Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Decyzjami z dnia 13, 14, 25 i 26 listopada 2019r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w B. określił podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia M. G., B. U., R. Ś. (2), A. S., K. T. i J. T. z tytułu zatrudnienia u płatnika składek A. B., działającej pod firmą (...) w B. za okresy wskazane w decyzjach. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że płatnik nie zadeklarował właściwych składek od wypłaconych dodatkowych świadczeń pieniężnych stanowiących przychód.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł płatnik składek zaskarżając decyzję w całości.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie
i podtrzymał stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił, co następuje.

K. T. pracowała u A. B. w firmie (...) na podstawie umowy zlecenia. Rekrutacja została przeprowadzona w drodze rozmowy telefonicznej. K. T. była opiekunką osób starszych i jej praca polegała na świadczeniu pomocy osobom starszym, tzn. robieniu zakupów, sprzątaniu, praniu, dotrzymywaniu towarzystwa. K. T. pracowała od rana do wieczora, z popołudniową przerwą dla siebie. K. T. mieszkała z osobą starszą i była do dyspozycji całą dobę. K. T. pracowała w N. i wL.. Wyjazd za granicę był organizowany przez firmę (...). W czasie pobytu za granicą K. T. nie ponosiła żadnych kosztów. Wynagrodzenie kształtowało się na poziomie ok. 1200 euro. Wynagrodzenie było wypłacane przelewem, na rachunek bankowy. Była również dodatkowa kwota, wypłacana razem z wynagrodzeniem, zależna od znajomości języka i stanu zdrowia osoby podopiecznej.

K. T. pracowała ok. 2 miesięcy, następnie miała przerwę na powrót do Polski, po czym ponownie wyjechała za granicę. Pomiędzy zagranicznymi wyjazdami K. T. rozdawała w Polsce ulotki, za co otrzymała wynagrodzenie.

Dowód: zeznania K. T. k. 261

A. S. pracowała na rzecz A. B. firmy (...) na podstawie umowy zlecenia. Rekrutacja polegała na sprawdzeniu znajomości języka niemieckiego i przebiegała telefonicznie. A. S. pracowała w charakterze pomocy osoby starszej i jej praca polegała na czynnościach pielęgnacyjnych, utrzymaniu czystości ciała podopiecznego. A. S. dbała także o mieszkanie podopiecznego, robiła zakupy, chodziła z podopiecznym do lekarza i na spacery, przygotowywała posiłki. A. S. pracowała codziennie od 8 do 20 z przerwą od 13 do 15. A. S. pracowała za granicą, w L.. Wyjazd za granicę był organizowany i opłacany przez firmę (...). A. S. otrzymywała wynagrodzenie za prace
w kwocie 1300 euro. Wynagrodzenie było wyliczane w oparciu o przepracowane dniówki. Dodatkowo, A. S. otrzymywała premie z okazji Ś. Wielkanocnych i Świąt Bożego Narodzenia, oraz premie wakacyjną. Wynagrodzenie było wypłacane przelewem bankowym. Wynagrodzenie było uzależnione od znajomości języka i doświadczenia. Premia zależała od ilości przepracowanych dni. A. S. nie otrzymywała diet. A. S. miała zapewniony nocleg i wyżywienie. Polecenia wyjazdów służbowych A. S. otrzymywała na okresy 2-3 miesięczne.

W czasie krótkich pobytów w Polsce A. S. rozdawała ulotki na rzecz firmy (...), za co otrzymała wynagrodzenie.

Dowód: zeznania A. S. k. 328-329.

M. G. była zatrudniona u A. B. na podstawie umowy zlecenia, zgodnie z którą powierzono jej pracę w charakterze opiekuna osoby starszej na terenieN.. M. G. świadczyła pracę od 14 sierpnia 2016 roku do 14 października 2016 roku oraz od 14 listopada 2016 roku do 14 lutego 2017 roku jako pomoc przy prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz pomoc w opiece nad osobą starszą i niepełnosprawną.

R. Ś. (2) była zatrudniona u A. B. na podstawie umowy zlecenia, zgodnie z którą powierzono jej pracę w charakterze opiekuna osoby starszej na terenie N.. R. Ś. (2) świadczyła pracę od 15 października 2016 roku do 23 listopada 2016 roku jako pomoc przy prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz pomoc w opiece nad osobą starszą i niepełnosprawną.

B. U. była zatrudniona u A. B. na podstawie umowy zlecenia, zgodnie z którą powierzono jej pracę w charakterze opiekuna osoby starszej na terenie N.. B. U. świadczyła pracę od 4 czerwca 2018 roku do 4 sierpnia 2018 roku jako pomoc przy prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz pomoc w opiece nad osobą starszą i niepełnosprawną.

J. T. była zatrudniona u A. B. na podstawie umowy zlecenia, zgodnie z którą powierzono jej pracę w charakterze opiekuna osoby starszej na terenie N.. J. T. świadczyła pracę od 27 lipca 2017 roku do 27 sierpnia 2017 roku, 28 sierpnia 2017 roku do 2 września 2017 roku, od 4 stycznia 2018 roku do 5 lutego 2018 roku, 4 kwietnia 2018 roku do 15 maja 2018 roku, 31 lipca 2018 roku do 1 września 2018 roku, od 18 października 2018 roku do 17 listopada 2018 roku jako pomoc przy prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz pomoc w opiece nad osobą starszą i niepełnosprawną.

W stosunku do zainteresowanych w niniejszej sprawie wynagrodzenie zostało ustalone według stawki dziennej w euro. Na wyjazd zostało sporządzone polecenie wyjazdu służbowego określające delegującego jako A. B., delegowanego jako ww. zainteresowane, podopiecznego, miejsce delegowania, okres delegowania i cel delegowania oraz stawkę dzienną w euro określone jako dodatkowe świadczenie pieniężne z tytułu podróży odbywanych na rzecz zleceniodawcy. Dodatkowo polecenie zawierało oświadczenie zleceniodawcy, podpisane przez A. B., że miesięczna kwota wynagrodzenia za świadczenie usług opieki poza granicami Polski nie może być niższa od deklarowanej w tym oświadczeniu kwoty.

Dowód: akta kontroli polecenia wyjazdów służbowych k. 7971-7976, 8165-8167, 8255-8271.

Sąd zważył, co następuje.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, także protokołu kontroli, a także zeznań stron K. T. i A. S..

Sąd w całości podzielił stanowisko organu rentowego, zgodnie z którym wskazywane w umowach zlecenia zawieranych przez A. B. z zainteresowaną „dodatkowe świadczenie pieniężne” przysługujące z tytułu podróży służbowych (a zatem „ dieta” w potocznym rozumieniu tego słowa), ustalana indywidualnie w stawce euro za dobę, w istocie takowej należności stanowić nie mogła. Zleceniobiorca kierowana przez odwołującą się A. B. do sprawowania opieki nad osobami starszymi nie pozostawała bowiem w podróży służbowej. Definicję podróży służbowej zawiera art. 77 ^{( 5)} § 1 k.p. Stosownie do jego treści pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową. Podróż służbowa ma zatem miejsce, jeżeli pracownik wykonuje zadanie służbowe „poza stałym miejscem pracy” musi mieć również charakter incydentalny i wyjątkowy na tle obowiązków pracowniczych ( patrz Komentarz Krzysztofa Barana do Kodeku pracy Tom I . Art. 1 – 113 wyd. V ). Tymczasem zainteresowana zatrudniła się w firmie (...) (zawierając umowy zlecenia z prowadzącą ją A. B.) w istocie wyłącznie w celu wyjazdu poza granice kraju (do N.) celem sprawowania opieki nad osobą starszą, albowiem jedynie tego rodzaju praca pozwalała jej osiągnąć oczekiwane, adekwatne do niedogodności związanych
z koniecznością długotrwałego świadczenia usług poza miejscem ich codziennej aktywności życiowej oraz relatywnie zadowalające wynagrodzenie. Istotę prac wykonywanych w ramach łączących strony umów zlecenia zawieranych z (...) stanowiła stała ( trwająca kilka miesięcy ) praca na terenie N., sprowadzająca się do udzielania szeroko pojętej pomocy w prowadzeniu gospodarstwa domowego (...) podopiecznego. Stałym miejscem pracy dla zleceniobiorcy świadczącej usługi opiekuna były N., a nie Polska. Wyjazdy poza granicę kraju celem realizacji umowy zlecenia stanowiły istotę zatrudnienia ubezpieczonej. Opisana wyżej praca opiekuna w ramach wiążącej zainteresowaną z A. B. umowy zlecenia nie może być uznana za „ permanentną” podroż służbową. Jak wskazano wyżej podróż służbowa powinna mieć właśnie okazjonalny, wyjątkowy, krótkotrwały, odbiegający od codziennych zadań charakter. W wyroku z dnia 12 września 2019r. III AUa 472/19 Sąd Apelacyjny we Wrocławiu stwierdził, iż oparte na poleceniu służbowym wykonywanie pracy poza ustalonym w umowie miejscem musi mieć charakter wyjątkowy, co charakteryzuje się incydentalnością i co do zasady krótkotrwałością takiej zmiany miejsca pracy. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 11 września 2018r. III AUa 122/18 stwierdził z kolei, iż „ podróż służbowa nie jest tym samym co wykonywanie pracy. Polecone pracownikowi do wykonania w podróży służbowej zadanie służbowe różni się od pracy określonego rodzaju do wykonywania, której pracownik zobowiązuje się w stosunku pracy ( art. 22 § 1 K.p.). Przepis art. 77 ^{( 5)} § 1 k.p. wskazuje na incydentalny, tymczasowy i krótkotrwały charakter podróży służbowej. Ze względu na przedmiot podróży służbowej istotne jest to, że pracownik ma wykonywać czynności pracownicze wyznaczone do zrealizowania w poleceniu pracodawcy, które nie powinno należeć do zwykłych umówionych czynności pracowniczych. W wyroku z dnia 9 stycznia 2018 r. III AUa 981/17 tenże SA we Wrocławiu zauważył, iż „…. Tak rozumiane wykonywanie pracy w ramach zatrudnienia pracowniczego czy umowy zlecenia , nie może polegać na stałym przebywaniu ubezpieczonych w podróży służbowej
w czasie i zakresie równoległym do wykonywania głównego przedmiotu umowy”. Z kolei Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 25 października 2016r . III AUa 830/16 stwierdził, iż osoba wykonująca swą stałą pracę za granicą, czy to na podstawie umowy o prace, czy też na jakiejkolwiek innej podstawie prawnej, nie przebywa w podróży służbowej. W tej sytuacji świadczenie pracodawcy choćby nazwane zostało dietą z tytułu podróży służbowej, wypłacone pracownikowi nieodbywającemu takiej podróży, a mającemu miejsce pracy za granicą nie jest należnością, o której mowa w § 2 pkt 15 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, tylko przychodem stanowiącym podstawę wymiaru składek w rozumieniu art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Instytucja podróży służbowej nie może być bowiem aplikowana, tym bardziej instrumentalnie, dla ukrywania wynagrodzenia za pracę, czasu pracy, czy też dla zmniejszenia obciążeń podatkowych i składkowych. Powyższe zasady odnoszą się w takim samym stopniu do umów zlecenia (czy też umów o świadczenie usług podobnych do zlecenia ). W wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 8 lutego 2018r. III AUa 1475/17 wskazano, iż użycie określenia "podróż służbowa" nie jest, na gruncie stosowania wyłączeń przedmiotowych przy ustalaniu podstawy wymiaru składek, elementem istotnie różnicującym pojęcie podróży odbywanych przez pracowników i zleceniobiorców, a to wskutek zapisu z § 5 ust. 2 pkt 2 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i rentowe, że przepis dotyczący ustalania podstawy wymiaru składek dla pracowników stosuje się odpowiednio wobec osób wykonujących pracę na podstawie umowy zlecenia, jak też w świetle szerokiej definicji pracownika w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych. Niezależnie od tego wskazać należy, że w powołanym rozporządzeniu warunki odliczenia należności z tytułu podróży służbowej i należności tylko w zakresie diet w rozumieniu pkt 16 nie są uregulowane odmiennie w zależności jakiego tytułu podlegania ubezpieczeniom społecznym miałyby dotyczyć, tj. umowy o pracę czy umowy cywilnoprawnej o świadczenie usług do której stosuje się przepisy o zleceniu. Powołany przepis § 5 ust. 1 nakazuje stosować odpowiednio regulacje dotyczące pracownika do innych wymienionych w tym przepisie tytułów podlegania ubezpieczeniom społecznym. Wskazać należy, że odmienna reguła naruszałaby zasadę równego traktowania ubezpieczonych w zakresie podlegania ubezpieczeniom i wymierzania składek w rozumieniu przepisu art. 2a ust. 2 u.s.u.s . W § 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne i rentowe użyte jest pojęcie podróży służbowej, które należy odnieść jednakowo do każdej szeroko rozumianej podstawy zatrudnienia, nie tylko w rozumieniu art. 2 k.p., w tym do świadczenia usług na podstawie umowy cywilnoprawnej. Natomiast co do pracowników jednoznacznie definicja podróży służbowej zawarta jest w art. 77 ^{( 5 )}§ 1 k.p., rozumianej jako zadanie odmienne i wyjątkowe na tle typowych obowiązków pracowniczych. Powyższą zasadę należy również odnieść do umów o świadczenie usług. Tak rozumiane wykonywanie pracy w ramach zatrudnienia pracowniczego czy umowy zlecenia nie może polegać na stałym przebywaniu ubezpieczanych w podróży służbowej w czasie
i w zakresie równoległym do wykonywania głównego przedmiotu umowy.

Reasumując, w świetle powyższych ugruntowanych w orzecznictwie poglądów, mając na uwadze ustalony w sprawie stan faktyczny, nie sposób twierdzić, iż zleceniobiorcy firmy (...) – zainteresowani w niniejszej sprawie - odbywały podróże służbowe. W konsekwencji słuszną jest konstatacja organu rentowego, iż zleceniodawca nie miała podstaw do wypłaty zleceniobiorcom nieoskładkowanych „diet” czy generalnie należności z tytułu kosztów ponoszonych w związku z podróżami służbowymi. Od wypłacanego ubezpieczonym dodatkowego świadczenia pieniężnego (stanowiącego część wypłacanej im tytułem wynagrodzenia za prace za granicą) A. B. winna była odprowadzić składki na ubezpieczenie społeczne. Wyjazdy pracownika opierały się bowiem na jej oddelegowaniu do pracy za granicą, a nie odbywaniu kilkutygodniowych czy kilkumiesięcznych podróży służbowych.

Dodatkowo Sąd wskazuje, iż w przypadku rzeczywistych należności
z tytułu podróży służbowych, rozporządzenie regulujące zasady ich wypłacania uzależnia ich wysokość czasokresu przebywania w podróży służbowej (§ 13 rozporządzenia MP i PS z dnia 29 stycznia 2013r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej), zapewnienia bądź nie bezpłatnego wyżywienia (§ 14 rozporządzenia) i poziomu życia, a w zasadzie od kosztów utrzymania (kosztów wyżywienia i innych drobnych wydatków, kosztów noclegów) w danym państwie (załącznik określający wysokość diet i limitu za nocleg).

W ocenie Sądu pod określeniem „ dodatkowe świadczenie pieniężne” kryła się znaczna, jeżeli nie dominująca cześć faktycznego, uzgodnionego już na etapie zawierania umowy wynagrodzenia zleceniobiorców, które winno podlegać oskładkowaniu. Cel takiego zabiegu wydaje się jasny. Pozwalało to odwołującej z jednej uzyskiwać wyższe aniżeli w przypadku pełnego, czyli prawidłowego oskładkowania wynagrodzeń pracowników (zleceniobiorców) zyski (gdyby od „dodatkowego świadczenia pieniężnego” były odprowadzane składki, różnica pomiędzy wynagrodzeniem F. z tytułu umowy na świadczenie usług zawartej z niemieckim kontrahentem oraz kosztów poniesionych przez zleceniodawcę siłą rzeczy musiała by być niższa), z drugiej natomiast pozwalało pozostawać jej konkurencyjną na rynku.

Jednocześnie Sąd wskazuje, iż uznał w przedmiotowej sprawie, że uchybienie terminu do wniesienia odwołania nie było nadmierne i nastąpiło z przyczyn niezależnych od odwołującej z uwagi na ilość wydanych decyzji oraz przesyłaniu wielu decyzji w jednej przesyłce pocztowej.

Z uwagi na powyższe Sąd na podstawie art 477 ¹⁴ § 1 K.p.c., orzekł, jak w punkcie 1 wyroku.

O kosztach zastępstwa prawnego Sąd orzekł w oparciu o art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasądzając je od odwołującej się A. B. jako przegrywającej proces na rzecz organu rentowego jako proces wygrywającego.

SSO Ewa Krakowska