Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

punktu I. i II. wyroku z dnia 30 września 2021 r.

Powód – (...) w W. w pozwie wniesionym w dniu 25 marca 2020 r. przeciwko B. B. domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 114 828,19 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty 67 445,53 zł od dnia 18 lutego 2020 r. do dnia zapłaty i od kwoty 41 033,76 zł od dnia wniesienia pozwu, a ponadto zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych.

Uzasadniając pozew powód podał, że jego poprzednik prawny zawarł ze spółką (...) umowę leasingu operacyjnego pojazdu. W związku z zaprzestaniem spłacania opłat leasingowych umowa ta została następnie wypowiedziana, a z tego tytułu powstało zadłużenie stwierdzone nakazem zapłaty z dnia 13 listopada 2015 r. wydanym przez Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie, zaopatrzonym w klauzulę wykonalności. W oparciu o uzyskany tytuł wykonawczy, wierzyciel wszczął następnie egzekucję przeciwko dłużnej spółce, jednak okazała się ona bezskuteczna. W tej sytuacji powód domaga się zapłaty od pozwanej, która pełniła funkcję członka zarządu dłużnika w czasie kiedy przypadała wymagalność niewyegzekwowanego zobowiązania, na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. Powód wyjaśnił, że wierzytelność z tego tytułu nabył na podstawie umowy przelewu, a na dochodzone pozwem roszczenie składają się: pozostała do zapłaty należność główna (kapitał) w kwocie 67 445,53 zł, odsetki za opóźnienie skapitalizowane na dzień 2 lutego 2020 r. w kwocie 41 033,76 zł, a także koszty procesu oraz egzekucyjne w łącznej kwocie 6 248,90 zł.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym pozwana domagała się oddalenia powództwa oraz zasądzenia od strony powodowej kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana twierdziła, że podczas sprawowania przez nią mandatu członka zarządu (...) sp. z o.o. nie zaistniały przesłanki warunkujące konieczność złożenia wniosku o ogłoszenia upadłości ww. spółki. Ponadto, zdaniem pozwanej, powód nie uzyskałby w postępowaniu upadłościowym zaspokojenia swojej należności w większym stopniu niż obecnie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

(...)w B. została zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w dniu 26 czerwca 2009 r.

Od dnia 26 marca 2013 r. do dnia 1 czerwca 2015 r. pozwana B. B. była ujawniona w rejestrze jako prezes (jedyny członek) zarządu ww. spółki.

Dowód: informacja odpowiadająca odpisowi pełnemu z rejestru przedsiębiorców – k. 68-72; odpisy dokumentów z akt rejestrowych – k. 34-36 akt.

W dniu 26 września 2013 r. (...) zawarł (jako finansujący) z (...) (jako korzystającym) - reprezentowanym przez pozwaną, umowę leasingu operacyjnego niekonsumenckiego (...), której przedmiotem był samochód (...).

Wobec zaprzestania spłacania opłat leasingowych korzystający pismem z dnia 10 lipca 2014 r., wypowiedział powyższą umowę, a następnie wystąpił przeciwko dłużnej spółce z powództwem o zapłatę zaległości z tego tytułu – obejmujące faktury VAT wystawione w okresie od dnia 18 kwietnia 2014 r. do 1 lipca 2014 r. – a ponadto ujęte w nocie księgowej z dnia 27 listopada 2014 r.: koszty wyceny leasingu, opłaty za upomnienia i opłaty windykacyjnej, jak również odszkodowania za wypowiedzenie umowy z winy korzystającego.

Dowód: umowa leasingu wraz z harmonogramem płatności, OWU oraz tabelą opłat i prowizji – k. 12-22; wezwanie do zapłaty oraz wypowiedzenie umowy – k. 23-24; faktury VAT – k. 27-31, nota księgowa z dnia 27.11.2014 r. – k. 32 akt.

Nakazem zapłaty z dnia 13 listopada 2015 r., sygn. akt VI Nc-e 1423744/15, referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin-Zachód w Lublinie zasądził od spółki (...) w B. na rzecz (...)w B. kwotę 67 461,68 zł w tym kwoty z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności stopy lombardowej NBP:

a)  1 476 zł od dnia 3 maja 2014 r. do dnia zapłaty,

b)  4 869,23 zł od dnia 3 maja 2014 r. do dnia zapłaty,

c)  3 108,31 zł od dnia 28 maja 2014 r. do dnia zapłaty,

d)  3 108,31 zł od dnia 28 czerwca 2014 r. do dnia zapłaty,

e)  3 108,31 zł od dnia 28 lipca 2014 r. do dnia zapłaty,

f)  51 791,52 zł od dnia 5 grudnia 2014 r. do dnia zapłaty

a także kwotę 4 452,44 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Powyższemu nakazowi zapłaty jako prawomocnemu klauzula wykonalności została nadana w dniu 12 stycznia 2016 r.

Dowód : nakaz zapłaty z dnia 13.11.2015 r. z klauzulą wykonalności z 12.01.2016 r. – k. 25-26 akt.

W oparciu o wymieniony tytuł wykonawczy wierzyciel wystąpił na początku 2016 r. do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy M. B. o wszczęcie egzekucji przeciwko dłużnej spółce.

Postanowieniem z dnia 22 sierpnia 2017 r., sygn. akt KM 1240/16, postępowanie egzekucyjne w sprawie zostało umorzone wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji. Komornik wskazał w uzasadnieniu postanowienia, że w dacie jego wydania przeciwko dłużnej spółce toczyło się pięć postępowań egzekucyjnych. Nie stwierdzono, aby dłużnik posiadał prawa do nieruchomości bądź też nadpłatę podatku, egzekucja z rachunków bankowych była bezskuteczna. Ostatnia deklaracja ZUS została złożona w marcu 2016 r. Biuro firmy zastano zamknięte.

W ww. postanowieniu koszty postępowania egzekucyjnego ustalone zostały na kwotę 96,46 zł, a wierzycielowi przyznano ponadto koszty zastępstwa adwokackiego w kwocie 1 800 zł.

Dowód: postanowienie z dn. 21.03.2016 r. – k. 37-38; postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego – k. 39-40 akt.

Umową przelewu wierzytelności z dnia 24 września 2018 r. powód - (...)w W. nabył od (...) w B. ww. wierzytelność przysługującą od(...), stwierdzoną opisanym wyżej nakazem zapłaty w sprawie VI Nc-e 1423744/15, obejmującą należność główna (kapitał) w kwocie 67 445,53 zł, wraz z odsetkami oraz kosztami.

Zbywca zawiadomił dłużną spółkę o przelewie, natomiast powód wezwał ją do zapłaty w piśmie z dnia 11 października 2020 r.

Dowód: wyciąg z umowy przelewu – k. 41; wezwanie do zapłaty oraz zawiadomienie o przelewie z potwierdzeniem nadania – k. 46-50 akt.

Pismem z dnia 3 lutego 2020 r. – doręczonym w dniu 17 lutego 2020 r. – powód wezwał pozwaną do zapłaty kwoty 114 828,19 zł obejmującej: należność główna (kapitał) w kwocie 67 445,53 zł, odsetki za opóźnienie skapitalizowane na dzień 2 lutego 2020 r. w kwocie 41 033,76 zł, a także koszty procesu w kwocie 4 452,44 zł, koszty bezskutecznej egzekucji w kwocie 96,46 zł, a także koszty zastępstwa adwokackiego w postępowaniu egzekucyjnym w kwocie 1 800 zł.

Dowód: wezwanie do zapłaty z potwierdzeniem nadania i doręczenia – k. 42-45 akt.

W rejestrze ostatnia informacja o złożonym przez (...)., sprawozdaniu finansowym oraz z działalności dotyczy roku obrotowego 2013.

W dziale 4 rejestru ww. spółki ujawniono informację o umorzeniu postępowania egzekucyjnego dotyczącego zaległości podatkowej w kwocie 10 384 zł, wszczętego 19 maja 2014 r.

Dowód: informacja odpowiadająca odpisowi pełnemu z rejestru przedsiębiorców – k. 68-72 akt.

Z zeznania o wysokości osiągniętego dochodu przez ww. spółkę jako podatnika podatku dochodowego od osób prawnych rok 2015 wynika, że wyniósł on 13 850,02 zł.

Spółka ta gdy chodzi o lata 2014 i 2015 złożyła ponadto jedynie deklaracje dla podatku od towarów i usług VAT-7 za miesiące od stycznia do czerwca 2014.

Dowód: zeznania podatkowe – przy piśmie z (...) w B.z dn. 15.02.2021 – k. 118 akt.

Sąd zważył, co następuje:

Sąd ustalił fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy w oparciu o dokumenty przedłożone przez stronę powodową, a także pozyskane na wniosek strony pozwanej od organu podatkowego (art. 243 ² zd. 1 k.p.c.)., których autentyczność nie była kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności.

Podstawę ustaleń stanowiła także treść wpisów w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego – dotycząca dłużnej spółki (...), które należało traktować jako fakty powszechnie znane w rozumieniu art. 228 k.p.c. w zw. z art. 15 ust. 1 i art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (jedn. tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 112 ze zm.; zob. postanowienie SN z 26 listopada 2014 r., III CSK 254/13, OSNC-ZD 2016, nr 1, poz.12).

Dowód z przesłuchania strony pozwanej Sąd pominął na podstawie art. 302 § 1 zd. 2 k.p.c., bowiem pozwana - prawidłowo wezwana w celu jego przeprowadzenia nie stawiła się na rozprawę w dniu 21 maja 2021 r. (zob. wezwanie – k. 130, 131 akt). Pomimo twierdzeń pełnomocnika tej strony o tym, że przyczyną jej niestawiennictwa było „pogorszenie się stanu jej zdrowia”, nie zostało wykonane zobowiązanie – w pkt 4 lit. c) postanowienia Sądu wydanego na tej rozprawie – do przedłożenia dokumentów potwierdzających ten fakt, pod rygorem uznania, iż nie stawiła się ona na rozprawę bez usprawiedliwienia (protokół rozprawy – k. 133-133v. i 134 akt). W tej kwestii należy zwrócić uwagę, że chociaż zgodnie z art. 91 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (tekst jedn.: Dz.U.z 2021 r. poz. 737) w okresie stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 usprawiedliwienie niestawiennictwa przed sądem z powodu choroby nie wymaga przedstawienia zaświadczenia lekarza sądowego (art. 214 ^{( 1 )}§ 1 k.p.c.), to jednak strona pozwana nie przedstawiła nie tylko jakiegokolwiek dokumentu potwierdzającego ten fakt, ale też nie uprawdopodobniła go w jakikolwiek inny sposób, ignorując całkowicie zobowiązanie nałożone w tym zakresie przez Sąd.

Pominięciu podlegał również wniosek dowodowy strony pozwanej o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, wobec nieuiszczenia w terminie zaliczki na ten cel, pomimo zobowiązania nałożonego przez Sąd (art. 130 ⁴ § 5 k.p.c.).

Wyjaśnić trzeba, że pełnomocnik pozwanej został wezwany przez Sąd – w pkt 4 lit. a) postanowienia wydanego na rozprawie w dniu 21 maja 2021 r. – do przedłożenia dowodu uiszczenia zaliczki na poczet kosztów związanych z dopuszczeniem dowodu z opinii biegłego, w terminie 14 dni pod rygorem pominięcia tego dowodu ( k. 133 v. akt).

W odpowiedzi, rzekomo w imieniu własnym przez pozwaną, złożony został w dniu 4 czerwca 2021 r. wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych. Wniosek ten nie został opatrzony osobistym podpisem pozwanej, ani nie zawierał oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania pozwanej (kopia wniosku wraz z kopertą – k. 139-140 akt). Nadawcą tego pisma musiał być jednak fachowy pełnomocnik pozwanej - co wynika jednoznacznie z informacji ujawnionej na stronie internetowej Poczty Polskiej, bowiem w tym samym dniu i czasie – o godz. 16.35, w tym samym urzędzie pocztowym tenże pełnomocnik nadał również pismo procesowe w niniejszej sprawie – zob. pismo – k. 141-142; dane z e-monitoringu obu ww. przesyłek – k. 145 i 146 akt).

W okolicznościach sprawy nie budzi więc wątpliwości, że pismo pozwanej z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych zostało wniesione przez pełnomocnika strony pozwanej wyłącznie w celu wyłączenia negatywnego skutku niezachowania terminu do uiszczenia zaliczki. Świadczy o tym jego forma – wskazująca pozornie na działanie samej strony pozwanej – podczas gdy pismo faktycznie wysłał jej profesjonalny pełnomocnik, z zaniechaniem jednak przedstawienia wymaganego oświadczenia obejmującego szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania według wzoru określonego w art. 102 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 755 ze zm. – dalej jako „u.k.s.c.”).

Biorąc w związku z tym pod uwagę brak oświadczenia na wymaganym formularzu, wniosek pozwanej, którą reprezentuje radca prawny, podlegać musiał zwrotowi na podstawie art. 102 ust. 4 u.k.s.c. ( zob. k. 147 akt).

Należy wskazać, że Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 sierpnia 2019 r., III CZ 19/19 (LEX nr 2718788) szczegółowo omówił skutki zwrotu wniosku strony o zwolnienie od kosztów sądowych na podstawie art. 102 ust. 4 u.k.s.c., a więc w sytuacji, gdy taki wniosek zostaje złożony przez stronę reprezentowaną przez radcę prawnego lub adwokata - bez dołączenia oświadczenia obejmującego szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie od kosztów. Zdaniem tego Sądu w przepisach prawa nie ma uzasadnienia pogląd, że zwrot takiego wniosku powoduje, iż profesjonalny pełnomocnik strony powinien zostać ponownie wezwany do uiszczenia opłaty od pisma procesowego. Takie stanowisko może ponadto prowadzić do sytuacji, w której strona, nadużywając uprawnień procesowych, składałaby kolejne wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych, nie załączając oświadczenia, o którym mowa w art. 102 ust. 2 u.k.s.c., aby przedłużać postępowanie. Zwrot wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych stwarza natomiast sytuację, jakby wniosek w ogóle nie został złożony – w myśl art. 130 § 2 zd. 2 k.p.c. (o takim skutku powinna zostać poinformowana strona, ale tylko wówczas jeżeli nie jest ona reprezentowana przez profesjonalnego pełnomocnika). Jeżeli zatem po wezwaniu profesjonalnego pełnomocnika strona (jej pełnomocnik) - w terminie otwartym do uiszczenia kosztów sądowych - złoży wniosek o zwolnienie od obowiązku ich uiszczenia, a następnie ten wniosek zostanie zwrócony na podstawie art. 102 ust. 4 u.k.s.c., to wniosek nie wywołuje żadnych skutków prawnych i zachodzą podstawy do przyjęcia skutku bezskuteczności czynności, wobec upływu terminu (art. 167 k.p.c.). Zgodnie bowiem z art. 4 ¹ k.p.c. z uprawnienia przewidzianego w przepisach postępowania stronie nie wolno czynić użytku niezgodnego z celem, dla którego je ustanowiono ( nadużycie prawa procesowego). Gdy zaś chodzi o obowiązki procesowe, pod pojęciem strony nie należy rozumieć tylko jej samej, lecz także jej pełnomocnika procesowego (zob. uzasadnienie postanowienia SN z dnia 5 lutego 1999 r., III CKN 1052/98, LEX nr 602640).

Trzeba też dodać, że zbliżone zachowanie pełnomocnika strony przy wniesieniu apelacji, polegające na złożeniu pisma składającego się wyłącznie z jego wstępnej części, nieuzasadnionego i niepodpisanego, zostało uznane przez Sąd Najwyższy za pozór czynności procesowej, działanie uchybiające dobrym obyczajom, a przy tym stanowiące oczywiste nadużycia prawa procesowego – art. 3 k.p.c. uzasadniające odrzucenie apelacji (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 21 litego 2020 r., II CZ 5/20 ,niepublikowane, cyt. za J. Gudowski, art. 41 . [nadużycie prawa procesowego] [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Orzecznictwo. Piśmiennictwo. Tom I, Warszawa 2020).

Wobec zaistnienia opisanych wyżej podstaw pominięcia dowodu z opinii biegłego (art. 130 ⁴ § 5 k.p.c.), a także dowodu z przesłuchania pozwanej (art. 302 § 1 zd. 2 k.p.c.), nieprzydatne dla wykazania wnioskowanych faktów było przeprowadzenie dowodu z dokumentów finansowych spółki za lata 2014 i 2015 (wniosek w pkt 4 sprzeciwu – k. 101 akt). W tej kwestii trzeba zauważyć, że dłużna spółka nie odpowiedziała na zobowiązanie Sądu do ich przedłożenia na podstawie art. 248 k.p.c. (korespondencja w tej kwestii nie została odebrana - k. 117 i 121 akt), a niezależnie od powyższego samo zapoznanie się z nimi przez Sąd nie doprowadziłoby do istotnych dla sprawy ustaleń, bez zasięgnięcia opinii biegłego (art. 235 ² § 1 pkt 3 w zw. 278 § 1 k.p.c.). Ten zaś dowód podlegał w niniejszej sprawie pominięciu, jak to już wyżej opisano.

Trzeba też zauważyć, że pozwana powołując się na zaistnienie w sprawie okoliczności egzoneracyjnych – mających wyłączyć jej odpowiedzialność na zasadzie art. 299 § 2 k.s.h. (brak podstaw do ogłoszenia upadłości dłużnej spółki w okresie sprawowania funkcji w zarządzie oraz brak szkody wierzyciela) nie przedstawiła w niniejszej sprawie jakichkolwiek konkretnych twierdzeń, ograniczając się do samego tylko ogólnikowego ich powołania (zob. sprzeciw od nakazu zapłaty - k. 101 akt). Tymczasem, zgodnie z art. 3 i art. 210 § 1 k.p.c., obowiązkiem tej strony było dawanie wyjaśnień i przedstawienie twierdzeń co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek

Warunkiem koniecznym do poniesienia odpowiedzialności za zobowiązania spółki z o.o. przez członków jej zarządu jest posiadanie przez wierzyciela przeciwko tej spółce tytułu egzekucyjnego zasądzającego dochodzoną należność (zob. np. uchwałę SN z dnia 15 czerwca 1999 r., III CZP 10/99, OSNC 1999, nr 12, poz. 203, a także wyrok tego Sądu z dnia 21 października 2003 r., I CK 160/02, M. Prawn. 1003, nr 23, s. 1059). Z uwagi na jednoznaczną treść art. 365 § 1 k.p.c. – przewidującego związanie Sądu orzekającego w niniejszej sprawie prawomocnym orzeczeniem wydanym przez inny sąd – nie było możliwości kwestionowania w niniejszym procesie zobowiązań stwierdzonych ww. tytułem wykonawczym. Nie budziła przy tym w niniejszej sprawie żadnych wątpliwości legitymacja strony powodowej, jako nabywcy praw z tego tytułu – na mocy umowy przelewu.

Zgodnie z art. 509 § 2 k.c. wraz z wierzytelnością będącą przedmiotem przelewu przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa. Przelew powoduje nie tylko sukcesję samej wierzytelności, lecz również obejmuje inne elementy składające się na sytuację wierzyciela (zob. m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2006 r., IV CSK 224/06, LEX nr 462931). W konsekwencji strona powodowa może na tej podstawie powoływać się na zaistnienie przesłanek odpowiedzialności członka zarządu za dług spółki – na zasadzie art. 299 k.s.h.

Według powołanej regulacji art. 299 k.s.h. członkowie zarządu ponoszą deliktową odpowiedzialność odszkodowawczą na zasadzie winy. Przyjmuje się, że stanowi ona sankcję za zawinione kierowanie sprawami spółki w sposób prowadzący do bezskuteczności egzekucji wierzytelności przeciwko spółce – znajdujące wyraz w niezłożeniu we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości (por. m.in. uchwałę SN z dnia 28 lutego 2008, III CZP 143/07, OSNC 2009, nr 3, poz. 38).

Z powyższego wynikają domniemania obejmujące związek przyczynowy między szkodą wierzyciela (wyrażającą się w kwocie niezaspokojonych zobowiązań względem spółki, stwierdzonych tytułem wykonawczym), a niezłożeniem we właściwym czasie przez członka zarządu wniosku o ogłoszenie upadłości, jak również zawinienie przez członka zarządu braku zgłoszenia takiego wniosku (zob. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00, OSNC 2003, Nr 2, poz. 22 oraz z dnia 25 września 2014 r., II CSK 790/13, LEX nr 1506784).

W konsekwencji przepis art. 299 k.s.h. określa rozkład ciężaru dowodu w sposób ścisły. Obowiązkiem wierzyciela jest wykazanie istnienia zobowiązania i bezskuteczności egzekucji. Wystarczy zatem, aby wierzyciel, który nie wyegzekwował swojej należności wobec spółki, przedłożył tytuł egzekucyjny stwierdzający jej zobowiązanie i udowodnił, że egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna (zob. wyrok SN z dnia 25 sierpnia 2016 r., V CSK 699/15, LEX nr 2135821). W takim przypadku członek zarządu – który pełnił funkcję w czasie istnienia zobowiązania, którego egzekucja okazała się bezskuteczna – chcąc uwolnić się od odpowiedzialności z tego tytułu, powinien udowodnić jedną z okoliczności egzoneracyjnych określonych w art. 299 § 2 k.s.h., tj. że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości, albo że niezgłoszenie takiego wniosku nastąpiło nie z jego winy, bądź też że pomimo niezgłoszenia go wierzyciel nie poniósł szkody (por. wyroki SN z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00, OSNC 2003, Nr 2, poz. 22 i z dnia 8 marca 2007 r., III CSK 352/06, „Prawo Spółek” 2008, Nr 4, s. 58).

Wymaga wyjaśnienia, że w orzecznictwie pojęcie „szkody” rozumie się w tym przypadku w sposób specyficzny. Przyjmuje się, że taka szkoda polega albo na zawinionym doprowadzeniu przez członków zarządu do obniżenia potencjału majątkowego spółki i spowodowania w ten sposób stanu jej niewypłacalności, albo na bezprawnym, zawinionym niezgłoszeniu we właściwym czasie przez członków zarządu spółki wniosku o jej upadłość, co może skutkować uszczerbkiem w majątku niezaspokojonego wierzyciela (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2008 r., III CZP 72/08, OSNC 2009, nr 2, poz. 20 i wyrok tego Sądu z dnia 23 lipca 2015 r., I CSK 580/14, LEX nr 1771078).

Wykazanie w takim przypadku braku szkody powinno polegać więc na udowodnieniu, że wierzyciel nie uzyskałby w postępowaniu upadłościowym, choćby zostało ono wszczęte we właściwym czasie, zaspokojenia swej należności ze względu na brak wystarczającego majątku spółki. Odwołując się do stanu majątkowego spółki istniejącego w czasie właściwym do zgłoszenia upadłości oraz uwzględniając przewidzianą w postępowaniu upadłościowym kolejność zaspokajania się wierzycieli z masy upadłości należałoby wykazać, że na zaspokojenie przedmiotowej należności nie starczyłoby środków (por. wyroki SN z dnia 28 września 1999, II CKN 608/98, OSNC 2000, nr 4, poz. 67 i z dnia 16 grudnia 1999 r., II CKN 630/98, LEX nr 332905).

Jednocześnie w orzecznictwie podkreśla się, że niewystąpienie we właściwym czasie przez członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością o ogłoszenie upadłości wywoła u jej wierzyciela szkodę także wówczas, gdy egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, a na skutek opóźnienia dochodzi do powstania wobec spółki nowych zobowiązań, które nie powstałyby, gdyby wniosek ten został złożony w terminie. Przesłanka egzoneracyjna, określona w końcowej części art. 299 § 2 k.s.h., nie będzie w konsekwencji zachodzić w sytuacji odpowiedzialności członka zarządu spółki za jej zobowiązanie, które nie powstałoby, gdyby z wnioskiem o ogłoszenie upadłości wystąpił on we właściwym czasie. W takim wypadku szkoda wierzyciela spółki – w postaci pogorszenia lub utrudnienia możliwości jego zaspokojenia – jest bezpośrednim skutkiem zaniechania członka zarządu. W razie jego zgodnego z prawem zachowania przedmiotowe wierzytelności nie powstałyby. Skoro zaś na skutek zaniechania członka zarządu ich wyegzekwowanie okazało się następnie niemożliwe, to szkoda ma miejsce (zob. wyrok SN z dnia 4 lipca 2013 r., I CSK 646/12, LEX nr 1365595).

Wypada zatem podkreślić, że na podstawie art. 299 k.s.h. członkowie zarządu odpowiadają także za zobowiązania powstałe po spełnieniu się przesłanek do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości; innymi słowy za zobowiązania, które nie powstałyby, gdyby członek zarządu we właściwym czasie wystąpił z wnioskiem o ogłoszenie upadłości (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2003 r., III CZP 75/03, OSNC 2005, nr 1, poz. 3, wyroki SN z dnia 7 maja 1997 r., II CKN 117/97, LEX nr 50806, z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00, OSNC 2003, nr 2, poz. 22, z dnia 5 kwietnia 2002 r., II CKN 1092/99, LEX nr 54493 i z dnia 4 marca 2016 r., I CSK 68/15, LEX nr 2043734).

Pozwany członek zarządu może się od tej odpowiedzialności uwolnić przez wykazanie, że przestał pełnić tę funkcję przed powstaniem zobowiązania spółki albo - w sytuacji przeciwnej - przez wykazanie przesłanek określonych w art. 299 § 2 k.s.h. (postanowienie SN z dnia 18 grudnia 2020 r., III CSK 92/20, LEX nr 3115556).

Przenosząc poczynione wyżej uwagi natury ogólnej na grunt niniejszej sprawy stwierdzić przede wszystkim trzeba, że powód przedłożył tytuł egzekucyjny stwierdzający przysługującą mu wierzytelność, a także udowodnił, że egzekucja wobec spółki okazała się bezskuteczna.

Zarzuty podniesione przez pozwaną nie doprowadziły natomiast do zwolnienia jej od ponoszenia odpowiedzialności (gwarancyjnej) za wskazany dług spółki. Za oczywiście bezpodstawny należało uznać zarzut istnienia majątku pozwalającego na zaspokojenie wierzytelności strony powodowej, do którego rzekomo miała nie być skierowana egzekucja ( zob. k. 101 akt). Należy zwrócić uwagę, że wskazane postępowanie egzekucyjne zakończyło się umorzeniem - postanowieniem komornika z dnia 22 sierpnia 2017 r. - wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji ( k. 39-40 akt). Postanowienie to stanowiło dowód, iż egzekucja przeciwko spółce okazała się bezskuteczna z całego majątku dłużnika, skoro z jego treści nie wynikało nic innego (zob. uzasadnienie wyroku SN z dnia 20 października 2005 r., II CK 152/05, OSNC 2006, nr 7-8, poz. 134).

Pozwana nie udowodniła ponadto – bo też i nie podniosła w tym zakresie żadnych skonkretyzowanych twierdzeń o mających zaistnieć faktach – że nie zaniechała ona złożenia w sądzie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki którą zarządzała we właściwym czasie, co powinno co do zasady nastąpić nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości (por. art. 5 ust. 2 oraz art. 21 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe; tekst jedn.: Dz. U. z 2016 poz. 2171 – dalej „p.u.”). Upadłość ogłasza się zaś w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny (art. 10 p.u.).

Z art. 11 p.u. wynika, że dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Ponadto zgodnie z art. 11 ust. 1a p.u. domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Zgodnie zaś z art. 11 ust 2 p.u. dłużnik będący osobą prawną jest niewypłacalny także wtedy, gdy jego zobowiązania pieniężne przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres przekraczający dwadzieścia cztery miesiące.

Uwzględniając powyższe regulacje należało przyjąć, że dłużna spółka nie regulowała swoich zobowiązań już w połowie roku 2014. Nie tylko bowiem nie zostały uregulowane wymagalne w tym czasie zobowiązania stwierdzone ww. tytułem wykonawczym (k. 25 akt), lecz także nie została zaspokojona zaległość podatkowa (której egzekucję wszczęto w maju 2014 r. – jak wynika z wpisu w dziale 4 rejestru). Ponadto ostatnie sprawozdanie finansowe oraz z działalności, których złożenie ujawniono w KRS dotyczy roku 2013 – wpis ten dokonany został w lipcu 2015 ( zob. k. 68 i 71 akt). Nie tylko więc nie były regulowane w tym czasie wymagalne zobowiązania pieniężne spółki, ale też faktycznie zaprzestała ona działalności.

Domniemania z art. 11 ust. 1a i 2 p.u. mają charakter wzruszalny – w niniejszej sprawie powinna obalić je pozwana (art. 6 k.c.) – przy czym należy zgodzić się z dominującym poglądem zgodnie z którym o niewypłacalności w rozumieniu art. 11 ust. 1 p.u. można mówić wówczas, gdy dłużnik z braku środków przez dłuższy czas nie wykonuje przeważającej części swoich zobowiązań (zob. m.in. uzasadnienie wyroku SN z dnia 19 stycznia 2011 r., V CSK 211/10, OSNC – ZD 2011, Nr 4, poz. 77, a także postanowienie tego Sądu z dnia 13 maja 2011 r., V CSK 352/10, LEX nr 821075). Dłużnik zachowuje zdolność płatniczą jeśli zobowiązania mają pokrycie w majątku spółki i istnieje możliwość spłaty zobowiązań w przyszłości. Oceny w tym zakresie należy dokonywać przy uwzględnieniu obiektywnych kryteriów dotyczących sytuacji finansowej spółki, gdyż czas właściwy do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości ustalany jest w oparciu o okoliczności faktyczne konkretnej sprawy. Musi on za każdym razem odnosić się do stanu finansowego i majątkowego konkretnej spółki (por. wyrok SN z 12 grudnia 2007 r., V CSK 296/07, LEX nr 488977 oraz z dnia 24 września 2008 r., II CSK 142/08, LEX nr 470009). Twierdzenia o takiej sytuacji dłużnej spółki – w okresie sprawowania przez pozwaną zarządu – nie zostały jednak w niniejszej sprawie zaoferowane przez tą stronę Sądowi. Nie było w związku z tym możliwości aby ocenić jaki byłby (ewentualnie) przewidywany stopień zaspokojenia zobowiązań powoda w toku postępowania upadłościowego (jeśli takie zostałoby wszczęte we właściwym czasie).

Szkoda o której mowa w art. 299 § 2 in fine k.s.h. odpowiada różnicy w potencjale majątkowym spółki, jaka wystąpiła, a do jakiej nie doszłoby, gdyby we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości (zob. m.in. uchwałę SN z dnia 4 lipca 1997 r., III CZP 10/93, OSNC 1998, nr 11, poz. 165; wyrok z dnia 7 lutego 2007 r., III CSK 227/06, OSNC ZD 2008, Nr A, poz. 19). Należy ponadto zaaprobować pogląd, wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 kwietnia 2012 r., II CSK 390/11 (LEX nr 1211143) zgodnie z którym członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadać będzie na podstawie art. 299 k.s.h. jedynie za taką część należności spółki wobec jej wierzyciela, jaką wierzyciel otrzymałby w zainicjowanym we właściwym czasie postępowaniu upadłościowym.

W orzecznictwie zasadnie przyjmuje się, że odpowiedzialność z art. 299 k.s.h. nie ogranicza się tylko do niewyegzekwowanej wierzytelności w jej nominalnej wysokości (w niniejszej sprawie jest to kwota 67 445,53 zł), lecz obejmuje ona także odsetki za opóźnienie spółki w zapłacie należności, będącej przedmiotem bezskutecznej egzekucji, a także koszty procesu i koszty postępowania egzekucyjnego umorzonego z powodu bezskuteczności egzekucji (zob. w szczególności uchwałę SN z dnia 7 grudnia 2006, III CZP 118/06, OSNC 2007, Nr 9, poz. 136). W tym kontekście za słuszne uznać trzeba stanowisko wyrażone przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniach wyroków z dnia 21 lutego 2002 r., IV CKN 793/00 (OSNC 2003, Nr 2, poz. 22) oraz z dnia 22 czerwca 2005 r. (III CK 678/04, LEX nr 177213) zgodnie z którym niewyegzekwowane odsetki za zwłokę w zapłacie objętych tytułem wykonawczym należności mogą być objęte odszkodowaniem dochodzonym na podstawie 299 k.s.h. przy czym powinny one zostać zsumowane i wyrażone kwotowo. Świadczenie to powinno zostać zaspokojone niezwłocznie po wezwaniu członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością do jego wykonania (art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c.).

W realiach niniejszej sprawy powód zasadnie domagał się zatem od pozwanej – w ramach odszkodowania z art. 299 k.s.h. – także odsetek od niewyegzekwowanej należności głównej zasądzonej w tytule wykonawczym. Powód prawidłowo dokonał ich kapitalizacji w pozwie, obliczając wartość odsetek z tego tytułu na kwotę 41 033,76 zł ( zob. k. 8 akt). Uwzględniono ponadto koszty procesu w sprawie VI Nc-e 1423744/15, (w kwocie 4 452,44 zł) oraz koszty postępowania egzekucyjnego (96,46 zł i 1 800 zł - k. 39 akt). Wezwanie do zapłaty ww. należności doręczone zostało pozwanej w dniu 10 lutego 2020 r. ( k. 42 i 45 akt).

Mając na uwadze przytoczone okoliczności Sąd na mocy art. 299 § 1 k.s.h. orzekł jak w punkcie I. wyroku. Orzeczenie o kosztach procesu – stosownie do wyniku sporu – znajdowało oparcie w treści art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. Na poniesione przez powoda koszty celowego dochodzenia praw złożyły się: opłata od pozwu w kwocie 5 742 zł, wynagrodzenie pełnomocnika będącego radcą prawnym w kwocie 5 400 zł wynikające z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2018 r. poz. 265), opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł (punkt II. wyroku).

Na oryginale właściwy podpis