Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa z siedzibą w (...) domagał się od pozwanego K. S. zapłaty kwoty 63.299,90 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 16 czerwca 2012 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w dniu 22 października 2011 r. zawarł z pozwanym umowę o dzieło, której przedmiotem było wykonanie przez powoda za wynagrodzeniem przeszklenia aluminiowego szybu windowego oraz dachu na budowę Centrum (...) w S.. Zgodnie z (...) przedmiot umowy miał być wykonany do dnia 15 stycznia 2012 r., a wykonawcy należało się z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 204.000 zł netto. Dalej podał, że 24 kwietnia 2012 r. strony spisały Protokół Odbioru Robót, ale do odbioru w tym dniu nie doszło z uwagi na nieobecność kierownika budowy. Pomimo tego, w dniu 14 maja 2012 r. powód wystawił na rzecz pozwanego fakturę VAT nr (...) na kwotę 125.460 zł, uznając, iż przyczyn braku odbioru była zawiniona przez pozwanego. Pozwany odesłał fakturę powołując się na brak Protokołu odbioru. W dniu 31 maja 2012 r. strony podpisały Protokół Końcowy Odbioru Robót, a powód wystawił fakturę VAT nr (...) na kwotę 125.460 zł brutto, z terminem płatności do dnia 15 czerwca 2012 r.

Powód podniósł, iż pozwany nie dokonał zapłaty w wyznaczonym terminie. Zamiast tego pismem z dnia 10 sierpnia 2012 r. skierował do powoda pismo z informacją o dokonaniu kompensaty do kwoty 62.160,10 zł, obciążając powoda kwotą 37.638 zł z noty Nr (...) wystawionej na podstawie (...) umowy oraz kwotą 24.522,10 zł z faktury VAT nr (...). W fakturze tej pozwany obciążył powoda kosztami budowy w zakresie zabezpieczenia dachu, kosztów ogrzewania oraz kosztów użytkowania sprzętu.

Następnie w dniu 16 sierpnia 2012 r. pozwany dokonał wpłaty kwoty 50.753,90 zł na poczet faktury Nr (...), pomniejszając należność określoną w tej fakturze o kwotę 12.546 zł - zatrzymaną z tytułu kaucji gwarancyjnej oraz o potrącone dnia 10 sierpnia 2013 r. kwoty.

Powód zauważył, iż w piśmie z dnia 22 sierpnia 2012 r. poinformował pozwanego o przyczynach opóźnienia w wykonaniu prac, które to przyczyny były od niego niezależne, w związku z czym odesłał pozwanemu zarówno fakturę Nr (...), jak i notę Nr (...).

W piśmie z dnia 12 października 2012 r. powód wystosował do pozwanego wezwanie do zapłaty kwoty 63.299,90 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie na jego rzecz od powoda kosztów procesu. W uzasadnieniu swojego stanowiska podniósł, iż roszczenie powoda nie ma uzasadnienia faktycznego i prawnego. Wskazał, że bezsporne pomiędzy stronami było to, iż powód nie wykonał umowy w terminie. Zgodnie z(...) umowy dzieło miało być wykonane do 15 stycznia 2012 r., podczas gdy z treści pozwu i załączonego do niego protokołu odbioru końcowego wynika, że faktyczny odbiór końcowy nastąpił w dniu 31 maja 2012 r. Zauważył, że umowa w (...) w sposób jednoznaczny określała sytuacje uzasadniające przesunięcie terminu zakończenia prac. Według tego postanowienia, w razie wystąpienia warunków pogodowych uniemożliwiających montaż przedmiotu Umowy termin zakończenia prac zostaje przesunięty o liczbę dni, w których wystąpiły niesprzyjające warunki pogodowe, a mianowicie: silne opady atmosferyczne, silne wiatry i burze oraz spadek temperatury powietrza poniżej -10 ^{(( o))}C. Zwłoka w wykonaniu dzieła nie nastąpiła z przyczyn wskazanych w Umowie, zatem pozwany miał prawo naliczenia kary umownej w wysokości 0,5% wartości dzieła za każdy dzień zwłoki.

Odnośnie odbioru końcowego dzieła zarzucił powodowi, iż przed datą 24 kwietnia 2012 r. nie zgłaszał pozwanemu gotowości do odbioru robót, który zgodnie z umową miał nastąpić protokolarnie przy udziale stron i Inspektora Nadzoru. W konsekwencji powód bezzasadnie wystawił fakturę VAT nr (...) z dnia 14 maja 2012 r., czyli przed datą rzeczywistego podpisania protokołu końcowego odbioru. Co więcej, nie załączył do niej dokumentacji powykonawczej ani protokołu odbioru końcowego. Ponadto pozwany podniósł, że fakturę VAT nr (...) podpisała za niego osoba nieuprawniona do jego reprezentowania.

Następnie pozwany podniósł, iż z uwagi na nieterminowe wykonanie umowy przez powoda poniósł dodatkowe koszty związane z realizacją umowy generalnej IRG.272.5.2011 z dnia 29 kwietnia 2011 r. Stwierdził, iż powód w trakcie wykonywania umowy dopuścił się szeregu zaniedbań, które wywierały bezpośredni wpływ na prace innych ekip zatrudnionych na terenie budowy. Wskazał, iż zgodnie z (...) umowy powód, począwszy od 21 grudnia 2011 r., zobowiązany był do zabezpieczenia plandeką dachu w celu ochrony przed opadami. Pracownicy powoda w dniu 11 stycznia 2012 r. zdjęli folię ochronną na czas wykonywania prac, jednak po ich zakończeniu nie zabezpieczyli ponownie dachu. Bezpośrednim następstwem tego zaniedbania było zalanie opadami deszczu i śniegu pomieszczeń poddasza i pierwszego piętra powodujące uszkodzenie tynku i posadzek, o czym pozwany informował powoda. Wobec braku reakcji powoda pozwany zmuszony był podjąć we własnym zakresie działania zabezpieczające przed dalszymi szkodami i z tego tytułu poniósł koszty zabezpieczenia dachu, ogrzewania i użytkowania sprzętu w łącznej wysokości 24.522,10 zł. W ocenie pozwanego obciążenie powoda tymi kosztami w fakturze (...) jest w tej sytuacji uzasadnione.

W konkluzji pozwany zarzucił powodowi, iż nie wyjaśnił w pozwie w jaki sposób wyliczył wartość dochodzonego roszczenia - 63.299,10 zł oraz że nie uwzględnił przy jej określaniu wpłaty w wysokości 50.753,90 zł i zatrzymanej przez pozwanego kaucji gwarancyjnej w kwocie 12.546 zł.

W piśmie procesowym z dnia 9 grudnia 2013 r. powód podtrzymał wnioski i wywody z pozwu. Zaprzeczył jakoby zostały mu doręczone pisma pozwanego datowane na 12 stycznia 2012 r. i 18 czerwca 2012 r. Podkreślił, iż w odpowiedzi na pismo pozwanego z dnia 20 stycznia 2012 r. poinformował go w piśmie z 25 stycznia 2012 r., iż wyłączną przyczyną opóźnień w wykonaniu prac będących przedmiotem umowy jest niedokładne wykonanie konstrukcji stalowej dachu, w wyniku czego powód zmuszony był zmienić procedurę zamawiania materiałów niezbędnych do wykonania przedmiotu umowy. Przyczyna ta była przez powoda nie zawiniona. Na wypadek dalszego podtrzymywania przez przeciwnika stanowiska z odpowiedzi na pozew, powód wniósł o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa na okoliczności wskazane szczegółowo w treści pisma.

Dalej powód podniósł, że również w odpowiedzi na pismo pozwanego z dnia 4 kwietnia 2012 r., którą wystosował w dniu 16 kwietnia 2012 r., zaprzeczył, jakoby jakość prac będących przedmiotem umowy odbiegała od postanowień umownych. Zwrócił mu też uwagę na to, iż „stan faktyczny budowy ( konstrukcja stalowa dachu, ściany murowane) znacznie różnią się od założeń projektowych i uniemożliwiają pobranie dokładnych pomiarów, wyprojektowanie oraz wykonanie konstrukcji aluminiowej”.

Następnie powód wskazał, że terminy umowne wynikające z zawartej przez strony umowy zostały „antydatowane” za obopólną zgodą i wiedzą stron, gdyż umowa nie została faktycznie zawarta w dniu 22 października 2011 r. Potwierdza to okoliczność, iż pracownik pozwanego - Pani L. H. - dopiero w dniu 12 grudnia 2011 r. (a więc prawie 2 miesiące po przesłaniu do pozwanego uwag powoda odnośnie treści umowy) przesłał powodowi projekt umowy, z datą zawarcia określoną na 22 października 2011 r., z naniesionymi poprawkami. Umowa została de facto zwarta 14 grudnia 2011 r., zatem termin jej realizacji - 15 stycznia 2012 r. - nie mógł być wiążący. Powód podniósł, iż kwestia złych warunków atmosferycznych była całkowicie zawiniona przez pozwanego, który od 17 października 2011 r. analizował postanowienia projektu umowy, skutkiem czego powód zmuszony był przystąpić do wykonania przedmiotu umowy w środku zimy, co z natury rzeczy niosło ryzyko opóźnień wynikających ze złych warunków atmosferycznych.

Fakt zawarcia umowy dopiero w połowie grudnia 2011 r. potwierdza zdaniem powoda również okoliczność wzywania go przez pozwanego do usunięcia wad i usterek dopiero około połowy stycznia 2012 r. Gdyby powód rozpoczął wykonywanie umowy po 22 października 2011 r., to ewentualne opóźnienia, wady czy usterki zostałyby dostrzeżone wcześniej. Tymczasem do dnia 4 kwietnia 2012 r. pozwany nie wzywał powoda do szybszego wykonania przedmiotu umowy i nie groził mu naliczeniem kar umownych. W konsekwencji powód wywodził, że termin wykonania przedmiotu umowy został przez strony przesunięty do końca marca 2012 r., a 99% zakresu umówionych prac zostało wykonanych do początku marca 2012 r. Powód przyznał, że protokół odbioru końcowego został podpisany w dniu 31 maja 2012 r., nie można jednak tej daty utożsamiać z terminem wykonania przedmiotu umowy. Wskazał, że przedmiot umowy mógł zostać odebrany 24 kwietnia 2012 r., co nie nastąpiło z winy pozwanego - z uwagi na nieobecność kierownika budowy oraz inspektora nadzoru.

W dalszej treści pisma procesowego powód podniósł, że obciążenie go dodatkowymi kosztami określonymi w fakturze VAT nr (...) nie ma uzasadnienia, gdyż pozwany nie wykazał, aby koszty z tego tytułu - refakturowane następnie na powoda - faktycznie poniósł i w tej właśnie wysokości. Zarzucił pozwanemu, że nie przedstawił w tym zakresie żadnych dowodów. Ponadto stwierdził, że ewentualne obciążenie go wspomnianymi kosztami mogłoby nastąpić jedynie w formie noty księgowej a nie w drodze faktury, a poza tym - jedynie w kwocie netto.

Z kolei w kwestii potrącenia powód zauważył, że pozwany w toku procesu nie podniósł skutecznie zarzutu potrącenia w rozumieniu art. 499 k.c., gdyż za taki nie można uznać faktu dołączenia do odpowiedzi na pozew faktury VAT nr (...) i noty obciążeniowej Nr (...). Podkreślił też, że w dniu 10 sierpnia 2012 r., tj. w dniu złożenia przez pozwanego oświadczenia o kompensacie, wierzytelności pozwanego nie były wymagalne.

Na rozprawie w dniu 8 stycznia 2014 r. pełnomocnik powoda oświadczył, że dokonuje potrącenia wobec powoda na kwotę 62.160,10 zł.

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 63.299,90 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lipca 2012 r. do dnia zapłaty (pkt 1 wyroku), a w pozostałej części oddalił powództwo (pkt 2 wyroku). Ponadto zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 6.782 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt 3 wyroku).

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 22 października 2011 r. strony zawarły umowę o dzieło, której przedmiotem było wykonanie przez powoda na rzecz pozwanego prac polegających na przeszkleniu aluminiowego szybu windowego oraz dachu na budowę Centrum (...) w S. (...)Termin wykonania dzieła uzgodniono na 15 stycznia 2012 r. (...)a wynagrodzenie wykonawcy miało wynosić 204.000 zł netto (...)Rozliczenie za wykonane prace następować miało na podstawie faktur za zrealizowane etapy robót, wystawianych raz w miesiące - po podpisaniu przez pozwanego protokołu odbioru robót (...)

Zgodnie z (...) wykonawca udzielił zamawiającemu bezwarunkowej gwarancji jakości na okres 61 miesięcy, począwszy od daty odbioru końcowego budynku, nie później niż od dnia 29 czerwca 2012 r. (...)W celu zabezpieczenia roszczeń z tytułu gwarancji zamawiający miał prawo zatrzymania kaucji w wysokości 5% netto wartości umowy na okres 61 miesięcy.

W razie zwłoki w wykonaniu dzieła zamawiającemu przysługiwać miała kara umowna w wysokości 5% wartości dzieła za każdy dzień zwłoki (...)

W dniu 14 maja 2012 r. powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) na kwotę 125.460 zł z terminem płatności wyznaczonym do dnia 15 czerwca 2012 r. Przedstawił ją pozwanemu do zapłaty wraz z Protokołem odbioru robót datowanym na dzień 24 kwietnia 2012 r., sporządzonym w obecności jedynie przedstawiciela wykonawcy (powoda).

Pozwany odesłał powyższą fakturę powodowi wraz z protokołem odbioru robót informując, iż nie było podstaw do jej wystawienia z uwagi na brak odbioru końcowego.

Rzeczywisty odbiór końcowy dzieła odbył się w dniu 31 maja 2012 r.

W tym samym dniu powód wystawił pozwanemu fakturę VAT nr (...) na kwotę 125.460 zł z tytułu wynagrodzenia za wykonanie dzieła, płatną do dnia 15 lipca 2012 r. Faktura została zaakceptowana przez pozwanego.

W piśmie z dnia 10 sierpnia 2012 r. pozwany poinformował powoda o dokonaniu kompensaty należności z tytułu faktury VAT nr (...) w kwocie 125.460 zł ze swoimi wzajemnymi należnościami: z faktury VAT nr (...) w kwocie 24.522,10 zł i z noty księgowej nr (...) w kwocie 37.638 zł. W wyniku dokonanego potrącenia zobowiązanie pozwanego z tytułu faktury nr (...) uległo umorzeniu do kwoty 63.299,90 zł.

Do pisma pozwany dołączył fakturę VAT nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. dotyczącą obciążenia powoda kosztami budowy wg załącznika w łącznej wysokości 24.522,10 zł. Termin płatności faktury pozwany oznaczył na dzień 10 sierpnia 2012 r., a jako sposób płatności wpisał kompensatę. Z kolei nota księgowa nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. dotyczyła obciążenia powoda kwotą 37.638 zł tytułem kary umownej zgodnie z (...) umowy. W sposobie zapłaty również wpisano kompensatę.

W piśmie z dnia 22 sierpnia 2012 r. powód ustosunkował się do zasadności i podstaw wystawienia dokumentów w postaci faktury nr (...) i noty (...), z których miałyby wynikać wzajemne wierzytelności pozwanego przedstawione do potrącenia.

W dniu 16 sierpnia 2012 r. pozwany wypłacił powodowi część wynagrodzenia w kwocie 50.753,90 zł

Pismem z dnia 12 października 2012 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty kwoty 63.299,90 zł jako reszty wynagrodzenia z tytułu faktury VAT nr (...). Pozwany do dnia wniesienia pozwu nie uregulował tej kwoty.

Powyższy stan faktyczny Sąd Rejonowy ustalił w oparciu o dowody z dokumentów prywatnych znajdujących się w aktach sprawy VIII GC 996/13, których prawdziwość autentyczność i moc dowodowa nie budziły jego wątpliwości, a żadna ze stron nie zaprzeczyła ich wiarygodności i mocy dowodowej. Sąd Rejonowy oddalił dalsze wnioski dowodowe stron oddalił (o przesłuchanie świadków i stron, o powołanie biegłego sądowego) uznając, że są one zbędne dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż okoliczności istotne i sporne pomiędzy stronami zostały w ocenie Sądu dostatecznie wyjaśnione w oparciu o przedłożone przez strony dokumenty. Pełnomocnicy stron nie zgłosili zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. do tej decyzji Sądu.

Sąd pierwszej instancji nie brał pod uwagę treści dokumentów w postaci pism pozwanego datowanych na dzień 12 stycznia 2012 r. i dzień 18 czerwca 2012 r. (k. 62 i 66 akt), gdyż powód zaprzeczył aby zostały mu one doręczone, a pozwany nie ustosunkował się do tego zarzutu. Podstawy ustaleń faktycznych nie stanowiła też treść korespondencji mailowej na k. 129-131 akt, gdyż wobec nie uwzględnienia skuteczności potrącenia dokonanego przez pozwanego z uwagi na brak wymaganych prawem przesłanek zbędne było przesądzanie kwestii ustalenia daty zawarcia umowy o dzieło.

Przechodząc do oceny stanu faktycznego Sąd Rejonowy wskazał, iż w przedmiotowej sprawie nie było sporu co do tego, że strony łączyła umowa o dzieło, w której datę sporządzenia określono na dzień 22 października 2011 r. i której przedmiotem było wykonanie przez powoda na rzecz pozwanego prac polegających na przeszkleniu aluminiowego szybu windowego oraz dachu na budowę Centrum (...) w S.. W świetle okoliczności faktycznych sprawy oraz zgromadzonych w niej dowodów, nie było również wątpliwości co do tego, że powód dzieło wykonał. Nie zaprzeczył temu pozwany ani w odpowiedzi na pozew, ani w toku postępowania. Sąd Rejonowy wskazał, iż z treści jego pisma z dnia 10 sierpnia 2012 r., w którym dokonuje kompensaty swoich wzajemnych wierzytelności z wierzytelnością powoda wynikającą ze spornej faktury VAT nr (...), wynika, iż w sposób pośredni uznaje wierzytelność powoda z tytułu wynagrodzenia za wykonanie dzieła i to w oznaczonej w tej fakturze VAT wysokości. W ocenie Sądu pierwszej instancji mamy tutaj do czynienia z tzw. uznaniem niewłaściwym, ujmowanym w nauce i orzecznictwie jako „przejaw wiedzy dłużnika co do istnienia długu” (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 9 czerwca 2005 r. 2005.06.09, I ACa 171/05, LEX nr 164613; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 13 października 2005 r., I Aca 324/2005, OSA 2006/7/22). W piśmie z dnia 10 sierpnia 2012 r. pozwany - dłużnik wyraźnie przyznaje fakt swego zadłużenia wobec powodowego wierzyciela i jednocześnie nie podnosi żadnych okoliczności kwestionujących podstawę i zasadność wystawienia wskazanej w nim faktury powoda, czy wysokości żądanych w nich należności. Nie czyni tego także w toku procesu, powołując się jedynie na okoliczność umorzenia tej należności powoda w wyniku dokonanego potrącenia (którego skuteczność została jednak odmiennie oceniona przez Sąd, o czym w dalszej części uzasadnienia). Za prawidłowością ustalenia o uznaniu roszczenia powoda przez pozwanego we wskazanym piśmie przemawia także jego wola skompensowania wzajemnych należności (abstrahując od tego, czy było ono możliwe i skuteczne). Z istoty potrącenia wynika bowiem, że obie wierzytelności muszą być wzajemne, co oznacza, że każda ze stron jest wierzycielem drugiej i jednocześnie jej dłużnikiem. Zatem przedstawiając swoje wzajemne wierzytelności do potrącenia pozwany wyraził jednocześnie przekonanie o istnieniu i wysokości wzajemnej wierzytelności powoda z tytułu umowy o dzieło z dnia 22 października 2011 r.

Przechodząc do merytorycznej oceny powództwa Sąd Rejonowy wskazał, iż w celu rozstrzygnięcia o zasadności roszczenia powoda należało przede wszystkim przesądzić o skuteczności oświadczenia pozwanego o potrąceniu wzajemnych wierzytelności jeszcze przed procesem. Skuteczność oświadczenia o potrąceniu zależy od spełniania przez podlegające potrąceniu wierzytelności przesłanek z art. 498 k.c. Zgodnie z nim, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Przesłanka wymagalności dotyczy wyłącznie wierzytelności potrącającego jako strony aktywnej. Wynika to z faktu, że potrącenie jest jednoznaczne z przymusowym zaspokojeniem tej wierzytelności, a nie można prowadzić egzekucji wierzytelności niewymagalnej, z kolei zobowiązany może spłacić wierzytelność przed nadejściem terminu świadczenia. Funkcję zapłaty można bowiem przypisać potrąceniu tylko wówczas, gdy dokonuje go dłużnik, który płaci swój dług z przysługującej mu wierzytelności wzajemnej. Jeżeli natomiast potrącenia dokonuje wierzyciel, to w istocie narzuca dłużnikowi jednostronnie tryb umorzenia zobowiązania, egzekwując swoją należność, nawet jeżeli druga strona nie miała zamiaru jej spełnić i umorzenie wierzytelności przez potrącenie nie odpowiada jej woli. Wierzyciel w ten sposób przymusowo realizuje swoje prawo. Dla wywołania skutków potrącenia w postaci umorzenia wierzytelności, konieczna jest wymagalność wierzytelności potrącającego, albowiem umorzenie może nastąpić nie wcześniej niż w momencie, gdy wierzytelności staną się wymagalne - tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 stycznia 2013 r., I ACa 1385/12, LEX nr 1322889; zob. też wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2007 r., I CSK 270/07, LEX nr 530614).

W ocenie Sądu pierwszej instancji nie mogło w niniejszej sprawie dojść do potrącenia wzajemnych wierzytelności wskazanych w piśmie pozwanego z dnia 10 sierpnia 2012 r. a to z uwagi na brak przesłanki wymagalności po stronie należności pozwanego. Oświadczeniem z dnia 10 sierpnia 2012 r. pozwany objął należności wynikające z wystawionych w tym samym dniu dokumentów - faktury VAT nr (...) i noty księgowej nr (...). Termin płatności tych dokumentów został oznaczony na „0 dni”, a dokumenty te zostały stronie powodowej doręczone razem z oświadczeniem o kompensacie. Oznacza to, że dłużnik z tego tytułu (czyli powód) nie miał fizycznej możliwości spełnienia świadczenia oznaczonego w tych dokumentach przed dokonaniem kompensaty. Sąd orzekający w przedmiotowej sprawie stoi na stanowisku, że dla skuteczności oświadczenia o potrąceniu konieczna jest ściśle określona sekwencja wydarzeń, gdzie obowiązek spełnienia świadczenia będący wynikiem wymagalności roszczenia wyprzedza zrealizowanie przez wierzyciela prawokształtującego uprawnienia, jakim jest oświadczenie o potrąceniu (por. np. (zob. np. z orzecznictwa do art. 455 k.c.: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2006 r., II CSK 293/06, LEX nr 453147; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1999 r., sygn. akt III CKN 474/98, LEX nr 518079; wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 stycznia 2013 r., I ACa 1385/12, LEX nr 1322889). W konsekwencji, jednoczesne wystawienie przez pozwanego dokumentów obciążeniowych oraz złożenie przez niego oświadczenia o potrąceniu - tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie - nie mogło odnieść zamierzonego przez stronę dokonującą potrącenia skutku.

W konkluzji Sąd Rejonowy uznał, że oświadczenie pozwanego o potrąceniu z dnia 10 sierpnia 2012 r. nie było skuteczne i nie spowodowało umorzenia części (tj. kwoty 62.160,10 zł) wskazanej w nim wierzytelności powoda.

Ponadto Sąd pierwszej instancji uznał, że potrącenie dokonane w toku procesu na rozprawie w dniu 8 stycznia 2014 r. (zarzut potrącenia) nie było skuteczne z uwagi na złożenie go przez osobę nieuprawnioną do złożenia w imieniu pozwanego oświadczenia o potrąceniu. Radca prawny P. J. legitymował się pełnomocnictwem ogólnym do reprezentowania pozwanego w niniejszym postępowaniu (k. 61 akt). Nie ulega wątpliwości, że pełnomocnictwo ogólne jest pełnomocnictwem o najszerszym zakresie umocowania, gdyż przyznaje kompetencję do dokonywania wszelkich czynności, jakie mieszczą się w zakresie zwykłego zarządu. Bezspornym jest także to, że pełnomocnictwo udzielone pełnomocnikowi pozwanego nie zawiera zamkniętego katalogu czynności, do których wykonywania uprawniony jest pełnomocnik (na co wskazuje zwrot „w szczególności”). Sąd Rejonowy jednakże wskazał, iż stoi jednak na stanowisku, że winien się on legitymować szczególnym pełnomocnictwem do złożenia w imieniu swojego mocodawcy również oświadczenia o potrąceniu, czego w niniejszym postępowaniu zabrakło.

Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę Sąd Rejonowy uznał za bezcelowe prowadzenie postępowania dowodowego dla ustalenia zasadności obciążenia powoda przez pozwanego kosztami wskazanymi w fakturze nr (...) i nocie księgowej nr (...).

Sąd pierwszej instancji wskazał także, iż zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. W związku z powyższym uznał, iż powód wykonał dzieło określone w umowie stron z dnia 22 października 2011 r. i należy mu się z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości oznaczonej w fakturze VAT nr (...) z dnia 31 maja 2012 r. - tj. 125.460 zł. Pozwany wpłacił na poczet tego wynagrodzenia kwotę 50.753,90 zł, po której uwzględnieniu pozostaje 74.706,10 zł. Mając na uwadze treść (...) umowy stron, Sąd Rejonowy zauważył, iż pozwany ma prawo do zatrzymania tytułem kaucji gwarancyjnej kwotę w wysokości 5% wartości netto umowy - tj. 10.200 zł (2204.000 x 5%). W konsekwencji powodowi przysługiwałoby roszczenie o zapłatę kwoty 64.506,10 zł tytułem reszty wynagrodzenia, jednak w przedmiotowym pozwie powód dochodzi kwoty 63.299,90 zł, a Sąd jest tym żądaniem związany (art. 321 § 1 k.p.c.).

Z powyżej wskazanych przyczyn Sąd Rejonowy na mocy art. 627 k.c. i art. 481 § 1 i 2 zd. 1 k.c. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 63.299,90 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 16 lipca 2012 roku do dnia zapłaty (punkt I wyroku). Datę początkową naliczenia odsetek za opóźnienie ustalono w oparciu o termin płatności faktury VAT nr (...) zaakceptowanej przez strony, na której opiera się roszczenie powoda, podczas gdy powód w pozwie domagał się zasądzenia odsetek ustawowych od daty wymagalności faktury VAT nr (...) - kwestionowanej i nie uwzględnionej ostatecznie we wspólnych rozliczeniach stron. W pozostałej części Sąd powództwo oddalił jako niezasadne (punkt II). W podstawie prawnej orzeczenia o kosztach Sąd pierwszej instancji odwołał się do art. 98 k.p.c. i zasądził koszty postępowania zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu, gdyż powód uległ w nieznacznej części.

Pozwany wniósł apelację zaskarżając wyrok w zakresie pkt I oraz pkt III i wnosząc o uchylenie wyroku w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przy uwzględnieniu kosztów za pierwszą i drugą instancję, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Ewentualnie skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i oddalenie powództwa oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego za I instancję według norm przepisanych i za II instancję według norm przepisanych, względnie zestawienia kosztów.

Zaskarżonemu wyrokowi pozwany zarzucił nie rozpoznanie istoty sprawy poprzez zaniechanie zbadania zasadności obciążenia powoda przez pozwanego karą umowną naliczoną na podstawie (...) umowy z dnia 22 października 2011 r. oraz kosztami wskazanymi przez pozwanego w fakturze VAT nr (...), w sytuacji gdy pozwany dokonał skutecznego potrącenia powyższych należności z dochodzonym pozwem wynagrodzeniem za wykonane prace. Ponadto pozwany zarzucił wydanemu orzeczeniu nie wyjaśnienie wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych wobec niedokonania ustaleń dotyczących zwłoki powoda w wykonaniu dzieła oraz jej okresu, a także dotyczących wystąpienia kosztów dodatkowych poniesionych przez pozwanego związanych z realizacją umowy generalnej z dnia 29 kwietnia 2011 r., a wynikających z zaniedbań powoda w trakcie wykonywania umowy z dnia 22 października 2011 r. Podnosząc uchybienia proceduralne pozwany wskazał, iż wydanym orzeczeniem naruszono:



art. 91 i 92 k.p.c. poprzez przyjęcie, że pełnomocnik pozwanego nie był uprawniony do złożenia oświadczenia o potrąceniu podczas, gdy pełnomocnik pozwanego przedstawił pełnomocnictwo do reprezentowania pozwanego we wszystkich sprawach, a zakresem umocowania strona pozwana niewątpliwie objęła także złożenie w jej imieniu oświadczenia woli o potrąceniu wierzytelności,



art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny sędziowskiej polegające na uznaniu, że wierzytelność pozwanego z tytułu kary umownej naliczonej na podstawie(...) umowy z dnia 22 października 2011 r. oraz kosztów wskazanych przez pozwanego w fakturze VAT nr (...) nie była wymagalna w chwili złożenia pismem z dnia 10 sierpnia 2012 r. oświadczenia o potrąceniu wierzytelności wymagalna, podczas gdy pozwany jednocześnie z oświadczeniem o potrąceniu wystawił i przesłał powodowi fakturę VAT nr (...) oraz notę księgową nr (...), co postawiło przedmiotowe wierzytelności w stan wymagalności,



art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak odniesienia się Sądu w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku do kwestii, że do dnia złożenia przez pozwanego odpowiedzi na pozew powód nie kwestionował ważności oświadczenia o potrąceniu, a jedynie zasadność obciążenia powoda karą umowną oraz kosztami budowy.

Ponadto pozwany podniósł zarzuty dotyczące uchybień prawa materialnego, a w szczególności poprzez naruszenie:



art. 498 § 1 i 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie oraz art. 60 k.c. i art. 61 § 1 k.c. przez ich niezastosowanie w stanie faktycznym sprawy i przyjęcie, że złożone pismem z dnia 10 sierpnia 2012 r. oświadczenie o potraceniu nie mogło wywołać zamierzonego skutku, podczas gdy wierzytelności z tytułu kary umownej oraz kosztów dodatkowych poniesionych przez pozwanego na budowie, stały się wymagalne z uwagi na wystawienie i przesłanie powodowi wraz z oświadczeniem o potrąceniu dokumentów stanowiących o naliczeniu powodowi tych należności tj. faktury VAT oraz noty księgowej,



art. 455 k.c. poprzez jego niezastosowanie w stanie faktycznym sprawy, a przez to dowolne przyjęcie, że pierwotnie złożone świadczenie o potrąceniu nie mogło wywołać zamierzonego skutku z uwagi na brak wymagalności jeszcze wówczas, wierzytelności strony pozwanej, podczas gdy zobowiązanie strony powodowej wynikłe z tej wierzytelności stało się wymagalne, na skutek przedstawienia powodowi przez stronę pozwaną w załączeniu do pisma z dnia 10 sierpnia 2012 r. faktury VAT oraz noty księgowej , które spowodowały postawienie wierzytelności służących pozwanemu w stan wymagalności,



art. 61 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez pominięcie treści dokumentu w postaci pisma pozwanego z dnia 12 stycznia 2012 r., mimo, że pozwany przedstawił potwierdzenie nadania listem poleconym w dniu 18 stycznia 2012 r. przedmiotowego pisma, a nadanie listu poleconego na adres ujawniony w rejestrze przedsiębiorców KRS pozwala przyjąć w drodze domniemania faktycznego, że adresat mógł zapozna się z jego treścią.

Poza przytoczonymi powyżej zarzutami powód wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentu w postaci pisma pozwanego z dnia 3 marca 2014 r. wraz z potwierdzeniem nadania pisma listem poleconym powodowi na okoliczność skutecznego złożenia powodowi przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu wierzytelności z tytułu kary umownej naliczonej na podstawie (...) umowy z dnia 22 października 2011 r. oraz z tytułu dodatkowych kosztów budowy wynikających z zaniedbań powoda, podstaw i przesłanek złożenia powodowi oświadczenia o potrąceniu, umorzenia wierzytelności wzajemnych, braku zasadności roszczenia powoda.

W uzasadnieniu apelacji pozwany wskazał, iż nie zgadza się z zapadłym w przedmiotowej sprawie wyrokiem, albowiem Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy w zakresie dotyczącym istnienia wierzytelności pozwanego z tytułu kary umownej, kosztów dodatkowych oraz zarzutu potrącenia, wydał rozstrzygnięcie sprzeczne z przepisami prawa materialnego, a także naruszył przepisy proceduralne w sposób, który może mieć wpływ na wynik sprawy. W ocenie pozwanego, w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego zarzut potrącenia zasługiwał na uwzględnienie, a tym samym brak było podstaw prawnych do zasądzenia roszczenia powoda.

W pierwszej kolejności pozwany wskazał, iż Sąd Rejonowy nieprawidłowo przyjął, iż wierzytelność pozwanego z tytułu kary umownej naliczonej na podstawie (...) umowy z dnia 22 października 2011 r. oraz kosztów wskazanych przez pozwanego w fakturze VAT nr (...) nie była w chwili złożenia oświadczenia o potrąceniu wierzytelności z dnia 10 sierpnia 2012 r. wymagalna. Zdaniem pozwanego Sąd pierwszej instancji pominął fakt, iż pozwany przedstawił powodowi fakturę VAT nr (...) oraz notę księgową nr (...), które postawiły przedmiotowe wierzytelności w stan wymagalności. Faktura VAT oraz nota księgowa, które otrzymał powód pełniły funkcję wezwania do zapłaty o jakim mowa w art. 455 k.c. Termin spełnienia świadczenia, a więc początek wymagalności wierzytelności nastąpił od momentu, gdy adresat oświadczenia mógł się z nimi zapoznać. Wobec faktu, iż powód otrzymał fakturę VAT oraz notę księgową nie było podstaw do przyjęcia, że w chwili gdy pozwany złożył oświadczenie o potrąceniu wierzytelności nie były jeszcze wymagalne. Ponadto pozwany wskazał, iż z egzekucyjnej funkcji potrącenia oraz treści innych przepisów o potrąceniu m.in. art. 502 k.c. można wysnuć wniosek, iż potrącenie jest dopuszczalne, jeśli przez jakiś czas istnieje jednoczesna wymagalność obu świadczeń. Wobec tego zdaniem powoda nie jest słuszne stanowisko, że jeśli w momencie składania oświadczenia o potrąceniu wierzytelność potrącającego nie jest jeszcze wymagalna, to oświadczenie w ogóle nie odniesie skutku jego zdaniem - przeciwnie, oświadczenie to wywoła skutek na przyszłość. Zdaniem pozwanego taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, albowiem wierzytelność pozwanego stała się wymagalna na skutek wystawienia i doręczenia powodowi faktury VAT oraz noty księgowej, które pełniły funkcję wezwania do zapłaty. Pozwany wskazał także, iż powód otrzymania faktury i noty księgowej nie kwestionował. Zdaniem pozwanego dzień otrzymania przez powoda oświadczenia z dnia 10 sierpnia 2012 r. oraz wskazanych dokumentów wyznaczał termin, w którym zaczął biec termin na spełnienie świadczenia wynikający z art. 455 k.c., po upływie którego nastąpiła jednoczesna wymagalność obu przeciwstawnych wierzytelności, tj. dzień, w którym zrealizował się skutek oświadczenia o potrąceniu. Ponadto pozwany odnosząc się do uznania przez Sąd pierwszej instancji za nieskuteczne oświadczenie o potrąceniu wierzytelności zawartego w piśmie z dnia 10 sierpnia 2012 r. – wskazał, iż w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w żaden sposób się nie odniósł do kwestii, że do dnia złożenia przez pozwanego odpowiedzi na pozew powód nie kwestionował ważności oświadczenia o potrąceniu, a w szczególności nie wskazywał na jego przedwczesność. Zdaniem pozwanego powód odsyłając fakturę oraz notę księgową wskazywał jedynie na brak przesłanek obciążenia powoda karą umowną oraz kosztami budowy, co oznacza, iż po stronie powodowej nie było wątpliwości co do prawdziwości złożonego przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu, a spór między stronami sprowadzał się do istnienia wierzytelności pozwanego. Fakt ten powinien pozostawać bez wpływu na ocenę ważności oświadczenia o potrąceniu dokonanego przez pozwanego pismem z dnia 10 sierpnia 2012 r.

W odniesieniu do kwestii udzielonego pełnomocnictwa pozwany wskazał, iż w niniejszej sprawie przedłożył pełnomocnictwo ogólne, którego udzielił swojemu pełnomocnikowi do reprezentowania jego we wszystkich sprawach i bez wątpienia zakresem umocowania objęto także złożenie oświadczenia woli o potrąceniu wierzytelności. Ponadto powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego pozwany wskazał, iż podniesienie zarzutu potrącenia w odpowiedzi na pozew jest równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu, jeśli takie oświadczenie nie zostało złożone wcześniej. Również w przypadku zastępowania strony przez pełnomocnika procesowego złożenie celowego działania mocodawcy w kierunku wygrania procesu pozwala przyjąć, że zakresem umocowania strona objęła także złożenie w jej imieniu określonego oświadczenia woli, jeśli jest to niezbędne w ramach obrony jej praw w procesie. Także powołując się na inne orzecznictwo Sądu Apelacyjnego wskazał, iż pełnomocnik procesowy uprawniony jest stosownie do treści art. 91 k.p.c. do składania oświadczeń o potrąceniu w toku procesu.

Ponadto pozwany podniósł, iż Sąd pierwszej instancji wydając wyrok zaniechał zbadania i wyjaśnienia zasadności roszczenia pozwanego z tytułu kary umownej naliczonej na podstawie (...) umowy z dnia 22 października 2011 r. oraz kosztów dodatkowych określonych w fakturze VAT nr (...) - co zdaniem pozwanego wskazuje, iż Sąd ten nie rozpoznał istoty niniejszej sprawy. Ponadto zdaniem pozwanego Sąd pierwszej instancji nie dokonał ustaleń niezbędnych dla prawidłowego rozstrzygnięcia sprawy w tym dotyczących istnienia zwłoki powoda w wykonaniu dzieła, okresu pozostawania powoda w zwłoce, a także dotyczących kwestii wystąpienia dodatkowych kosztów budowy poniesionych przez pozwanego związanych z realizacją umowy generalnej z dnia 22 października 2011 r.

Na wypadek nie uwzględnienia zarzutów apelacji pozwany podniósł, że złożył powodowi skuteczne oświadczenie o potrąceniu wierzytelności w łącznej kwocie 62.160,10 zł wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. na kwotę 24.522,10 zł dotyczącej obciążenia kosztami budowy w związku z realizacją umowy z dnia 22 października 2011 r. oraz noty księgowej o nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. na kwotę 37.638 zł wystawionej z tytułu kary umownej za zwłokę w wykonaniu dzieła na podstawie (...) umowy z dnia 22 października 2011 r.

Ponadto pozwany wskazał, iż wniosek o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu w postaci pisma z dnia 3 marca 2014 r. wraz z potwierdzeniem jego nadania powodowi ma podstawę w art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c. w zw. z art. 381 k.p.c., gdyż możliwość jego powołania powstała dopiero na obecnym etapie postępowania. Pozwany wyjaśnił, iż pismo zawierające oświadczenie o potrąceniu zostało sporządzone w dniu 3 marca 2014 r. i przesłane powodowi w dniu 7 marca 2014 r. – zatem przedmiotowego dowodu strona podmiotowa nie mogła powołać w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji. Zdaniem pozwanego nie istnieje żadna przeszkoda w przeprowadzeniu zgłoszonych w apelacji dowodów wskazujących na to, że doszło do umorzenia wierzytelności dochodzonej pozwem, uzasadniającego oddalenie powództwa. Ponadto pozwany wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z pisma procesowego z dnia 4 marca 2014 r. wraz z potwierdzeniem jego nadania listem poleconym stanowiącego wezwanie do zapłaty należności z tytułu kary umownej za zwłokę w wykonaniu dzieła wynikającej z faktury VAT nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. oraz noty księgowej nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. – na wypadek przyjęcia przez Sąd drugiej instancji, iż w/w dokumenty nie stanowią wezwania powoda do zapłaty.

W piśmie procesowym z dnia 22 kwietnia 2014 r. stanowiącym odpowiedź na apelację powód wniósł o oddalenie apelacji jako bezzasadnej, zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania przed Sądem drugiej instancji, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego w wysokości stawki minimalnej. Ponadto powód wniósł o przeprowadzenie dowodu z pisma powoda z dnia 17 marca 2014 r. wraz z pocztowym dowodem nadania – na okoliczność stanowiska zajętego przez powoda w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty wystosowane przez powoda w odpowiedzi na wezwanie do zapłaty wystosowane przez pozwanego w dniu 4 marca 2014 r. oraz oświadczenie o potrąceniu złożone w dniu 3 marca 2014 r.

W uzasadnieniu swojego stanowiska powód wskazał, iż zaskarżony wyrok został wydany przez Sąd Rejonowy bez uchybień wskazanych w apelacji pozwanego, a podniesione w niej zarzuty stanowią jedynie polemikę z rozstrzygnięciem Sądu pierwszej instancji.

Odnosząc się szerzej do podniesionego przez pozwanego zarzutu nierozstrzygnięcia przez Sąd istoty sprawy i nie wyjaśnienia wszystkich istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności faktycznych powód wskazał, iż jak wynika wprost z uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia – wobec przyjęcia przez ten Sąd, że pozwany w przedmiotowej sprawie, ani w toku korespondencji przedprocesowej nie podniósł skutecznie zarzutu potrącenia przysługujących mu wierzytelności z wierzytelnością powoda dochodzoną przed sądem, a tym samym badanie przez Sąd zasadności obciążenia powoda przez pozwanego czy to kosztami wynikającymi z faktury VAT o nr (...), czy tom wynikającymi z kary umownej będącej skutkiem zwłoki powoda nie miałoby żadnego znaczenia dla rozstrzygnięcia w sprawie, albowiem wobec przyjęcia przez Sąd pierwszej instancji bezskuteczności dokonanego potrącenia badanie powyższych kwestii nie miałoby znaczenia dla rozstrzygnięcia w tej sprawie za wyjątkiem wskazania, że pozwany może dochodzić roszczeń wynikających z tych dokumentów w odrębnym postępowaniu.

W odniesieniu do podnoszonego przed Sądem pierwszej instancji zarzutu przedawnienia – powód wskazał, iż pozwany będąc reprezentowanym przez profesjonalnego pełnomocnika procesowego nie podniósł tego zarzutu w odpowiedzi na pozew, co uczynił dopiero w dniu 8 stycznia 2014 r., a tym samym uznał, iż podniesienie tego rodzaju zarzutu na tym etapie postępowania jako spóźnione biorąc pod uwagę treść art. 207 § 6 k.p.c., a tym samym tego rodzaju zarzut, nawet podniesiony przez osobę dysponującą stosownym umocowaniem podlegałoby pominięciu. Ponadto powód nie zgadza się z twierdzeniem pozwanego, iż powód miałby zakwestionować zasadność obciążenia go karą umowną oraz kosztami, nie kwestionując jednocześnie zasadności złożonego przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu , albowiem oczywistym jest wniosek, że skoro strona nie uznaje podstawy faktycznej będącej źródłem złożenia oświadczenia o potrąceniu, to tym samym kwestionuje zasadność samego oświadczenia o potrąceniu. Powód wskazał, iż niezależnie czy w toku procesu, czy też w toku korespondencji przedprocesowej to obowiązkiem pozwanego jest skuteczne podniesienie zarzutu potrącenia, a zarzut ten jest formą dochodzenia roszczeń zrównaną w skutkach z powództwem, a tym samym podlega on wymaganiom stawianym wobec pozwu, co do określenia żądania, przytoczenia okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie oraz wskazanie dowodów, co prowadzi do wniosku, iż dla jego skutecznego podniesienia znaczenie ma tylko i wyłącznie postawa strony podnoszącej zarzut, a nie strony przeciwnej.

Także w odniesieniu do zarzutów dotyczących naruszenia prawa materialnego powód wskazał na ich bezzasadność, a nadto wskazał, iż oświadczenie pozwanego z dnia 10 sierpnia 2012 r. nie jest oświadczeniem o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, a oświadczeniem o kompensacie, przy czym tego rodzaju oświadczenie w ocenie powoda wymaga akceptacji drugiej strony kompensaty.

Ponadto powód wniósł o pominięcie zgłoszonych przez pozwanego wniosków dowodowych o przeprowadzenie dowodu z pism z dnia 4 (wezwanie do zapłaty) i 3 marca 2014 r. (oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności), gdyż jest to dowód spóźniony, albowiem zdaniem powoda pozwany mógł wcześniej wystosować do niego wezwanie do zapłaty oraz złożyć oświadczenie o potrąceniu w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji, czego jednak nie uczynił. Powód wskazał także, iż pozwany złożył ponowne oświadczenie o potrąceniu przed upływem terminu wyznaczonego na zapłatę kwoty będącej przedmiotem potrącenia, albowiem wezwanie do zapłaty nosi datę 4 marca 2014 r., natomiast oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności jest opatrzone datą 3 marca 2014 r., a więc przed upływem 2 – dniowego terminu wyznaczonego przez pozwanego na zapłatę dochodzonej kwoty.

W konkluzji powód wskazał, iż biorąc powyższe okoliczności pod uwagę oświadczenie złożone przez pozwanego nie spełnia wymogów wynikających z art. 498 k.c. i nast. zgodnie z którym do potrącenia mogą być przedstawione wyłącznie wierzytelności wymagalne, a wierzytelność przywołana w oświadczeniu pozwanego z dnia 3 marca 2014 r. tego rodzaju przymiotu nie posiadała, albowiem byłaby najwcześniej wymagalna w dniu 6 marca 2014 r. Skoro pozwany wywodzi swoje roszczenie z treści wezwania do zapłaty z dnia 4 marca 2014 r. oraz oświadczenia o potrąceniu z dnia 3 marca 2014 r. to zdaniem powoda niewątpliwie po tym terminie powinien złożyć zarzut potrącenia przed Sądem drugiej instancji czego jednak ponownie nie uczynił, zamiast tego wnosząc o przeprowadzenie dowodu z w/w dokumentów na okoliczność skutecznego złożenia oświadczenia o potrąceniu.

W kolejnym piśmie procesowym z dnia 10 czerwca 2014 r. pozwany podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko w sprawie oraz wniósł o dopuszczenia przeprowadzenia dowodów z dokumentów tj. potwierdzenia odbioru pisma pozwanego z dnia 3 marca 2014 r. oraz odbioru pisma z dnia 4 marca 2014 r. na okoliczność skutecznego złożenia powodowi przez pozwanego oświadczenia o potrąceniu wierzytelności oraz pisma pozwanego z dnia 22 kwietnia 2014 r. wraz z potwierdzeniem nadania listem poleconym i odbioru także na okoliczność skutecznego złożenia powodowi oświadczenia o potrąceniu wierzytelności. Ponadto pozwany ponownie podniósł zarzut potrącenia wierzytelności przysługującej pozwanemu w łącznej wysokości 62.160,10 zł wynikającej z wystawionej faktury VAT o nr (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. na kwotę 24.522,10 zł dotyczącej kosztów budowy oraz noty księgowej o numerze (...) z dnia 10 sierpnia 2012 r. na kwotę 37.638 zł wystawionej powodowi z tytułu kar umownych na podstawie (...) umowy z dnia 22 października 2011 r. z wierzytelnością powoda wynikającą z faktury VAT o nr (...) z dnia 31 maja 2012 r. wystawionej na kwotę 125.460 zł.

Powód w piśmie procesowym z dnia 26 września 2014 r. wniósł o pominięcie przez Sąd spóźnionych wniosków dowodowych przedstawionych przez pozwanego w piśmie z dnia 10 czerwca 2014 r. oraz o przeprowadzenie dowodu z dokumentu tj. pisma powoda z dnia 30 kwietnia 2014 r. wraz z dowodem nadania listu na okoliczność jego treści. Zaś w odniesieniu do podnoszonego przez pozwanego w powyżej wskazanym piśmie procesowym zarzutu przedawnienia – powód wskazał, iż podniesienie tego zarzutu nie było wynikiem powzięcia przez pozwanego wiadomości o występowaniu w sprawie nowych okoliczności czy dowodów, lecz stanowiło odpowiedź na wywody powoda zawarte w odpowiedzi na apelację.

Sąd Okręgowy zważył co następuje;

Apelacja pozwanego podlegała oddaleniu.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd I instancji dokonał prawidłowych ustaleń faktycznych, a ze zgromadzonego materiału dowodowego wyprowadził poprawne wnioski. Sąd Okręgowy podziela ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy ich ocenę prawną. Z tych względów zaskarżone orzeczenie powinno się ostać.

W niniejszej sprawie decydującą kwestią było to czy wierzytelność powoda zasądzona wyrokiem Sądu I instancji uległa umorzeniu wskutek potrącenia jej z wierzytelnościami pozwanego. Wynika to z faktu przyjęcia przez Sąd Rejonowy nieskuteczności oświadczenia o potrąceniu złożonego przez pozwanego przed procesem w piśmie z dnia 10 sierpnia 2012 r. oraz złożonego przez pełnomocnika pozwanego na rozprawie w dniu 8 stycznia 2014 r. co było podstawą oddalenia powództwa.

Rzeczą Sądu Odwoławczego było zatem ustalenie w ramach zarzutów apelującego czy oświadczenie o potrąceniu złożone przed procesem w piśmie z dnia 10 sierpnia 2012 r. oraz złożone na rozprawie w dniu 8 stycznia 2014 r. wywołało skutki w sferze prawa materialnego.

Jak trafnie wskazał Sąd pierwszej instancji skuteczność oświadczenia o potrąceniu zależy od spełniania przez podlegające potrąceniu wierzytelności przesłanek z art. 498 §1 i 2 k.c. Zgodnie z nim, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącić swoją wierzytelność z wierzytelnością drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się nawzajem do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenie następuje przez oświadczenie złożone drugiej stronie, które ma moc wsteczną od chwili, kiedy potrącenie stało się możliwe (art. 499 k.c.).

Po to, aby mogło dojść do potrącenia muszą być więc spełnione łącznie cztery przesłanki: wzajemność wierzytelności, jednorodzajowość świadczeń, wymagalność wierzytelności i zaskarżalność wierzytelności. Oświadczenie o potrąceniu z dnia 10 sierpnia 2012 r. dotyczyło niewątpliwie wzajemnych wierzytelności stron . Przedmiotem świadczenia w obu wierzytelnościach były pieniądze tj. obowiązek zapłaty określonej sumy pieniężnej, a więc były to świadczenia tego samego (jednego) rodzaju. Nie ulega też wątpliwości, iż obie te wierzytelności mogłyby być dochodzone przed sądem. Pozostaje zatem kwestia wymagalności roszczenia.

Przesłanka wymagalności dotyczy wyłącznie wierzytelności potrącającego jako strony aktywnej. Wynika to z faktu, że potrącenie jest jednoznaczne z przymusowym zaspokojeniem tej wierzytelności, a nie można prowadzić egzekucji wierzytelności niewymagalnej, z kolei zobowiązany może spłacić wierzytelność przed nadejściem terminu świadczenia. Funkcję zapłaty można bowiem przypisać potrąceniu tylko wówczas, gdy dokonuje go dłużnik, który płaci swój dług z przysługującej mu wierzytelności wzajemnej. Jeżeli natomiast potrącenia dokonuje wierzyciel, to w istocie narzuca dłużnikowi jednostronnie tryb umorzenia zobowiązania, egzekwując swoją należność, nawet jeżeli druga strona nie miała zamiaru jej spełnić i umorzenie wierzytelności przez potrącenie nie odpowiada jej woli. Wierzyciel w ten sposób przymusowo realizuje swoje prawo. Dla wywołania skutków potrącenia w postaci umorzenia wierzytelności, konieczna jest wymagalność wierzytelności potrącającego, albowiem umorzenie może nastąpić nie wcześniej niż w momencie, gdy wierzytelności staną się wymagalne - tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 30 stycznia 2013 r., I ACa 1385/12, LEX nr 1322889; zob. też wyrok Sądu Najwyższego z 21 listopada 2007 r., I CSK 270/07, LEX nr 530614).

Bezsporne jest, że roszczenie o zapłatę kary umownej , jeżeli strony nie ustaliły w umowie terminu jej zapłaty ma charakter bezterminowy. Wymagalność kary umownej powinno się zatem ustalać przy zastosowaniu reguł określonych w art. 455 k.c. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania.

Niezwłoczność, o której stanowi art. 455 k.c., rozumieć przy tym należy nie jako obowiązek natychmiastowego spełnienia świadczenia, lecz obowiązek spełnienia go bez nieuzasadnionego odwlekania. Konkretyzacja tak wyznaczonego terminu wymaga uwzględnienia każdorazowo miejsca, czasu, rodzaju i rozmiaru świadczenia. Taka wykładnia cytowanego wyżej przepisu prowadzi do wniosku, że świadczenie staje się wymagalne nie w chwili otrzymania przez dłużnika wezwania, które nota bene nie było do powoda w niniejszej sprawie wystosowane, lecz dopiero po uwzględnieniu czasu potrzebnego do jego przygotowania (tak: wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 30 stycznia 2013 r., I ACa 1385/12, LEX nr 1322889; por. też: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia 2006 r., II CSK 293/06, LEX nr 453147 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1999 r., sygn. akt III CKN 474/98, LEX nr 518079).

Tożsama sytuacja zachodzi w przypadku obciążenia powoda kosztami budowy na mocy faktury z dnia 10 sierpnia 2012 r. . Termin zapłaty w tym zakresie także nie został przewidziany umową, nadto nie było wezwania do zapłaty przedmiotowej kwoty. Tym samym jednoczesne doręczenie powodowi faktury z dnia 10 sierpnia 2012 r. oraz noty księgowej z 10 sierpnia 2012 r. oraz oświadczenie o potrąceniu - tak jak to miało miejsce w niniejszej sprawie - nie mogło odnieść zamierzonego przez stronę dokonującą potrącenia skutku. Dla skuteczności oświadczenia o potrąceniu konieczna jest bowiem ściśle określona sekwencja wydarzeń, gdzie obowiązek spełnienia świadczenia będący wynikiem wymagalności roszczenia wyprzedza zrealizowanie przez wierzyciela prawokształtującego uprawnienia jakim jest oświadczenie o potrąceniu.

Z ustalonego i niekwestionowanego stanu faktycznego sprawy wynika, że w chwili składania oświadczenia o potrąceniu wierzytelność strony pozwanej nie była jeszcze wymagalna.

Ponadto w ocenie Sądu Odwoławczego nie budzi wątpliwości , iż pełnomocnictwo procesowe nie obejmuje co do zasady umocowania do złożenia oświadczenia o potrąceniu czy też przyjmowania takiego oświadczenia (tak też: uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 20 października 2004 r., I CK 204/04, OSNC 2005/10/176; wyroku Sądu Najwyższego z 14 stycznia 2009 r., IV CSK 356/2008, LexPolonica 2077693; wyroku Sądu Najwyższego z 12 października 2007 r., V CSK 171/2007, LexPolonica 2092255). Zatem także po drugiej stronie musi być obecna osoba zdolna do odbioru takiego oświadczenia - tj. strona lub jej pełnomocnik upoważniony do odbioru oświadczeń o potrąceniu.

W niniejszej sprawie można by w sposób dorozumiany przyjąć , iż pełnomocnik pozwanego dysponował pełnomocnictwem do składania oświadczeń w przedmiocie potrącenia. Taki wniosek można wywieść bazując na bogatym orzecznictwie Sądu Najwyższego analizując wszystkie okoliczności rozpatrywanej sprawy. Jednakże pełnomocnictwa takiego nie posiadał pełnomocnik powoda, który był obecny na rozprawie w dniu 8 stycznia 2014 r. i był odbiorcą oświadczenia o potrąceniu. W tym wypadku w sposób dorozumiany pełnomocnictwa do odbioru oświadczenia o potrąceniu wywieść nie można, gdyż bezsprzecznie pełnomocnik działałby wbrew interesom swojego zleceniodawcy.

Tym samym prawidłowo ustalił Sąd Rejonowy, iż oświadczenie pozwanego w przedmiocie potrącenia zawarte w piśmie z dnia 10 sierpnia 2012 r. oraz złożone na rozprawie w dniu 8 stycznia 2014 r. nie wywołało skutków w sferze prawa materialnego, a co za tym idzie było nieskuteczne.

Merytorycznemu badaniu Sądu Odwoławczego nie podlegało także załączone dopiero do apelacji oświadczenie o potrąceniu z dnia 3 marca 2014 r. oraz 22 kwietnia 2014 r. albowiem wniosek o dopuszczenie dowodu z tych dokumentów był spóźniony w myśl art. 381 k.p.c. i w oparciu o powyższy przepis został przez Sąd II instancji oddalony .Sąd Okręgowy podziela przy tym pogląd wyrażony w orzecznictwie, iż potrzeba nowych faktów i dowodów w postępowaniu odwoławczym powinna być następstwem zmienionych okoliczności sprawy, które są niezależne od zapadłego rozstrzygnięcia pochodzącego od sądu I instancji albo otwarcia się możliwości dowodzenia okoliczności faktycznych wcześniej niemożliwych do wykazania z przyczyn obiektywnych. Strona, która dopuszcza się zaniedbania w zakresie przysługującej jej inicjatywy dowodowej w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji musi się liczyć z tym, że sąd drugiej instancji jej wniosku nie uwzględni( wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 kwietnia 2013 r. I ACa 1191/12). Tym samym skuteczny procesowo zarzut potrącenia w postępowaniu odwoławczym musiałby mieć podstawę w okolicznościach niezależnych od zapadłego rozstrzygnięcia.

Nie budzi wątpliwości iż wniosek dowodowy zawierający nowe oświadczenie pozwanego w przedmiocie potrącenia złożony był na skutek niekorzystnego dla niego wyroku Sądu Rejonowego . Podkreślić też trzeba, iż pozwany reprezentowany był przez profesjonalnego pełnomocnika, który przed Sądem pierwszej instancji powoływał się jedynie na oświadczenie o potrąceniu z dnia 10 sierpnia 2012 r. oraz 8 stycznia 2014 r.

Przy czym zgodnie z cytowanym powyżej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie wydanie niekorzystnego dla strony wyroku nie może stanowić samoistnej podstawy powołania się w postępowaniu apelacyjnym na nowe fakty i dowody.

Z taką sytuacja mamy zaś do czynienia w niniejszej sprawie.

Z powyższych przyczyn dowody w postaci oświadczeń o potrąceniu załączone do apelacji w niniejszej sprawie nie mogły zostać uwzględnione a zatem Sąd Odwoławczy nie badał ich materialnoprawnej skuteczności. Ze względów wskazanych wyżej apelacja jako niezasadna podlegała oddaleniu w oparciu o przepis art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w myśl art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 1 pkt. 1 w zw. z § 6 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( dz. U. 2013.490 j.t.).