Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 2 listopada 2017 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy uwzględnił w części powództwo (...) w W. skierowane przeciwko (...) w W. zasądzając od pozwanego na rzecz powoda kwotę 205,50 zł z odsetkami od dnia 4 grudnia 2015 r. do dnia zapłaty, oddalił powództwo w pozostałym zakresie (tj. co do kwoty 993,56 zł wraz z odsetkami), stosunkowo rozdzielił także miedzy stronami koszty procesu, zasądzając od powoda na rzecz pozwanego z tego tytułu kwotę 547 zł.

Sąd Rejonowy na podstawie uznanych za wiarygodne dokumentów prywatnych przedłożonych przez strony, zeznań świadka A. W., a także opinii biegłego z dziedziny techniki samochodowej – S. G. ustalił, że w dniu 16 września 2015 r. uległ uszkodzeniu pojazd marki (...) o numerze rejestracyjnym (...) użytkowany przez poszkodowaną A. W.. Sprawca kolizji objęty ochroną ubezpieczeniową pozwanego w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Ustalone zostało ponadto, że poszkodowana w dniu 30 września 2015 r. zawarła z powodem umowę najmu samochodu (...), w której przyjęto stawkę za jeden dzień najmu wynoszącą 237 zł netto. Poszkodowana zaakceptowała cennik najmu obowiązujący u powoda. Nie interesowała się ona, jakie są stawki najmu pojazdu zastępczego, gdyż wiedziała, że nie będzie ponosiła tych kosztów. Także w dniu 30 września 2015 r. poszkodowana zawarła z powodem umowę cesji wierzytelności – prawa zwrotu kosztów z tytułu najmu pojazdu zastępczego.

Naprawa uszkodzonego samochodu trwała od 30 września 2015 r. do 5 października 2015 r. i tego dnia poszkodowana zwróciła powodowi najęty samochód zastępczy. Powód wystawił poszkodowanej w dniu 9 października 2015 r. fakturę VAT za okres 6 dni najmu na kwotę 237 zł netto, tj. 291,51 zł brutto za jeden dzień.

Pismem z dnia 3 listopada 2015 r. powód zgłosił pozwanemu roszczenie z tytułu zwrotu przedmiotowych kosztów najmu pojazdu zastępczego w wysokości 1.749,06 zł. Pozwany wypłacił powodowi odszkodowanie z tytułu zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego w wysokości 750 zł, przyjmując za uzasadniony okres najmu w wymiarze 6 dni, lecz po stawce 125 zł za dobę.

Sąd pierwszej instancji ustalił również, że pozwany zawarł umowę ze spółką (...), na podstawie której wymieniona spółka zobowiązała się świadczyć usługę wynajmu pojazdów na rzecz pozwanego na terenie Polski dla poszkodowanych przez sprawców posiadających obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu zawarte u pozwanego. Ponadto Sąd ten ustalił, że stawka za najem samochodu klasy „C” na rynku lokalnym wynosiła od 126 zł do 159 zł brutto, a zarówno pojazd należący do poszkodowanej, jak i pojazd najęty należał do tej właśnie klasy.

Sąd Rejonowy zważył, że żądanie pozwu znajdowało usprawiedliwienie w treści przepisów art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, a także art. 822 § 1 i art. 805 § 1 i 2 k.c., wskazując przy tym, że wierzytelność nabyta przez powoda od poszkodowanej, wynikała z kolizji drogowej, której sprawcą był kierowca samochodu ubezpieczonego z tytułu odpowiedzialności cywilnej u pozwanego. Przesłanki powstania takiej odpowiedzialności, w postaci zaistnienia zdarzenia, szkody oraz adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy nimi, w ocenie tego Sądu zaistniały w niniejszej sprawie (art. 361 k.c.).

Sąd pierwszej instancji zauważył, że koszt wynajmu pojazdu zastępczego w czasie naprawy pojazdu uszkodzonego jest skutkiem szkody, tak więc winien podlegać wyrównaniu, ale musi to być wydatek celowy i ekonomicznie uzasadniony. Chodzi przy tym o refundację kosztów najmu tylko za okres konieczny i niezbędny do naprawy samochodu, z uwzględnieniem rozsądnej proporcji pomiędzy korzyścią wierzyciela, a obciążeniem dłużnika. Nie wszystkie zatem wydatki pozostające w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym mogą być refundowane, istnieje bowiem obowiązek wierzyciela zapobiegania szkodzie i zmniejszania jej rozmiarów (art. 354 § 2, art. 362 i 826 § 1 k.c.).

Mając to na uwadze Sąd Rejonowy zauważył, że poszkodowana miała prawo domagać się w tych granicach od pozwanego zwrotu kosztów najmu samochodu zastępczego, a odnosząc się do zarzutu pozwanego, który wskazywał, że powód nie może domagać się zwrotu kosztów najmu samochodu zastępczego, gdyż poszkodowana faktycznie ich nie poniosła (nastąpił przelew wierzytelności na rzecz powoda), Sąd ten wskazał, że z charakteru umowy cesji wynika, że wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (art. 509 § 1 k.c.). Konsekwencją takiej umowy jest jedynie fakt zmiany osoby wierzyciela pozwanego. W obu przypadkach (zapłaty na rzecz poszkodowanej, czy na rzecz powoda) pozwany jest zobowiązany do naprawienia szkody.

Sąd pierwszej instancji podzielił wnioski opinii biegłego i uznał, że powód mógł się domagać z tego tytułu jedynie kosztów najmu samochodu z uwzględnieniem niższej stawki za dzień najmu samochodu zastępczego, gdyż na rynku (...) koszt najmu samochodu tej samej klasy, co pojazd poszkodowanego wynosił między 125 zł a 159 zł brutto. W związku z powyższym najwyższa cena przedstawiona przez biegłego za najem pojazdu jest o wiele mniejsza od tej oferowanej przez powoda, przy czym ceny stosowane przez wypożyczalnie ogólnokrajowe znacząco odbiegają od cen stosowanych przez wypożyczalnie regionalne. W ocenie Sądu Rejonowego nie była potrzebna wiedza specjalistyczna, aby rozeznać się na rynku i wiedzieć, iż ceny oferowane na rynku m.in. (...) znaczącą odbiegają od tych na rynku (...). Ponadto w przedmiotowej sprawie poszkodowana nie interesowała się wysokością stawek najmu, gdyż wiedziała, iż nie ona będzie ponosiła koszty najmu, czym – w ocenie tego Sądu – uchybiła zasadzie dążenia poszkodowanego do minimalizacji szkody. Poszkodowany nie ma wprawdzie obowiązku poszukiwania najtańszej możliwej oferty, zasadne było natomiast przyjęcie górnej granicy stawki wskazanej przez biegłego, który odpowiada klasie i marce pojazdu wynajętego.

Tym samym Sąd Rejonowy, przyjmując dzienną stawkę 159 zł brutto i ilość 6 dni naprawy, uzyskał kwotę odszkodowania z tego tytułu w wysokości 955,50 zł. Mając zaś na uwadze wypłacone już powodowi przez pozwanego świadczenie w wysokości 750 zł, Sąd zasądził na rzecz powoda różnicę w wysokości 205,50 zł wraz z odsetkami, które uznał za zasadne od dnia 4 grudnia 2015 r., ze względu na fakt zgłoszenia szkody powstałej w związku z najmem pojazdu dnia 3 listopada 2015 r.

W pozostałym zakresie (w tym także w zakresie kwoty 200 zł z tytułu kosztów pomocy prawnej przed wytoczeniem powództwa), Sąd Rejonowy powództwo oddalił. Zdaniem tego Sądu niezasadnym było roszczenie z tytułu poniesionych kosztów pomocy prawnej, gdyż powód jest profesjonalnym podmiotem od dłuższego czasu zajmującym się wynajmem samochodów w skali ogólnopolskiej, a stopień skomplikowania prawnego sprawy nie był na tyle wysoki, żeby koniecznym było zasięganie opinii prawnych przed wytoczeniem powództwa, tym bardziej, że zagadnienie związane z niniejszą sprawą jest typowym problemem występującym w zakresie działalności gospodarczej powoda.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu poprzez stosunkowe ich rozdzielenie Sąd Rejonowy oparł na treści art. 100 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód zaskarżając wyrok w części, w której powództwo zostało oddalone, a także w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu. Wyrokowi temu zarzucił naruszenie przepisów prawa materialnego i procesowego:

1.  art. 361 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. brak zasądzenia należnej powodowi kwoty odszkodowania w pełnej wysokości, a tym samym naruszenie zasady pełnego odszkodowania,

2.  art. 354 k.c. i w zw. z art. 361 § 2 k.c. w zw. z art. 16 i 17 ustawy z 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym, Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, poprzez przyjęcie, że poszkodowany nie dochował obowiązkowi minimalizacji szkody i wynajął auto zastępcze u powoda po stawce wyższej niż średnia stawka dzienna czynszu najmu ustalona selektywnie przez biegłego,

3.  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 278 § 1 k.p.c. przez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów, w szczególności nierozważnie materiału dowodowego w sposób wszechstronny oraz sprzeczność oceny z zasadami doświadczenia życiowego i regułami logicznego rozumowania skutkujące przyjęciem, że rozpiętość stawek dziennych czynszu najmu kształtowała się od 126 zł do 159 zł brutto, podczas gdy z materiału dowodowego niniejszej sprawy wprost wynika, że na rynku występowały wyższe stawki.

Powód wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie dodatkowo kwoty 993,56 zł wraz z ustawowymi odsetkami od:

a)  kwoty 793,56 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 4 grudnia 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty,

b)  kwoty 200 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty,

a także o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu za obie instancje według norm przepisanych. W przypadku nieuwzględnienia pierwszego żądania domagał się uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji podniesiono, iż właściwe zastosowanie art. 361 § 2 k.c. oznacza zasądzenie odszkodowania w wysokości odpowiadającej pełnej poniesionej przez poszkodowanego szkodzie, co ma zapewnić – w granicach normalnego związku przyczynowego – pełną kompensatę doznanego uszczerbku, nie doprowadzając zarazem do nieuzasadnionego wzbogacenia poszkodowanego. Normalnym następstwem odpowiedzialności odszkodowawczej pozwanego jest konieczność pokrycia wszelkich kosztów jakie wiążą się z uszkodzeniem ubezpieczonej rzeczy, a które nie zaistniałyby gdyby nie zdarzenie rodzące odpowiedzialność pozwanego. W rozpoznawanej sprawie poszkodowana wynajęła samochód zastępczy – konieczny w okresie naprawy uszkodzonego pojazdu – po stawce ustalonej z powodem, o czym świadczy treść umowy najmu oraz zaakceptowany cennik. Stawka czynszu była przy tym stawką rynkową (przeciwnej okoliczności pozwany nie udowodnił) i to nie najwyższą z dostępnych na rynku, a poszkodowana nie miała obowiązku poszukiwania oferty najtańszej. Podnosząc zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. powód zarzucił, że Sąd Rejonowy ustalił stawki czynszu w oparciu o jeden tylko dowód – z opinii biegłego, który nie przedłożył (wbrew wnioskowi powoda, pominiętemu przez Sąd), materiału źródłowego, w oparciu o który opinia została wydana. Z pozostałych dowodów wynikało natomiast, że rozpiętość stawek była znacznie wyższa niż przyjęta przez powoda kwota 237 zł netto (świadczą o tym przedstawione przez powoda cenniki firm konkurencyjnych).

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych. Podkreślił przy tym, że stawka najmu oferowana przez powoda jest o wiele większa nawet od najwyższej ceny przedstawionej przez biegłego, którego opinia odnosiła się do rynku (...). Ponadto poszkodowana nie interesowała się wysokością powyższych stawek, gdyż uważała, że nie ona będzie ponosić koszty najmu.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony powodowej nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd drugiej instancji – rozpoznający sprawę w granicach zaskarżenia (art. 378 § 1 k.p.c.), tj. gdy chodzi o tą część wyroku Sądu Rejonowego, w której powództwo zostało oddalone – przyjmuje za własne ustalenia faktyczne stanowiące podstawę kwestionowanego rozstrzygnięcia w zakresie w jakim ostatecznie okazały się one istotne dla rozstrzygnięcia. Ponownej oceny materiału dowodowego zgromadzonego przed Sądem pierwszej instancji Sąd Okręgowy obowiązany był jednak dokonać samodzielnie na podstawie art. 378 § 1 k.p.c. i art. 382 k.p.c.

Podnieść trzeba, że zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniach m.in. postanowienia z dnia 4 października 2002 r., III CZP 62/02 (OSNC 2004, nr 1, poz. 7) oraz z dnia 21 sierpnia 2003 r., III CKN 392/01 (OSNC 2004, nr 10, poz. 161), a ponadto wyroku z dnia 23 lutego 2006 r. II CSK 132/05 (LEX nr 189904) postępowanie prowadzone przez Sąd drugiej instancji – pozostając postępowaniem odwoławczym i kontrolnym – zachowuje walor postępowania rozpoznawczego, co oznacza, że sąd ten ma pełną, ograniczoną jedynie granicami zaskarżenia, swobodę jurysdykcyjną i może on dokonać ponownej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego. Postępowanie przed sądem drugiej instancji polega bowiem na ponownym merytorycznym rozpoznaniu sprawy, a wyrok wydany w tym postępowaniu powinien opierać się na poczynionych samodzielnie ustaleniach faktycznych i prawnych (zob. m.in. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2000 r., II UKN 385/99, OSNP 2001, Nr 15, poz. 493 oraz z dnia 22 maja 2014 r., III PK 113/13, LEX nr 1483409).

Trzeba zwrócić uwagę, że Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego (tak Sąd Najwyższy w uchwale składu 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, nr 6, poz. 55). Także uznanie przez pozwanego swojej odpowiedzialności co do zasady nie stało na przeszkodzie przyjęciu, że zobowiązanie nie istnieje, względnie, że istnieje tylko w mniejszej kwocie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1973 r., II CR 700/72, LEX nr 7218). Natomiast powagą rzeczy osądzonej, wyznaczającą także zakres związania Sądu drugiej instancji prawomocnym w części rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego (art. 366 i art. 365 § 1 k.p.c.) objęta jest w niniejszej sprawie jedynie treść sentencji wyroku – w takim zakresie, w jakim przesądzono w nim o obowiązku zapłaty na rzecz powoda kwoty 205,50 zł wraz z odsetkami – nie zaś jego uzasadnienie (tak np. Sąd Najwyższy w wyrokach: z dnia 15 marca 2002 r.,II CKN 1415/00, LEX nr 53284 raz z dnia 29 marca 2006 r., II PK 163/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 71).

W niniejszej sprawie nie mogło zatem ujść uwadze Sądu Okręgowego, że w treści pkt 8 Warunków Szczególnych (WS) umowy najmu pojazdu zastępczego w ramach programu (...) powód zastrzegł, że najemca (poszkodowana) nie zostanie bezpośrednio obciążona kosztami wynajmu, płatność nastąpić bowiem miała bezgotówkowo w formie cesji wierzytelności ( zob. k. 13 v. akt).

Zauważyć trzeba, że już tego samego dnia w którym sporządzona została przedmiotowa umowa najmu pojazdu zastępczego pomiędzy powodem (jako wynajmującym), a poszkodowaną (jako najemcą) – tj. 30 września 2015 r. – została pomiędzy tymi samymi stronami dokonana cesja wierzytelności dotycząca prawa poszkodowanej do zwrotu kosztów z tytułu najmu pojazdu zastępczego wynajętego u powoda, stanowiąca załącznik nr 1 do umowy najmu (zob. umowa najmu Nr (...) – k. 13, umowa cesji – k. 14 akt). Wprawdzie w treści faktury VAT nr (...) wystawionej następnie przez powoda poszkodowanej w dniu 9 października 2015 r. wskazano dzień 23 października 2015 r. jako termin płatności należności z tego tytułu ( zob. k. 15 akt), jednak w świetle powołanego wyżej postanowienia pkt 8 Warunków Szczególnych (WS) umowy najmu, nie mogło stanowić to wezwania dłużniczki (poszkodowanej) do zapłaty w myśl art. 455 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CK 28/05, LEX nr 180911). W dacie tej, a także i później, kosztami najmu pojazdu zastępczego poszkodowana nie miała zostać obciążona, a strony tej umowy pozostawały mylnym w przekonaniu, iż zostały one już „uregulowane” poprzez ww. cesję wierzytelności. Sama poszkodowana – świadek A. W. w swoich zeznaniach potwierdziła zresztą, że nie interesowała się tym, jaki będzie koszt najmu, gdyż nie ona go płaciła (protokół rozprawy z dnia 16.05.2017 r.; czas nagrania 00:01:12 - 00:16:53 – zob. k. 87 v. i 89 akt).

W ocenie Sądu odwoławczego nie można jednak przyjmować, aby w okolicznościach niniejszej sprawy poszkodowana (jako cedentka) mogła skutecznie przenieść na powoda (jako cesjonariusza) wierzytelność odszkodowawczą wobec pozwanego zakładu ubezpieczeń w związku z przedmiotowym wypadkiem komunikacyjnym - w postaci refundacji wydatków za najem pojazdu zastępczego.

Zdaniem Sądu drugiej instancji podzielić należy pogląd, że chociaż istnieje możliwość refundacji wydatków za najem pojazdu zastępczego poniesionych przez poszkodowanego, jednakże podlegać jej mogą wyłącznie wydatki rzeczywiście poniesione na taki najem. Taki pogląd wyrażony został w uzasadnieniu uchwały 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11 (OSNC 2012, nr 3, poz. 28), natomiast w uzasadnieniu uchwały z dnia 22 listopada 2013 r., III CZP 76/13 (OSNC 2014, nr 9, poz. 85) Sąd ten wyjaśnił, że niemożność korzystania z pojazdu może być źródłem szkody o charakterze majątkowym tylko wtedy gdy spowoduje wydatki posiadacza uszkodzonego pojazdu na najem pojazdu zastępczego. Stratą w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. będą w tym przypadku wyłącznie wydatki służące ograniczeniu negatywnych następstw zdarzenia. Koszty takie będą podlegały indemnizacji gdy można je uznać za celowe i ekonomicznie uzasadnione (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17, OSNC 2018, nr 6, poz. 56).

Sąd ustala wysokość szkody w chwili orzekania (art. 316 § 1 k.p.c.). Nie ulega wątpliwości, że szkodę należy rozpatrywać jako różnicę pomiędzy stanem majątku poszkodowanego, który powstał po nastąpieniu zdarzenia sprawczego, a stanem, który by istniał bez tego zdarzenia (zob. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 1 września 1970 r., III CR 371/70, OSNCP 1971, nr 5, poz. 93, z dnia 13 grudnia 1988 r., I CR 280/88, „Wiadomości Ubezpieczeniowe” 1989, nr 7-8, s. 32, a także z dnia 15 kwietnia 2010 r., II CSK 544/09, OSNC-ZD 2010, nr 4, poz. 113) ).

Zgodnie z poglądem doktryny pojęcie szkody w rozumieniu art. 361 § 2 k.c. obejmuje także powstanie nowych lub zwiększenie się istniejących zobowiązań (pasywów). Zarówno w doktrynie, jak i orzecznictwie zarysowały się jednak różne stanowiska dotyczące kwalifikacji obciążenia pasywami jako szkody w rozumieniu art. 361 § 1 k.c. Przy skrajnych poglądach gdy z jednej strony twierdzi się, że już samo powstanie lub zwiększenie się pasywów, niezależnie od ich wymagalności, pociąga za sobą obowiązek odszkodowawczy (tak K. Zagrobelny, Glosa do uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2008 r., III 62/08, OSP 2010/12/126), z drugiej zaś, że gdy pasywa, choćby wymagalne, nie zostały jeszcze zrealizowane, nie należy zasądzać tytułem odszkodowania kwot, na które opiewają (tak M. Kaliński, Glosa do uchwały SN z dnia 10 lipca 2008, III CZP 62/08, PiP 2009/10/131-137; a także Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 lutego 2015 r., II CNP 38/14, LEX nr 1650280 i Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z dnia 28 lipca 2016 r., V ACa 868/15, KSAG 2017, nr 4, poz. 43) w orzecznictwie wydaje się jednak dominować pogląd – podzielany także przez Sąd Okręgowy w składzie orzekającym w niniejszej sprawie – że pasywa stanowią szkodę wtedy, gdy są wymagalne. Zaciągnięcie zobowiązania i powstanie długu oznacza „zarezerwowanie” w majątku dłużnika określonych aktywów na poczet świadczenia, którego spełnienie staje się bezwzględnie konieczne w terminie wymagalności (zob. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 lipca 2008 r. III CZP 62/08, OSNC 2009, nr 7-8, poz. 106, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lipca 2014 r., III CSK 245/14, LEX nr 1498812). Do przyjęcia indemnizacji szkody w postaci pasywów, konieczne jest ponadto stwierdzenie, że w chwili orzekania są one pewne, tak co do zasady, jak i wysokości (zob. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 czerwca 2016 r., I ACa 90/16, LEX nr 2071273, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 12 stycznia 2017 r., I ACa 1123/16, LEX nr 2250218).

W ocenie Sądu Okręgowego z takim zobowiązaniem nie mamy jednak do czynienia w niniejszej sprawie. Podnieść bowiem trzeba, że w dacie w jakiej miał rzekomo nastąpić skuteczny przelew przedmiotowej wierzytelności odszkodowawczej na rzecz powoda, poszkodowanej nie obciążało jeszcze (nie było przez nią poniesione) jakiekolwiek zobowiązanie z tytułu kosztów najmu pojazdu zastępczego. Co więcej ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynikało, że w istocie rzeczy nie miała ona ponosić z tego tytułu żadnych kosztów, a sam najem pojazdu zastępczego miał zostać rozliczony „bezgotówkowo” - w formie cesji wierzytelności ( zob. k. 13 v. i 14 , a także 87 v. i 89 akt).

Nie można jednak w żadnym razie twierdzić, że dokonanie w niniejszej sprawie przez poszkodowaną przelewu wierzytelności – jaka miałaby jej przysługiwać względem zakładu ubezpieczeń tytułem pokrycia kosztów najmu pojazdu zastępczego – mogło doprowadzić do zapłaty za ten najem w formie bezgotówkowej.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 17 października 2008 r., I CSK 100/08 (OSNC-ZD 2009, nr 3, poz. 63) słusznie zwrócił uwagę na to, że przelew przez dłużnika na wierzyciela „dla rozliczenia się” wierzytelności przysługującej temu dłużnikowi względem osoby trzeciej może wprawdzie stanowić świadczenie w miejsce wykonania w rozumieniu art. 453 k.c. ( cessio in solutum) i powodować wygaśnięcie zobowiązania dłużnika już w chwili dokonania przelewu, nie może jednak budzić wątpliwości, że w tym przypadku musiałyby być spełnione zarówno warunki istnienia (powstania) wierzytelność nabytej, jak i tej wynikającej ze zobowiązania, w celu zapłaty którego przelew nastąpił (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2006 r., V CSK 253/06, OSNC 2007, nr 9, poz. 141). Cesjonariusz w miejsce wierzytelności umorzonej (spłacanej) nabyłby wówczas nową (inną) wierzytelność wobec dłużnika cedenta i z tą chwilą nastąpiłby skutek zapłaty w formie innej niż w pieniądzu ( cessio solutionis causa).

Nie można w świetle powyższego uznawać, aby w niniejszej sprawie mogło dojść skutecznie do przelewu wierzytelności względem ubezpieczyciela z tytułu odszkodowania – obejmującego refundację celowych i rzeczywiście poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego – który mógłby doprowadzić do „zapłaty” wierzytelności z tytułu najmu pojazdu zastępczego, skoro poszkodowanej w tej dacie nie przysługiwała (nie mogła przysługiwać) żadna wierzytelność z tego tytułu. Dopiero bowiem poprzez rzeczywiste poniesienie kosztów takiego najmu mogłaby powstać wierzytelność odszkodowawcza względem ubezpieczyciela, jej przelew nie mógłby więc służyć zapłacie kosztów najmu.

Podkreślić przy tym trzeba, że w niniejszej sprawie nie zachodzi przypadek – dopuszczalny w świetle orzecznictwa – przelewu wierzytelności przyszłej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2011 r., IV CSK 422/10, „Monitor Prawa Bankowego” 2012/11/33-37). Nie mógł bowiem dojść do skutku przelew wierzytelności, która de iure nie zaistnieje. Przeniesienie praw z tego tytułu, a więc pełny skutek przelewu, mógłby przecież nastąpić dopiero z chwilą ich powstania (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 22, a także uzasadnienie wyroku tego Sądu z dnia 4 marca 2010 r., I CSK 439/09, LEX nr 577681). W niniejszej sprawie skutek taki mógłby bowiem powstać dopiero z momentem indemnizacji szkody – w postaci poniesienia przez poszkodowaną wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego – co jednak nie nastąpiło.

W tym stanie rzeczy zbędne było dokonywanie analizy poszczególnych zarzutów apelacji, skoro powództwo było nieuzasadnione z tej przyczyny, iż powód nie nabył skutecznie przedmiotowej wierzytelności, gdyż nie zrealizowały się dotąd warunki jej powstania (nie zostały rzeczywiście poniesione przez poszkodowaną wydatki za najem pojazdu zastępczego, dlatego nie było możliwości ich refundacji w ramach odszkodowania).

Odnośnie kosztów wynagrodzenia pełnomocnika poszkodowanego poniesionych w postępowaniu przedsądowym wskazać należy, iż powód nie sformułował w apelacji, także w jej uzasadnieniu, żadnych zarzutów dotyczących braku uwzględnienia tego roszczenia. Mając na uwadze wynikająca z art. 378 § 1 k.p.c. regułę, zgodnie z którą Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji i stosując zasadę tzw. apelacji pełnej należy stwierdzić, że obowiązkiem Sądu odwoławczego nie jest rozpoznanie samej apelacji lecz ponowne merytoryczne rozpoznanie sprawy w granicach zaskarżenia. Z tego względu wskazać należy na utrwalony już w orzecznictwie pogląd, że koszty wynagrodzenia pełnomocnika poszkodowanego obejmujące kwotę 200 zł tytułem kosztów „analizy dokumentów”, poniesione – jak w niniejszej sprawie (zob. fakturę zbiorczą z dnia 25 kwietnia 2016 r. Nr FV (...) – k. 29 akt) – w postępowaniu przedsądowym, nie mieszczą się w odszkodowaniu należnym poszkodowanemu w kolizji drogowej, gdy podstawą odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń jest umowa ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej, zawarta ze sprawcą szkody (zob. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2001, V CKN 266/00, OSP 2002, nr 3, poz. 40 i z dnia 20 lutego 2002 r., V CKN 908/00, LEX nr 54365, a także uzasadnienie wyroku tego Sądu z dnia 7 sierpnia 2003 r., IV CKN 387/01, LEX nr 141410).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy oddalił apelację powoda na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania odwoławczego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99, a także w zw. z art. 391 § 1 zd. 1 k.p.c. i w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r. poz. 265). Zasądzone z tego tytułu od powoda na rzecz pozwanego koszty procesu za instancję odwoławczą obejmują wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 135 zł.

Artur Fornal Wiesław Łukaszewski Elżbieta Kala