Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 22 czerwca 2016r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. odmówił przyznania ubezpieczonemu W. K. prawa do emerytury w oparciu o przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2016r. poz. 887). W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony nie udowodnił wymaganego co najmniej 15 letniego stażu pracy w warunkach szczególnych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych uwzględnił ubezpieczonemu do pracy w warunkach szczególnych 13 lat, 3 miesięcy i 6 dni.

Odwołanie od powyższej decyzji złożył ubezpieczony, który wniósł o zmianę tej decyzji poprzez przyznanie mu prawa do emerytury od dnia 23 czerwca 2016r. oraz o zasądzenie kosztów procesu. Ubezpieczony wskazał, że dysponuje 15 letnim stażem pracy warunkach szczególnych, bowiem poza uwzględnionym przez ZUS do stażu pracy w warunkach szczególnych okresem zatrudnienia w (...) w B. od 22 stycznia 1985r. do 31 grudnia 1998r. na stanowisku mechanika w kanałach remontowych, taką samą pracę wykonywał również w okresie od 1 lipca 1974r. do 21 stycznia 1985r.- także w czasie zatrudnienia w (...) w B.. Przez cały okres zatrudnienia u tego pracodawcy ubezpieczony wykonywał w pełnym wymiarze etatu i stale pracę mechanika w kanałach remontowych. Pracodawca wystawił ubezpieczonemu świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych jedynie z ten drugi okres, co nie odpowiada jednak stanowi faktycznemu. Ubezpieczony wniósł o przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków - osób pracujących z nim w spornym czasie w (...) w B. na okoliczność wykazania, iż w całym okresie zatrudnienia w (...) B. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy świadczył pracę w warunkach szczególnych.

W odpowiedzi na odwołanie ubezpieczonego, organ rentowy wniósł o jego oddalenie. Wskazał, że mógł uwzględnić do stażu pracy w warunkach szczególnych jedynie ten okres zatrudnienia, za jaki wystawiono świadectwo pracy w warunkach szczególnych.

Na rozprawach w dniu 25 października 2016r. oraz w dniu 16 listopada 2016r. strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska.

Sąd ustalił co następuje:

Ubezpieczony W. K. urodził się w dniu (...) Wiek 60 lat ukończył w dniu (...)Ubezpieczony nie był członkiem OFE. Posiadał na dzień 1 stycznia 1999r. udokumentowany staż ubezpieczeniowy w wymiarze 27 lat 4 miesięcy i 9 dni.

Bezsporne.

Ubezpieczony od dnia 1 lipca 1974r. jest zatrudniony w Miejskich Zakładach (...) spółce z o.o. w B. (pierwotnie Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w B.) na stanowisku mechanika wykonując prace mechanika w kanałach remontowych w pełnym wymiarze czasu pracy. Ubezpieczony otrzymał świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, wystawione w dniu 2 czerwca 2016r. przez (...) spółkę z o.o. w B., w którym wskazano, że stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w warunkach szczególnych w charakterze mechanika (praca w kanałach remontowych) od 22 stycznia 1985r. do 31 grudnia 2008r. Wystawiając to świadectwo pracodawca posiłkował się świadectwem z dnia 16 kwietnia 1991r. wystawionym przez J. W. (1), ówczesnego przełożonego ubezpieczonego, znajdującym się w aktach osobowych ubezpieczonego. J. W. (1) poświadczył wówczas ubezpieczonemu okres pracy w warunkach szczególnych od 22 stycznia 1985r. do dnia wystawiania zaświadczenia, tj. od dnia, w którym objął stanowisko kierownicze i stał się przełożonym ubezpieczonego. W opinii J. W. (1) nie mógł on wówczas, jako kierownik ubezpieczonego, poświadczyć formalnie ubezpieczonemu pracy w warunkach szczególnych w okresie poprzedzającym objęcie przez niego funkcji kierownika, bo nie leżało to w jego kompetencjach. Przedtem świadek W. był mechanikiem, pracował jako współpracownik ubezpieczonego i jego zdaniem uniemożliwiało mu to poświadczyć ubezpieczonemu poprzedni okres pracy w warunkach szcezgólnych.

Dowód: umowa o pracę- k. 12 akt osobowych, świadectwo pracy- k. 12 akt ZUS, świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych z dnia 16.04,1991r- k. 52 akt osobowych ubezpieczonego, zeznania świadka J. W.- zapis AV na płycie CD- k. 41 akt sądowych.

Ubezpieczony jest z wykształcenia mechanikiem samochodowym. Skończył 3 letnią Przyzakładową Szkołę Zawodową przy Miejskim Przedsiębiorstwie (...) w B.. Bezpośrednio po ukończeniu szkoły, począwszy od dnia 1 września 1974r. podjął pracę jako mechanik podwoziowy w kanałach remontowych. Zakład Pracy był podzielony na zajezdnię autobusową i warsztaty autobusowe. Zajezdnia wykonywała naprawy bieżące, natomiast w warsztatach autobusowych dokonywano poważniejszych, wymagających więcej czasu napraw. Ubezpieczony wykonywał początkowo swoją pracę w warsztacie przy ul. (...). Było to nieduże pomieszczenie, które miało 4 kanały. Kanały były wykorzystywane do poważnych napraw. W jednym kanale pracowało co najmniej dwóch pracowników. Praca polegała na zabezpieczeniu pojazdów na kanale. Do kanału wchodził pracownik a pojazd stał nad kanałem. W kanale wymontowywano uszkodzone części, a następnie montowano nowe lub naprawione. Części wymontowywane nie były naprawiane na miejscu, tylko były montowane już naprawione Praca była uciążliwa, bowiem wszystkie części, które były wmontowywane, były ciężkie. Zimą na hali było bardzo zimno, ponieważ z uwagi na ciągłe wjazdy i wyjazdy autobusów, pomieszczenia nie dało się nagrzać. Ubezpieczony w okresie zimy musiał czasem odmrozić pojazd przy pomocy lamp, leżąc w kanale pod spodem autobusu, gdzie była zmarzlina. W kanałach odbywały się naprawy osi przednich, tylnych, skrzyni biegów, mostów, resorów, które ważyły 100 kilogramów. Autobus trzeba było zabezpieczyć podstawkami. Autobusy stały w kolejce do naprawy, było ich dużo i po naprawie jednego od razu był wprowadzany kolejny pojazd. Jeden warsztat znajdował się na ul. (...), a od lat osiemdziesiątych prace realizowane były również w nowowybudowanym warsztacie przy ul. (...). Na ulicy (...) ubezpieczony wykonywał te same prace w kanałach, których w tamtym warsztacie było 10. Hala była duża. Odbywały się tam wszystkie prace remontowe- zarówno mechaniczne, jak i lakiernicze czy szlifierskie. Warunki pracy nie był zatem komfortowe – atmosfera w hali pełna była wyziewów spalin, emitowane były do atmosfery produkty uboczne od malowania, spawania czy lakierowania. Ubezpieczony oraz jego współpracownicy otrzymywali do pensji dodatki za pracę w warunkach szkodliwych. Większość prac ubezpieczony wykonywał w kanałach. Poza kanałem znajdował się jedynie w czasie przerwy śniadaniowej oraz w czasie, kiedy musiał iść do magazynu po części lub dostał inne zlecenie od przełożonego, ale zdarzało się to rzadko. W hali znajdowały się również dwa stanowiska bezkanałowe, na których naprawiano auta pokolizyjne, ale prace te wykonywała brygada blacharsko-spawalnicza.

Dowód: dowód z przesłuchania świadków: M. O., S. P., J. S. – zapis AV na płycie CD k. 31makt oraz świadka J. W. (1) – zapis Av na płycie CD- k. 41 akt, dowód z zeznań stron ograniczony do ubezpieczonego- zapis AV na płycie Cd- k. 41 akt.

Świadek J. S., który rozpoczął pracę w (...) B. w dniu 1 lipca 1975r. i przez cały okres zatrudnienia pracował z ubezpieczonym w jednej brygadzie, wykonując dokładnie te same prace, co ubezpieczony, otrzymał od pracodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach za okres od 2 listopada 1978r. do 31 grudnia 2008r.

Dowód: świadectwo z dnia 21.11.2012r. – pierwsza karta akt osobowych świadka J. S..

Sąd zważył co następuje:

Powyższy stan faktyczny sąd ustalił w oparciu o dokumenty zgromadzone w aktach ZUS, w aktach osobowych ubezpieczonego oraz świadka S. jak również w oparciu o zeznania świadków: M. O., S. P., J. S. i J. W. (1), wreszcie- o zeznania powoda. Wiarygodności zgromadzonych dokumentów strony nie podważyły i Sąd również daje im wiarę. Świadkowie, którzy byli zatrudnieni w tych samym okresie co powód w (...) Spółce z o.o. w B. bądź jako współpracownicy ubezpieczonego, bądź też jako jego przełożeni (brygadzista S. P. i kierownik J. W. (1)) dokładnie opisali charakter pracy wykonywanej przez powoda. Zeznania świadków były spójne, spontaniczne i szczegółowe, ponadto znalazły potwierdzenie w dokumentach zgromadzonych w aktach osobowych powoda oraz świadka J. S. z okresu zatrudnienia w (...) spółce z o.o. w B.. Sąd Okręgowy zwraca uwagę zwłaszcza na okoliczność, że świadek J. S., który przez praktycznie cały okres zatrudnienia w (...) spółce z o.o. w B. wykonywał tę samą pracę, co ubezpieczony, otrzymał od pracodawcy świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach za okres od 2 listopada 1978r. Z kolei świadek W., kierownik ubezpieczonego w latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych w sposób przekonujący wyjaśnił, dlaczego w wystawionym przezeń świadectwie wykonywania przez ubezpieczonego prac w warunkach szczególnych uwzględnił okres dopiero od roku 1985r., skoro praca wykonywana przez ubezpieczonego przed tą datą niczym nie różniła się od tej świadczonej po roku 1985r. Z wyjaśnień świadka wynikało bowiem, że uważał on wówczas, że jako kierownik ubezpieczonego może zaświadczyć wyłącznie o tym okresie pracy ubezpieczonego, który przypadł na czas sprawowania przez świadka stanowiska kierownika. Przyznał jednak zarazem sam, że praca wykonywana przez powoda wcześniej miała dokładnie ten sam charakter, jak praca świadczona przez niego w okresie objętym świadectwem pracy w warunkach szczególnych. Sąd przyjął te zeznania jako wystarczające i w pełni wyjaśniające, dlaczego ostatecznie wystawione w roku 2016r. przez pracodawcę ubezpieczonego świadectwo pracy w warunkach szczególnych nie objęło całego okresu zatrudnienia powoda. Przymiot wiarygodności Sąd przyznał wreszcie zeznaniom powoda, który w sposób przekonujący zeznawał w przedmiocie charakteru pracy, jaką wykonywał. Zeznania jego zgodne były zresztą co do treści z zeznaniami przesłuchiwanych świadków.

Przenosząc ustalony w sprawie stan faktyczny na grunt przepisów prawa stwierdzić należało, że odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd dokonał oceny omówionego wyżej stanu faktycznego w kontekście przepisów art. 184 i 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016r. poz. 887) oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U Nr 8 z 1983r., poz. 43 ze zm.).

Zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy emerytalnej ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32-34, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy, tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku, osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa (art. 184 ust. 2 ustawy).

Zgodnie z treścią art. 32 ust 1 cytowanej wyżej ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 ustawy, (co najmniej 65 lat dla mężczyzn, co najmniej 60 lat dla kobiet). Dla celów ustalenia uprawnień, o których mowa w cytowanym wyżej przepisie, za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia w podmiotach, w których obowiązują wykazy stanowisk ustalone na podstawie przepisów dotychczasowych.

Z kolei przepisy rozporządzenia wykonawczego z dnia 7 lutego 1983r., które nadal zachowały swoją moc na warunkach określonych w art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej mają zastosowanie do wszystkich pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zgodnie z § 2 tego rozporządzenia, okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku, a okresy te stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia, lub w świadectwie pracy. Zgodnie z § 4 ust. 1 rozporządzenia z 1983r. pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki: osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn oraz ma wymagany okres zatrudnienia, w tym, co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Dodatkowo wskazać należy, że zgodnie z ugruntowaną linią orzeczniczą wyłącznie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze i jego załączniki stanowią jedyną i właściwą podstawę do określenia, czy dane stanowisko pracy należy zaliczyć do stanowisk pracy, na których wykonywana jest praca w szczególnych warunkach. Ponadto dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy, rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 marca 2009 r., I PK 194/08).

W przypadku, gdy zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczeń potwierdzających okresy wykonywania pracy w szczególnych warunkach z przyczyn od siebie niezależnych, art. 472 i 473 k.p.c. umożliwiają ustalenie tych okoliczności w drodze postępowania odwoławczego przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z ww. artykułami w postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych każdy fakt mający wpływ na prawo do świadczenia lub jego wysokość może być dowodzony wszelkimi środkami, które sąd uzna za pożądane, a ich dopuszczenie za celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organem rentowym. Zaliczenie nie udokumentowanych, spornych okresów pracy w szczególnych warunkach do stażu pracy uprawniającego do wcześniejszej emerytury wymaga dowodów nie budzących wątpliwości, spójnych i precyzyjnych. Na podstawie powyższego nie ulega wątpliwości, że w postępowaniu o świadczenie emerytalno-rentowe dopuszczalne jest, jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w uchwale z 27 maja 1985r. (III UZP 5/85), przeprowadzenie przed sądem pracy i ubezpieczeń społecznych dowodu z zeznań świadków na okoliczność zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli zainteresowany wykaże, że nie może przedstawić zaświadczenia zakładu pracy z powodu jego likwidacji lub zniszczenia dokumentów dotyczących zatrudnienia. Okres pracy w warunkach szczególnych można również ustalić w postępowaniu sądowym na podstawie akt osobowych pracownika.

Przenosząc te rozważenia prawne na grunt niniejszej sprawy wskazać należy, że w niniejszej sprawie spór sprowadzał się wyłącznie do tego, czy przedstawione przez ubezpieczonego w toku postępowania przed organem rentowym świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych obejmuje cały okres pracy powoda w takich warunkach, czy też uwzględnia jedynie fragment tego okresu.

Sąd w niniejszym postępowaniu dopuścił, na okoliczność pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach, dowód z zeznań ubezpieczonego oraz wymienionych wyżej świadków. Sąd uznał zeznania powyższych świadków za wiarygodne, logiczne i spójne z zeznaniami samego ubezpieczonego oraz z dowodami z dokumentów w aktach osobowych ubezpieczonego oraz świadectwem pracy w warunkach szczególnych świadka J. S.. Kluczowe dla rozstrzygnięcia były zwłaszcza zeznania świadka J. W. (1), wystawione przez którego świadectwo z dnia 16 kwietnia 1991r., znajdujące się w aktach osobowych powoda, stało się podstawą do wystawienia przez pracodawcę świadectwa z dnia 2 czerwca 2016r. Postępowanie dowodowe w postaci zeznań powołanego świadka a także pozostałych świadków w sposób jednoznaczny pozwoliło ustalić, że sporne świadectwo z 16 kwietnia 1991r. dotyczy jedynie tego okresu zatrudnienia ubezpieczonego, kiedy jego kierownikiem był świadek W.. Okoliczność, że nie obejmuje okresu sprzed 1985r. nie oznacza, że wówczas ubezpieczony nie świadczył pracy w warunkach szczególnych. Co do tego okresu bowiem świadek W., jako kierownik ubezpieczonego w ogóle się wówczas nie wypowiedział, będąc przekonanym, że nie ma do tego kompetencji. Jednak zarówno jego zeznania, jak i zeznania pozostałych świadków nie pozostawiają żadnych wątpliwości co do tego, że charakter pracy ubezpieczonego przez cały okres zatrudnienia w (...) Spółce z o.o. w B. był taki sam. Z dowodów przeprowadzonych w sprawie bezspornie wynika, że ubezpieczony pracując od dnia 1 lipca 1974r. w Miejskich Zakładach (...) spółce z o.o. w B. na stanowisku mechanika samochodowego stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracował w szczególnych warunkach. Charakter i rodzaj prac wykonywanych przez ubezpieczonego w powyższym okresie odpowiada pracom, o jakich mowa w wykazie A załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze w dziale VIV poz. 16 - prace wykonywane w kanałach remontowych przy naprawie pojazdów mechanicznych lub szynowych. Postępowanie dowodowe wykazało jednocześnie, że czynności wykonywane w warunkach nienarażających na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia (prace poza kanałem) miały charakter incydentalny, krótkotrwały i uboczny, co nie podważa przesłanki stałości w wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych.

Wobec tego uznać należało, że W. K. legitymuje się co najmniej 15-letnim okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych, co przy spełnieniu przez niego pozostałych przesłanek uprawnia go do przyznania mu prawa do wcześniejszej emerytury na mocy art. 32 w zw. z art. 184 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Wobec powyższego Sąd, na podstawie art. 47714 § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i przyznał ubezpieczonemu W. K. prawo do emerytury z tytułu wykonywania pracy w szczególnych warunkach od dnia (...). tj. od dnia ukończenia przez ubezpieczonego 60 roku życia.

W punkcie 2. Sąd zgodnie z przepisem art. 118 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS z urzędu orzekał w przedmiocie odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. W okolicznościach przedmiotowej sprawy Sąd uznał, że mimo wszystko brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności organu rentowego, pomimo uwzględnienia odwołania ubezpieczonego. Wskazać należy, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach za cały okres, zaliczenia którego do stażu pracy w warunkach szczególnych żądał. Wobec tego organ rentowy władny był do zakwestionowania okoliczności wykonywania przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach w pozostały okresie. Mając na uwadze sformalizowany przebieg postępowania przed organem rentowym, jak również występujące ograniczenia dowodowe, do przyznania ubezpieczonemu prawa do żądanego świadczenia konieczne było przeprowadzenie postępowania dowodowego na podstawie przepisów kodeksu postępowania cywilnego na okoliczność świadczenia przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych również w okresie od 1 września 1974r. do 21 stycznia 1985r.

Rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów zastępstwa procesowego zawarte w punkcie 3. wyroku, wydano kierując się zasadą odpowiedzialności za wynik procesu (art 98 k.p.c.) oraz w oparciu o § 9 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015, poz. 1804) w brzmieniu obowiązującym przed 27 października 2016r. zasądzając od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego stawkę minimalną wynikającą z powołanych wyżej przepisów.

SSO Elżbieta Pietrzak