Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 1.07.2020r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. ustalił, że podstawa wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe) ubezpieczonego G. P. z tytułu jego zatrudnienia u płatnika K. H., działającego pod firmą (...) w B. wynosi 3.500 zł miesięcznie od dnia 25.07.2019r.

W odwołaniu wniesionym do tut. Sądu ubezpieczony opisał sytuację, w jakiej doszło do zawarcia i realizacji umów o pracę z płatnikiem, a także przyczyny ustalenia wysokości wynagrodzenia - według ZUS-u – zawyżonego.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił i zważył, co następuje:

Odwołanie jest uzasadnione.

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009r. (III UK 7/09), Zakład Ubezpieczeń Społecznych może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, z zasad współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa. Kwestia tego, że można tak czynić zarówno w odniesieniu do pracodawców publicznych, jak i prywatnych, w orzecznictwie Sądu Najwyższego i wszystkich sądów jest przesądzona. Tak bowiem wypowiedział się Sąd Najwyższy chociażby w wyroku z dnia 6 lutego 2006r. (III UK 156/05 – Lex 2725549) oraz w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005r. II UZP 2/05, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego, będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności w stosunku do wykonywanej pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga zaś uwzględnienia każdego konkretnego przypadku, a zawłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (vide: Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 26 listopada 1996r. (U 6/96 OTK-ZU 1997, nr 5-6, poz. 66) oraz Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 16 grudnia 1999r. (I PKN 465/99 OSNAPiUS 2001, nr 10, poz. 345).

Wskazać więc i podkreślić należy za stanowiskiem Sądu Najwyższego wyrażonym na przykład w uzasadnieniu uchwały z dnia 27 kwietnia 2005r. II UZP 2/05 (Lex 148238), że autonomia woli stron w kształtowaniu postanowień umowy o pracę podlega ochronie jedynie w ramach wartości uznawanych i realizowanych przez system prawa, a strony obowiązuje nie tylko respektowanie własnego interesu jednostkowego, lecz także wzgląd na interes publiczny. Najdobitniej wyraża to przepis art. 353 ¹kc, który ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, zarówno wobec braku uregulowania normowanej nim instytucji w prawie pracy, jak też niesprzeczności z zasadami prawa pracy (art. 300 kp), zawartego w nim wymagania, by treść stosunku pracy lub jego cel, nie sprzeciwiła się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 kc pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego – nieważne bezwzględnie.

Sąd Najwyższy w tym wyroku wskazał również, że należy pamiętać, że umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji pomiędzy pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Kształtuje ona bowiem stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to skutki bardzo doniosłe, zarówno z punktu widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), jak i interesu publicznego. Należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Taka konstatacja prowadzi do wniosku, że godziwość wynagrodzenia – jednaj z zasad prawa pracy (art. 13 kp) – zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny.

W prawie ubezpieczeń społecznych istnieje bowiem znacznie mocniejsza, niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych. Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyrażająca się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej, nie powinna zresztą budzić wątpliwości, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ kc, w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać – w okolicznościach każdego konkretnego wypadku – zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego tytułu ubezpieczenia.

Sąd w pełni podziela takie stanowisko Sądu Najwyższego i je akceptuje zwłaszcza, że ma takie same oparcie w powołanym wyroku Trybunału Konstytucyjnego.

Jakkolwiek G. P. z zawodu jest politologiem, to jednak swoją karierę zawodową oparł na szeroko rozumianej działalności okołorolniczej i okołoogrodniczej. Pracował, jako specjalista ds. sprzedaży specjalistycznych nawozów rolniczych w Grupie R. Oddział (...), był członkiem zarządu spółki pracującej w branży rolniczej produkcji nawozów i biostymulatorów (A.). Współpracował z firmą (...) w kwestii wydajności marchwi i in. Posiadał rozliczne kontakty zawodowe z ludźmi z tej branży. W 2018r. rozpoznano u ubezpieczonego chorobę nowotworową. Po usunięciu guza okazało się, że są przerzuty. O możliwości zatrudnienia w zainteresowanej firmie dowiedział się z ogłoszenia zamieszczonego w portalu (...) Po złożeniu aplikacji i rozmowie kwalifikacyjnej, został zatrudniony w zainteresowanej firmie.

K. H. od dnia 1.07.2019r. wykonuje pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą – początkowo (...), a następnie (...) w B.. Przedmiotem działalności jest handel nawozami rolniczymi i ogrodniczymi polegający na zakupie nawozów od producentów i odsprzedawaniu ich klientom z odpowiednią marżą. Posiadał zadłużenie z tytułu płatności składek do ZUS, które spłaca w systemie ratalnym.

W sprawie bezspornym było, że w dniu 24.07.2019r. G. P. został zatrudniony w zainteresowanej firmie na podstawie umowy o pracę na czas określony tj. do dnia 31.08.2019r. na stanowisko specjalisty ds. rozwoju sprzedaży, rozwoju i innowacji w 1/2 wymiarze czasu pracy za wynagrodzeniem w wysokości 3.500 zł brutto wraz z prowizją i premią uznaniową.

Z kolei w dniu 1.09.2019r. Strony w/w umowy, zawarły umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku specjalisty ds. sprzedaży, rozwoju i innowacji w wymiarze 1/2 etatu za wynagrodzeniem 3.800 zł miesięcznie wraz z prowizją za sprzedaż i premią uznaniową.

W dniu 28.02.2020r. strony zawarły aneks do tej umowy. Na mocy tego aneksu ubezpieczonemu zmieniono wymiar czasu pracy na 3/4 etatu i wysokość wynagrodzenia na kwotę 35.317,91 zł.

W dniu 1.10.2019r. pracodawca przyznał G. P. premię uznaniową za wrzesień 2019r. w wysokości 29.184,54 zł za przygotowanie i uruchomienie z programistami (...) G., skomponowanie i przygotowywanie pakietów promocyjnych Jesień 2019, przygotowanie filmów promocyjnych F., przygotowanie kampanii D. P., przygotowanie plików D. P., przeprowadzanie szkolenia dla pracowników w wyniku którego wzrosła sprzedaż przez handlowców produktów F. a także spotkania i negocjacje z przedstawicielami Banku (...) tj. podpisanie umowy za udzielenie kredytów na produkty sprzedawane przez firmę (...).

W dniu 4.11.2019r. Pracodawca wypłacił ubezpieczonemu premię uznaniową za październik 2019r. Za kampanię meilinową D. P., kampanię (...) dla F. – działu sprzedaży nawozów, negocjacje i podpisanie umowy z firmą (...) oraz uzgodnienie kampanii meilingwej, uzgodnienie stawek cenowych, negocjacje stawek za kampanie (...)z firmą (...), negocjacje i podpisanie umowy z (...) negocjacje z producentem nawozów (...), projekt (...), segregację bazy klientów, przeprowadzenie szkoleń dla działu handlowego (po szkoleniach znacząco wzrosła sprzedaż produktów firmy), wprowadzenie do sprzedaży innowacyjnych produktów B. (...), wprowadzenie do sprzedaży nawozów granulowanych i wapnia rolniczego, przygotowanie regulacji prawnych, ustawowych, (ustawy nawozowe), przeprowadzenie audytu wewnętrznego handlowców, przygotowanie projektu P. oraz negocjacje z (...).

W dniu 10.12.2019r. K. H. wypłacił ubezpieczonemu premię uznaniową za listopad 2019r. w wysokości 56.329,64 zł za przygotowanie projektu (...), szkoleniowa techniczno-handlowe dla działu sprzedaży nawozów, negocjacje dotyczące współpracy z firmą z B., sprzedaż produktów F., przygotowanie projektu (...) G., negocjacje dotyczące cen zakupu towaru handlowego od firmy (...), audyt handlowców, szkolenie po audycie techniczno-handlowe dla pracowników (po szkoleniu znacząco wzrosła sprzedaż produktów firmy), a po realizacji kontraktów z firmami, dochody firmy (...) znacznie wzrosną.

W dniu 3.01.2020r. zainteresowana firma przyznała G. P. premię uznaniową za grudzień 2019r. W wysokości 45.946,73 zł za przygotowanie etykiet na produkty z B., projekt B. G., przygotowanie etykiet na produkty (strna www według meil P. S.), przygotowanie zadań do realizacji przez dział B. G., projekty, opisy do strony www (...), projekty strony www B.z zaznaczeniem, że zadania wykonywane przez ubezpieczonego przełożą się na zyski firmy.

I wreszcie w dniu 3.02.2020r. pracodawca wypłacił G. P. premię uznaniową za styczeń 2020r. W wysokości 46.099,18 zł za projekt www do B.negocjacje z B. zmiany na stronach (...), analizę i raport, przygotowanie promocji na mikroelementy wraz z prowizją i kampanią reklamową, kontrolę i wykrycie błędów na stronach firmowych www (brak możliwości płatności kartą płatniczą (...), przygotowanie promocji (...) S. (nastąpił wzrost sprzedaży produktu), negocjacje z kontrahentami, przygotowanie etykiet na nowy rok (...) S., przygotowanie cennika i warunków handlowych dla działu B. G., przygotowanie i organizację wyjazdu na targi do E. w N. zamówienie i negocjacje z (...) przygotowanie projektu strony www do uruchomienia sklepu (...), kody kreskowe – analiza blog + wiedza techniczna do (...), ustalenia dotyczące meilingu z (...) projekt etykiet B. G., projekt ulotek(...) w wersji polskiej i angielskiej, projekt wizytówek, projekt meilingu (...) z zaznaczeniem, że zadania wykonywane przez G. P. w ramach umowy o pracę przełożą się na długofalowe zyski firmy. Jego działania wpływają na dynamiczny rozwój firmy i mają na celu jej promocję w krajach UE i poza Unią.

W niniejszej sprawie pozwany organ rentowy nie kwestionował faktu zatrudnienia i wykonywania obowiązków służbowych przez G. P.. Uznał jednak, że wysokość premii wypłacanych przez zainteresowaną firmę nie jest logiczna z punktu widzenia jej sytuacji finansowej i zadłużenia w płatności składek do ZUS. Nie jest również adekwatna do wymiarów czasu pracy, określonych w umowach.

Zakład – jak wskazano wyżej – może kwestionować wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało ustalone w sprzeczności z zasadami współżycia społecznego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 2009r. III UK 7/09, Lex nr 509047).

Nie można zgodzić się z ustaloną przez pozwany organ rentowy podstawą wymiaru składek, przyjętą na poziomie wynagrodzenia w wysokości 3.500 zł miesięczne , z całkowitym pominięciem jednego składnika, a mianowicie wypłaconych ubezpieczonemu premii uznaniowych. Kwota ta zdaje się być przyjętą przez Zakład w sposób zbyt zredukowany, bez zważenia kilku istotnych przesłanek.

Po pierwsze, w chwili zawierania umowy o pracę, ubezpieczony nie poinformował swojego pracodawcy o chorobie. Po drugie, K. H. miał pomysł na działalności swojej firmy i naprawdę potrzebował pracownika – fachowca, który sprosta zadaniu jej rozwinięcia i przynoszenia oczekiwanych zysków. Po trzecie, G. P., jak mało kto, posiada doświadczenie zawodowe i wiedzę w dość niszowej branży, jaką jest opracowywanie receptur środków ochrony roślin. Po czwarte, posiada on ogromne predyspozycje do prowadzenia działalności handlowej w branży nawozów rolniczych i ogrodniczych, jest pomysłowy i kreatywny. Po piąte, w/w cechy pomagają we współpracy z innymi przedstawicielami tej branży. Po szóste, K. H. uznał, że działania ubezpieczonego zmierzają w dobrą stronę i zaczynają przynosić zyski. Po siódme, uszło uwadze pozwanego organu rentowego, że premie nie były wypłacane – z całym szacunkiem – pierwszemu lepszemu pracownikowi, ale fachowcowi, którego kompetencje są cenione wysoko na rynku pracy. I wreszcie po ósme, obaj panowie nie znali się wcześniej, a wniosek pozwanego organu rentowego o ich znajomości z tego względu, że pracowali w jednej firmie, jest pozbawiony sensu, albowiem – owszem pracowali – ale w różnych okresach.

W rozpatrywanej sprawie powodem przeprowadzenia przez organ rentowy postępowania wyjaśniającego, które zakończyło się wydaniem zaskarżonej decyzji, był fakt choroby ubezpieczonego i wystąpienia w związku z tym z wnioskiem o zasiłek chorobowy. Tymczasem podjęcie zatrudnienia przez chorą osobę, nie stanowi naruszenia prawa. W niniejszej sprawie G. P. uzyskał zgodę lekarza medycyny pracy na zatrudnienie w zainterpelowanej firmie. Natomiast ustalenie wynagrodzenia na znacznym, zawyżonym poziomie w celu uzyskania wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego stanowi naruszenie zasad współżycia społecznego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lutego 2006r., III UK 156/05). Podkreśla się przy tym, że cel zawarcia umowy o pracę w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, ale nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych, przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenia wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa o pracę w części ustalającej wynagrodzenie wygórowane i nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy jest nieważna jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (vide: wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2005r., II UK 43/05; wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 2009r., III UK 70/08).

Sąd – zgodnie z w/w tezami Sądu Najwyższego – dokonał przeglądu zgromadzonego materiału dowodowego. W rozpatrywanej sprawie doszedł do innego wniosku, niż pozwany organ rentowy, ani mianowicie ani płatnik, ani ubezpieczony w sposób świadomy i mający na celu obejście przepisów prawa w zakresie ustalania wysokości świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, nie „wywindowali” miesięcznej podstawy wymiaru składek. Sąd dokonał ustaleń faktycznych odnośnie charakteru pracy ubezpieczonego, zakresu jego obowiązków, intensywności wykonywanych zadań oraz innych kwestii (np. zespół różnych ważnych kompetencji), które mają wpływ na wysokość wypłacanych premii. Po dokonaniu ich analizy, Sąd stwierdził, że niezgodnie z prawem została wydana zaskarżona decyzja, a stanowisko ubezpieczonego jest zasadne.

W ocenie Sądu, ustalony stan faktyczny miał wpływ nie tylko na podjęcie decyzji o zatrudnieniu G. P. przez płatnika składek, lecz również na wysokość ustalonego w umowach składnika, jakim są premie.

Stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów, zeznań świadków: J. O., D. R., D. N., M. N., A. L., opinii biegłego oraz przesłuchania zarówno ubezpieczonego, jak i zainteresowanego.

W tej sytuacji, nie można przyjmować za organem rentowym, iż przy zatrudnieniu nowego pracownika, odpowiednią jest tylko wysokość wynagrodzenia zasadniczego, z pominięciem premii. Sąd w tym względzie dokonał własnych ustaleń i ostatecznie zmienił podstawę wymiaru ustaloną przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B., do kwoty określonej w umowie.

W tym stanie rzeczy, Sąd – na podstawie art. 47714 § 2 kpc – orzekł, jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach Sąd orzekł po myśli art. 98 kpc przyjmując, że składają się na nie koszty zastępstwa procesowego ustalonego na podstawie § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radcy prawnego z dnia 22.10.2015r.