Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

UZASADNIENIE

Powód (...) wniósł o zasądzenie od pozwanego (...) w R., kwoty 2695,29 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwoty:

- 2495,29 zł od dnia 27 lipca 2017 r. do dnia zapłaty,

- 200 zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

Nadto powód wniósł o zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że w wyniku kolizji, której sprawca posiadał zawartą z pozwanym umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych uszkodzeniu uległ pojazd marki C. (...) o numerze rejestracyjnym (...).

Powód wskazał, że poszkodowany pozbawiony możliwości korzystania z pojazdu zmuszony był do dokonania naprawy pojazdu w serwisie naprawczym. W okresie od 14 listopada 2016 r. do dnia 6 grudnia 2016 r. poszkodowany użytkował pojazd zastępczy na podstawie umowy najmu zawartej z powodem. Powód wskazał również, że w dniu 14 listopada 2016 r. poszkodowany zawarł z powodem umowę cesji prawa do zwrotu kosztów najmu pojazdu zastępczego przysługującemu poszkodowanemu na rzecz powoda, w wyniku której powód miał wejść w prawa poszkodowanego. Powód twierdził, że koszt najmu pojazdu zastępczego wyniósł 4646 zł netto, tj. 5714,58 zł brutto za 23 dni najmu. Roszczenie obejmowało również 200,00 zł z tytułu analizy pranej roszczenia przed wniesieniem pozwu do sądu.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów wedle norm przepisanych, a w przypadku częściowego oddalenia powództwa o stosunkowe rozdzielenie kosztów zastępstwa procesowego.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że zweryfikował uzasadniony okres najmu do 15 dni, zaś stawkę za wynajem pojazdu zastępczego do wysokości kosztów wynajmu jakie wynikałby z wynajmu pojazdu zastępczego udostępnionego za pośrednictwem pozwanego towarzystwa tj. do kwoty 179 zł netto za dobę najmu. Pozwany twierdził, że proponował poszkodowanemu wynajęcie pojazdu zastępczego w wybranej wypożyczalni współpracującej.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy w Bydgoszczy:

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1517 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  nakazał zwrócić powodowi ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 552,40 zł tytułem pozostałej części zaliczki na poczet dowodu z opinii biegłego.

Sąd I instancji ustalił, że w dniu 17 października 2016 roku, należący do poszkodowanego (...) M. O., I. M. pojazd marki C. (...) o numerze rejestracyjnym (...), został uszkodzony w wyniku kolizji spowodowanej przez kierowcę ubezpieczonego u pozwanego w związku z zawarciem umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody związane z ruchem tych pojazdów.

W związku z uszkodzeniem pojazdu poszkodowany, korzystał z pojazdu zastępczego marki O. (...) zaoferowanego przez powoda w okresie od dnia 14 listopada 2016 roku do dnia 6 grudnia 2016 roku. W umowie wskazano stawkę najmu – 249 zł netto.

W treści pkt 8 Warunków Szczególnych (WS) umowy najmu pojazdu zastępczego w ramach programu „Usługa Auto Zastępcze” powód zastrzegł, że najemca (poszkodowany) nie zostanie bezpośrednio obciążony kosztami wynajmu, płatność nastąpić miała bezgotówkowo w formie cesji wierzytelności, za wyjątkiem obowiązku uiszczenia na rzecz Wynajmującego kwoty podatku VAT przez Najemców będących przedsiębiorcami.

Poszkodowany nie poniósł kosztów najmu pojazdu zastępczego.

W dniu 14 listopada 2016 r. poszkodowany podpisał z powodem umowę sprzedaży wierzytelności w postaci prawa do odszkodowania za korzystanie z samochodu zastępczego, wobec pozwanego z tytułu szkody powstałej w związku ze zdarzeniem komunikacyjnym z dnia 17 października 2016 roku.

Powód wystawił poszkodowanemu fakturę VAT na kwotę 5714,58 złotych brutto tytułem najmu pojazdu zastępczego, w tym 1068,58 zł podatku VAT.

Sąd Rejonowy zważył, że powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentów przedłożonych przez strony, których autentyczność nie była kwestionowana przez strony postępowania i nie budziła wątpliwości Sądu.

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, albowiem powód nie posiadał legitymacji czynnej do dochodzenia roszczenia w niniejszej sprawie.

W ocenie Sądu I instancji powód nie zawarł bowiem ważnej umowy przelewu wierzytelności z tytułu odszkodowania.

Przez legitymację procesową rozumie się materialnoprawne uprawnienie strony procesowej do występowania w konkretnym procesie. Wynika ona ze stosunku prawnego łączącego strony procesowe. Innymi słowy powód i pozwany muszą być związani prawnomaterialnie z przedmiotem procesu.

Nie budzi wątpliwości Sądu Rejonowego, że tylko ze stosunku określonego przez prawo materialne płynie uprawnienie konkretnego podmiotu do występowania z konkretnym roszczeniem przeciwko innemu konkretnemu podmiotowi. To szczególne uprawnienie, oceniane z punktu widzenia prawa materialnego, nazywane jest legitymacją procesową. Jeśli zostanie wykazane, że strony są związane prawnomaterialnie z przedmiotem procesu, którym jest roszczenie procesowe, to zostanie wykazana legitymacja procesowa powoda i pozwanego. Brak legitymacji czynnej prowadzi do oddalenia powództwa.

W treści pkt 8 Warunków Szczególnych (WS) umowy najmu pojazdu zastępczego powód zastrzegł, że najemca (poszkodowany) nie zostanie bezpośrednio obciążona kosztami wynajmu, płatność nastąpić bowiem miała bezgotówkowo w formie cesji wierzytelności.

Zauważyć trzeba zdaniem Sądu I instancji, że już tego samego dnia w którym sporządzona została przedmiotowa umowa najmu pojazdu zastępczego pomiędzy powodem (jako wynajmującym), a poszkodowanym (jako najemcą) – tj. 14 listopada 2016 r. – została pomiędzy tymi samymi stronami dokonana cesja wierzytelności dotycząca prawa poszkodowanego do zwrotu kosztów z tytułu najmu pojazdu zastępczego wynajętego u powoda, stanowiąca załącznik nr 1 do umowy najmu. Wprawdzie w treści faktury VAT wystawionej następnie przez powoda poszkodowanemu w dniu 6 grudnia 2016 r. wskazano dzień 20 grudnia 2016 r. jako termin płatności należności z tego tytułu, jednak w świetle powołanego wyżej postanowienia pkt 8 Warunków Szczególnych (WS) umowy najmu, nie mogło stanowić to wezwania dłużnika do zapłaty w myśl art. 455 k.c. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CK 28/05, LEX nr 180911). W dacie tej, a także i później, kosztami najmu pojazdu zastępczego poszkodowany nie miała zostać obciążony, a strony tej umowy pozostawały w mylnym przekonaniu, iż zostały one już „uregulowane” poprzez ww. cesję wierzytelności. (por. Wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, VIII Wydziału Gospodarczego, sygn. akt VIII Ga 5/18).

Nie można w świetle powyższego uznawać, w ocenie Sądu I instancji, aby w niniejszej sprawie mogło dojść skutecznie do przelewu wierzytelności względem ubezpieczyciela z tytułu odszkodowania – obejmującego refundację celowych i rzeczywiście poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego – który mógłby doprowadzić do „zapłaty” wierzytelności z tytułu najmu pojazdu zastępczego, skoro poszkodowanemu w tej dacie nie przysługiwała (nie mogła przysługiwać) żadna wierzytelność z tego tytułu. Dopiero bowiem poprzez rzeczywiste poniesienie kosztów takiego najmu mogłaby powstać wierzytelność odszkodowawcza względem ubezpieczyciela, jej przelew nie mógłby więc służyć zapłacie kosztów najmu.

Sąd I instancji podkreślił przy tym, że w niniejszej sprawie nie zachodzi przypadek – dopuszczalny w świetle orzecznictwa – przelewu wierzytelności przyszłej (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 2011 r., IV CSK 422/10, „Monitor Prawa Bankowego” 2012/11/33-37). Nie mógł bowiem dojść do skutku przelew wierzytelności, która de iure nie zaistnieje. Przeniesienie praw z tego tytułu, a więc pełny skutek przelewu, mógłby przecież nastąpić dopiero z chwilą ich powstania (zob. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 19 września 1997 r., III CZP 45/97, OSNC 1998, nr 2, poz. 22, a także uzasadnienie wyroku tego Sądu z dnia 4 marca 2010 r., I CSK 439/09, LEX nr 577681). W niniejszej sprawie skutek taki mógłby bowiem powstać dopiero z momentem indemnizacji szkody – w postaci poniesienia przez poszkodowaną wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego – co jednak nie nastąpiło. (por. Wyrok Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, VIII Wydziału Gospodarczego, sygn. akt VIII Ga 5/18).

Mając powyższe na uwadze na mocy art. 822 § 1 k.c. a contrario w związku z art. 509 k.c. Sąd Rejonowy orzekł jak w pkt 1. wyroku.

Niezależnie od powyższego, zwrócić jednak należy na fakt, iż nawet gdyby uznać że powód jednak posiadał legitymację czynną w niniejszym postępowaniu, to powództwo i tak w większości zasługiwałoby na oddalenie.

Biegły powołany w sprawie, (którego opinia była jasna, wyczerpująca i rzetelna), ustalił bowiem, iż zasadny okres najmu pojazdu zastępczego w przedmiotowej sprawie to 15 dni, zaś stawka najmu pojazdów zastępczych odpowiadających segmentowi pojazdu wynajętego zawierała się w przedziale od 108 zł do 246 zł brutto.

Na oddalenie zasługiwałoby zatem roszczenie o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego za okres ponad 15 dni oraz po stawce wyższej niż rynkowa tj. w tym przypadku maksymalnie 246 zł brutto czyli 200 złotych netto.

Sąd Rejonowy pominął wniosek powoda o ponowne zwrócenie się do warsztatu naprawczego o wyjaśnienie dokładnego przebiegu procesu naprawczego, albowiem sąd zobowiązał już wcześniej warsztat do udzielenia takich informacji w odpowiedzi złożono pismo z dnia 16 kwietnia 2018 roku (k. 66 akt), którym biegły dysponował sporządzając opinię.

Sąd I instancji podkreślił że, nawet gdyby powód posiadał legitymację czynną w przedmiotowej sprawie, to na uwzględnienie nie zasługiwałoby zgłoszone w pozwie roszczenie zwrotu kosztów obsługi prawnej w postępowaniu przedsądowym. Nim sprawa trafi do sądu pełnomocnik reprezentujący powoda w tym postępowaniu powinien się do sprawy przygotować, zapoznać z dokumentacją, ocenić szansę na powodzenie swojego klienta w sądzie, a następnie sporządzić pozew. Te wszystkie czynności są elementem późniejszego reprezentowania strony w postępowaniu sądowym i jako takie są uwzględnione w kosztach zastępstwa procesowego przyznawanego w wyroku kończącym sprawę. W niniejszej sprawie fakturę za „analizę dokumentów” w postępowaniu przedsądowym wystawił ten sam pełnomocnik, który reprezentował powoda przed sądem. Koszt tych czynności przygotowawczych pokrywałoby zatem w pełni wynagrodzenie przyznane w wyroku, gdyby powód sprawę wygrał.

Przesądzając o braku legitymacji procesowej powoda, sąd powództwo oddalił.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i art. 99 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych zasądzając od powoda na rzecz pozwanego kwotę 1517 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu. Na powyższą kwotę składa się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego w kwocie 900,00 oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł oraz koszty wynagrodzenia biegłego pokryte z zaliczki uiszczonej przez pozwanego wysokości 600 złotych.

Zgodnie z art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd z urzędu zwraca stronie wszelkie należności z tytułu wydatków, stanowiące różnicę między kosztami pobranymi od strony a kosztami należnymi. W związku z powyższym, w punkcie trzecim wyroku nakazano zwrócić powodowi ze Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 552,40 zł tytułem niewykorzystanej zaliczki na poczet dowodu z opinii biegłego.

Apelację od powyższego wyroku Sądu Rejonowego przedłożył powód, zaskarżając go w punkcie I – oddalającym powództwo co do kwoty 893,45 zł oraz w całości w punkcie II. Zaskarżonemu wyrokowi powód zarzucił:

- naruszenie art. 509 k.p.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie w szczególności poprzez ustalenie przez Sąd I instancji, iż pomiędzy powodem a poszkodowanym nie doszło do przelewu wierzytelności,

- naruszenie art. 58 k.c. i art. 659 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, w szczególności poprzez przyjęcie, że podpisana umowa najmu jest nieważna, bowiem nie określała sposobu zapłaty za najem pojazdu zastępczego, a najemca korzystał z pojazdu nieodpłatnie,

- naruszenie art. 65§ 1 i 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie w sprawie,

- naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów tj. faktury VAT za prowadzenie spraw wydruku z Excel oraz potwierdzenia zapłaty w sposób sprzeczny z zasadami logiki, skutkujące przyjęciem, że powód nie wykazał poniesienia kwoty 200 zł na analizę prawną sprawy na etapie likwidacji szkody,

- naruszenie art. 361 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie tj. brak zasądzenia należnej powodowi kwoty odszkodowania w pełnej wysokości za stwierdzony w opinii biegłego sądowego uzasadniony okres najmu pojazdu zastępczego a tym samym naruszenie zasady pełnego odszkodowania,

- naruszenie art. 233§ 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny dowodów, w szczególności nierozważenie materiału dowodowego w sposób wszechstronny oraz sprzeczność oceny z zasadami doświadczenia życiowego i regułami logicznego rozumowania, skutkujące dokonaniem błędnych ustaleń faktycznych polegających na przyjęciu, że zastosowana przez powoda stawka najmu tj. 202 zł netto za dobę nie jest stawką rynkową.

Ponadto powód wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji powód podniósł, że z postanowień umownych wynika, że strony nie zawierały umowy pod tytułem darmowym tylko odpłatną umowę najmu. W ocenie powoda wniosek taki wypływa z okoliczności faktycznych, które towarzyszyły zawarciu umowy najmu tj. odpłatny charakter prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie.

Zaskarżone rozstrzygnięcie zostało wydane na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, które to ustalenia Sąd Okręgowy podziela i przyjmuje za własne. W sytuacji bowiem, gdy sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie musi powtarzać dokonanych ustaleń, gdyż wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (vide np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, Nr 4, poz. 83).

Do skutecznego postawienia zarzutu naruszenia prawa procesowego (art. 233 § 1 k.p.c.), konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących ocenę dowodów dokonaną przez sąd, określenie, jakie kryteria oceny naruszył sąd przy ocenie konkretnych dowodów, uznając brak ich wiarygodności i mocy dowodowej lub niesłusznie im je przyznając, lub zarzucenie sądowi, iż rażąco naruszył zasady logicznego rozumowania oraz doświadczenia życiowego wraz w wykazaniem w jaki sposób do tego doszło oraz stwierdzeniem, że uchybienie to mogło mieć wpływ na wynik sprawy. Zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przez naruszenie zasady doświadczenia życiowego powinien polegać na tym, że zarzuca się sądowi, że ten wywiódł z danego środka dowodowego jakiś fakt, podczas gdy doświadczenie życiowe uczy, że w takiej sytuacji taki fakt nie zachodzi albo przebiega on odmiennie. Naruszenie zasady logicznego rozumowania ma miejsce głównie wówczas gdy sąd błędnie interpretuje związki zachodzące pomiędzy poszczególnymi faktami, wyciągając ostatecznie z ich całokształtu błędne wnioski. Postawienie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może zaś polegać na zaprezentowaniu ustalonego przez siebie, na podstawie własnej oceny dowodów stanu faktycznego. Czyli skarżący orzeczenie sądowe, formułując zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. nie może ograniczyć się do twierdzeń, że z dowodów wynika inny niż ustalony przez sąd stan faktyczny. Jest to bowiem wówczas traktowane jako swobodna, niepoparta jurydycznymi argumentami, dyskusja z sądem. Skarżący musi wykazać, że gdyby sąd drugiej instancji nie naruszył wymienionych w art. 233 § 1 k.p.c. zasad oceny dowodów, to powinien dać wiarę środkom dowodowym przeciwstawnym do dokonanych ustaleń (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4 grudnia 2018 r., V ACa 1541/17, LEX nr 2613476).

W ocenie Sądu Odwoławczego, powód nie przedstawił okoliczności, które pozwalałyby sądzić, iż postępowanie dowodowe, jakie przeprowadził Sąd I instancji, zawiera braki lub tego rodzaju uchybienia, aby proces oceny zebranego materiału uchybiał regułom swobodnej weryfikacji przyznanej sądowi orzekającemu, do których należą zasady logiki, doświadczenia życiowego i obowiązek wszechstronnego rozważenia okoliczności sprawy.

Zgodnie z art. 509 § 1 k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Natomiast w myśl art. 509 § 2 k.c., wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Sąd Odwoławczy zważył, że z treści pkt 8 Warunków Szczególnych (WS) umowy najmu pojazdu zastępczego w ramach programu „Usługa Auto Zastępcze” powód zastrzegł, że najemca niezostanie bezpośredni obciążony kosztami najmu, płatność miała nastąpić w formie cesji wierzytelności.

W świetle art. 509 k.c. przelew wierzytelności jest umową, na podstawie której dotychczasowy wierzyciel przenosi wierzytelność ze swojego majątku do majątku osoby trzeciej, a przenoszona wierzytelność powinna być w dostateczny sposób oznaczona (zindywidualizowana). Wymagane jest wyraźne określenie stosunku zobowiązaniowego którego elementem jest zbywana wierzytelność, oznaczenie stron tego stosunku i przedmiotu świadczenia (Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 lutego 2018r., I ACa 851/17, LEX nr 2475078).

Sąd odwoławczy podziela pogląd, zgodnie z którym wierzytelność będąca przedmiotem przelewu powinna być co do zasady w umowie cesji oznaczona , poprzez wskazanie świadczenia (i jego przedmiotu), jak również stosunku prawnego, w ramach którego ma ono zostać spełnione. Jednakże Sąd Najwyższy w wyroku z 5.11.1999 r. słusznie wskazał, że skuteczne jest zbycie wierzytelności, nieoznaczonej dokładnie w umowie przelewu, jeżeli można ją określić na podstawie treści stosunku zobowiązaniowego, z którego wynika. Skuteczna jest zatem cesja wierzytelności „oznaczalnej” na podstawie analizy treści stosunku obligacyjnego będącego jej źródłem. (Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom III. Zobowiązania. Część ogólna (art. 353-534), Opublikowano: WKP 2018).

Na tle ugruntowanego orzecznictwa należał uznać, iż strony w § 1 pkt 2 przedmiotowej umowy cesji wierzytelności wskazały, że cedent przelewa na rzecz cesjonariusza swoją wierzytelność. Jednakże w dacie zawarcia umowy przelewu wierzytelności poszkodowanemu nie przysługiwała żadna wierzytelność z tego tytułu. W ocenie Sądu II instancji – dopiero poprzez rzeczywiste poniesienie kosztów wynajmu samochodu zastępczego przez poszkodowanego mogłaby powstać wierzytelność odszkodowawcza względem ubezpieczyciela. Poszkodowany nigdy też nie został obciążony wymagalną do zapłaty wierzytelności z tego tytułu.

Brak było również podstaw do zasądzenia kwoty 200 zł za analizę prawną na etapie likwidacji szkody. Są to koszty działalności gospodarczej powoda, a nie element szkody poszkodowanego.

Mając zatem na uwadze powyższe argumenty, zaskarżone orzeczenie Sąd Okręgowy uznał za prawidłowe i oddalił apelację powoda na podstawie przepisu art. 385 k.p.c.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c. w związku z art. 99 k.p.c., tj. na zasadzie odpowiedzialności za wynik sprawy, stosownie do stawek określonych w § 10 ust. 1 pkt 1 w związku z § 2 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2018.265 t.j.).

Eliza Grzybowska Marek Tauer Wiesław Łukaszewski