Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powódka H. N., prowadząca działalność gospodarczą pod nazwą (...) w treści pozwu wniesionego w dniu 16 marca 2010 r. żądała zasądzenia solidarnie od pozwanych: B. R., R. R., L. R., A. R. - wspólników spółki cywilnej (...) s.c. kwoty 61.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 16 lutego 2010 r. do dnia zapłaty oraz kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 24.07.2009 r. zawarła umowę najmu lokalu użytkowego położonego w B. przy ul. (...). Stosownie do treści § 3 ust. 1 tej umowy pozwani byli zobowiązani do protokolarnego przekazania przedmiotu najmu najpóźniej do dnia 30.09.2009 r. Powódka podniosła, że początkowo współpraca między stronami układała się dobrze, pomimo, iż pozwani nie dotrzymali terminu wydania lokalu. Na początku stycznia 2010 r. pozwani zażądali jednak od pozwanej zapłaty czynszu najmu, pomimo, iż nie doprowadzili lokalu do stanu przewidzianego w umowie i nie wydali go powódce. Powódka wskazała przy tym, że zgodnie z treścią § 5 ust. 1 umowy czynsz miał być płatny dopiero po przekazaniu powódce lokalu. W dniu 11.01.2010 r. pełnomocnik powódki skierował do pozwanych pismo, w którym wyznaczył im dodatkowy termin do dnia 29.01.2010r. na wywiązanie się z umowy tj. na przeprowadzenie prac remontowych i oświadczył, że po bezskutecznym upływie tego terminu odstępuje od umowy. W odpowiedzi pozwani w piśmie z dnia 18.01.2010 r. powiadomili powódkę, że nie są w stanie wykonać prac, gdyż powódka nie dostarczyła im projektu aranżacji wnętrz i wyznaczyli jej termin do dnia 29.01.2010 r. na dostarczenie tej dokumentacji. W ocenie powódki żądanie zawarte w tym piśmie było bezzasadne, gdyż przekazała pozwanym projekt w październiku 2 009 r. Powódka wskazała przy tym, że nie był on potrzebny do wykonania prac remontowych. Pomimo tego powódka po raz kolejny przesłała pozwanym ten projekt w dniu 25.01.2010 r. i wezwała pozwanych do oświadczenia, w jakim terminie są w stanie wydać lokal. W związku z brakiem jakiejkolwiek reakcji powódka w dniu 03.02.2010 r. skierowała do pozwanych pismo, w którym podtrzymała wcześniej złożone oświadczenie o odstąpieniu od umowy. W tym samym piśmie powódka wezwała pozwanych do zwrotu kaucji do dnia 15.02.2010 r. W dniu 15.02.2010 r. powódce doręczono pismo pozwanych, w którym oświadczyli oni, że nie otrzymali dotąd projektu elektrycznego. Powódka podniosła, że na podstawie § 5 ust 4 dokonała wpłaty na rzecz pozwanych kaucji w kwocie 61.000,00 zł. Stosownie do brzmienia § 5 ust 5 umowy kaucja ta miała zostać rozliczona wyłącznie jako należność za dwa pierwsze okresy najmu. Powódka wskazała, że

1

skoro lokal nie został jej wydany, to brak jest podstaw do naliczenia powódce czynszu.

Nakazem zapłaty z dnia 13 kwietnia 2010 r. (sygn. akt VIII GNc 719/10) Sąd Rejonowy w Bydgoszczy orzekł zgodnie z żądaniem pozwu.

Od tego nakazu pozwani wnieśli sprzeciw, żądając oddalenia powództwa w całości i zasądzenia na ich rzecz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu przyznali, że zawarli z powódką umowę najmu lokalu położonego w B. przy ul. (...). Podnieśli, że aby przygotować lokal według stanu wskazanego w załączniku nr 13 do umowy konieczne było dostarczenie przez powódkę projektu aranżacji wnętrza, o którym mowa w § 8 punkt 5 umowy. Nadto z załącznika do umowy wynikało, że powódka winna również dostarczyć projekt instalacji elektrycznej, zgodnie z którym pozwani mieli wykonać tę instalację. Podkreślili, że powódka ostatecznie nie dostarczyła wskazanych projektów, co uniemożliwiło pozwanym wykonanie umowy i wydanie powódce lokalu. Wskazali, że do pisma z dnia 25.01.2010 r. nie dołączono projektu instalacji elektrycznej a projekt architektoniczny nie został zatwierdzony przez Komendę Straży Pożarnej. Nadto nie uwzględniono w nim zmian konstrukcyjnych tj. między innymi obliczeń i wytycznych dotyczących planowanych zmian dr M. D. i prof. dra A. P. - architektów budynku. Elementy te były konieczne, aby uzyskać zatwierdzenie projektu przez (...) w B.. Pozwani wskazali, że w chwili zawierania umowy byli w posiadaniu kompletnego i zatwierdzonego proj ektu przebudowy lokalu. Powódka nie przyjęła jednak tego projektu i chciała wprowadzić własne zmiany. Podnieśli, że strony zapisując w umowie obowiązek powódki dostarczenia proj ektu aranżacj i wnętrza miały na myśli kompletny projekt zatwierdzony przez Wydział Administracji Budowlanej. Świadczy o tym fakt, że powódka zleciła panu J. S. (1) wykonanie takiego projektu i zapłaciła za niego kwotę 8.000 zł. Nadto zleciła też A. G. wykonanie projektu instalacji sanitarnej i wodno kanalizacyjnej a R. K. - instalacji elektrycznej. Nadto wskazali, że nawet gdyby powódka była zobowiązana do przekazania projektu aranżacji wnętrz w wąskim znaczeniu, to takiego projektu również pozwanym nie przedłożyła. Podnieśli także, że pozostałe prace, do których wykonania nie było konieczne uzyskanie wymienionych projektów wykonali w terminie.

Ze względu na niedostarczenie projektów pozwani pismem z dnia 09.02.2010 r. złożyli powódce oświadczenie o odstąpieniu od umowy, domagając się jednocześnie zapłaty odszkodowania w kwocie 100.000 zł. Wskazali, że kwota odszkodowania jest równa czteromiesięcznemu czynszowi, który pozwani uzyskaliby od powódki, gdyby ta zrealizowała swe obowiązki umowne w

2

terminie. Sumę tę pozwani potrącili z kaucją wpłaconą przez powódkę w wysokości 61.000 zł. Skutkiem tego do zapłaty pozostała kwota 39.000 zł. Do sprzeciwu pozwani dołączyli projekt, który powódka przesłała im wraz z pismem z dnia 25.01.2010 r.

W odpowiedzi na sprzeciw powódka podniosła, że umowa najmu w § 8 pkt 5 mówi o dostarczeniu projektu aranżacji wnętrza w celu wykonania prac remontowo-budowlanych w zakresie ustalonym przez strony w załączniku nr 13 i nie wspomina nic na temat konieczności zdobycia wszelkich związanych z tyra pozwoleń, uzgodnień i zatwierdzeń. Stąd w ocenie powódki brak jest podstaw do przyjęcia, że dostarczony w styczniu 2010 r. projekt był projektem niekompletnym. Powódka podniosła, że gdyby umowa zakładała przekazanie projektu zawierającego wszelkie zatwierdzenia i uzgodnienia, to należałoby uznać, że powstałe opóźnienia było przez nią niezawinione, nie było bowiem. możliwym sporządzenie kompletnej dokumentacji w terminie 2 tygodni. Nadto ponownie stwierdziła, że projekt aranżacji wnętrza został pozwanym przekazany w październiku 2009 r. Podniosła, iż nie jest prawdą, że prace, które można było dokonać bez projektu zostały przez pozwanych wykonane. Jednocześnie wskazała, że wykonanie prac umówionych w umowie i załączniku nr 13 było możliwe także bez projektu aranżacji wnętrz.

Odnosząc się do kwestii potrącenia powódka stwierdziła, iż zgłoszenie tego zarzutu nie jest dopuszczalne z uwagi na treść art. 479 ¹⁴ § 4 kpc. Podniesienie omawianego zarzutu jest bowiem możliwe jedynie w odniesieniu do wierzytelności potwierdzonej dokumentem. Pozwani nie wykazali się posiadaniem takiego dokumentu. Zgłoszone pismo z dnia 9 lutego 2010 r. należy, zdaniem strony powodowej, uznać za powództwo wzajemne, które w postępowaniu gospodarczym nie jest dopuszczalne, co wynika z treści art. 479 ¹⁴ § 3 kpc.

Powódka zauważyła również, że pełnomocnikowi pozwanych udzielono wyłącznie pełnomocnictwa procesowego, które nie obejmuje umocowania do składania w imieniu mocodawców materialnoprawnych oświadczeń o umorzeniu wierzytelności przez potrącenie, wobec czego nie doszło również do skutecznego potrącenia wierzytelności przed procesem.

Ponadto powódka zakwestionowała dokonany przez pozwanych sposób wyliczenia odszkodowania. Przede wszystkim w tej materii podniosła, iż umowny czynsz najmu miał być płatny dopiero od dnia protokolarnego przekazania lokalu, które nie nastąpiło. Zarzuciła pozwanym, że do czasu wystąpienia przez nią z pismem z dnia 11.01.2010 r. nie robili nic, by prace remontowo-adaptacyjne dokończyć, a dopiero pismem z dnia 18 stycznia 2010 r. wyznaczyli termin na dostarczenie brakującego projektu na dzień 29 stycznia 2010 r. Zatem o ewentualnej szkodzie można mówić dopiero od lutego 2010 r. Powódka zwróciła też uwagę na brak związku przyczynowego między szkodą

3

a rzekomym brakiem dostarczenia projektu oraz na brak udowodnienia wysokości szkody, gdyż samo pomnożenie ilości miesięcy przez stawkę czynszu dotyczy przychodu z pominięciem ewentualnych kosztów.

Na rozprawie strony wywodziły jak w pismach procesowych.

Wyrokiem z dnia 31 maja 2011 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo (sygn. akt VIII GC 545/10) i zasądził od powódki na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 3.668 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Od tego wyroku powódka wniosła apelację, zaskarżając wyrok
w całości. Rozstrzygnięciu temu zarzuciła naruszenie prawa
materialnego tj . art. 498 kc w zw. z art. 455 kc wskutek
wadliwej wykładni poprzez przyjęcie, że pozwani skutecznie
potrącili swoją wierzytelność z wierzytelnością przysługującą
powódce. Wskazała również na naruszenie art. 65 § 2 kc wskutek
wadliwej jego wykładni i ustalenia, że do obowiązków powódki
należało wykonanie projektu elektrycznego dotyczącego
wynajętego lokalu. Powódka podniosła również, że Sąd dopuścił
się naruszenia art. 233 § 2 kpc poprzez przekroczenie
swobodnej oceny dowodów i ustalenie, że powódka zobowiązana
była do przedłożenia aranżacji wnętrz w postaci kompletnego
projektu budowlanego, uzgodnionego i zatwierdzonego przez
właściwe organy administracj i budowlanej. Powódka zarzuciła
także, że Sąd dopuścił się sprzecznej z zasadami doświadczenia
życiowego i logicznego rozumowania oceny zeznań świadków J. S. (2), S. M. i R. K. w części
dotyczącej ustalenia zakresu zobowiązań każdej ze stron
odnośnie wykonania prac przed protokolarnym odbiorem
przedmiotowego lokalu. Wskazała, że dokonano wadliwej oceny
treści zawartej przez strony umowy najmu poprzez ustalenie, że
zachowanie W. N., który dokonał zapłaty za
wykonanie projektu J. S. (2) doprowadziło do
zmiany treści zawartej przez strony umowy. Powódka podniosła
również, że Sąd błędnie przyjął, że z winy powódki nie doszło
do protokolarnego przekazania lokalu. Nadto powódka

podniosła, że istnieje sprzeczność ustaleń Sądu z zebranym materiałem dowodowym wskutek ustalenia, że pozwani dokonali skutecznego potrącenia swej wierzytelności z wierzytelnością przysługującą powódce, podczas gdy z dowodów zgromadzonych w sprawie wynikało, że wierzytelność pozwanych w dacie złożenia oświadczenia o potrąceniu nie była wymagalna a ponadto oświadczenie o potrąceniu zostało złożone przez osobę nieuprawnioną. W konsekwencji powódka domagała się zmiany orzeczenia poprzez zasądzenie na jej rzecz dochodzonego roszczenia, względnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

4

Na skutek złożonej apelacji Sąd Okręgowy uchylił przedmiotowy wyrok (VIII GC 545/10) i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu wskazał, że istota niniejszej sprawy sprowadzała się do ustalenia, czy powódce należał się zwrot wpłaconej kaucji w kwocie 61.000 zł. Dla ustalenia, że zgłoszone w pozwie żądanie faktycznie przysługiwało powódce -co było warunkiem możliwości dokonania potrącenia - niezbędne było dokonanie odpowiednich ustaleń faktycznych umożliwiających ocenę, czy powódka mogła skutecznie odstąpić od umowy najmu oraz czy to zrobiła. Sąd Okręgowy wskazał, że Sąd Rejonowy rozpoznający sprawę nie poczynił ustaleń faktycznych dotyczących zasadności roszczenia powódki, a uznając skuteczność obrony pozwanych w istocie w sposób dorozumiany potwierdził, że powódka skutecznie odstąpiła od umowy. Ocena oświadczeń stron o odstąpieniu od umowy miała zatem zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy.

Nadto Sąd Okręgowy podniósł, że należało rozważyć, czy złożone przez pełnomocnika pozwanych oświadczenie o odstąpieniu od umowy było skuteczne i dokonać analizy oświadczenia woli pełnomocnika pozwanych złożonego w piśmie z dnia 09.02.2010 r. w kontekście skuteczności potrącenia. Sąd Rejonowy pominął w swoich rozważaniach kwestię przesądzenia o wymagalności roszczeń stron. Sąd Okręgowy wskazał, że roszczenie odszkodowawcze pozwanych jest roszczeniem bezterminowym, stąd jego wymagalność zależy od wezwania do zapłaty. Tymczasem Sąd Rejonowy nie wziął pod uwagę, że zgłoszenie przez pozwanych roszczenia i wezwanie o jego zapłatę wraz z wyznaczeniem terminu miało miejsce w tym samym piśmie co oświadczenie o potrąceniu.

W treści uzasadnienia podniesiono ponadto, że sąd rozpoznający sprawę winien był zwrócić uwagę na fakt, że pozwani aż do stycznia 2011 r. nie domagali się od powódki wykonania żadnych świadczeń umożliwiających wykonanie remontu. Szczegółowe badanie winno też dotyczyć ustalenia, jakie znaczenie strony umowy nadawały określeniu „projekt aranżacji wnętrza".

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 6 lipca 2012 r. (sygn. akt VIII GC 38 0/12) oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanych solidarnie kwotę 5.400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Przechodząc do rozważenia istoty sporu Sąd Rejonowy powołał się na zapisy umowy najmu zawartej przez strony oraz Załącznika nr 13 do umowy, wywodząc, że miały one na celu takie przygotowanie przez pozwanych lokalu, aby spełniał on wymagania powódki.

I tak w treści § 3 zawartej umowy pozwani zobowiązali się do protokolarnego przekazania lokalu najpóźniej do dnia 30.09.2009 r. W dalszej części tego paragrafu podano, że stan przekazywanego lokalu będzie określony w załączniku nr 13 do

5

umowy. Z kolei w § 8 pkt 5 powódka zobowiązała się dostarczyć pozwanym w ciągu dwóch tygodni od daty podpisania umowy proj ekt aranżacj i wnętrza w celu wykonania prac remontowo -adaptacyjnych w zakresie ustalonym przez strony w załączniku nr 13. Z treści tego załącznika wynikało, że pozwani zobowiązują się przekazać powódce lokal w stanie deweloperskim, który dokładnie opisano w tym załączniku. W punkcie 3 wskazano m. in. że instalacja elektryczna zostanie rozprowadzona zgodnie z projektem dostarczonym przez powódkę. W punkcie 5 podano, że instalacja CO pozostaje do dalszego ustalenia po otrzymaniu projektu. Nadto w § 5 umowy strony ustaliły, że czynsz najmu będzie wynosił 30.500,00 zł brutto(pktl). Jednocześnie w punkcie 4. tego paragrafu uzgodniono, że powódka wpłaci pozwanym kaucję w kwocie 61.000 zł, która stosownie do treści § 5 pkt 5 zostanie rozliczona jako czynsz za dwa pierwsze okresy najmu począwszy od dnia rozpoczęcia prowadzonej w lokalu działalności.

Sąd zwrócił uwagę na fakt, że w chwili zawierania umowy pozwani dysponowali kompletnym projektem budowlanym, według którego można było przeprowadzić przebudowę lokalu. Powódka jednak chciała w tym miejscu prowadzić lokal nie tylko o charakterze gastronomicznym, ale i klubowym, w związku z czym zamierzała przeprowadzić konsultację z architektami celem dokonania w projektach zmian, które umożliwiłyby dostosowanie lokalu do jej potrzeb. Przy zawieraniu umowy powódka przewidywała zapewne, że wykonanie stosownych projektów nie będzie długotrwałe i zobowiązała się dostarczyć projekty w terminie dwóch tygodni. Tymczasem zakres wprowadzonych zmian dotyczył kwestii na tyle istotnych, że koniecznym było wykonanie nowych projektów i uzyskanie do nich uzgodnień.

W ocenie Sądu Rejonowego na gruncie sprawy nie mogło być
wątpliwości, że strony zawierając umowę użyły § 8 pkt 5
określenia „projekt aranżacji wnętrza" dla oznaczenia takiego
projektu, który umożliwi pozwanym przebudowę lokalu . Wynika
to zresztą wprost z treści tego fragmentu umowy, wskazano tam
bowiem, że projekt ma być przedłożony „w celu wykonania prac
remontowo-adaptacyjnych". Oznacza to, że koniecznym było
przedstawienie projektu architektonicznego, z którego

wynikałby układ pomieszczeń, projektu instalacji wod.-kan. i elektrycznej. W chwili zawierania umowy nie mogło być jeszcze wiadomym, czy będzie koniecznym stworzenie kompletnego nowego projektu architektonicznego i uzyskanie do niego zezwoleń, czy też możliwym będzie wykorzystanie już istniej ącego projektu. Wskazywał na to w swych zeznaniach S. M., który stwierdził, że zmiany nieistotne do projektu można było wprowadzić bez konieczności wykonania i uzgodnienia projektu zamiennego. Świadek ten podał jednak, że zmiany zaproponowane przez niego i zaakceptowane przez W. N. były zmianami konstrukcyjnymi, wobec czego miały charakter istotny. Podkreślić należy pierwsze koncepcje S. M. i J. S. (2) co do kształtu przyszłego lokalu powstały

6

już po podpisaniu umowy, dopiero wówczas zatem okazało się jakiego rodzaju projekty należy przedstawić pozwanym. Zmiany wprowadzone przez powódkę po konsultacjach z architektami okazały się na tyle istotne, że wymagały sporządzenia nowego projektu w branży architektura i uzyskanie stosownych zezwoleń do tego projektu. Konieczność wykonania projektu zamiennego przez J. S. (2) spowodowała z kolei wstrzymanie prac nad projektami branżowymi tj. dot. instalacji sanitarnej, wod. - kan . i elektrycznej.

Sąd Rejonowy podkreślił, że wobec charakteru wprowadzonych przez powódkę zmian należało uznać, że projektem, który umożliwiał pozwanym wykonanie prac adaptacyjno-remontowych zgodnie z załącznikiem nr 13 do umowy był jedynie kompletny nowy projekt wraz ze wszystkimi uzgodnieniami i zezwoleniami wraz z projektem instalacji sanitarnej, wod.-kan. oraz projektem instalacji elektrycznej. Zwrócił też uwagę na to, że pozwani nie mogli wykonać ustalonych w umowie prac na podstawie nie zatwierdzonych projektów, byłoby to bowiem sprzeczne prawem i mogłoby powodować powstanie po ich stronie niepotrzebnych kosztów w razie, gdyby projekt nie uzyskał zatwierdzeń.

Powyższe ustalenie sądu, iż wobec zakresu dokonanych zmian, koniecznym było przygotowanie nowego projektu i uzyskanie zezwoleń pozostaje w zgodzie z treścią zeznań B. R. a także architektów - J. S. (1) i S. M., którzy zgodnie twierdzili, że pozwani nie mogli wykonywać prac na podstawie nie zatwierdzonych projektów. Nadto ustalenie to potwierdza fakt, że to powódka a nie pozwani zapłaciła J. S. (1) za wykonanie projektu, miała też zapłacić R. K. za projekt instalacji elektrycznej a jej syn akceptował przygotowany przez A. G. projekt instalacji wod. - kan. Okoliczności te wskazują, że powódka miała pełną świadomość, że jest odpowiedzialna za przygotowanie tych proj ektów.

Dodatkowo Sąd wskazał, że w kontekście powyższych ustaleń nie budzi zdziwienia fakt, iż powódka zobowiązała się do dostarczenia projektów umożliwiających wykonanie prac w terminie 2 tygodni. Skoro bowiem istniał zatwierdzony projekt przebudowy, to powódka sądziła zapewne, że wprowadzenie zmian w celu przystosowania projektu do jej potrzeb nie będzie czasochłonne. Tymczasem ich zakres okazał się na tyle szeroki, że powódka nie zdołała wywiązać się z obowiązku dostarczenia projektu w terminie. Nie zwróciła się jednak do pozwanych o przedłużenie terminu do wykonania tego obowiązku. Nie otrzymała też zgody od pozwanych na jego przedłużenie. Pozwani jedynie przez pewien okres czasu oczekiwali na przedłożenie tych projektów, nie wyciągając ze zwłoki powódki żadnych konsekwencj i prawnych. Zresztą z treści zeznań S. M. wynika, że nie wykonał on ostatecznie projektu aranżacji wnętrza w ścisłym rozumieniu. Przedstawił jedynie

7

ogólną koncepcję tej aranżacji. Nawet gdyby zatem przychylić się do twierdzenia powódki, iż w treści § 8 pkt 5 umowy strony posłużyły się określeniem „projekt aranżacji wnętrza" w wąskim znaczeniu, to powódka nie mogła go dostarczyć pozwanym, gdyż projekt ten nigdy nie powstał.

Reasumując swoje dotychczasowe ustalenia i rozważania Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że żadna ze stron umowy nie wywiązała się ze swoich obowiązków. Powódka nie dostarczyła projektów umożliwiających przebudowę a pozwani nie wykonali remontu i nie dostosowali lokalu do stanu opisanego w załączniku nr 13. Nie może przy tym budzić żadnych wątpliwości fakt, że winę za zaistniałą sytuację ponosiła powódka. Nie dostarczyła ona bowiem pozwanym projektów, które umożliwiłyby wykonanie prac remontowych. Zdaniem Sądu brak jest jakichkolwiek podstaw, aby obarczać winą pozwanych, gdyż nie mogli oni wykonywać istotnych zmian w lokalu na podstawie niezatwierdzonych i niekompletnych projektów. Byłoby to sprzeczne z prawem oraz mogłoby powodować dla pozwanych zbyteczne koszty w razie nieuzyskania stosownych zezwoleń. Pozwani zresztą, jak wynika z zeznań J. S. (2) S. M. w części, do której nie był potrzebny projekt wykonali prace remontowe. Nadto osobiście angażowali się w uzyskanie dalszych projektów branżowych, organizowali spotkania, a nawet zezwolili, aby kolejny projekt J. S. (2) był wykonany na ich nazwisko, aby szybciej uzyskać zezwolenia administracyjne. Pozwani byli zainteresowani w jak najszybszym przekazaniu lokalu, gdyż dopiero od daty jego wydania mogli pobierać od powódki czynsz.

W kontekście powyższego ustalenia Sąd Rejonowy stwierdził, że powódka nie była uprawniona do odstąpienia od umowy zawartej z pozwanymi. Zgodnie bowiem z treścią art. 491 § 1 kc w- razie, gdy jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, że w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Termin „zwłoka" dłużnika został określony w treści art. 476 kc. Wynika z niego, że dłużnik nie pozostaje w zwłoce, jeżeli opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest skutkiem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. W ocenie Sądu pozwani nie pozostawali względem powódki w zwłoce. Wobec faktu, że powódka nie dostarczyła kompletnego i zatwierdzonego przez organy administracji projektu budowlanego oraz projektu instalacji elektrycznej, które umożliwiałyby wykonanie prac w terminie, pozwani niezależnie od wykazywanej dobrej woli, nie mogli wywiązać się z obowiązku przystosowania lokalu do potrzeb powódki. Oznacza to, że nie spełnili świadczenia, wynikającego z umowy z przyczyn, które nie leżały po ich stronie. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że oświadczenie pełnomocnika powódki rozwiązujące umowę z dnia 03.02.2010 r. było nieskuteczne.

8

W kontekście brzmienia art. 491 § 1 kc oraz art. 476 kc oraz wobec poczynionych wyżej ustaleń faktycznych Sąd Rejonowy uznał natomiast za skuteczne oświadczenie pełnomocnika pozwanych o odstąpieniu od umowy zawarte w piśmie z dnia 09.02.2010 r. W piśmie z dnia 18.01.2010 r. pełnomocnik pozwanych wezwał bowiem powódkę do przestawienia projektów, które miała dostarczyć, stosownie do treści § 8 pkt 5 umowy najmu do dnia 29.01.2010 r. i zagroził że po upływie tego terminu odstąpi od umowy. W chwili składania tego oświadczenia powódka niewątpliwie pozostawała w zwłoce, gdyż upłynął 2-tygodniowy termin do przedstawienia projektów a - jak wynika z zeznań świadków J. S. (4), S. M., R. K. i A. G. - powódka nie przekazała pozwanym żadnego z projektów, które miały umożliwiać im wykonanie prac. Za sytuację tę niewątpliwie ponosi odpowiedzialność powódka, miała ona bowiem świadomość, że na przekazanie stosownej dokumentacji ma zaledwie dwa tygodnie a jednak nie doprowadziła do zakończenia prac projektowych w tym terminie. W wyznaczonym terminie tj. do dnia 29.01.2010 r. powódka przekazała pozwanym jedynie projekt architektoniczny przygotowany przez J. S. (1), który jednak nie zawierał m. in. uzgodnienia p. poż, nie przekazała natomiast pozostałych projektów w tym elektrycznego, wod.- kan. oraz projektu aranżacji wnętrz.

Skutkiem prawidłowego odstąpienia od umowy strona, która złożyła oświadczenie o odstąpieniu jest obowiązana zwrócić drugiej stronie wszystko, co otrzymała od niej na mocy umowy, może żądać nie tylko zwrotu tego, co świadczyła, lecz również naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania (art. 4 94 kc) . Oznacza to, że w momencie złożenia tego oświadczenia powódce pozwani mieli obowiązek dokonania na jej rzecz zwrotu wpłaconej kaucji w kwocie 61.000 zł, która miała podlegać zaliczeniu jedynie na poczet czynszu za dwa pierwsze miesiące. Zgodnie z treścią art. 61 kc oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła się zapoznać z jego treścią. Oznacza to, że w chwili doręczenia pełnomocnikowi powódki pisma z 09.02.2012r. wymagalne stało się roszczenie powódki o zwrot kaucji w kwocie 61.000 zł.

Z tą samą chwilą, zdaniem Sądu Rejonowego, wymagalne stało się roszczenie pozwanych o naprawienie szkody wynikłej z nienależytego wykonania umowy przez powódkę. Roszczenia odszkodowawcze ze swej istoty są roszczeniami bezterminowymi, nie jest określony termin ich spełnienia. Znajduje zatem do nich zastosowanie przepis art. 455 kc, zgodnie z którym, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, winno ono być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Dalej Sąd Rejonowy wywodził, iż z treści cytowanego przepisu nie wynika, aby wierzyciel miał obowiązek udzielenia dłużnikowi dalszego terminu do spełnienia zobowiązania.

9

Przeciwnie - w ocenie Sądu - wynika z niego wprost, że zobowiązanie winno być spełnione niezwłocznie po otrzymaniu wezwania. Analiza treści oświadczenia pełnomocnika pozwanych pozwala na stwierdzenie, że w zakresie 61.000 zl pełnomocnik żądał natychmiastowego spełnienia świadczenia. Wskazuje na to zapis, iż mandanci pełnomocnika „domagają się odszkodowania", a odszkodowanie jest określane jako „żądane", co oznacza, że ma być ono płatne niezwłocznie. Nadto sam kontekst sytuacyjny i niewątpliwa wola pełnomocnika składającego' oświadczenie wskazują, że celem tego oświadczenia było jednoczesne zgłoszenie żądania zapłaty odszkodowania i jego potrącenie. Wskazuje na to również fakt, że co do kwoty 39.000 zł pełnomocnik wskazał pozwanym termin do uregulowania należności. W tym stanie rzeczy sąd uznał, że zarówno roszczenie powódki jak i roszczenie pozwanych o zapłatę odszkodowania stały się wymagalne w momencie złożenia przez pełnomocnika oświadczenia zawartego w piśmie z dnia 09.02.2010 r.

Sąd uznał za prawidłowe również pod względem formalnym oświadczenie o potrąceniu zgłoszone przez pozwanych. Przywołując treść przepisów kodeksu cywilnego o potrąceniu i oświadczeniach woli (art. 498 kc, art. 499 kc, art. 61 kc) Sąd podniósł, iż nie znalazł podstaw do uznania tej czynności materialnoprawnej za nieważną i nieskuteczną wobec złożenia wspomnianego oświadczenia przez pełnomocnika pozwanych. Pełnomocnik poinformował powódkę, że wynajmujący udzielili mu pełnomocnictwa szczególnego do złożenia w ich imieniu oświadczenia woli, a pozwany B. R. potwierdził tę okoliczność przed Sądem. Dokonana w piśmie z dnia 09.02.2010 r. kompensata spowodowała umorzenie należności dochodzonej przez powódkę w niniej szym postępowaniu.

Odnosząc się do merytorycznej zasadności żądania zapłaty odszkodowania Sąd pierwszej instancji wskazał, że powódka przyjęła na siebie obowiązek dostarczenia pozwanym projektów umożliwiaj ących wykonanie prac adaptacyj no-remontowych wynajmowanego lokalu w terminie 2 tygodni od dnia zawarcia umowy tj . do dnia 7 sierpnia 2009 r. Ze zobowiązania tego powódka we wskazanym terminie nie wywiązała się. Gdyby powódka przedstawiła dokumentację projektową pozwanym, zdążyliby oni przygotować lokal i wydać go w terminie do dnia 30.09.2009 r. Okoliczność ta wynika z zeznań B. R. i nie została w toku postępowania podważona. Oznacza to, że począwszy od 1 października 2009 r. pozwani otrzymywaliby od powódki uzgodniony czynsz w kwocie 25.000 zł netto. Do momentu złożenia oświadczenia o odstąpieniu uzyskany czynsz wyniósłby łącznie 100.000 zł. Niewątpliwym jest, że pozwani na skutek zawinionego działania powódki nie otrzymali przez okres czterech miesięcy czynszu za wynajem przedmiotowego lokalu. Wskazać przy tym należy, że brak jest jakichkolwiek podstaw, aby uznawać, że kwota odszkodowania winna być pomniej szona w związku z faktem, że pozwani przez okres czterech miesięcy

10

oczekiwali na to, aby powódka wywiązała się ze swoich zobowiązań. Okoliczność ta świadczy o dobrej woli pozwanych i rzeczywistej chęci wynajęcia tych pomieszczeń. W czasie tym pozwani nie pozostawali zresztą bezczynni. Swym działaniem zmierzali do realizacji umowy - wykonali prace, które można było wykonać bez potrzeby uzyskania projektów, interesowali się przebiegiem prac projektowych, organizowali spotkania na budowie, kontaktowali W. N. z projektantami. Z zeznań J. S. (2) i S. M. wynikało nawet, że w celu przyspieszenia realizacji umowy ryzykowali wykonywaniem części prac jedynie na podstawie wstępnych koncepcji, bez potrzebnych i uzgodnionych projektów (tak m. in. położyli instalację wod-kan i zalali posadzki). Wszystkie podejmowane przez nich czynności zmierzały do przyspieszenia prac projektowych i remontowych. Pomimo okazanej dobrej woli pozwani nie uzyskali od powódki wszystkich potrzebnych projektów i nie mogli zakończyć uzgodnionych prac. Z tego względu odstąpili od umowy i zażądali od powódki odszkodowania za nienależyte wykonanie umowy.

Wskazane powyżej okoliczności faktyczne i prawne stały się podstawą oddalenia powództwa w sprawie VIII GC 380/12 wyrokiem z dnia 6 lipca 2012 r. Podstawę tego orzeczenia stanowił przepis art. 659 § 1 kc a contrario.

Postanowienie w przedmiocie kosztów procesu zapadło w oparciu o zasadę odpowiedzialności za wynik procesu na mocy art. 98 § 1 i 3 kpc oraz art. 99 kpc. Sąd obciążył powódkę, jako stronę przegrywającą sprawę, obowiązkiem zwrócenia pozwanym kosztów zastępstwa procesowego, tj . 5.400 zł tytułem wynagrodzenia pełnomocnika (§ 6 pkt 6 oraz § 12 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz.U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Powódka wywiodła apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości.

Rozstrzygnięciu Sądu Rejonowego zarzuciła naruszenie prawa materialnego, tj. art. 491 § 1 kc wskutek błędnej jego wykładni poprzez uznanie, że powódka nie była uprawniona do odstąpienia od zawartej z pozwanymi umowy z uwagi na to, że pozwani nie pozostawali w zwłoce z wykonaniem ciążących na nich obowiązków. Ponadto naruszenie art. 491 § 1 kc w zw. z art. 476 kc oraz art. 229 kc wskutek błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania poprzez uznanie za skuteczne oświadczenia pełnomocnika pozwanych z dnia 09.02.2010 r. o odstąpieniu od umowy, pomimo treści zeznań B. R. złożonych na rozprawie w dniu 28 czerwca 2012 r.

Powódka zarzuciła też Sądowi naruszenie przepisu art. 65 § 2 kc i błędne przyjęcie, że ciążył na niej obowiązek

11

dostarczenia pozwanym kompletnego i zatwierdzonego przez organy administracji projektu budowlanego oraz projektu instalacji elektrycznej podczas gdy z treści umowy i zeznań świadków wynika, że miał to być wyłącznie projekt aranżacji wnętrz.

Kolejny był zarzut naruszenia przepisów art. 498 kc w zw. z art. 455 kc wobec uznania, że pozwani dokonali skutecznego potrącenia swojej wierzytelności z tytułu odszkodowania, podczas gdy w dacie potrącenia ich wierzytelność nie był wymagalna.

Skarżąca podniosła również, że Sąd dopuścił się naruszenia przepisów prawa procesowego tj . art. 233 § 2 kpc poprzez przekroczenie swobodnej oceny dowodów, a także brak wszechstronnej oceny materiału dowodowego, dokonanie ustaleń faktycznych sprzecznych z podstawowymi zasadami logiki, prawidłowego rozumowania, kojarzenia faktów i sprzeczności z zasadami doświadczenia życiowego oraz zeznaniami świadków: S. M., R. K., W. N. i B. R..

Powódka zarzuciła Sądowi Rejonowemu sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zgromadzonego materiału dowodowego, w szczególności w zakresie następujących ustaleń:

a)  powódka była zobowiązana do dostarczenia pozwanym kompletnego projektu wraz ze wszystkimi uzgodnieniami i zezwoleniami, podczas gdy z treści umowy wynika, że miał to być projekt aranżacji wnętrz i taki projekt powódka dostarczyła,

b)  pełnomocnik pozwanych w piśmie z dnia 09.02.2010 r. żądał „natychmiastowego spełnienia świadczenia", podczas gdy z jego treści wynika, iż kwota odszkodowania miała być zapłacona do dnia 19 lutego 2010 r.,

c)  pozwani skutecznie odstąpili od umowy najmu pismem z dnia 09.02.2010 r., podczas gdy B. R. stwierdził, że w dacie tej posiadał projekt rozmieszczenia instalacji i z tej przyczyny odstąpienie było nieskuteczne,

d)  projekt instalacji elektrycznej miała dostarczyć powódka, podczas gdy z zeznań świadka R. K. wynika, że prace zlecane mu były przez B. R.,

Ostatnim zarzutem apelacj i był zarzut naruszenia przepisów prawa procesowego tj. art. 386 § 6 kpc wskutek nieuwzględnienia przez Sąd Rejonowy oceny prawnej oraz wskazań co do dalszego postępowania wyrażonych w uzasadnieniu wyroku Sądu Okręgowego.

Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia i uwzględnienie jej roszczeń określonych w pozwie, ewentualnie -uchylenie go i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rej onowemu.

W uzasadnieniu powódka podkreśliła, że z wykonanego na jej zlecenie przez S. M. projektu aranżacji wnętrz wynikała konieczność wykonania jednej zmiany konstrukcyjnej nieistotnej, nie wymagającej zezwolenia zamiennego, a pozwani

12

nigdy nie występowali o przedłożenie wskazanego projektu. W jej ocenie z treści Załącznika nr 13 nie można wywieść logicznego wniosku, że to powódka powinna wykonać wszystkie projekty budowlane, gdyż zakres tych prac obciążał pozwanych. Zwróciła uwagę, że na rozprawie w dniu 28 czerwca 2012 r. pozwany B. R. przyznał, że to on miał uzyskać wszystkie zezwolenia administracyjne niezbędne do wykonania prac z Załącznika nr 13. Powódka podniosła, że gdyby w chwili zawierania umowy wiadomym było, że powódka ma dostarczyć nowy projekt budowlany, to nie zawarłaby umowy z dwutygodniowym terminem. Projekt aranżacji wnętrz, który miała dostarczyć, nie wymaga żadnych uzgodnień, zezwoleń ani wdrażania procedury administracyjnej - przedstawia jedynie sposób zagospodarowania poszczególnych pomieszczeń. Z materiału dowodowego, zdaniem powódki, wypływa logiczny wniosek, że obowiązek opracowania zamiennego projektu wraz z niezbędnymi zezwoleniami administracyjnymi, spoczywał na stronie pozwanej. Podobnie było w przypadku projektów branżowych dotyczących wszystkich instalacji i wymogu uzyskania uzgodnień branżowych. W zakresie instalacji elektrycznej powódka miała jedynie dostarczyć projekt rozprowadzenia-umieszczenia punktów świetlnych, co było zawarte w projekcie aranżacji wnętrz, co potwierdził świadek W. N..

Zdaniem powódki to pozwani byli w zwłoce z wykonaniem prac i przekazaniem jej lokalu zgodnie z umową. Ponadto w sposób nieuprawniony usiłowali przerzucić na powódkę wykonanie tych prac, które sami powinni wykonać w celu przygotowania lokalu do stanu określonego w Załączniku nr 13. Rolą powódki było jedynie uzgodnienie z pozwanymi prac adaptacyjnych pod potrzeby prowadzonej przez nią działalności gospodarczej, natomiast obowiązkiem pozwanych - podjęcie odpowiednich czynności zmierzających do wykonania tych prac, w tym także przygotowanie odpowiednich projektów i uzyskanie zezwoleń administracyjnych. Gdyby powódka wzięła na siebie obowiązek sporządzenia projektów budowlanych i pokrycia tych kosztów, to znalazłoby to z pewnością odzwierciedlenie w treści umowy najmu i miałoby znaczenie w kontekście rozliczenia z pozwanymi poniesionych przez nią z tego tytułu nakładów.

Odnośnie zarzutu błędnego przyjęcia przez Sąd Rejonowy skuteczności dokonanego przez pełnomocnika pozwanych potrącenia, powódka podniosła, że wierzytelność pozwanych z tytułu odszkodowania ma charakter bezterminowy i dla jego przekształcenia w świadczenie terminowe konieczne było wezwanie jej do zapłaty. Zwróciła uwagę na sprzeczność ustaleń Sądu odnośnie oznaczenia terminu wymagalności roszczenia pozwanych, który w piśmie z dnia 09.02.2010 r. został oznaczony na 19 lutego 2010 r., podczas gdy Sąd uznał, że użyte w tym piśmie sformułowanie „odszkodowanie żądane" oznacza „płatne niezwłocznie". W ocenie apelującej potrącenie nie mogło być uznane za skuteczne z uwagi na niewymagalność wierzytelności pozwanych.

13

W konsekwencji powódka domagała się zmiany orzeczenia poprzez zasądzenie na jej rzecz dochodzonego pozwem roszczenia, względnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki była uzasadniona.

Na wstępie zważyć należy, iż Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które mają oparcie w należycie zebranym materiale dowodowym w sprawie. Sąd Okręgowy podziela te ustalenia i przyjmuje za własne - z tym zastrzeżeniem, że Sąd pierwszej instancji nie dokonał właściwej oceny skuteczności oświadczenia o potrąceniu zawartego w piśmie pełnomocnika pozwanych z dnia 9 lutego 2010 r. , co miało istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. W tym zakresie zgodnie z art. 382 kpc Sąd Okręgowy dokonał ponownej oceny materiału dowodowego zgromadzonego przed Sądem pierwszej instancji, w szczególności odnośnie okoliczności złożenia oraz treści oświadczenia pozwanych w kontekście przepisów kodeksu cywilnego o dopuszczalności potrącenia.

W pierwszej kolejności stwierdzić jednak należy, że Sąd Rejonowy ponownie rozpoznający sprawę dokonał prawidłowej oceny oświadczeń stron o odstąpieniu od umowy najmu z 2 4 lipca 2009 r. Sąd Okręgowy w pełni zgadza się z ustaleniem Sądu Rejonowego o nieskuteczności oświadczenia powódki w tej kwestii.

Analiza materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie doprowadziła Sąd pierwszej instancji do słusznych wniosków, że w chwili podpisania umowy najmu z powódką pozwani dysponowali gotowym i kompletnym projektem na przebudowę wynajmowanego lokalu, przygotowywanym przez architekta J. S. (1) i posiadającym wszystkie wymagane prawem uzgodnienia i zezwolenia. Powódka nie zaakceptowała tego projektu, gdyż chciała przystosować lokal na potrzeby planowanego rodzaju działalności. Wynajmowany przez pozwanych lokal był przystosowany do działalności o charakterze gastronomicznym, a powódka chciała w nim dodatkowo prowadzić klub. Uzgodnienia stron co do stanu technicznego lokalu w dacie przekazania go najemcy zostały zamieszczone w Załączniku nr 13 stanowiącym integralną część umowy. Zgodnie z § 3 ust. 1 i 2 umowy najmu pozwani zobowiązali się do protokolarnego przekazania przedmiotu najmu najpóźniej do dnia 30.09.2009 r., w stanie deweloperskim określonym w tyra załączniku. Z kolei w § 8 pkt 5 umowy najmu wprowadzono zapis, zgodnie z którym powódka zobowiązała się do dostarczenia pozwanym - w terminie dwóch tygodni od dnia podpisania umowy - projektu aranżacji wnętrza w celu wykonania prac remontowo-adaptacyjnych w zakresie ustalonym w załączniku nr 13 (§ 8 pkt 5) . Poza tyra powódka

14

zobowiązała się do przekazania projektu rozprowadzenia instalacji elektrycznej w lokalu (pkt 3 załącznika nr 13).

Sąd Rejonowy zasadnie przyjął, że wykonanie prac remontowo-adaptacyjnych, których domagała się powódka, wymagało sporządzenia nowego projektu i uzyskania stosownych uzgodnień i zezwoleń. Architekt J. S. (1) zeznał, że bez otrzymania projektu zmienionego zgodnie z koncepcjami S. M. i W. N. nie było możliwości zakończenia remontu, gdyż zmiany dotyczyły znacznej części instalacji sanitarnej, wentylacyjnej i elektrycznej. Przewidziane były zmiany konstrukcyjne, konieczne były nowe uzgodnienia z rzeczoznawcami w zakresie BHP, instalacji przeciw pożarowych i sanitarnych. Projekt uwzględniający koncepcję powódki zawierał liczne zmiany w układzie konstrukcji budynku w stosunku do projektu podstawowego (pismo na k. 22-23).

Jako prawidłowe i zgodne z prawdziwym stanem rzeczy ocenić należy również ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego odnośnie tego, jakie projekty, przez kogo sporządzone i w jakim zakresie zostały przekazane pozwanym w okresie od lata 2009 r. do dnia 9 lutego 2010 r. Wynika z nich przede wszystkim, że W. N. zlecił architektowi J. S. (1) wykonanie zamiennego projektu budowlanego lokalu gastronomicznego pozwanych. Zakres tego opracowania obejmował wykonanie projektu budowlanego w zakresie rozwiązań architektonicznych oraz technologicznych wraz z uzgodnieniami wymaganymi przepisami. Projekt miał być uzgodniony w Powiatowym Inspektoracie Sanitarnym (pismo na k. 22-23). Wersja robocza tego projektu została przekazana wynajmującym pod koniec października 2009 r. i na jego podstawie pozwani rozpoczęli wstępne prace adaptacyjne, mające na celu przebudowę wskazanego lokalu zgodnie z Załącznikiem nr 13 do umowy.

Pod koniec grudnia 2009 r. odbyło się spotkanie, w którym udział wzięli W. N., pozwani, architekci: J. S. (2) i S. M., a także proj ektanci branżowi -A. G. i R. K.. W trakcie tego spotkania uzgodniono, że projekt wentylacji i sieci wod.-kan. wykona A. G., odpowiedzialny za realizację robót instalacyjnych w całej modernizowanej kamienicy. R. K. miał być odpowiedzialny za instalację sanitarną. Za projekty wykonane przez S. M., J. S. (2) i R. K. według uzgodnień miała zapłacić powódka.

W dniu 16 stycznia 2010 r. A. G. przekazał zlecone mu projekty architektowi J. S. (2), który w dniu 20 stycznia 2010 r. uzyskał ich uzgodnienie pod względem wymagań higieniczno-zdrowotnych oraz w zakresie BHP. Projekty te został przekazane pozwanym wraz z pismem z dnia 25.01.2010 r.

Powyższe oznacza, iż projekt aranżacj i wnętrz przekazany pozwanym w październiku 2009 r. - na co powołuje się powódka

15

już w pozwie, a następnie pod koniec stycznia 2010 r. nie był wystarczający do umożliwienia pozwanym kontynuowania prac remontowo-adaptacyjnych, a w konsekwencji dotrzymania terminu protokolarnego przekazania powódce lokalu określonego w umowie.

Zgodnie z art. 491 § 1 kc, jeżeli jedna ze stron dopuszcza się zwłoki w wykonaniu zobowiązania z umowy wzajemnej, druga strona może wyznaczyć jej odpowiedni dodatkowy termin do wykonania z zagrożeniem, iż w razie bezskutecznego upływu wyznaczonego terminu będzie uprawniona do odstąpienia od umowy. Może również bądź bez wyznaczenia terminu dodatkowego, bądź też po jego bezskutecznym upływie żądać wykonania zobowiązania i naprawienia szkody wynikłej ze zwłoki. Pojęcie zwłoki definiuje art. 476 kc, w myśl którego dłużnik dopuszcza się zwłoki, gdy nie spełnia świadczenia w terminie, a jeżeli termin nie jest oznaczony, gdy nie spełnia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu przez wierzyciela. Nie dotyczy to wypadku, gdy opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

W świetle prawidłowych ustaleń Sądu Rejonowego uznać należało, że powódka nie miała podstaw do odstąpienia od umowy, gdyż to ona sama pozostawała w zwłoce z wykonaniem swojej części zobowiązania. W konsekwencji oświadczenie powódki o odstąpieniu od umowy {pisma na k. 17 i 25) nie było skuteczne. Projekt niezbędny do realizacji umowy zgodnie z wymaganiami powódki nie został bowiem przedłożony ani w terminie umownym - dwutygodniowym od dnia podpisania umowy (tj. do dnia 7 sierpnia 2009 r.), ani nawet w terminie ponad sześciu miesięcy od tej daty (licząc do dnia ostatecznego terminu wyznaczonego przez pozwanych t j . do dnia 29 stycznia 2010 r. ) , co umożliwiłoby pozwanym przystosowanie lokalu do potrzeb powódki, a więc wykonanie swojego zobowiązania.

W tej sytuacj i pozwani zgodnie z wyżej cytowanym przepisem wyznaczyli powódce dodatkowy termin do ostatecznego wykonania umowy (pismo z dnia 18.01.2010 r. - k. 18-19) z zastrzeżeniem, iż po jego bezskutecznym upływie od umowy odstąpią i tak też uczynili. Opóźnienie pozwanych w spełnieniu ich świadczenia wynikającego z umowy wzajemnej spowodowane było okolicznościami, za które nie ponosili odpowiedzialności, zatem nie można w ich przypadku mówić o zwłoce. W wyznaczonym dodatkowym terminie powódka przekazała pozwanym jedynie projekt architektoniczny przygotowany przez architekta J. S. (1), który jednak nie zawierał m. in. uzgodnienia p.poż, nie przekazała natomiast pozostałych projektów w tym elektrycznego, wod.- kan. oraz projektu aranżacji wnętrz. Oświadczenie pozwanych o odstąpieniu od umowy najmu, złożone w ich imieniu przez pełnomocnika w piśmie z dnia 9 lutego 2010 r. było zatem prawnie skuteczne

16

Reasumując powyższe, zarzuty powódki odnoszące się do kwestii oceny przez Sąd Rejonowy oświadczeń stron o odstąpieniu były nietrafione.

Sąd Okręgowy, dokonując w granicach apelacji własnej oceny materiału dowodowego, podzielił natomiast zarzut powódki odnośnie błędnej oceny skuteczności oświadczenia pełnomocnika pozwanych z dnia 9 lutego 2010 r. o potrąceniu wierzytelności pozwanych z tytułu odszkodowania za niewykonanie przez powódkę zobowiązania z umowy najmu z wzajemną wierzytelnością powódki o zwrot wpłaconej na poczet tej umowy kaucji. Wbrew ustaleniom Sądu Rejonowego uznał, że do potrącenia dojść nie mogło z uwagi na brak niezbędnych przesłanek określonych w przepisach kodeksu cywilnego.

Jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji skuteczność oświadczenia o potrąceniu zależy od spełniania przez podlegające potrąceniu wierzytelności przesłanek z art. 498 §1 i 2 kc. Zgodnie z nim, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenie następuje przez oświadczenie złożone drugiej stronie, które ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 kc) .

Po to, aby mogło dojść do potrącenia muszą być więc spełnione łącznie cztery przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności i zaskarżalnosc wierzytelności. Oświadczenie o potrąceniu z dnia 9 lutego 2010 r. dotyczyło niewątpliwie wzajemnych wierzytelności stron - powódki względem pozwanych z tytułu zwrotu kaucji wpłaconej na poczet zawartej umowy najmu oraz pozwanych względem powódki o zapłatę odszkodowania z tytułu nienależytego wykonania tej umowy. Przedmiotem świadczenia w obu wierzytelnościach były pieniądze t j. obowiązek zapłaty określonej sumy pieniężnej, a więc były to świadczenia tego samego (jednego) rodzaju. Nie ulega też wątpliwości, iż obie te wierzytelności mogłyby być dochodzone przed sądem. Pozostaje zatem kwestia wymagalności roszczenia, na którą zwrócił uwagę Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 9 lutego 2012 r. (VIII Ga 150/11), kierując sprawę do ponownego rozpoznania.

Przesłanka wymagalności dotyczy wyłącznie wierzytelności potrącającego jako strony aktywnej. Wynika to z faktu, że potrącenie jest jednoznaczne z przymusowym zaspokojeniem tej wierzytelności, a nie można prowadzić egzekucji wierzytelności niewymagalnej, z kolei zobowiązany może spłacić wierzytelność przed nadej ściem terminu świadczenia. Funkcję zapłaty można

17

bowiem przypisać potrąceniu tylko wówczas, gdy dokonuje go dłużnik, który płaci swój dług z przysługującej mu wierzytelności wzajemnej. Jeżeli natomiast potrącenia dokonuje wierzyciel, to w istocie narzuca dłużnikowi jednostronnie tryb umorzenia zobowiązania, egzekwując swoją należność, nawet jeżeli druga strona nie miała zamiaru jej spełnić i umorzenie wierzytelności przez potrącenie nie odpowiada jej woli. Wierzyciel w ten sposób przymusowo realizuje swoje prawo. Dla wywołania skutków potrącenia w postaci umorzenia wierzytelności, konieczna jest wymagalność wierzytelności potrącającego, albowiem umorzenie może nastąpić nie wcześniej niż w momencie, gdy wierzytelności staną się wymagalne - tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 stycznia 2013 r., 1 ACa 1385/12, LEX nr 1322889; zob. też wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2007 r., I CSK 270/07, LEX nr 530614).

Bezsporne jest, że roszczenie o naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania umowy (art. 471 kc) ma charakter bezterminowy. Wynika to z właściwości tego zobowiązania, które nie wskazuje na istnienie obowiązku naprawienia szkody przez dłużnika w określonym terminie (nie oznacza tego terminu „z góry"). Wymagalność roszczenia odszkodowawczego dochodzonego na podstawie art. 471 kc powinno się zatem ustalać przy zastosowaniu reguł określonych w art. 455 kc. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Niezwłoczność, o której stanowi art. 455 kc, rozumieć przy tym należy nie jako obowiązek natychmiastowego spełnienia świadczenia, lecz obowiązek spełnienia go bez nieuzasadnionego odwlekania. Konkretyzacja tak wyznaczonego terminu wymaga uwzględnienia każdorazowo miejsca, czasu, rodzaju i rozmiaru świadczenia. Taka wykładnia cytowanego wyżej przepisu prowadzi do wniosku, że świadczenie staje się wymagalne nie w chwili otrzymania przez dłużnika wezwania, lecz dopiero po uwzględnieniu czasu potrzebnego do jego przygotowania (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 stycznia 2013 r. , I ACa 1385/12, LEX nr 1322889; por. też: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2006 r., II CSK 293/06, LEX nr 453147 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1999 r., s-ygn. akt III CKN 474/98, LEX nr 518079).

Tym samym jednoczesne wezwanie do zapłaty określonej kwoty pieniężnej tytułem odszkodowania oraz oświadczenie o potrąceniu - tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie -nie mogło odnieść zamierzonego przez stronę dokonującą potrącenia skutku. Dla skuteczności oświadczenia o potrąceniu konieczna jest bowiem ściśle określona sekwencja wydarzeń, gdzie obowiązek spełnienia świadczenia będący wynikiem wymagalności roszczenia wyprzedza zrealizowanie przez wierzyciela prawokształtującego uprawnienia jakim jest oświadczenie o potrąceniu.

18

Z ustalonego i niekwestionowanego stanu faktycznego sprawy wynika, że w chwili składania oświadczenia o potrąceniu wierzytelność strony pozwanej nie była jeszcze wymagalna. W okresie poprzedzającym złożenie oświadczenia o potrąceniu pozwani wzywali wprawdzie powódkę do wykonania umowy z zastrzeżeniem skorzystania z prawa odstąpienia w razie nie dostosowania się do tego wezwania i informowali o wystąpieniu do powódki „z uzasadnionymi roszczeniami odszkodowawczymi" (pismo pełnomocnika pozwanych z dnia 18.01.2010 r. na k. 18-19) , ale do dnia 9 lutego 2010 r. nie sprecyzowali swoich żądań w tym zakresie i nie wezwali powódki do zapłaty konkretnie oznaczonych należności.

W świetle powyższych rozważań Sąd Okręgowy przyjął, iż oświadczenie pozwanych o potrąceniu datowane na 9 lutego 2010 r. nie wywołało skutków prawnych. Czyniąc przedmiotowe ustalenie Sąd Okręgowy zbadał, iż pozwani w okresie późniejszym oświadczenia o potrąceniu nie ponowili. Jedynie na rozprawie w dniu 19 maja 2011 r. pozwany B. R. potwierdził materialnoprawne umocowanie pełnomocnika pozwanych do złożenia oświadczenia o potrąceniu z dnia 9 lutego 2010 r. W konsekwencji nie doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności stron do wysokości wierzytelności niższej (wierzytelności powódki). Skoro zaś - jak trafnie przyjął Sąd Rejonowy, a za nim Sąd Okręgowy - strona pozwana skutecznie odstąpiła od umowy najmu, to powinna zwrócić powódce wpłaconą przez nią kaucję. Odstąpienie od umowy kształtuje bowiem nowy stan prawny między stronami w ten sposób, że od chwili jego złożenia umowa wzajemna przestaje je wiązać, strony nie są już obustronnie wobec siebie zobowiązane do świadczeń przewidzianych w umowie, a to co ewentualnie świadczyły już wcześniej podlega zwrotowi (art. 494 kc).

Mając na względzie wskazane wyżej okoliczności faktyczne i prawne Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 kpc zmienił zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że zasądził od pozwanych solidarnie na rzecz powódki kwotę 61.000 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 lutego 2010 r. do dnia zapłaty (pkt 1.1.) Rozstrzygnięcie to znajduje oparcie w przepisach art. 659 kc w zw. z art. 494 kc i art. 481 § 1 i 2 kc. Datę początkową naliczania odsetek ustawowych określono z uwzględnieniem kolejnego dnia po dacie otrzymania przez powódkę oświadczenia pozwanych o odstąpieniu od umowy ).

Ponadto Sąd obciążył pozwanych solidarnie obowiązkiem zwrócenia powódce kosztów procesu w kwocie 15.117 zł. O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynika procesu na mocy przepisów art. 98 § 1 kpc w zw. z art. 99 kpc. Złożyły się na nie: opłata sądowa od pozwu -3.050 zł, opłata sądowa od apelacji do wyroku wydanego w sprawie VIII GC 545/10 oraz wynagrodzenie pełnomocnika powódki będącego radcą prawnym - 9.000 zł. (§ 2 w zw. z § 6 pkt 6 oraz § 13 ust. 1 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z

19

dnia 28 września 2002 r. w sprawie opiat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu - Dz.U.2013.461 j.t.) i opłata skarbowa od pełnomocnictwa - 17 zł.

Koszty postępowania odwoławczego w kwocie 4.850 zł zasądzone w punkcie II stanowi opłata sądowa od apelacji w sprawie VIII GC 380/12 - 3.050 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika powódki w kwocie 1.800 zł (§ 2 w zw. z § 6 pkt 6 w zw. z art. 13 ust. 1 pkt 1 w/w Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.).

20