Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 lutego 2025r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Karolina Chudzinska

po rozpoznaniu w dniu 10 lutego 2025r. wB.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy K. P.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o zasiłek chorobowy

w związku z odwołaniem K. P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 16 maja 2024r., nr (...)

na skutek apelacji pozwanego od wyroku Sądu Rejonowego VII Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w B. z dnia 28 sierpnia 2024 roku, sygn. akt VII U 368/24

oddala apelację

Sędzia Karolina Chudzinska

Sygn. akt VI Ua 38/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 maja 2024 r., znak: (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił ubezpieczonemu K. P. prawa do zasiłku chorobowego za okres od 13 kwietnia 2024 r. do 26 kwietnia 2024 r. W uzasadnieniu organ wskazał, iż w dniu 18 kwietnia 2024 r. została u ubezpieczonego przeprowadzona kontrola prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego od pracy z powodu niezdolności ubezpieczonego do pracy w okresie od 13 kwietnia 2024 r. do 26 kwietnia 2024 r. Z uwagi na nie zastanie ubezpieczonego w miejscu zamieszkania w dniu 7 maja 2024 r. wysłano zawiadomienie o kontroli wraz z drukiem do wyjaśnienia przyczyny nieobecności podczas kontroli. W dniu 10 maja 2024 r. ubezpieczony złożył wyjaśnienie nieobecności, z którego wynika, iż w dniu 18 kwietnia 2024 r. był na rozmowie o pracę. W ocenie organu rentowego stanowiło to wykorzystanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Wobec tego ubezpieczony utracił prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Odwołanie od powyższej decyzji wniósł ubezpieczony K. P.. W uzasadnieniu przyznał, iż w dniu kontroli, tj. 18 maja 2024 r. był na rozmowie o pracę, gdyż bał się, że po zakończeniu zwolnienia nie będzie posiadał żadnych środków do życia. Wskazał również, że w większości zwolnienia ograniczył swoją aktywność do minimum. Decyzję, którą odebrano mu zasiłek, uważa za bardzo krzywdzącą, gdyż został pozbawiony środków do życia dla siebie i jego rodziny, bowiem jest on jedynym żywicielem rodziny. W konsekwencji ubezpieczony wniósł o uwzględnienie odwołania i zmianę decyzji, która przywróci mu prawo do zasiłku chorobowego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy, działając przez profesjonalnego pełnomocnika, wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od ubezpieczonego na swoją rzecz kosztów procesu, w tym zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 28 sierpnia 2024 r. Sąd Rejonowy w B. VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu prawo do zasiłku chorobowego za okres od 13 kwietnia 2024 r. do 26 kwietnia 2024 r.

U podstaw tego rozstrzygnięcia legły następujące ustalenia faktyczne:

Sąd Rejonowy ustalił, że ubezpieczony K. P. był zatrudniony u płatnika składek (...)Po ustaniu zatrudnienia, w dniu 15 lutego 2024 r. ubezpieczony stał się niezdolny do pracy. Niezdolność do pracy trwała do 26 kwietnia 2024 r.

W dniu 18 kwietnia 2024 r. ubezpieczony udał się na rozmowę o pracę, którą miał zacząć od czerwca 2024 r. Tego dnia nie wykonywał jednak pracy na rzecz nowego pracodawcy.

W tym samym dniu, tj. 18 kwietnia 2024 r., pracownicy organu rentowego przeprowadzili kontrolę prawidłowości wykorzystania zwolnienia lekarskiego w miejscu zamieszkania ubezpieczonego stwierdzając nieobecność ubezpieczonego.

Pismem z dnia 7 maja 2024 r. organ rentowy poinformował ubezpieczonego o przeprowadzonej w dniu 18 kwietnia 2024 r. kontroli oraz wezwał do złożenia wyjaśnień. Pismem z dnia 10 maja 2024 r. ubezpieczony wyjaśnił, iż jego nieobecność w dniu kontroli wynikała z rozmowy o pracę, w której uczestniczył.

Decyzją z dnia 16 maja 2024 r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do zasiłku chorobowego za okres od 13 kwietnia 2024 r. do 26 kwietnia 2024 r.

Od czerwca 2024 r. ubezpieczony pracuje na rzecz płatnika, u którego odbył rozmowę o pracę w dniu 18 kwietnia 2024 r.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dokumentację zgromadzoną w aktach sprawy oraz aktach organu rentowego, których treść oraz autentyczność nie były kwestionowane przez strony postępowania. Nadto Sąd przeprowadził dowód z przesłuchania odwołującego K. P., którego zeznania uznał za w pełni wiarygodne, bowiem były one spójne, konkretne, logiczne oraz korelujące z pozostałym materiałem dowodowym.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd i instancji stwierdził, że odwołanie zasługiwało na uwzględnienie.

Przechodząc do rozważań prawnych Sąd Rejonowy wskazał, że stosownie do art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa („ustawa zasiłkowa”), zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego. Zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego (art. 7 pkt 1). Ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia (art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej).

Sąd Rejonowy podkreślił, że wykładnia powołanego art. 17 ustawy zasiłkowej musi uwzględniać w pierwszej kolejności funkcje zasiłku chorobowego. Według przeważającego w doktrynie i judykaturze poglądu przyjmuje się, że zasadniczym celem świadczenia jest kompensata utraconego przez ubezpieczonego dochodu (inaczej: rekompensata zarobku) wskutek wystąpienia u niego czasowej, przejściowej niezdolności do zarobkowania. Celem tym nie jest natomiast uzyskanie dodatkowej korzyści obok wynagrodzenia, dlatego są one wypłacane nie obok, ale zamiast wynagrodzenia. Przy interpretacji art. 17 ustawy należy także uwzględnić charakter prawa ubezpieczenia społecznego. Jest ono bowiem prawem ścisłym, stąd zarówno warunki nabycia prawa do świadczeń, jak też wysokość tychże świadczeń i zasady ich wypłaty są sformalizowane. Takie cechy przepisów komentowanej ustawy, jak: bezwzględnie obowiązujący charakter norm prawnych zawartych w przepisach prawa ubezpieczenia społecznego, wyłączenie możliwości ich wykładania z uwzględnieniem reguł słuszności (zasad współżycia społecznego), ukształtowanie treści stosunków ubezpieczeń społecznych ex lege, niedopuszczalność zawierania co do nich ugód, powodują konieczność ich ścisłego, a więc, co do zasady – w zgodzie z dosłownym brzmieniem – stosowania (zob. wyrok SN z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05, OSNP 2006/21-22/338). Dodatkowo okoliczność, że de lege lata utratę prawa do zasiłku powodują wykonywanie każdej pracy zarobkowej (już nie tylko „innej” – jak stanowił to art. 18 ustawy z grudnia 1974 r.) oraz wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia, pozwala na interpretowanie tego przepisu w taki sposób, że wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy jest zawsze wykorzystywaniem zwolnienia niezgodnie z jego celem. Celem zwolnienia od pracy jest zaś odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (por. powołany wyrok SN z dnia 14 grudnia 2005 r. i wyrok SN z dnia 6 grudnia 1978 r., II URN 130/78, OSNC 1979/7-8/157). W piśmiennictwie zaprezentowano z kolei pogląd, że utrata prawa do zasiłku chorobowego na podstawie art. 17 ustawy oparta jest na założeniu nierzetelności zwolnienia lekarskiego, tj. na uznaniu, że jeżeli zaistniały wymienione zachowania, to w rzeczywistości nie zachodziła sytuacja chroniona prawem, a pracownik nadużył prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. Dlatego utrata prawa do zasiłku chorobowego w okolicznościach art. 17 ustawy zasiłkowej ma na celu nie tyle represjonowanie ubezpieczonego za zachowanie sprzeczne ze statusem chorego, co raczej przeciwdziałanie wypłacie świadczeń w okolicznościach, które ustawodawca ocenia jako nadużycie prawa. Jest to więc nie tyle sankcja za naganne, z punktu widzenia interesów instytucji ubezpieczeniowej, zachowanie się ubezpieczonego, co odebranie prawa do nienależnego mu świadczenia w związku z niezachodzeniem chronionej sytuacji.

Następnie Sąd rejonowy wskazał, że w przedmiotowej sprawie koniecznym było zatem ustalenie czy zaszły przesłanki zastosowania sankcji wynikającej z w/w przepisu. W ocenie Sądu Rejonowego, odwołujący swoim działaniem nie wyczerpał znamion określonych w art. 17 ustawy zasiłkowej, które by pozbawiały go prawa do zasiłku chorobowego. W okresie orzeczonej niezdolności do pracy ubezpieczony nie podjął żadnych czynności zarobkowych. Z kolei uczestniczenie w rozmowie kwalifikacyjnej, zdaniem Sądu I instancji, samo w sobie nie wskazuje na wykorzystanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego przeznaczeniem. Fakt, iż w dniu kontroli ubezpieczony odbył rozmowę o pracę, nie stanowi jeszcze wystarczającego uzasadnienia odmowy przyznania mu zasiłku chorobowego za okres zwolnienia. Sąd ten zauważył, że uczestnictwo odwołującego w rozmowie o pracę nie spowodowała wydłużenia zwolnienia lekarskiego, bowiem orzeczona niezdolność do pracy ustała z dniem 26 kwietnia 2024 r., tj. z ostatnim dniem zwolnienia lekarskiego. Na marginesie Sąd Rejonowy stwierdził, że postawa ubezpieczonego zasługuje na uznanie, bowiem jest on jedną z nielicznych osób, które podejmują się aktywizacji zawodowej po zakończeniu poprzedniego zatrudnienia, tak aby nie nadwyrężać systemu zasiłkowego. W opinii tego sądu, takie osoby należy wspierać, nie zaś obarczać sankcjami.

Mając powyższe na uwadze Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję orzekając jak w sentencji.

Apelacje od tego wyroku wywiódł organ rentowy, reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, i zaskarżył wyrok w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie prawa materialnego, a mianowicie art.17 ust. 1 ustawy z dnia czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że ubezpieczony spełnił warunki do przyznania prawa do zasiłku chorobowego za okres 13 kwietnia 2024r. do 26 kwietnia 2024r. pomimo, że w tym okresie wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z jego celem.

Mając na uwadze wskazane powyżej zarzuty skarżący wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania

2.  zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy wskazał, że nie zgadza się z rozstrzygnięciem sądu I instancji, bowiem w jego opinii uczestnictwo ubezpieczonego w czasie zwolnienia lekarskiego w rozmowie kwalifikacyjnej o pracę było przejawem wykorzystania zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia i winno skutkować utratą przez ubezpieczonego prawa do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego okazała się być niezasadna, co skutkowało jej oddalaniem.

Sformułowane w apelacji zarzuty naruszenia przez Sąd pierwszej instancji prawa materialnego nie były trafne.

Stosownie do treści art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

W rozpoznawanej sprawie stan faktyczny pozostawał bezsporny. Bezspornie odwołujący w spornym okresie, w którym korzystał z zasiłku chorobowego w dniu 18 kwietnia 2024r. czyli w czasie, kiedy pracownicy ZUS dokonywali kontroli prawidłowości wykorzystania przez ubezpieczonego zwolnienia lekarskiego w trybie art. 68 ustawy zasiłkowej, w domu swoim nie przebywał, bowiem uczestniczył w rozmowie kwalifikacyjnej o pracę, którą ostatecznie podjął miesiąc po zakończeniu zwolnienia lekarskiego. Spór miał charakter prawny i sprowadzał się do subsumcji tego bezspornego stanu faktycznego pod przepisy prawa materialnego – art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej i oceny, czy okoliczności, które zaistniały w sprawie (uczestnictwo odwołującego w rozmowie o pracę) jest działaniem, które podpada pod, jak to zostało sformułowane w tym przepisie „wykorzystywanie zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia”.

Sąd Najwyższy na tle aktualnego stanu prawnego ukształtowanego ustawą zasiłkową wielokrotnie wypowiadał się na temat, w jakich okolicznościach ubezpieczony zostaje z mocy prawa pozbawiony prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego. W szczególności w wyroku z dnia 5 kwietnia 2005 r., I UK 370/04 (LEX nr 157330) przyjął, że pracą zarobkową, której wykonywanie w okresie orzeczonej niezdolności do pracy powoduje utratę prawa do zasiłku chorobowego lub świadczenia rehabilitacyjnego na podstawie art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej, jest każda aktywność ludzka zmierzająca do osiągnięcia zarobku, w tym pozarolnicza działalność gospodarcza, choćby nawet polegająca na czynnościach nieobciążających w istotny sposób organizmu przedsiębiorcy i zarazem pracownika pozostającego na zwolnieniu lekarskim. Z kolei w uzasadnianiu wyroku z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05 (LEX nr 201295), Sąd Najwyższy wskazał na gruncie obowiązujących od dnia 1 września 1999 r. przepisów o ubezpieczeniu chorobowym utratę prawa do zasiłku powoduje wykonywanie pracy zarobkowej (jakiejkolwiek, a nie tylko "innej" - jak było poprzednio) lub wykorzystywanie zwolnienia od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia. Jak wskazał Sąd Najwyższy, można zatem założyć, że w myśl nowych regulacji wykonywanie czynności mogących przedłużyć okres niezdolności do pracy zawsze stanowi wykorzystywanie zwolnienia niezgodnie z jego celem, którym jest odzyskanie przez ubezpieczonego zdolności do pracy. W jego osiągnięciu przeszkodą może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej, (co przesądził ustawodawca), jak i inne zachowania ubezpieczonego utrudniające proces leczenia i rekonwalescencję (podobnie w wyroku z dnia 4 listopada 2009 r., I UK 140/09, LEX nr 564767).

Jednocześnie jednak ugruntowany w orzecznictwie jest pogląd, że jedynie sporadyczna, incydentalna, wymuszona okolicznościami aktywność zawodowa (np. udział w posiedzeniach rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej) może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku chorobowego (wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2006 r., II UK 44/06, OSNP 2007 nr 19-20, poz. 295 oraz z dnia 3 marca 2010 r., III UK 71/09, LEX nr 585848), a w innych przypadkach za okres orzeczonej niezdolności do pracy, w czasie której ubezpieczony faktycznie świadczy wykonuje pracę zarobkową, nie przysługuje mu zasiłek, lecz wynagrodzenie.

Z przeprowadzonego postępowania wynikało, że ubezpieczony w okresie zwolnienia lekarskiego był niezdolny do pracy. Ze zwolnienia tego korzystał z powodu zwichnięcia barku, był to zasiłek przyznany ubezpieczonemu na podstawie art. 7 ustawy zasiłkowej- to jest z powodu niezdolności do pracy powstałej po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego. Ubezpieczony jest z zawodu stolarzem. Miał świadomość, że okres zwolnienia się kończy i w związku z utratą poprzedniego zatrudnienia potrzebował znaleźć nową pracę. Poszukiwanie pracy w czasie zwolnienia lekarskiego, które sprowadza się na początkowym etapie do przeszukiwania ogłoszeń w prasie, czy Internecie, w opinii Sądu, na pewno nie może zostać potraktowane jako wykorzystanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego przeznaczeniem. Także udział w rozmowie kwalifikacyjnej nie jest aktywnością, którą można by zakwalifikować jako wykorzystanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego przeznaczeniem. Ubezpieczony nie wymagał leżenia, mógł chodzić podczas zwolnienia lekarskiego i wykonywać podstawowe czynności codzienne oraz czynności związane z leczeniem i rehabilitacją. Zachowanie ubezpieczonego polegające na uczestniczeniu w rozmowie rekrutacyjnej, nie stanowiło naruszenia zaleceń lekarskich i nie miało negatywnego wpływu na powrót do zdrowia po okresie objętym zaświadczeniem o niezdolności do pracy. Przystąpienie do rozmowy kwalifikacyjnej nie stanowiło ani wykonywania obowiązków pracowniczych, ani też nie było przejawem wykonywania pracy zarobkowej. Z tej przyczyny ubezpieczony nie mógł utracić prawa do zasiłku chorobowego, z tego powodu, że wziął udział w rozmowie kwalifikacyjnej przebywając na zwolnieniu lekarskim. Taka ewentualność istniałaby jedynie w przypadku, gdyby ubezpieczony wziął udział w rozmowie kwalifikacyjnej sprzecznie z zaleceniami lekarskimi, a więc gdyby miał zalecenia, że "chory musi leżeć" lub taka aktywność przeszkadzałaby mu w jak najszybszym odzyskaniu zdolności do pracy nawet, gdyby posiadał adnotację na zwolnieniu lekarskim, że "chory może chodzić" (wyrok Sądu Najwyższego z 25.04.2013 r., I UK 606/12), a taka sytuacja nie miała w stanie faktycznym sprawy miejsca.

Jak wskazano już powyżej, przesłanką do utraty prawa do zasiłku jest wykonywanie pracy w okresie niezdolności do pracy, nadto praca ubezpieczonego nie może mieć jedynie charakteru incydentalnego i być wymuszona okolicznościami (zob. uzasadnienie wyr. Sądu Najwyższego z dnia 3 marca 2010 r., III UK 71/09, LEX nr 585848). Nie dochodzi do wypełnienia przesłanek z art. 17 ustawy zasiłkowej, gdy były to zachowania o charakterze incydentalnym. Tylko sporadyczna, wymuszona okolicznościami, aktywność zawodowa może usprawiedliwiać zachowanie prawa do zasiłku chorobowego (post. Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2016 r., III UK 82/15, LEX nr 2152430).

Uczestniczenie w rozmowie kwalifikacyjnej, nie może być traktowane na równi z wykonywaniem pracy zarobkowej. Co więcej, w opinii sądu, okoliczność, że ubezpieczonemu udało się znaleźć pracę w czasie trwania zwolnienia lekarskiego mogła jedynie pozytywnie wpłynąć na jego powrót do zdrowia. Jednocześnie wskazać należy, że działanie ubezpieczonego miało charakter incydentalny, a nadto było wymuszone okolicznościami (był bezrobotny). Kilkunastominutowa rozmowa czy krótkie spotkanie z przyszłym pracodawcą nie mogły zakłócić procesu leczenia i być sprzeczne ze wskazaniami lekarskimi.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy stwierdza, że sąd I instancji dokonał właściwej wykładni normy zawartej w art. 17 ust. 1 ustawy zasiłkowej w stanie faktycznym sprawy i wydał prawidłowy wyrok.

Dlatego też apelację organu rentowego oddalono, o czym orzeczono w sentencji na podstawie art. 385 k.p.c.

Sędzia Karolina Chudzinska