sporu jest ustalenie czy Odwołująca od dnia 1 lipca 2019 r. winna podlegać ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu jako pracownik. W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, a także art. 11 ust. 1, art. 12 ust. 1 i art. 13 pkt 1 tej ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom społecznym: emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby będące pracownikami, a więc pozostające w stosunku pracy, od dnia nawiązania tego stosunku do dnia jego ustania. Zgodnie z art. 22 § 1 k.p. przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 k.p.). W nawiązaniu do innych przepisów kodeksu pracy w literaturze i orzecznictwie z zakresu prawa pracy została przyjęta wykładnia zwrotu "praca" z art. 22 § 1 jako działalności:

-zarobkowej (wykonywanej za wynagrodzeniem);

-wykonywanej osobiście przez pracownika;

-rozumianej czynnościowo, czyli powtarzanej w codziennych lub dłuższych odstępach czasu, niebędącej więc jednorazowym wytworem lub czynnością jednorazową;

-wykonywanej "na ryzyko" pracodawcy, który z reguły dostarcza pracownikowi narzędzi, materiałów i innych środków niezbędnych do wykonywania umówionych obowiązków oraz ponosi ujemne konsekwencje niezawinionych błędów popełnianych przez pracownika (tzw. ryzyko osobowe), a ponadto w zasadzie jest obowiązany spełniać wzajemne świadczenie na rzecz pracownika w przypadkach zakłóceń w funkcjonowaniu zakładu pracy, np. przestojów (tzw. ryzyko techniczne) lub złej kondycji ekonomicznej przedsiębiorstwa (tzw. ryzyko gospodarcze);

-świadczonej - według wyraźnego określenia w art. 22 § 1 - "pod kierownictwem" pracodawcy, co oznacza, że pracownik powinien stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy (art. 100 § 1), i pozostawać do dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy (art. 128).

Dokonanie pełnej i wszechstronnej oceny prawnej umowy łączącej strony wymaga zbadania, w jaki sposób dana umowa była faktycznie wykonywana. Rozstrzygające znaczenie dla wspomnianej oceny ma w razie wątpliwości nie tyle nazwa i treść umowy, ile faktyczny sposób realizacji danego zobowiązania wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 1998 r., I PKN 458/98). Zgodnie natomiast z art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy systemowej obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące. W myśl art. 8 ust. 11 ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę, ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. Warunkami zatem objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym osób bliskich osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą są:

-pozostawanie we wspólnym gospodarstwie;

-współpraca przy prowadzeniu owej działalności pozarolniczej. Jeżeli kryteria określone dla osób współpracujących spełnia pracownik, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jak osoba współpracująca- art. 8 ust. 2 ustawy systemowej.

Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują (vide: uzasadnienie wyroku SN z 2 lutego 1996 r., II URN 56/95, OSNP 1996/16/240).

Wskazać należy, iż konstytutywnymi cechami pojęcia "współpraca przy działalności gospodarczej", o której mowa w art. 8 ust. 11 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych są występujące łącznie:

-istotny ciężar gatunkowy działań współpracownika,

-bezpośredni związek z przedmiotem działalności gospodarczej,

-stabilność i zorganizowanie,

-znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót.

Mając powyższe na względzie, trzeba stwierdzić, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy sprzeciwia się uznaniu, iż Odwołująca rzeczywiście była zatrudniona w ramach stosunku pracy. W ocenie organu rentowego Odwołująca wykonywała czynności na rzecz męża, z którym prowadzi wspólne gospodarstwo domowe i powinna ona zostać zgłoszona jako osoba współpracująca.

Odwołująca nie przedstawiła argumentów świadczących o zerwaniu z mężem więzi gospodarczej, której cechami charakterystycznymi może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi. W trakcie postępowania przed organem strony nie poinformowały organu ani o tym, że pozostają w faktycznej separacji, ani o tym, że zamieszkują w dwóch oddzielnych lokalach pod tym samym adresem. Z tego względu organ popiera wniosek pełnomocnika Odwołującej o przeprowadzenie oględzin pod adresem: (...), (...)-(...) Z..

Po zapoznaniu się z odwołaniem i załączonymi dokumentami organ rentowy nie widzi możliwości zmiany stanowiska w sprawie.

Zarządzeniem z dnia roku Sąd Okręgowy połączył sprawy z w/w-nych odwołań ( VIU 1895/24 oraz VI U 1891/24) celem łącznego ich rozpoznania i rozstrzygnięcia pod sygn. akt VI U 1895/24.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

A. R. prowadzi działalność gospodarczą pod nazwą (...) .H. (...) w J. w postaci kilku sklepów. Siedziba firmy znajduje się w sklepie w J.. Od (...) r. M. R. (1) ( małżonka w/w- nego ) pozostaje zatrudniona w jego firmie na stanowisku dyrektora do spraw handlowych. Do niej należą sprawy związane z zamówieniami, negocjacjami z kontrahentami, zatowarowaniem sklepu, w/w- na zajmuje się ustalaniem docelowych cen , promocjami, reklamami itp. . A. R. zajmuje się sprawami związanymi z umowami na media , ma też współdecydujący głos w sprawach dotyczących kierunku rozwoju firmy.

/ dowód : zeznania świadków I. B., K. R. i P. S., E. B. – zapis AV k. 62, świadków A. A., M. R. oraz odwołujących się – zapis AV k. 75 akt sprawy /

Małżonkowie mieszkają pod tym samym adresem ( na tej samej posesji ) , ale w dwóch różnych znajdujących się pod tym adresem budynkach ( domach jednorodzinnych ). Przy czym M. R. (1) zamieszkuje razem ze swoim synem . Opłaty za media należne w związku z funkcjonowaniem obu budynków dzielą na połowę.

/ dowód : zeznania I. B., K. R., P. S., E. B. oraz odwołujących się - zapis AV k. 62 i 75 akt sprawy /

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach sprawy, jak również w dokumentacji organu rentowego, których wiarygodność nie budziła wątpliwości Sądu, a które nie były też kwestionowane przez żadną ze stron pod względem ich autentyczności oraz prawdziwości zawartych w nich informacji. Ustaleń stanu faktycznego w niniejszej sprawie w zakresie dotyczącym podziału ról małżonków w ramach prowadzonej przez A. R. działalności jak też nie prowadzenia przez nich od kilku lat wspólnego gospodarstwa domowego sąd dokonał w oparciu o zeznania samych zainteresowanych oraz zawnioskowanych przez nich świadków. W tej części ( kluczowej dla rozstrzygnięcia sprawy ) zeznania te są jasne , konsekwentne i zbieżne ze sobą lub wzajemnie się uzupełniają.

Sąd pominął wniosek dowodowy strony powodowej ( do którego przychylił się pozwany ) o przeprowadzenie wizji lokalnej uznając go za nieprzydatny do wykazania faktu prowadzenia przez małżonków wspólnego gospodarstwa domowego ( o czym będzie mowa poniżej ) i skutkujący niepotrzebnym wydłużaniem postępowania .

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołania zasługiwały na uwzględnienie z poniższych względów. Zgodnie z treścią art. 6 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2017r., poz. 1778) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są m.in. osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi. Stosownie do treści art. 8 ust. 11 ustawy za osobę współpracującą z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz zleceniobiorcami, o której mowa w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5, uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. Nie dotyczy to osób, z którymi została zawarta umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego. Z kolei w myśl art. 12 ust. 1 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. W myśl art. 13 pkt 5 ustawy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w następujących okresach: osoby współpracujące – od dnia rozpoczęcia współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności lub wykonywaniu umowy agencyjnej albo umowy zlecenia do dnia zakończenia tej współpracy.

Zauważyć w tym miejscu należy, że ustawa systemowa choć nie zawiera legalnej definicji „współpracy przy prowadzeniu działalności”, definicja ta została wypracowana przez orzecznictwo m.in. Sądu Najwyższego, który, uznał, iż cechami konstytutywnymi pojęcia „współpraca przy prowadzeniu działalności gospodarczej” w rozumieniu art. 8 ust. 11 ustawy systemowej są występujące łącznie: 1) istotny dla działalności gospodarczej ciężar gatunkowy działań współpracownika, które to działania nie mogą mieć charakteru wtórnego; muszą pozostawać w bezpośrednim związku z przedmiotem podjętej działalności oraz muszą charakteryzować się pewną systematycznością, stabilnością i zorganizowaniem; 2) znaczący czas i częstotliwość podejmowanych robót (wyr. SN z dnia 6 stycznia 2009 r., II UK 134/08, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 170, wyr. SN z dnia 25 kwietnia 2023r. I USKP 58/22 ). Ponadto, za współpracującego przy prowadzeniu działalności pozarolniczej można uznać tylko taką osobę, która na rzecz tej działalności wykonuje prace takiego rodzaju, rozmiaru i częstotliwości, że mają one wymiar ekonomiczny i organizacyjny na tyle istotny, iż mogą być postrzegane jako współpraca przy prowadzeniu tej działalności (wyr. SN z dnia 23 kwietnia 2010 r., II UK 315/09, OSNP 2010 nr 13-14, poz. 170). Przy czym od osoby współpracującej nie wymaga się aż takiego zaangażowaniu i dyspozycji, jak od osoby prowadzącej działalność gospodarczą (wyr. SN z dnia 13 lipca 2017 r., III UK 181/16, legalis). Innymi słowy, współpracujący to członkowie najbliższej rodziny, pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą działalność gospodarczą, przyczyniający się do prowadzenia działalności, działający na rzecz i w imieniu osoby prowadzącej działalność, zaangażowani w prowadzenie tej działalności (wyr. SA w Gdańsku z dnia 21 czerwca 2016r., III AUa 137/16, legalis) . Prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oznacza natomiast wspólne zamieszkiwanie tych osób połączone ze wspólnym zaspokajaniem potrzeb życiowych, czyli ścisłą współpracą w załatwianiu spraw związanych z codziennym prowadzeniem domu (np. zakupy, opłata rachunków). Cechami charakterystycznymi dla prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego może być udział i wzajemna ścisła współpraca w załatwianiu codziennych spraw związanych z prowadzeniem domu, niezarobkowanie i pozostawanie w związku z tym na całkowitym lub częściowym utrzymaniu osoby, z którą się gospodarstwo domowe prowadzi, a wszystko to dodatkowo uzupełnione cechami stałości, które tego typu sytuację charakteryzują (wyr. SN z dnia 2 lutego 1996r., II URN 56/95, legalis ).

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy , ze zgromadzonego w niej materiału dowodowego wynika w ocenie sądu niezbicie ( i wszelkie odmienne twierdzenia strony powodowej są mało przekonujące ) , iż M. R. (1) odgrywa kluczową rolę w działalności gospodarczej ( sprowadzającej się do prowadzenia kilku sklepów ) firmowanej przez jej męża. Mimo niewątpliwych prób ( ze strony odwołujących ) minimalizowania jej udziału w przedmiotowej działalności, tak z zeznań świadków jak i samych zainteresowanych wynika, iż powierzone jej czynności w postaci zaopatrzeni sklepów, zamówień, kwestii marketingowych, generalnie funkcjonowania tych placówek na rynku ( utrzymania się na rynku, konkurowania z innymi podmiotami , przynoszenia zysku ) stanowią istotę przedmiotowej działalności i to właśnie na decyzjach M. R. (1) ( a nie na podpisywaniu umów dotyczących energii elektrycznej , wody czy innych mediów ) opiera się cała firma.

Nie ma natomiast wystarczających dowodów aby przyjąć, iż w istniejącym stanie rzeczy spełniona jest druga z zasadniczych przesłanek pozwalających przypisać M. R. (1) rolę osoby współpracującej , a mianowicie prowadzenie z mężem wspólnego gospodarstwa domowego. Wprawdzie w/w- ni zamieszkują pod jednym adresem na jednej posesji ( na tej samej działce ), ale w dwóch różnych budynkach na niej się znajdujących. Z zeznań odwołujących się oraz świadków wynika, iż małżonkowie R. przynajmniej od kilku lat nie prowadza wspólnego gospodarstwa domowego. Abstrahując od rzeczywistej przyczyny, jaka legła u podstaw owej faktycznej separacji ( ta wskazywana w postaci odrębnych wizji dalszego rozwoju firmy wydaje się mało przekonująca w kontekście zatrudnienia w/w- nej jako pracownika , bardziej prawdopodobną przyczyną wydaje się sygnalizowany wątek osobisty ) , w świetle tegoż materiału nie ma wystarczających podstaw by uznać ( a w każdym razie organ rentowy powyższego nie wykazał ) , iż rzekomy podział na dwa budynki i dwa odrębne gospodarstwa domowe ma charakter fikcyjny. Pozwany nie przedstawił jakiegokolwiek rzetelnego materiału dowodowego, który potwierdzałby postawioną li tylko w oparciu o domniemania płynące z braku rozwiązania małżeństwa lub formalnej separacji tezę o tym , że małżonkowie „ żyją „ razem ( wspólnie mieszkają, żywią się, robią zakupy , spędzają czas wolny itd. ). Należy przy tym zauważyć, iż organ rentowy całkowicie bezzasadnie przeszedł do porządku dziennego nad kategorycznym zaprzeczeniem tej okoliczności jeszcze na etapie składania przez małżonków zeznań w postępowaniu administracyjnym. Na sobie znanej podstawie pozwany uznał, iż fakt braku rozwiązania małżeństwa czy orzeczenia separacji małżonków R. sam w sobie , bez potrzeby prowadzenia jakiegokolwiek postępowania dowodowego na tą okoliczność, pozwala przyjąć wbrew zgromadzonemu przez ZUS materiałowi dowodowemu, że w/w- ni prowadzą wspólne gospodarstwo domowe. W orzecznictwie przyjmuje się, iż pod tym pojęciem rozumie się przywołane wyżej wspólne zamieszkiwanie połączone ze wspólnym zaspokajaniem potrzeb życiowych, czyli ścisłą współpracą w załatwianiu spraw związanych z codziennym prowadzeniem domu, robieniem zakupów itd. Tymczasem pozwany pomimo zanegowania takiej okoliczności przez odwołujących się jeszcze na etapie postępowania administracyjnego , nie podjął jakiejkolwiek próby ustalenia rzeczywistego stanu rzeczy , cedując ewentualne ustalenia w tym przedmiocie na sąd. W toku postępowania zaś sąd w oparciu o zeznania szeregu świadków dokonał zaś zupełnie odmiennych ustaleń w tym przedmiocie. Co więcej, tyleż skwapliwie, co bezrefleksyjnie przychylając się ( wobec nie zebrania jakiegokolwiek materiału w tym przedmiocie przez ZUS ) do wniosku dowodowego strony powodowej o przeprowadzenie wizji lokalnej w miejscu zamieszkania odwołujących się. Należy wskazać, iż przedmiotowy wniosek nie mógł zostać uwzględniony przez sąd, albowiem wnioskowana przez stronę powodową wizja lokalna ( oprócz kuriozalnej formy mającej polegać na wizycie i zlustrowaniu wnętrz dwóch budynków ) byłaby zupełnie nieprzydatna dla wykazania kluczowego faktu prowadzania bądź nie wspólnego gospodarstwa domowego przez małżeństwo R.. Trzeba zauważyć, iż jak się wydaje bezsporny fakt posadowienia dwóch wyposażonych do zamieszkiwania budynków na tej samej posesji nie oznacza automatycznie, iż małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego . W każdym z tych budynków może bowiem zamieszkiwać dowolna osoba z rodziny odwołujących się ( co potwierdzi fakt ich stałego zamieszkiwania ). Przed ewentualną wizją lokalną strony mogłyby zaś bez jakiegokolwiek problemu upozorować zamieszkiwanie w danym budynku konkretnej osoby ( umieszczając w nim np. przedmioty osobiste, zdjęcia itd. ) , co więcej ustalenie kto zamieszkuje w określonym miejscu wymagałoby dokonania faktycznego przeszukania obu miejsc, łącznie z analizą konkretnych przedmiotów ( również osobistych ) w nich się znajdujących. Pomijając absurdalność dokonania takich czynności przez sąd na potrzeby niniejszej sprawy ( w sytuacji pełnej pasywności organu rentowego i arbitralnego przesądzenia, że odwołujący prowadzą wspólne gospodarstwo domowe ) , należy mieć na uwadze również ekonomię procesową i czasokres, jako zajęłaby taka lustracja ( i jaki miałaby mieć zakres ) .

Wobec powyższego, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję stwierdzając, iż M. R. (1) podlega jako pracownik płatnika A. R. ubezpieczeniom społecznym ( pkt 1 sentencji wyroku ) .

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu sąd wydał w oparciu o treść
art. 98 kpc, zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Natomiast art. 98 § 3 kpc w zw. z art. 99 kpc, do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez radcę prawnego zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach. Uszczegółowienie tej normy stanowi przepis § 9 ust. 2 rozporządzenia , Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015, poz. 1804), zgodnie z którym stawka minimalna w sprawach o podleganie ubezpieczeniom ( a taką jest niniejsze sprawa ) wynosi 360 zł.

Sędzia Maciej Flinik