Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powódka - (...) Sp. z o. o. wniosła o zasądzenie od pozwanego - (...) Sp. z o. o. w K. kwoty 59 382,90 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, że w dniu 3 sierpnia 2009 r. strony zawarły umowę o świadczenie usługi brokerskiej obsługi ubezpieczeń pozwanego. Powódka na podstawie przedmiotowej umowy zobowiązała się do świadczenia obsługi polegającej na analizie wielkości i rodzaju ryzyka, doradztwie w wyborze firmy ubezpieczeniowej, negocjacji warunków ubezpieczenia, raportowania wykonanych czynności, zawarcia umowy ubezpieczenia w imieniu pozwanego za jego zgodą lub doprowadzenia do zawarcia umowy. Pozwany zaś zobowiązany był do przedstawienia wymaganych przez powódkę informacji niezbędnych do wykonania przez nią zobowiązania oraz nie zlecania innym brokerom ubezpieczeniowym obsługi w zakresie pośrednictwa ubezpieczeniowego. Powódka podkreśliła, iż za wykonanie czynności – doprowadzenie do zawarcia umowy ubezpieczenia, zapłatę otrzymywała od zakładu ubezpieczeń, z którym pozwany zawarł umowę. Powódka podała, iż współpraca stron trwała od 2009 r. do 2013 r. Powódka podniosła, iż w związku ze zbliżającym się końcem okresu polisowego 2012/2013 rozesłała w dniu 7 sierpnia 2013 r. zapytania ofertowe do 24 zakładów ubezpieczeń. Zapytania obejmowały ubezpieczenie mienia, odpowiedzialności cywilnej, komunikacyjnej. Powódka wskazała, iż na początku sierpnia 2013 r. pozwany zwrócił się do niej o wyrażenie zgody na udzielenie pełnomocnictwa innemu brokerowi. Powódka na powyższe nie wyraziła zgody. Powódka podniosła, iż w związku z usilnymi prośbami pozwanego w dniu 9 sierpnia wyraziła zgodę na rozesłanie zapytań ofertowych przez innego brokera, z zastrzeżeniem, że inny broker może jedynie zebrać oferty od 8 wymienionych w korespondencji towarzystw. Do powódki miał należeć obowiązek sporządzenia rekomendacji wszystkich ofert i doprowadzenie do zawarcia umów ubezpieczenia. Powódka wskazała, iż w dniu 10 września 2013 r. przesłała pozwanemu rekomendację oferty na ubezpieczenie komunikacyjne, OC oraz mienia, zaś w dniu 16 września 2013 r. powódka wysłała do pozwanego wykaz pojazdów do ubezpieczenia zgodnie z ofertą (...) S.A. z prośbą o potwierdzenie jego prawidłowości. W dniu 18 września 2013 r. pozwany przekazał powódce uwagi dotyczące zmian przy wystawianiu załączników do umowy flotowej z akceptacją pozostałej treści umowy i zleceniem przygotowania dokumentów ubezpieczeniowych. Powódka wskazała, iż w dniu 19 września 2013 r. poprosiła pozwanego o uzupełnienie pełnomocnictwa, zaś pozwany odesłał podpisane pełnomocnictwo w dniu 23 września 2013 r. podtrzymując wolę wyłącznej współpracy w zakresie brokerskiej obsługi przez powódkę. Powódka podkreśliła, iż dokumenty ubezpieczeniowe na podstawie, których ubezpieczone miały być pojazdy pozwanego dostarczono kurierem w dniu 1 października 2013 r. Natomiast w związku z zaakceptowaniem warunków (...) przez pozwanego na warunkach umowy generalnej ubezpieczono należące do niego pojazdy. Powódka podniosła, iż niektóre towarzystwa, w tym (...) odmówiły przedstawienia ofert na ubezpieczenia mienia i komunikacji pozwanego. Powódka wskazała, iż w dniu 10 października 2013 r. pozwany przesłał jej wypowiedzenie pełnomocnictwa udzielonego przed 4 laty. Powyższe wypowiedzenie dotyczyło tylko i wyłącznie możliwości negocjowania ofert ze (...). Powódka podała, iż następnie w dniu 18 października 2013 r. pozwany poinformował ją o wyborze oferty ubezpieczeniowej przedłożonej przez konkurencyjnego brokera (...) S.A., przygotowanej przez ubezpieczyciela (...) S.A. Powódka podkreśliła, iż nie wyraziła zgody na zmianę łączącej strony umowy, zaś umowa ubezpieczenia została zawarta z (...) w dniu 18 września 2013 r., najpóźniej w dniu 01 października 2013 r., tj. w dniu odbioru przez pozwanego dokumentacji ubezpieczenia. Skutkiem powyższego pozwany zobowiązany był do uiszczenia składki zgodnie z obowiązującą generalną umową ubezpieczenia. Powódka podała, iż ostatecznie pozwany wypowiedział powodowi wszystkie udzielone pełnomocnictwa. Powódka wskazała, iż pismem z dnia 12 grudnia 2013 r. wezwano pozwanego do zapłaty należności. Powódka podkreśliła, iż o rozwiązaniu umowy można mówić dopiero z dniem pełnego wypowiedzenia pełnomocnictwa, tj. z dniem 22 października 2013 r. Powódka wskazała, iż pozwany wyrządził jej szkodę w postaci utraconych korzyści, gdyż z winy pozwanego nie otrzymała wynagrodzenia od zakładu ubezpieczeń. Powódka podała, iż utracone wynagrodzenie z tytułu umowy ubezpieczenia komunikacyjnego wyniosło 34 590,96 zł, zaś z tytułu umowy ubezpieczenia mienia 24 791,94 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie zwrotu kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W uzasadnieniu pozwany podniósł zarzut niewłaściwości miejscowej tutejszego Sądu wskazując, iż broker świadczył usługi na rzecz pozwanego nieodpłatnie, a więc nie może odwoływać się do treści art. 34 kpc. Pozwany wskazał, iż Sądem właściwym do rozpoznania sprawy powinien być Sąd Rejonowy Katowice-Wschód w Katowicach. Ponadto pozwany podkreślił, iż oferta od (...) załączona do pozwu odbiega od treści oferty, jaką od powódki dostał pozwany. Kopia, którą posługuje się powódka zawiera zapis, gdzie proponowany kurtaż brokerski wynosił 15%, zaś takiego zapisu nie ma oferta przedłożona pozwanemu. Pozwany podniósł, iż pełnomocnictwa z dnia 3 sierpnia 2009 r. i z dnia 23 września 2013 r. są nieważne na podstawie art. 58 k.c., gdyż nie wynika z nich, iż zostały one udzielone przez (...) Sp. z o. o. Pozwany podał, iż powyższe pełnomocnictwa zostały podpisane wyłącznie przez R. P. (1) – wiceprezesa zarządu, podczas gdy u pozwanego w chwili udzielania pełnomocnictwa obowiązywała zasada łącznej reprezentacji i pełnomocnictwa te winny być podpisane również przez prezesa zarządu. Pozwany wskazał, iż w związku z powyższym czynność taka jest bezwzględnie nieważna i nie podlega konwalidacji. Pozwany podał, iż skoro pełnomocnictwa są nieważnie to wynikający z nich zapis o wyłączności świadczenia usług brokerskich jest również nieważny. Pozwany podniósł również, iż powódka wyraziła zgodę, aby na rzecz pozwanego działał konkurencyjny broker. W związku z powyższym w dniu 8 sierpnia 2013 r. pozwany z dniem 14 sierpnia 2013 r. udzielił pełnomocnictwa konkurencyjnemu brokerowi (...) S.A. ograniczając zakres pełnomocnictwa do wskazanych przez powódkę 8 zakładów ubezpieczeń. Pozwany podkreślił, iż twierdzenia powódki, iż działania konkurencyjnego brokera miały się sprowadzać jedynie do zebrania ofert od 8 ubezpieczycieli bez możliwości skorzystania z nich przez pozwanego są nielogiczne, nieracjonalne oraz sprzeczne z istotą pośrednictwa. Pozwany wskazał, iż powódka rekomendowała ofertę (...) S.A., która była zdecydowanie mniej korzystna od oferty ubezpieczyciela złożonej za pośrednictwem konkurencyjnego brokera. Pozwany podał, iż nie jest prawdą, iż (...) odmówiła powódce przedstawienia oferty ubezpieczenia mienia i komunikacji dotyczącej pozwanego. Pozwany podniósł, iż działania powódki spowodowały, iż pozwany utracił zaufanie do niej i w rezultacie odwołał udzielone pełnomocnictwa. Ponadto pozwany wskazał, iż nie mogło dojść do skutecznego zawarcia umowy ubezpieczenia, gdyż pracownik pozwanego R. L., z którym przedstawiciel powódki się kontaktował w sprawie przekazania wykazu pojazdów do ubezpieczenia, nie był umocowany do zawierania umów. W związku z powyższym nie mogło dojść do skutecznego zawarcia umowy ubezpieczenia pojazdów. Pozwany podniósł również, iż ubezpieczyciel (...) S.A. nigdy nie kierował do pozwanego roszczeń o zapłatę składki ubezpieczeniowej, co dowodzi, iż wbrew twierdzeniom powódki, nie uznała ona skuteczności zawartej umowy ubezpieczenia. Pozwany podkreślił, iż powódka nie wykazała, iż poniosła jakąś szkodę oraz nie wykazała jej wysokości. Pozwany wskazał, iż skoro powódka twierdzi, iż doszło do skutecznego zawarcia umowy ubezpieczenia, to roszczenie o zapłatę prowizji powód powinna kierować do zakładu ubezpieczeń. Pozwany stwierdził, iż z dokumentów przedłożonych przez powódkę nie wynika, iż przysługiwało mu wynagrodzenie prowizyjne i w jakiej wysokości.

W piśmie procesowym z dnia 3 lutego 2015 r. powódka odnosząc się do twierdzeń pozwanego wskazała, iż nie można podzielić stanowiska pozwanego, iż umowa łącząca strony miała nieodpłatny charakter, gdyż wynagrodzenie, którego dysponentem jest zakład ubezpieczeniowy pochodzi od pozwanego, jako podmiotu regulującego składki należne tytułem posiadanego ubezpieczenia. Powódka podkreśliła, iż tym samym nienależyte wykonanie umowy przez pozwanego doprowadziło do powstania szkody w jej majątku. Powódka zakwestionowała twierdzenia pozwanego, iż udzielone przez pozwanego pełnomocnictwa były nieważne. Powódka wskazała, iż powyższemu przeczy wypowiedzenie pełnomocnictw, dokonane w taki sam sposób, oraz przebieg wzajemnej współpracy. Powódka podniosła, iż od początku trwania współpracy umocowaną osobą do reprezentowania pozwanego w kontaktach z nią był R. L.. Powódka podkreśliła, iż pozwany nie zaprzeczył, iż strony łączyła umowa brokerska, w związku z czym nawet gdyby uznać, że pełnomocnictwa dotknięte są nieważnością, to powyższe nie ma znaczenia dla ważności i skuteczności wypracowanych przez strony zasad współpracowania, w tym zasady wyłączności w zakresie obsługi pozwanego. Powódka zaprzeczyła, iż wyraziła zgodę na ograniczenie zasady wyłączności. Powódka podniosła, iż wykazała wysokość szkody, gdyż sposób wyliczania należnego jej kurtażu wynika wprost z przedłożonych ofert.

W piśmie procesowym z dnia 29 kwietnia 2016 r. powódka wyjaśniła, iż domaga się kwoty 59.382,90 zł z odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r., tytułem wynagrodzenia za utracone korzyści, jakie otrzymałaby, gdyby pozwany nie naruszył postanowień łączącej strony umowy o świadczenie obsługi brokerskiej. Wysokość utraconego wynagrodzenia z tytułu umowy ubezpieczenia floty pojazdów (...) została ustalona na podstawie stawki kurtażu wskazanego w ofercie (...) S.A. na 12% zainkasowanej składki. Natomiast wysokość składki ustalona została w oparciu o pismo pozwanego z dnia 18.10.2013 r. zawiadamiające o wyborze oferty, w którym to piśmie pozwany wskazał wysokość składki rocznej ubezpieczenia floty pojazdów na kwotę 288.258,00 zł. W związku z powyższym utracony przez powódkę kurtaż z tytułu ubezpieczenia floty pojazdów wyniósł 34.590,96 zł. Ponadto powód wskazał, iż wysokość utraconego wynagrodzenia z tytułu umowy na ubezpieczenie majątkowe pozwanego ustalone zostało na podstawie stawki kurtażu wskazanego w ofercie (...) S.A. na 18%, natomiast wysokość składki ustalona została w oparciu o pismo pozwanego z dnia 18.10.2013 r. zawiadamiające o wyborze oferty, w którym to piśmie pozwany wskazał wysokość składki rocznej ubezpieczenia mienia na kwotę 137.733,00 zł. W związku z powyższym utracony przez powódkę kurtaż z tego tytułu wyniósł 24.791,94 zł.

Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2016 r. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 59.382,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 grudnia 2013 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 10.187,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny w sprawie. W dniu 3 sierpnia 2009 r. pozwany udzielił powódce wyłącznego pełnomocnictwa do reprezentowania interesów pozwanego w zakresie ubezpieczeń. W ramach pełnomocnictwa powódka uprawniona była do analizy rodzaju i wielkości ryzyka, doradztwa w wyborze firm ubezpieczeniowych, negocjacji warunków ubezpieczenia, przedstawienia raportu z wykonanych czynności zarządowi, ulokowania ubezpieczeń w przypadku wyboru oferty za zgodą zarządu. Na podstawie powyższego strony zawarły umowę o współpracy zgodnie, z którą pozwany zobowiązał się do zawierania umów ubezpieczenia wyłącznie za pośrednictwem powódki. W dniu 7 sierpnia 2013 r. pozwany zlecił powódce przedstawienie oferty na ubezpieczenie od żywiołów z wyłączeniem ryzyk ogniowych z włączeniem ryzyk kradzieżowych, ubezpieczenie wyłącznie ryzyk ogniowych, ubezpieczenie OC firmy, ubezpieczenie ryzyk dodatkowych, ubezpieczenie ryzyk komunikacyjnych. W dniu 8 sierpnia 2013 r. powódka rozpoczęła czynności mające na celu przygotowanie ofert ubezpieczenia dla pozwanego. Powódka w dniu 8 sierpnia 2013 r. wyraziła zgodę na wysłanie zapytania o oferty dla pozwanego do 8 zakładów ubezpieczeń tj. (...), (...), (...), (...), (...), (...), przez inną firmę brokerską wskazaną przez pozwanego. Zgoda dotyczyła jedynie zebrania ofert. W dniu 14 sierpnia 2013 r. pozwany udzielił pełnomocnictwa brokerowi (...) S.A. z siedzibą w B. do reprezentowania interesów pozwanego na zasadzie wyłączności we wszystkich sprawach dotyczących ubezpieczeń majątkowych i osobowych przed następującymi towarzystwami ubezpieczeniowymi: (...) SA, (...) SA, (...) S.A. (...), (...) SA, (...) SA, (...) Oddział w P. (...), (...) SA, (...) S.A. W ramach pełnomocnictwa pozwany upoważnił (...) S.A. do: wykonywania czynności polegających na doprowadzaniu do zawarcia umów ubezpieczenia, wykonywania czynności przygotowawczych do zawarcia umów ubezpieczenia, w tym występowania do ubezpieczycieli z zapytaniem ofertowym, przyjmowania i opiniowania ofert ubezpieczycieli oraz negocjowania warunków umów ubezpieczenia, uczestniczenia w zarządzaniu i wykonywaniu umów ubezpieczenia zawartych przez pozowanego za pośrednictwem (...) S.A., w tym do składania oświadczeń woli o wypowiedzeniu lub odstąpieniu od umowy ubezpieczenia, organizowania czynności brokerskich wykonywanych przez osoby współpracujące na wyłączność z (...) S.A. lub pracowników (...) S.A. W dniu 21 sierpnia 2013 r. ubezpieczyciel (...) przesłał powódce ofertę ubezpieczenia floty pozwanego, jednocześnie zastrzegając, iż towarzystwo nie jest zainteresowane ubezpieczeniem mienia pozwanego. Powódka przygotowała dla pozwanego oferty ubezpieczenia mienia oraz floty. W dniu 10 września 2013 r. powódka przesłała pozwanemu rekomendację oferty na ubezpieczenie komunikacyjne, OC oraz mienia. W dniu 16 września 2013 r. powódka wysłała do pozwanego wykaz pojazdów do ubezpieczenia zgodnie z ofertą (...) S.A. z prośbą o potwierdzenie jego prawidłowości. W dniu 18 września 2013 r. pozwany przekazał powodowi uwagi dotyczące zmian przy wystawianiu załączników do umowy flotowej z akceptacją pozostałej treści umowy i zleceniem przygotowania dokumentów ubezpieczeniowych. Pozwany dzięki pośrednictwu powódki zawarł z ubezpieczycielem (...) S.A. umowy ubezpieczenia: pojazdu marki R. o nr rej. (...) potwierdzoną polisą nr (...), pojazdu marki V. o nr rej. (...) potwierdzoną polisą nr (...), pojazdu marki V. o nr rej. (...) potwierdzoną polisą nr (...), zamiatarkę uliczną B. C. potwierdzoną polisą nr (...). W dniu 23 września 2013 r. pozwany udzielił powódce pełnomocnictwo do reprezentowania interesów pozwanego w zakresie ubezpieczeń. W ramach realizacji zlecenia powód zobowiązał się wobec pozwanego do wykonania następujących czynności: analizy rodzaju i wielkości ryzyka, opracowania i przedstawienia programu ubezpieczeniowego, doradztwa w wyborze firm ubezpieczeniowych, w tym zebranie ofert z reprezentatywnej części rynku ubezpieczeń, negocjacji warunków ubezpieczenia, sporządzenia porównania ofert i wystawienia rekomendacji, ulokowania ubezpieczenia, w tym analiza polis, sprawdzenie i dostarczenie polis, składaniu oświadczeń woli w zakresie wypowiedzeń ubezpieczeń obowiązkowych, jeżeli wymaga tego interes pozwanego, sprawowania nadzoru nad wykonaniem umów ubezpieczenia, w tym administrowanie i uaktualnianie polis oraz odnawianie polis, zgłaszanie szkód i asysta przy oględzinach szkód, monitoring terminowości wypłat odszkodowań przez zakłady ubezpieczeń, załatwianie wszelkich formalności związanych ze zwrotem składek. W dniu 27 września 2013 r. powódka mailem przesłała pozwanemu dokumenty potwierdzające ubezpieczenie jego floty, tj.: umowę generalną wraz z załącznikami z dnia 12.09.2013 r., wykaz pojazdów, dodatki do umowy potwierdzające objęcie ochroną floty w zakresie (...), polisę na pojazd z wcześniejszym okresem ubezpieczenia. Dokumenty ubezpieczeniowe z (...) dotyczące pojazdów dostarczono pozwanemu kurierem w dniu 1 października 2013 r. W dniu 4 października 2013 r. (...) poinformowało powódkę, iż wycofuje odmowną decyzję dotyczącą ubezpieczenia mienia. W dniu 10 października 2013 r. pozwany odwołał pełnomocnictwo udzielone powódce w zakresie dotyczącym reprezentowania interesów pozwanego przed (...) S.A. Pismem z dnia 18 października 2013 r. pozwany poinformował powódkę o wyborze oferty ubezpieczeniowej przedłożonej przez konkurencyjnego brokera (...) S.A., przygotowanej przez ubezpieczyciela (...) S.A. Wysokość składki rocznej ubezpieczenia floty pojazdów wynosiła 288 258,00 zł, natomiast wysokość składki rocznej ubezpieczenia majątkowego wynosiła 137 733,00 zł. Powódka pismem dnia 18 października 2013 r. poinformowała pozwanego, iż brak jest możliwości skorzystania przez pozwanego z oferty (...) S.A. i ubezpieczenia floty pojazdów w zakresie (...) za pośrednictwem (...), z uwagi na okoliczność, iż w powyższym zakresie doszło już do zawarcia umowy ubezpieczenia za jej pośrednictwem z (...) S.A. Pozwany w dniu 21 października 2013 r. odstąpił od umowy ubezpieczenia floty zawartej z (...) S.A. W dniu 22 października 2013 r. pozwany odwołał pełnomocnictwo udzielone powódce w zakresie dotyczącym reprezentowania interesów pozwanego w sprawach dotyczących ubezpieczeń. W dniu 28 października 2013 r. pozwany poinformował powódkę, iż pracownik pozwanego R. L. nie miał upoważnienia do zawierania umów w jego imieniu. Powódka w związku z brakiem zawarcia umowy ubezpieczenia i niezapłaceniem przez pozwanego składek ubezpieczeniowych nie otrzymała od ubezpieczyciela (...) kurtażu. Pismem z dnia 12 grudnia 2013 r. powódka wezwała pozwanego do zapłaty kwoty 59 382,90 zł tytułem odszkodowania w postaci utraconych korzyści w wysokości należnego brokerowi kurtażu, w związku z naruszeniem przez pozwanego zasady wyłączności, w terminie do dnia 20 grudnia 2013 r. W odpowiedzi na powyższe pozwany odmówił zapłaty odszkodowania.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy, których prawdziwość, autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości, a także nie były kwestionowane przez strony, a także na podstawie zeznań świadków: A. T., I. J., R. L., W. D., A. L. oraz na podstawie zeznań reprezentanta powoda K. B.. Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadka A. T., A. L. oraz zeznaniom reprezentanta powoda K. B.. W ocenie Sądu, powyższe zeznania były szczere, logiczne oraz korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym ujawnionym w sprawie. Sąd w całości dał wiarę zeznaniom świadka I. J. i R. L. jednakże z uwagi na fakt, iż świadkowie nie posiadali wiedzy dotyczących istotnych okoliczności sprawy, ich zeznania w istocie niewiele wniosły do sprawy. Na podstawie art. 302 k.p.c. Sąd pominął dowód z przesłuchania stron ograniczonego do przesłuchania reprezentanta pozwanego, albowiem mimo wezwania nie stawił się on na rozprawie. Na podstawie art. 217 § 3 kpc, Sąd pominął pozostałe wnioski dowodowe. Zgodnie z art. 217 § 3 kpc Sąd pomija twierdzenia i dowody, jeżeli są powoływane jedynie dla zwłoki lub okoliczności sporne zostały już dostatecznie wyjaśnione. W ocenie Sądu okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy zostały już dostatecznie wyjaśnione, a prowadzenie dalszego postępowania dowodowego prowadziłoby jedynie do nieuzasadnionego przedłużenia postępowania.

Sąd Rejonowy zważył, że strony niniejszego sporu łączyła umowa o świadczenie usług brokerskich, do której stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu (art. 750 k.c.). Sąd Rejonowy zauważył, że umowa łącząca strony nie miała charakteru pisemnego, formę pisemną miały jedynie pełnomocnictwa udzielone powódce, zarówno to z dnia 3 sierpnia 2009 r., jak i to z 23 września 2013 r. Sąd Rejonowy wyjaśnił, że ważność umowy o świadczenie usług nie jest zależna od formy zawarcia umowy. Umowa taka nie wymaga formy szczególnej. Może też zostać zawarta per facta concludentia. Zasada ta pozostaje aktualna niezależnie od tego, co jest przedmiotem zleconej czynności. Umowy, do których stosuje się uregulowanie zawarte w art. 750 k.c., są umowami nienazwanymi. W przedmiotowej sprawie miedzy stronami, na mocy umowy z 2009 r. wytworzył się stosunek zobowiązaniowy. Powódka na zlecenie pozwanego świadczyła usługi polegające na pośredniczeniu w zawieraniu na zlecenie i w imieniu pozwanego umów ubezpieczeń majątkowych, komunikacyjnych oraz prowadzenia związanych z tym negocjacji warunków ubezpieczeń, wypowiadania umów. Kwestią odrębną od zawarcia umowy, było udzielenie pełnomocnictwa. Sąd Rejonowy wskazał, że pozwany na potwierdzenie swoich twierdzeń odnośnie braku właściwej reprezentacji przedłożył odpis KRS z dnia 3 kwietnia 2014 r. oraz z dnia 8 marca 2012 r., gdy tymczasem pełnomocnictwa udzielone zostały powódce w dniu 3 sierpnia 2009 r. i w dniu 23 września 2013 r. Zatem w przekonaniu Sądu Rejonowego, pozwany nie wykazał, iż w dniu udzielania pełnomocnictw w spółce obowiązywała reprezentacja łączna. Dodatkowo, same twierdzenia pozwanego w tym zakresie cechuje sprzeczność, bowiem pełnomocnictwo udzielone w dniu 14 sierpnia 2013 r. brokerowi (...) S.A. zostało uczynione także jednoosobowo. Tym samym Sąd Rejonowy uznał, iż pełnomocnictwa udzielone powódce z punktu widzenia formalnego były ważne. Przedmiotowe umocowania konkretyzowały jedynie obowiązki powódki, wskazując zakres jej uprawnień i pozwalały do działania względem podmiotów trzecich. Do obowiązków powódki, wynikających z treści pełnomocnictwa z dnia 3 sierpnia 2009 r. należało: analiza rodzaju i wielkości ryzyka, doradztwo w wyborze firm ubezpieczeniowych, negocjacja warunków ubezpieczenia, przedstawienie raportu z wykonanych czynności zarządowi, ulokowanie ubezpieczeń w przypadku wyboru oferty za zgodą zarządu. Następnie w dniu 23 września 2013 r. pozwany potwierdził dotychczasowe pełnomocnictwo rozszerzając jego zakres, przez co powódka upoważniona była do wykonywania następujących czynności: analizy rodzaju i wielkości ryzyka, opracowania i przedstawienia programu ubezpieczeniowego, doradztwa w wyborze firm ubezpieczeniowych, w tym zebranie ofert z reprezentatywnej części rynku ubezpieczeń, negocjacji warunków ubezpieczenia, sporządzenia porównania ofert i wystawienia rekomendacji, ulokowania ubezpieczenia, w tym analiza polis, sprawdzenie i dostarczenie polis, składaniu oświadczeń woli w zakresie wypowiedzeń ubezpieczeń obowiązkowych, jeżeli wymaga tego interes pozwanego, sprawowania nadzoru nad wykonaniem umów ubezpieczenia, w tym administrowanie i uaktualnianie polis oraz odnawianie polis, zgłaszanie szkód i asysta przy oględzinach szkód, monitoring terminowości wypłat odszkodowań przez zakłady ubezpieczeń, załatwianie wszelkich formalności związanych ze zwrotem składek. W niniejszej sprawie strony zawierając umowę ustaliły, iż pozwany ma obowiązek zawierać umowy ubezpieczenia wyłącznie z pośrednictwem powódki. W ocenie Sądu Rejonowego, okoliczności sprawy nie pozwalają na jakąkolwiek wątpliwość co do tego, że pozwany zobowiązał się zawierać wszystkie umowy dotyczące ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, majątkowych i komunikacyjnych, za pośrednictwem powódki. Okoliczność ta wynika wprost z udzielonego powodowi pełnomocnictwa, a potwierdziły to zeznania reprezentanta powódki K. B..

W dalszej części uzasadnienia Sąd Rejonowy zważył, że okolicznością bezsporną było to, że współpraca stron do sierpnia 2013 r. przebiegała bezproblemowo. W tym miesiącu powódka podjęła swoje zwyczajowe działania wynikające z umowy z pozwanym zmierzające do zebrania ofert ubezpieczalni w związku z kończącymi się umowami ubezpieczenia mienia i pojazdów. Z zebranego materiału dowodowego jednoznacznie wynika, iż powódka wykazała się należytą starannością w zakresie realizacji umowy łączącej ją z pozwanym. W sierpniu 2013 r. wykonała wszelkie czynności zmierzające do zawarcia przez pozwanego umów ubezpieczenia. Zebrała oferty od ubezpieczycieli, dokonała analizy powyższych ofert, zaś w przypadku ubezpieczeń komunikacyjnych doprowadziła nawet do podpisania przez pozwanego umowy ubezpieczenia i wystawienia polis, z których następnie pozwany we własnym już zakresie zrezygnował. Sąd nie ma wątpliwości, że choćby z tytułu podjętych czynności powodowi należne jest odpowiednie wynagrodzenie. Zdaniem Sądu Rejonowego, pozycji powódki i jej uprawnień nie zmieniła udzielona w dniu 8 sierpnia 2013 r. zgoda dla konkurencyjnej firmy brokerskiej do wysłania zapytań o oferty do 8 zakładów ubezpieczeń tj. (...), (...), C., (...), A., (...), A., I.. Sąd dał wiarę w tym zakresie zeznaniom reprezentanta powódki w osobie jej prezesa, bowiem w pierwszej kolejności literalnie wynika to z korespondencji mailowej z dnia 8 sierpnia 2013 r. W ocenie Sądu Rejonowego, odwołanie w dniu 10 października 2013 r. pełnomocnictwa udzielonego powódce w zakresie dotyczącym reprezentowania interesów pozwanego przed (...) S.A., nie może być utożsamiane z wypowiedzeniem umowy łączącej strony. Zdaniem Sądu Rejonowego, przedmiotowa czynność pozbawiła spółkę prawa reprezentowania pozwanego przez konkretnym ubezpieczycielem, ale nie zwalniała z obowiązków umowy. W ocenie Sądu Rejonowego, cofnięcie pełnomocnictwa nie może być utożsamiane z wypowiedzeniem umowy. Zgodnie z treścią art. 101 § 1 k.c. pełnomocnictwo może być w każdym czasie odwołane, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Sąd Rejonowy wskazał jednak, że należy odróżnić kwestię wypowiedzenia upoważnienia do działania w imieniu pozwanego od kwestii obowiązywania umowy zawartej przez strony. Udzielenie pełnomocnictwa jest, bowiem jednostronną czynnością prawną o charakterze upoważniającym, która daje pełnomocnikowi kompetencję do dokonywania czynności prawnych w imieniu i ze skutkiem dla mocodawcy. Umocowanie to trwa tak długo jak długo pełnomocnictwo nie zostanie odwołane albo do czasu śmierci mocodawcy lub pełnomocnika. Udzielenie pełnomocnictwa zwykle znajduje swoje uzasadnienie w stosunku wewnętrznym łączącym mocodawcę i pełnomocnika. Ten stosunek wewnętrzny to zwykle umowa zlecenia, agencji, spedycji itp. W doktrynie i w orzecznictwie prezentowane jest jednomyślnie stanowisko, że pełnomocnictwo jest niezależne od stosunku wewnętrznego. Ścisłe odseparowanie stosunku wewnętrznego od kwestii pełnomocnictwa jest uzasadnione bezpieczeństwem obrotu i koniecznością ochrony zaufania osób trzecich. Z prezentowanego stanowiska wynika prosty wniosek, że cofniecie pełnomocnictwa nie ma wpływu na istnienie i zakres obowiązywania umowy zawartej prze strony. Sąd Rejonowy podkreślił, że w przedmiotowej sprawie między stronami nie było sporu, iż ostatecznie umowa pomiędzy nimi została rozwiązana. Jednakże w przekonaniu Sądu dopiero w dniu 22 października 2013 r., gdy pozwany odwołał pełnomocnictwo udzielone powódce w zakresie dotyczącym reprezentowania interesów pozwanego w sprawach dotyczących ubezpieczeń, uznać należy, iż doszło do skutecznego i wyraźnego rozwiązania umowy pomiędzy stronami. Żadną miarą nie można twierdzić, iż wypowiedzeniem umowy było odwołanie pełnomocnictwa udzielonego powodowi w zakresie dotyczącym reprezentowania interesów pozwanego przed (...) S.A. Z uwagi na powyższe, Sąd uznał, że wybór oferty ubezpieczeniowej przedłożonej przez konkurencyjnego brokera (...) S.A., o którym to zdarzeniu powódka poinformowana została w dniu 18 października 2013 r. naruszał łączącą strony umowę, która w przekonaniu Sądu nadal obowiązywała. W związku z powyższym, w sytuacji, gdy umowa była ważna, zaś pozwany ją naruszył poprzez zawarcie umowy ubezpieczenia za pośrednictwem konkurencyjnego brokera, pozwany na mocy art. 746 k.c. obowiązany jest, zdaniem Sądu Rejonowego, uiścić powodowi część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, a jeżeli wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, powinien także naprawić szkodę. Brak ważnego powodu wypowiedzenia zlecenia odpłatnego powoduje odpowiedzialność odszkodowawczą strony wypowiadającej umowę (art. 746 § 1 in fine i § 2 in fine k.c.). Skutki wypowiedzenia zlecenia odpłatnego zależą również od istnienia ważnego powodu je uzasadniającego. Skutkiem każdego wypowiedzenia, niezależnie od tego, czy nastąpiło z ważnego powodu, czy nie, jest wygaśnięcie zobowiązania. Jeżeli jednak zlecenie jest odpłatne, a wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, strona, która dokonała wypowiedzenia, zobowiązana jest do naprawienia wyrządzonej w ten sposób szkody.

W przedmiotowej sprawie pozwany nie wykazał, iż wypowiedzenie umowy o świadczenie usług nastąpiło z istotnych przyczyn. W związku z powyższym powodowi należne było odszkodowanie z tytułu wyrządzonej w ten sposób szkody. Powódka w toku procesu udowodniła, że pozwany naruszył zapisy umowy nie zawierając umów ubezpieczeń z ubezpieczycielami za pośrednictwem powódki. Rozkład ciężaru dowodu nakładał na powódkę obowiązek wykazania również wysokości szkody oraz, że pozostawała ona w związku przyczynowym z naruszeniem obowiązków kontraktowych przez pozwanego. Oczywistym, zdaniem Sądu Rejonowego jest, że gdyby pozwany zawarł umowy ubezpieczenia korzystając z pośrednictwa powódki, to powódka uzyskałaby od ubezpieczyciela stosowne wynagrodzenie. Fakt, iż odmówiono jej wypłaty kurtażu z całą pewnością stanowi szkodę powódki.

Sąd Rejonowy wskazał, że kwestia wypłaty kurtażu nie została uregulowana ani w obowiązujących przepisach ani też w treści regulaminów, czy innych aktów obowiązujących w zakładach ubezpieczeń. Oznacza to, że w praktyce zarówno termin wypłaty tego wynagrodzenia jak i jego wysokość podlega obowiązującym w tym zakresie zwyczajom oraz – ewentualnie – uzgodnieniom pomiędzy brokerem a zakładem ubezpieczeń. W szczególności wątpliwości może budzić kwestia, czy wynagrodzenie to należy się brokerowi w związku z doprowadzeniem do zawarcia umów czy też w związku z obsługą umów już zawartych. W piśmiennictwie podkreśla się, że zasadnym jest przyjęcie, iż kurtaż jest wypłacany za doprowadzenie przez brokera do zawarcia umowy a nie za jego dalsze zaangażowanie w jej realizację. Należy zatem, w ocenie Sądu Rejonowego przyjąć, że gdyby pozwany prawidłowo wykonał umowę, to zawarłby wszystkie umowy ubezpieczenia z (...) S.A. za pośrednictwem powoda. Skutkowałoby to wypłatą na rzecz powoda kurtażu brokerskiego. Sąd ustalił wysokość szkody poniesionej przez powoda na kwotę 59.382,90 zł. Wysokość utraconego wynagrodzenia z tytułu umowy ubezpieczenia floty pojazdów (...) została ustalona na podstawie stawki kurażu wskazanego w ofercie (...) S.A. na 12% zainkasowanej składki, natomiast wysokość składki ustalona została w oparciu o pismo pozwanego z dnia 18.10.2013 r. zawiadamiające o wyborze oferty, w którym to piśmie pozwany wskazał wysokość składki rocznej ubezpieczenia floty pojazdów na kwotę 288 258,00 zł. W związku z powyższym utracony przez powoda kuraż z tytułu ubezpieczenia floty pojazdów wyniósł 34 590,96 zł. Ponadto wysokość utraconego wynagrodzenia z tytułu umowy na ubezpieczenie majątkowe pozwanego ustalone zostało na podstawie stawki kurażu wskazanego w ofercie (...) S.A. na 18%, natomiast wysokość składki ustalona została w oparciu o pismo pozwanego z dnia 18.10.2013 r. zawiadamiające o wyborze oferty, w którym to piśmie pozwany wskazał wysokość składki rocznej ubezpieczenia floty pojazdów na kwotę 137 733,00 zł. W związku z powyższym utracony przez powoda kuraż z tytułu ubezpieczenia majątku pozwanego wyniósł 24 791,94 zł.

W tym stanie sprawy w pkt 1 wyroku na podstawie art. 471 k.c. zasądzono od pozwanego na rzecz powódki kwotę 59.382,902 zł. O odsetkach Sąd orzekł zgodnie z art. 481 § 1 i 2 k.c. O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 99 k.p.c.

od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy z dnia 8 grudnia

Pozwany w apelacji zaskarżył w/w wyrok w całości, zarzucając mu:

1/ sprzeczność poczynionych przez Sąd pierwszej instancji ustaleń z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego poprzez przyjęcie, iż u pozwanego w chwili udzielania powodowi pełnomocnictw z dnia 3 sierpnia 2009 r. i z dnia 23 września 2013 r. obowiązywały zasady reprezentacji uprawniające do jednoosobowego ich podpisania i wskazane powyżej pełnomocnictwa zostały udzielone w sposób właściwy, a co za tym idzie naruszenia przez Sąd przepisu prawa procesowego, a to art. 233 § 1 KPC poprzez dowolną ocenę dowodów w tym zakresie,

2/ naruszenie prawa materialnego, a to art. 6 KC przez błędną wykładnię i przyjęcie, iż pozwany składając pełny odpis z rejestru przedsiębiorców KRS według stanu na dzień 8 marca 2012 r. i aktualny odpis z rejestru przedsiębiorców KRS na dzień 3 kwietnia 2014 r. nie udowodnił, iż w chwili udzielania powodowi pełnomocnictw z dnia 3 sierpnia 2009 r. i z dnia 23 września 2013 r. u pozwanego dla skutecznego udzielenia pełnomocnictwa wymagane było współdziałanie dwóch członków zarządu lub członka zarządu łącznie z prokurentem, a skład zarządu pozwanego obejmował osoby Prezesa A. M. i Wiceprezesa R. P. (2),

3/ naruszenie przepisów art. 228 § 1 KPC w zw. z art. 15 ust. 1 i art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 687 ze zm.) poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że wpisy do Krajowego Rejestru Sądowego dotyczące zasad reprezentacji obowiązujących u pozwanego oraz składu i osób uprawnionych do działania w imieniu pozwanego nie stanowią faktu powszechnie znanego,

4/ naruszenie przepisów art. 234 KPC w zw. z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t. j. Dz. U. z 2016 r. poz. 687 ze zm.) poprzez ich niezastosowanie i przyjęcie, że wpisy do Krajowego Rejestru Sądowego zasad reprezentacji obowiązujących u pozwanego oraz składu i osób uprawnionych do działania w imieniu pozwanego nie są prawdziwe,

5/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a to przepisów art. 38 KC w zw. z art. 39 § 1 KC w zw. z art. 58 § 1 KC przez błędną ich wykładnię i przyjęcie, iż udzielone wyłącznie przez Wiceprezesa R. P. (1) pełnomocnictwa z dnia 3 sierpnia 2009 r. i z dnia 23 września 2013 r. zawierające postanowienie przyznające powodowi prawo wyłączności w zakresie świadczenia usług brokerskich z punktu widzenia formalnego są ważne, podczas gdy czynność prawna dokonana w takim przypadku przez tzw. „fałszywy organ" jest bezwzględnie nieważna i nie podlega konwalidacji.

6/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a to przepisów art. 104 zd. 1 KC w zw. z art. 103 § 1 i § 2 KC przez błędną ich wykładnię i przyjęcie, że wobec nieważności pełnomocnictw z dnia 3 sierpnia 2009 r. i z dnia 23 września 2013 r. zawierających postanowienie o prawie wyłączności powoda w zakresie świadczenia usług brokerskich pozwany nie mógł korzystać z usług innych brokerów i nie mógł zawrzeć umowy z innym ubezpieczycielem na korzystniejszych warunkach oraz że do pozwanego nie należało ostateczne potwierdzenie umowy ubezpieczenia (...) S.A dokonane zgodnie z wymogami zasad reprezentacji obowiązujących u pozwanego,

7/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na tym, iż Sąd I instancji uznał, iż mimo nieważności pełnomocnictw z dnia 3 sierpnia 2009 r. i z dnia 23 września 2013 r. gdzie najistotniejszym ich postanowieniem było przyznanie na ich podstawie powodowi prawa wyłączności w zakresie świadczenia usług brokerskich, pozwany był zobowiązany zawierać wszystkie umowy dotyczące ubezpieczeń za pośrednictwem powoda,

8/ naruszenie prawa materialnego, a to art. 471 KC przez błędną wykładnię i przyjęcie, iż w sytuacji, kiedy czynność prawna zawierająca postanowienie, z którego naruszeniem powódka wiąże dochodzone roszczenie jest bezwzględnie nieważne oraz wobec nie potwierdzenia przez pozwanego zawarcia umowy ubezpieczenia przez pozwanego, w oparciu o którą strona powodowa formułuje swoje roszczenie o utracone korzyści z tytułu prowizji to mogą one być podstawą do zasądzenia odszkodowania,

9/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na tym, iż Sąd I instancji uznał, iż pismo powódki z dnia 18.10.2013 r. stanowiło odstąpienie od umowy ubezpieczenia floty zawartej z (...) S.A.

10/ naruszenie przepisów prawa materialnego, a to przepisów art. 56 KC w zw. z art. 60 KC w zw. z art. 65 § 1 KC w zw. z treścią wiadomości elektronicznej z dnia 8 sierpnia 2013 r. wysłanej w imieniu powódki przez A. L. przez błędną wykładnię i przyjęcie, iż z literalnej treści tej wiadomości nie wynikała zgoda na złożenie przez konkurencyjną firmę brokerską oferty na zawarcie umowy ubezpieczenia spośród zapytań ofertowych wysłanych do 8 wskazanych przez powódkę zakładów ubezpieczeń,

11/ błąd w ustaleniach faktycznych polegający na tym, iż Sąd I instancji uznał, iż z literalnej treści wiadomości elektronicznej z dnia 8 sierpnia 2013 r. wysłanej w imieniu powódki przez A. L. nie wynikała zgoda na złożenie przez konkurencyjną firmę brokerską oferty na zawarcie umowy ubezpieczenia spośród zapytań ofertowych wysłanych do 8 wskazanych przez powódkę zakładów ubezpieczeń

12/ naruszenie prawa materialnego, a to art. 471 KC przez błędną wykładnię i przyjęcie, iż pomimo wyrażenia przez powódkę zgody na złożenie przez konkurencyjną firmę brokerską oferty na zawarcie umowy ubezpieczenia spośród zapytań ofertowych wysłanych do 8 wskazanych przez powódkę zakładów ubezpieczeń i tym samym uchylenia prawa wyłączności w tym zakresie zachodzą podstawy do zasądzenia odszkodowania,

13/ naruszenie prawa materialnego, a to art. 481 § 1 KC w zw. z art. 455 KC przez błędną wykładnię i przyjęcie, iż pozwany opóźniał się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego od dnia 21 grudnia 2013 r. w sytuacji kiedy powód doręczył mu wezwanie z dniem 19 grudnia 2013 r. w którym wyznaczył termin zapłaty na dzień 20 grudnia 2013 r.,

14/ naruszenie prawa procesowego, a to przepisu art. 103 KPC w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu przez błędną wykładnię i przyjęcie, iż w niniejszej sprawie zaistniały przesłanki do przyznania pełnomocnikowi powoda wynagrodzenia według dwukrotności stawki minimalnej.

W tych okolicznościach skarżący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości, względnie uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Powódka w piśmie z dnia 7 marca 2017 r. domagała się oddalenia apelacji oraz zasądzenia od pozwanego na swoją rzecz zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała uwzględnieniu jedynie w niewielkim zakresie.

Sąd odwoławczy podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd pierwszej instancji, przyjmując je za własne. Ustaleń tych Sąd Okręgowy dokonał bez obrazy art. 233 § 1 kpc - w oparciu o wszechstronnie przeanalizowany, oceniony zgodnie z zasadami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego materiał dowodowy, a w każdym razie skarżący nie wykazał by tak ujęte kryteria oceny wiarygodności i mocy dowodów zostały przez Sąd ten naruszone, prowadząc do ustaleń niezgodnych z materiałem dowodowym. Skuteczne podniesienie zarzutu poczynienia ustaleń sprzecznych z materiałem dowodowym nie może bowiem polegać na zaprezentowaniu ustalonego przez skarżącego, na podstawie własnej oceny dowodów stanu faktycznego, a wymaga wskazania przy użyciu argumentów jurydycznych rażącego naruszenia wyżej powołanych dyrektyw oceny dowodów (vide: wyrok SN z 18 czerwca 2004 r. sygn. akt II CK 369/03 LEX nr 174131).

Jeżeli nadto z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko w takim przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (wyrok SN z 27 września 2002 r., II CKN 817/00 LEX Nr 56906).

W ocenie Sądu Okręgowego, nieuzasadnione są zarzuty pozwanego odnoszące się do zasad reprezentacji oraz ich ujawnienia w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Istotnie, warunkiem związania reprezentowanego zawartą umową jest istnienie skutecznie udzielonego pełnomocnictwa i dokonanie czynności w granicach udzielonego pełnomocnictwa. Brak pełnomocnictwa, nie prowadzi do powstania stosunku zobowiązaniowego. Wyjątek od tej zasady przewiduje jednak art. 103 kc, którego naruszenia skarżący upatruje w sprawie niniejszej, a który stanowi, że jeżeli zawierający umowę jako pełnomocnik nie ma umocowania albo przekroczy jego zakres, ważność umowy zależy od jej potwierdzenia przez osobę, w której imieniu umowa została zawarta.

Z cytowanego przepisu wynika, iż zawarcie umowy z osobą podającą się za pełnomocnika ( falsus procurator), a nie mającą umocowania albo przekraczającą jego zakres, powoduje, że czynność prawna jest niezupełna i jej ważność zależy od potwierdzenia przez osobę, w imieniu której umowa została zawarta.

Zgodnie z art. 60 k.c. z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny. Potwierdzenie, o którym mowa w art. 103 kc może być zatem dokonane w dowolnej formie, nawet przez czynności konkludentne, przy założeniu, że osoba , w której imieniu umowę zawarto, wie o jej zawarciu. Potwierdzenie może nastąpić także w sposób dorozumiany (por. wyrok SN z 7 listopada 1997 r. II CKN 431/97 ).

Jak wyjaśnił Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 4 września 2013 r., sygn. akt III AUA 1759/12, dorozumiane potwierdzenie może wyrażać się w przystąpieniu przez rzekomego mocodawcę do wykonania umowy, o ile ten wiedział o jej zawarciu w jego imieniu przez rzekomego pełnomocnika (vide: Kopaczyńska - Pieczniak Katarzyna, Komentarz do art. 103 Kodeksu cywilnego (w:) Kidyba Andrzej (red.) Gawlik Zdzisław, Janiak Andrzej, Jedliński Adam, Kopaczyńska - Pieczniak Katarzyna, Niezbecka Elżbieta, Sokołowski Tomasz, Kodeks cywilny. Komentarz. Tom I. Część ogólna., Wydawnictwo WKP 2012 oraz Stanisław Rudnicki w: Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część Ogólna. Wydawnictwo Prawnicze Warszawa 1999 rok, s. 198), jak i orzecznictwo (tak min. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 grudnia 1996 roku, I CKN 22/96, OSNC z 1997 roku, Nr 6 – 7 , poz. 75 oraz w uchwale z dnia 15 maja 1980 roku, III CZP 71/97, OSNIC 9/98, poz. 131),

Mając powyższe uwagi na względzie, przyjąć, w ocenie Sądu Okręgowego należało, że zarówno pełnomocnictwo z dnia 3 sierpnia 2009 r., jak i z dnia 23 września 2013 r. zostały przez pozwanego potwierdzone najpóźniej z chwilą dokonania ich wypowiedzenia zgodnie z zasadami reprezentacji.

Ubocznie jedynie zauważyć należy, że pełnomocnictwo dla (...) SA z dnia 13 sierpnia 2013 r. zostało udzielone wyłącznie przez prezesa zarządu pozwanego (A. M.), zatem również wbrew panującym w pozwanej spółce zasadom reprezentacji, którą to okoliczność pozwany zdaje się pomijać.

I tak, do obowiązków powódki wynikających z treści pełnomocnictwa z dnia 3 sierpnia 2009 r. należało: analiza rodzaju i wielkości ryzyka, doradztwo w wyborze firm ubezpieczeniowych, negocjacja warunków ubezpieczenia, przedstawienie raportu z wykonanych czynności zarządowi, ulokowanie ubezpieczeń w przypadku wyboru oferty za zgodą zarządu.

Z kolei w dniu 23 sierpnia 2013 r. pozwany potwierdził dotychczasowe pełnomocnictwo rozszerzając jego zakres, przez co powódka upoważniona była do wykonywania następujących czynności: analizy rodzaju i wielkości ryzyka, opracowania i przedstawienia programu ubezpieczeniowego, doradztwa w wyborze firm ubezpieczeniowych, w tym zebranie ofert z reprezentatywnej części rynku ubezpieczeń, negocjacji warunków ubezpieczenia, sporządzenia porównania ofert i wystawienia rekomendacji, ulokowania ubezpieczenia, w tym analiza polis, sprawdzenie i dostarczenie polis, składanie oświadczeń woli w zakresie wypowiedzeń ubezpieczeń obowiązkowych, jeżeli wymaga tego interes pozwanego sprawowania nadzoru nad wykonaniem umów ubezpieczenia, w tym administrowanie i uaktualnianie polis oraz odnawianie polis, zgłaszanie szkód i asysta przy oględzinach szkód, monitoring terminowości wypłat odszkodowań przez zakłady ubezpieczeń, załatwianie wszelkich formalności związanych ze zwrotem składek.

Analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego prowadzi, w ocenie Sądu Okręgowego, do wniosku o umownym zobowiązaniu pozwanego do zachowania wyłączności na rzecz powódki. Pozwany zobowiązał się bowiem do zawierania wszystkich umów dotyczących ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej, majątkowych i komunikacyjnych za pośrednictwem powódki. Powyższe wynika zarówno z treści udzielonego powódce pełnomocnictwa, ale również z zeznań reprezentanta powódki – K. B..

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, że powódka wykazała się należytą starannością w zakresie realizacji umowy łączącej ją z pozwanym. Jak ustalił Sąd Rejonowy, powódka w sierpniu 2013 r. wykonała wszelkie czynności zmierzające do zawarcia przez pozwanego umów ubezpieczenia. Zebrała oferty od ubezpieczycieli, dokonała analizy tychże ofert, zaś w przypadku ubezpieczeń komunikacyjnych doprowadziła do podpisania przez pozwanego umowy ubezpieczenia i wystawienia polis (zawartej z (...) SA), w ten sposób nabywając prawo do prowizji brokerskiej.

Na marginesie wspomnieć wypada, że zgodnie z utrwalonym stanowiskiem doktryny (tak min. System Prawa Prywatnego pod red. W. Katnera, C.H. Beck Warszawa 2015, system Legalis) roszczenie o kurtaż warunkują cztery przesłanki: udział brokera przy zawieraniu danej umowy ubezpieczenia wynikający z udzielonego przez ubezpieczającego zlecenia, efektywne zawarcie umowy ubezpieczenia, związek przyczynowy pomiędzy działalnością brokera a zawarciem umowy ubezpieczenia i zapłata składki w całości lub części.

Tymczasem pozwany podejmując w okresie obowiązywania wyłączności wobec powódki kontakty z innym brokerem działał de facto wbrew treści udzielonego powódce pełnomocnictwa na wyłączność, naruszając tym samym charakter udzielonego powódce zlecenia. Pełnomocnictwo dla innego brokera ( (...) SA) wystawione zostało bowiem w dniu 14 sierpnia 2013 r., a więc w okresie kiedy powódka wyłączność od pozwanego przez cały czas posiadała.

Istotnie dopuszczalne i spotykane w praktyce jest ustanowienie kilku pełnomocników z takim samym zakresem umocowania. Zgodnie bowiem z art. 107 k.c. jeżeli mocodawca ustanowił kilku pełnomocników z takim samym zakresem umocowania, każdy z nich może działać samodzielnie, chyba, że co innego wynika z treści pełnomocnictwa. Ta ostatnia część powołanego przepisu wskazuje na dopuszczalność zastrzeżenia tzw. pełnomocnictwa wyłącznego, którego powódce udzielono w niniejszej sprawie. Oznacza ono zobowiązanie do nieudzielania zleceń w sprawach ubezpieczeniowych innym brokerom, czego nie dochowano.

Skarżący stoi na błędnym stanowisku, że powódka w mailu z dnia 8 sierpnia 2013 r. wyraziła zgodę za zawarcie przez niego umowy ubezpieczenia za pośrednictwem innego brokera. Podkreślić trzeba, że powódka konsekwentnie twierdziła, że w dniu 8 sierpnia 2013 r. wyraziła jedynie zgodę na rozesłanie zapytań ofertowych przez innego brokera i zebranie przez niego ofert od ośmiu wymienionych w korespondencji towarzystw. Powódka, jak prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, nie wyraziła zgody na pozbawienie się wyłączności i zawarcie przez pozwanego umowy ubezpieczenia za pośrednictwem innego brokera. Powódka nadal zobowiązana była do zebrania ofert i wybrania najlepszej celem przedstawienia jej pozwanemu celem zawarcia umów zabezpieczenia. Trudno przy tym podzielić pogląd pozwanego, jakoby z faktu dokonania czynności polegającej jedynie na zebraniu ofert można było wyprowadzić wniosek o uprawnieniu konkurencyjnego brokera do sfinalizowania danej umowy ubezpieczenia.

Reasumując, w ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy prawidłowo zważył, że wybór oferty ubezpieczeniowej przedłożonej przez konkurencyjnego brokera ( (...) SA), o którym to zdarzeniu powódka została poinformowana przez pozwanego w dniu 18 października 2013 r., naruszał łączącą strony umowę, która nadal wówczas strony obowiązywała.

Nietrafny w konsekwencji okazał się zarzut naruszenia art. 471 k.c, wskutek bowiem działania strony pozwanej sprzecznego z postanowieniami umowy łączącej go z powódką, strona powodowa nie uzyskała prowizji ponosząc w związku z tym szkodę. Między tak określoną szkodą a działaniem strony pozwanej zachodzi normalny, adekwatny związek przyczynowy. Za normalny związek przyczynowy między określonym zdarzeniem a szkodą uznaje się bowiem na podstawie całokształtu okoliczności sprawy, zasad doświadczenia życiowego i zasad wiedzy specjalnej, gdy w danym układzie stosunków i warunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez szczególnego zbiegu okoliczności, szkoda jest typowym następstwem tego rodzaju u zdarzeń, co można ustalić (por. wyrok SN z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 28/00, LEX nr 52426).

Należy przyjąć zatem na gruncie niniejszej sprawy, że działania strony pozwanej doprowadziły bezpośrednio do powstania szkody u strony powodowej w rozumieniu wyżej zaprezentowanym, a szkoda ta jest normalnym następstwem działania strony pozwanej. Gdyby strona pozwana nie naruszyła zasady wyłączności i nie odstąpiła od umowy ubezpieczenia zawartej z (...) SA, to strona powodowa uzyskałaby stosowną prowizję od ubezpieczyciela ( (...) SA) za doprowadzenie do zawarcia umów ubezpieczeniowych z pozwanym.

Naruszenie zasady wyłączności stanowi niewątpliwie nienależyte wykonanie zobowiązania prowadzące do powstania szkody, stanowiącej równowartość prowizji, jaką powódka uzyskałaby, gdyby pozwany nie podjął działań niezgodnych z treścią umowy łączącej go z nią (tak Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 7 maja 2010 roku, I ACa 383/10, LEX numer 818293).

Reasumując, działając na zasadzie art. 385 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił apelację strony pozwanej w zasadniczej jej części, a koszty postępowania apelacyjnego zasądził na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 6 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2016 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. 2015.1804).

Sąd na podstawie art. 386 § 1 kpc uwzględnił apelację jedynie w zakresie dotyczącym odsetek ustawowych za opóźnienie od kwoty 59.382,90 zł w okresie od 21 grudnia 2013 r. do dnia 2 stycznia 2014 r. (uznając, że w tym zakresie żądanie powódki nie jest uzasadnione), biorąc pod uwagę fakt przedstawienia dowodu wymagalności świadczenia przed wytoczeniem powództwa w związku z wezwaniem do zapłaty, których doręczenie zostało udokumentowane.

Sąd Okręgowy zważył, że powódka wezwała pozwanego do zapłaty przedmiotowej należności pismem z dnia 12 grudnia 2013 r., wskazując że zapłata spornej kwoty powinna nastąpić do dnia 20 grudnia 2013 r. Jak wynika z załączonych przez pozwanego do sprzeciwu dokumentów, pozwany otrzymał wezwanie do zapłaty („list radcowski w sprawie zapłaty należności” z dnia 12.12.2013 r.) w dniu 19 grudnia 2013 r. (k.133). Brak zatem w okolicznościach sprawy podstaw do przyjęcia, że wyznaczony na zapłatę spornej należności termin wynoszący jeden dzień jest terminem realnym.

Zgodnie z treścią art. 455 k.c. (który znajduje zastosowanie w sprawie niniejszej), jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Zgodnie z przywołanym powyżej przepisem dłużnik, który otrzymał od wierzyciela wezwanie do wykonania zobowiązania, powinien je wykonać niezwłocznie, czyli bez zbędnej zwłoki. Jak podnosi się w doktrynie „niezwłoczność" powinna być rozumiana jako konieczność wykonania zobowiązania stosownie do wymagań dobrej wiary i zwyczajów uczciwego obrotu. Takie określenie umożliwia dokonywanie ocen w odniesieniu do czasu i miejsca, w którym dłużnik powinien niezwłocznie wykonać zobowiązanie.

Nie ulega zatem wątpliwości, że niezwłoczność, o której mowa w przepisie art. 455 k.c. , nie pokrywa się z natychmiastowością. Zawsze jednak terminy te muszą być realne, uwzględniające wymagania stawiane uczestnikom stosunku zobowiązaniowego, zwłaszcza w art. 354 i 355 k.c. (por. wyrok SA w Białymstoku z dnia 26 września 2012 r., I ACa 426/12, LEX nr 1223147; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 21 listopada 2012 r., I ACa 1163/12, LEX nr 1267476). Ponadto, jak wskakuje się w doktrynie „niezwłoczność" oznacza konieczność respektowania czasu potrzebnego dłużnikowi do zabezpieczenia prawidłowego wykonania zobowiązania. Długość tego czasu zależna jest od istniejących w obrocie cywilnym stosunków w odniesieniu do skonkretyzowanego zobowiązania.

Czasu potrzebnego do niezwłocznego wykonania zobowiązania nie da się oznaczyć sztywno określoną liczbą dni czy tygodni. W każdym razie powinien to być taki czas, w którym dłużnik, zważywszy na rodzaj i rozmiar świadczenia, powinien móc przygotować przedmiot świadczenia (por. Z. Gawlik [w:] A. Kidyba (red.) Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2014).

Konstruując pojęcie „niezwłoczności” w odniesieniu do pozwanego Sąd Okręgowy zważył, że do wypłaty odszkodowania na rzecz powódki koniecznym było 14 dni i dopiero tak określony termin - w konkretnych okolicznościach sprawy niniejszej - spełniał kryteria „niezwłoczności” wskazane w przepisie art. 455 k.c.

Wobec powyższego Sąd Okręgowy uznał, że pozwany opóźniał się ze spełnieniem świadczenia na rzecz powódki od dnia 3 stycznia 2014 r. Dlatego na mocy art. 386 § 1 kpc w związku z art. 455 k.c. należało zmienić zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w jego punkcie I jedynie w zakresie odsetek w ten sposób, że zasądzić od pozwanego na rzecz powódki odsetki ustawowe od kwoty roszczenia głównego tj. kwoty 59.382,90 zł od dnia 3 stycznia 2014 r. do dnia zapłaty, w pozostałej części powództwo oddalając.

Marek Tauer Elżbieta Kala Sylwia Roszak