Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Elżbieta Kala

po rozpoznaniu w dniu 29 maja 2024 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa: (...) w B.

przeciwko: E. T. i M. T.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 15 czerwca 2023r. , sygn. akt. VIII GC 1113/21

1.  oddala apelację;

2.  kosztami wynagrodzenia tłumacza języka niemieckiego w kwocie 47,97 zł (czterdzieści siedem złotych dziewięćdziesiąt siedem groszy) obciąża Skarb Państwa.

Sygn. akt VIII Ga 159/23

UZASADNIENIE

Powód (...) w B. wniósł o zasądzenie od pozwanych E. T. i M. T. solidarnie kwoty 30.855,69 złotych wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości 13% w skali roku liczonymi od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty i nie większymi niż odsetki maksymalne. Nadto powód domagał się orzeczenia na swoją rzecz solidarnie od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że na podstawie umowy nr (...) z dnia 20 grudnia 2018 r. udzielił na wniosek pozwanej E. T. pożyczki hipotecznej w kwocie 30.000,00 zł do dnia 17 grudnia 2024 r. Pożyczka została zabezpieczona hipotecznie wpisem do księgi wieczystej oraz poręczeniem cywilnym M. T.. Z kwoty pożyczki potrącona została prowizja w części wymagalnej w dacie zwarcia umowy, a następnie pozwanej wypłacono kwotę 25.800,00 zł. W zamian pozwana jako pożyczkobiorczyni była zobowiązana do spłaty udzielonej pożyczki w kwocie 30.000,00 zł wraz z umówionym oprocentowaniem w wysokości 10% w stosunku rocznym oraz pozostałej części umówionej prowizji za udzielenie pożyczki, tj. 3.300,00 zł. Pożyczka miała być płatna w 72 ratach według harmonogramu spłat. W trakcie trwania umowy pozwani dokonali wpłaty 10 rat. W związku z nieprawidłową zapłatą rat powód wezwał pozwanych do zapłaty zaległych rat, jednak wezwanie z 23 grudnia 2019 r. nie zostało podjęte w terminie i wróciło do powoda. W związku z tym powód wypowiedział umowę pożyczki na podstawie § 12 ust. 1 umowy i wezwał pozwanych do spłaty wymagalnych rat kapitałowo-odsetkowych, niewymagalnego zadłużenia z tytułu pożyczki, odsetek bieżących i przeterminowanych oraz prowizji za udzielenie pożyczki. Wypowiedzenie umowy wraz z wezwaniem do zapłaty zostało odebrane przez pozwanych w dniu 21 lutego 2020 r. Zgodnie z twierdzeniami strony powodowej, umowa pożyczki uległa rozwiązaniu z dniem 9 października 2019 r. ze skutkiem wymagalności całego zadłużenia od dnia 23 marca 2020 r. Zdaniem powoda, na dzień sporządzenia pozwu na łączne zadłużenie pozwanych w wysokości 30.855,69 zł składały się kwoty: 26.882,58 zł tytułem pozostałej do spłaty pożyczki, 2.841,70 zł z tytułu prowizji za udzielenie pożyczki pozostałej do spłaty, 921,13 zł tytułem odsetek umownych za okres korzystanie z pożyczki do dnia rozwiązania umowy, tj. 22 marca 2020 r. oraz 210,28 zł tytułem odsetek umownych za opóźnienie liczonych od 6 lipca 2020 r. Oprócz tego powód domaga się również zasądzenia dalszych odsetek za opóźnienie od dochodzonej kwoty za okres od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 27 lipca 2020 r. grudnia w sprawie o sygnaturze akt VIII GNc 2242/20, Referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy, VIII Wydziale Gospodarczym, orzekł zgodnie z żądaniem pozwu oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie nakazu zapłaty, reprezentowana przez kuratora E. T. wniosła o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Kurator procesowy wskazał na wstępie, iż w efekcie podjętych prób skontaktowania się z pozwaną ustalił, że pozwani podejmą aktywne uczestnictwo w procesie. Kurator podniósł nadto zarzut braku wykazania przez powoda faktu, że pozwani otrzymali kwotę pożyczki, a także w jaki sposób obliczone zostały kwoty składające się na sumę wierzytelności i jak zaliczył raty zapłacone przez pozwanych. Kurator zakwestionował również daty naliczania odsetek umownych, wskazane przez powoda.

Sprzeciw od wydanego nakazu zapłaty wniósł również reprezentowany przez kuratora M. T.. W sprzeciwie kurator wniósł o oddalenie powództwa w całości, a także wskazał, iż pozwani pracujący za granicą wyznaczyli pełnomocnika do doręczeń w kraju. Podniósł nadto, że prowizja służąca pokryciu kosztów udzielenia pożyczki jest w tej sprawie rażąco nieadekwatna do udzielonej kwoty pożyczki. Kurator wskazał także, że powództwo co do pozwanego M. T. jest przedwczesne, bowiem nie został on należycie zawiadomiony o opóźnieniu pożyczkobiorcy.

W piśmie przygotowawczym datowanym na dzień 2 sierpnia 2021 r. powód sprecyzował żądanie zawarte w pozwie i wskazał, iż wnosi o zasądzenie od pozwanych solidarnie kwoty dochodzonej w pozwie z umownymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia wytoczenia powództwa w wysokości dwukrotności stopy odsetek ustawowych za opóźnienie, nie wyższymi niż odsetki maksymalne za opóźnienie. Strona powodowa przedstawiła także szczegółowe wyliczenie, przedstawiające w jaki sposób dokonał rozliczenia spłat uiszczanych przez pozwaną.

Pozwani wnieśli sprzeciw od nakazu zapłaty z dnia 27 lipca 2020 r., w którym przyznali, iż powód udzielił pozwanej E. T. pożyczki hipotecznej pod zastaw mieszkania, które znajduje się przy ul. (...) w B., w kwocie 70.000,00 zł. Pożyczka została zaciągnięta w celu spłaty zadłużeń w tzw. parabankach. Pozwani twierdzili, iż powód do zawarcia umowy pożyczki wymagał od pozwanej założenia działalności gospodarczej, którą następnie pozwana zamknęła po miesiącu od zawarcia umowy pożyczki. Pozwani podnieśli, iż w związku z zawarciem umowy pożyczki ponieśli koszty aktu notarialnego w wysokości 1.190,64 zł. Wskazali, iż wypłacona kwota pożyczki została pomniejszona o prowizję w wysokości 9.800,00 zł. Pozwani początkowo spłacali pożyczkę, jednak ich sytuacja finansowa uległa pogorszeniu. Powód odrzucił prośbę pozwanych o zmniejszenie miesięcznej raty kredytu i wydłużenie okresu kredytowania. Zamiast tego, jak twierdzą pozwani, powód zaproponował im zaciągnięcie kolejnej pożyczki w wysokości 30.000,00 zł. Po podpisaniu drugiej umowy, powód wypłacił kwotę 25.800,00 zł, pobierając prowizję w wysokości 4.200,00 zł. Pozwani ponieśli koszty związane z kolejnym aktem notarialnym w kwocie 369,00 zł. Pozwani nie byli w stanie spłacać miesięcznych rat pożyczek w łącznej kwocie 2.000,00 zł. We wrześniu 2019 r. wyjechali w celu zarobkowym do (...). W związku z pandemią wirusa Covid-19 ich sytuacja finansowa ponownie uległa pogorszeniu. Pozwani wskazali, iż obecnie są w stanie spłacać zadłużenia u powoda w miesięcznych ratach w wysokości 1.000,00 zł. Wnieśli o zmniejszenie odsetek oraz odstąpienie lub zmniejszenie kosztów sądowych.

Niezależnie od powyższego postępowania powód, w osobnym pozwie zarejestrowanym pod sygn. akt VIII GC1403/21, wniósł o zasądzenie od pozwanych solidarnie kwoty 58.809,19 złotych wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości 12% w skali roku liczonymi od dnia wniesienia powództwa do dnia zapłaty i nie większymi niż odsetki maksymalne. Nadto powód domagał się orzeczenia na swoją rzecz solidarnie od pozwanych kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się nakazu zapłaty.

Uzasadniając swoje roszczenia, powód wskazał, że na podstawie umowy nr (...) z dnia 20 grudnia 2017 r. udzielił na wniosek pozwanej E. T. pożyczki hipotecznej w kwocie 70.000,00 zł do dnia 20 października 2023 r. na takich zasadach jak pożyczki (...), stanowiącej podstawę roszczenia w sprawie rozpatrywanej przez Sąd pod sygn. akt VIII GC 1113/21. Z kwoty pożyczki potrącona została prowizja w części wymagalnej w dacie zwarcia umowy, a następnie pozwanej wypłacono kwotę 60.200,00 zł. W zamian pozwana jako pożyczkobiorczyni była zobowiązana do spłaty udzielonej pożyczki w kwocie 70.000,00 zł wraz z umówionym oprocentowaniem w wysokości 10% w stosunku rocznym oraz pozostałej części umówionej prowizji za udzielenie pożyczki, tj. 7.700,00 zł. Pożyczka miała być płatna w 72 ratach według harmonogramu spłat. W trakcie trwania umowy pozwani dokonali wpłaty 24 rat. W związku z nieprawidłową zapłatą rat powód wezwał pozwanych do zapłaty zaległych rat pismem z dnia 11 lutego 2020 r., które zostało przez pozwanych odebrane. W związku z tym powód wypowiedział umowę pożyczki na podstawie § 12 ust. 1 umowy i wezwał pozwanych do spłaty wymagalnych rat kapitałowo-odsetkowych, niewymagalnego zadłużenia z tytułu pożyczki, odsetek bieżących i przeterminowanych oraz prowizji za udzielenie pożyczki. Wypowiedzenie umowy wraz z wezwaniem do zapłaty nie zostało przez pozwanych odebrane. Zgodnie z twierdzeniami strony powodowej, umowa pożyczki uległa rozwiązaniu z dniem 30 kwietnia 2020 r. ze skutkiem wymagalności całego zadłużenia od dnia 1 maja 2020 r. Zdaniem powoda, na dzień sporządzenia pozwu na łączne zadłużenie pozwanych w wysokości 58.809,19 zł składały się kwoty: 52.703,53 zł tytułem pozostałej do spłaty pożyczki, 5.010,62 zł z tytułu prowizji za udzielenie pożyczki pozostałej do spłaty, 711,60 zł tytułem odsetek umownych za okres korzystanie z pożyczki do dnia rozwiązania umowy, tj. 30 kwietnia 2020 r. oraz 383,44 zł tytułem odsetek umownych za opóźnienie liczonych od 13 maja 2020 r. Oprócz tego powód domaga się również zasądzenia dalszych odsetek za opóźnienie od dochodzonej kwoty za okres od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym w dniu 25 sierpnia 2020 r., w sprawie o sygn. akt VIII GNc 3062/20, Starszy Referendarz Sądowy w Sądzie Rejonowym w Bydgoszczy, VIII Wydziale Gospodarczym, orzekł zgodnie z żądaniem pozwu oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania.

W sprzeciwie od wydanego w sprawie sygn. akt VIII GNc 3062/20 nakazu zapłaty, reprezentowana przez kuratora E. T. wniosła o oddalenie powództwa w całości, a także o zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych. Kurator procesowy wskazał, iż w efekcie podjętych prób skontaktowania się z pozwaną ustalił aktualny adres pozwanych, właściwy do korespondencji, a ponadto powołał się na te same twierdzenia, okoliczności i dowody co w sprzeciwie pozwanej od nakazu zapłaty wydanego w sprawie o sygn. akt VIII GNc 2242/20.

Sprzeciw od wydanego nakazu zapłaty wniósł również reprezentowany przez kuratora M. T.. W sprzeciwie kurator wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o przekierowanie wszelkiej korespondencji adresowanej do pozwanego na aktualny adres do korespondencji, ustalony przez kuratora, a ponadto te same twierdzenia, okoliczności i dowody co w sprzeciwie pozwanego od nakazu zapłaty wydanego w sprawie o sygn. akt VIII GNc 2242/20.

Pozwani wnieśli sprzeciw od nakazu zapłaty wydanego w sprawie o sygn. akt VIII GNc 3062/20, w którym powołali się na te same twierdzenia, okoliczności i dowody co w sprzeciwie od nakazu zapłaty wydanego w sprawie o sygn. akt VIII GNc 2242/20.

W piśmie przygotowawczym datowanym na dzień 23 marca 2022 r. w sprawie pod sygnaturą akt VIII GC 1403/21 powód ograniczył powództwo do zapłaty przez pozwanych solidarnie kwoty 58.775,49 złotych wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości odsetek maksymalnych stanowiących dwukrotność odsetek ustawowych za opóźnienie liczonymi od dnia 14 maja 2020 r. do dnia zapłaty oraz zapłaty kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w sprawie do dnia zapłaty. W pozostałym zakresie powód cofnął pozew, tj. co do kwoty 33,70 złotych i wniósł o umorzenie postępowania w tym zakresie.

Postanowieniem z dnia 17 czerwca 2022 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy, na podstawie art. 219 k.p.c. postanowił połączyć sprawę o sygn. akt GC 1403/21 (poprzednio VIII GNc 3062/20) ze sprawą o sygn. akt VIII GC 1113/21 (poprzednio VIII GNc 2242/20) z powództwa (...) w B. przeciwko E. T. i M. T. w celu łącznego ich rozpoznania i rozstrzygnięcia i prowadzić je dalej pod sygn. akt VIII GC 1113/21.

Na dalszym etapie postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska w sprawie, przy czym pozwani na rozprawie w dniu 25 maja 2023 r. wnosili o rozłożenie należności na raty.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 czerwca 2023 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy :

I. w sprawie o zapłatę kwoty 30 855,69 zł ( sygn. akt VIII GC 1113/21)

1. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 28 013,99 zł z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, nie wyżej niż odsetki maksymalne za opóźnienie, od dnia 7 kwietnia 2020 r. do dnia 15 czerwca 2023r.;

2. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

3. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 7 644,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

4. rozłożył solidarną płatność przez pozwanych na rzecz powoda kwot zasądzonych w pkt I.1 i I.3 wyroku na miesięczne raty w kwocie po 420,00 zł każda rata, płatna w terminie do dnia 15 każdego miesiąca poczynając od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia, do wyczerpania całej kwoty należności głównej wraz z odsetkami i kosztami procesu, przy czym w razie opóźnienia terminowi płatności którejkolwiek z rat powyżej 5 dni całe zasądzone według pkt I.1 i I.3 wyroku świadczenie staje się natychmiast wymagalne.

II. w sprawie o zapłatę kwoty 58 809,19 zł (sygn. akt VIII GC 1403/21)

1.zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 53 731,17 zł z odsetkami umownymi w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, nie wyżej niż odsetki maksymalne za opóźnienie, od dnia 14 maja 2020 r. do dnia 15 czerwca 2023r.;

2. umorzył postępowanie co do kwoty 33,70 zł,

3. oddalił powództwo w pozostałym zakresie;

4. zasądził solidarnie od pozwanych na rzecz powoda kwotę 12 028,00 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

5. rozłożył solidarną płatność przez pozwanych na rzecz powoda kwot zasądzonych w pkt II.1 i II.4 wyroku na miesięczne raty w kwocie po 780,00 zł każda rata, płatna w terminie do dnia 15 każdego miesiąca poczynając od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia, do wyczerpania całej kwoty należności głównej wraz z odsetkami i kosztami procesu, przy czym w razie opóźnienia terminowi płatności którejkolwiek z rat powyżej 5 dni całe zasądzone według pkt II.1 i II.4 wyroku świadczenie staje się natychmiast wymagalne.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 20 października 2017 roku powód zawarł z pozwaną E. T. umowę pożyczki hipotecznej nr (...) na cele związane z prowadzoną działalnością gospodarczą w kwocie 70.000 zł. Pożyczkobiorca zobowiązała się do spłaty zadłużenia wraz z oprocentowaniem w terminie do dnia 20 października 2023 roku, w 72 równych ratach kapitałowo – odsetkowych, według dołączonego harmonogramu.

Pozwany M. T. udzielił pozwanej poręczenia cywilnego do kwoty 87.500 zł za zobowiązania pożyczkobiorcy z tytułu udzielonej jej pożyczki hipotecznej przez (...) sp. z o.o. w wysokości 70.000 zł na zasadach określonych w umowie pożyczki hipotecznej zawartej w dniu 20 października 2017r. nr umowy (...). Poręczenie obejmowało wszelkie zobowiązania pozwanej istniejące w chwili udzielenia poręczenia oraz mogące powstać w przyszłości z tytułu zawartej umowy pożyczki lub braku spłaty pożyczki, odsetek, prowizji i opłat oraz kosztów postepowania.

Strony postanowiły, iż w przypadku niespłacenia przez pożyczkobiorcę raty pożyczki lub prowizji w terminie określonym w harmonogramie lub całego zadłużenia w terminie określonym w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy, powód naliczać będzie od zadłużenia przeterminowanego w części obejmującej pożyczkę i prowizję odsetki za opóźnienie w wysokości równej dwukrotności stopy odsetek za opóźnienie określonej w odrębnych przepisach. Na dzień zawarcia umowy odsetki te wynosiły 14 % w stosunku rocznym (§ 6 umowy).

Powód pobrał od pożyczkobiorcy prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 25% licząc od kwoty udzielonej pożyczki tj. kwotę 17.500 zł. Prowizja płatna była w następujący sposób: 14% licząc od kwoty pożyczki tj. kwota 9.800 zł płatna jednorazowo w dniu zawarcia umowy pożyczki oraz 11% licząc od kwoty pożyczki tj. 7.700 zł płatna w równych ratach miesięcznych w terminach wymagalności każdej raty pożyczki. Wysokość każdej raty określona była w harmonogramie spłat pożyczki (§ 7 umowy).

Sąd Rejonowy ustalił tez, że spłata powyższej pożyczki została zabezpieczona:

1) poręczeniem M. T.;

2) hipoteką do kwoty 140.000 zł na należącym do pozwanej spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego, oznaczonego numerem (...), w budynku położonym w B. przy ul. (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...) przez Sąd Rejonowy w Białymstoku– Wydział IX Ksiąg Wieczystych;

3) przelewem wierzytelności z umowy ubezpieczenia ww. nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych na sumę ubezpieczenia odpowiadającej wartości rynkowej nieruchomości (§ 8 umowy).

W dniu 25 października 2017r. powód przelał na konto bankowe pozwanej kwotę 60.200 zł tj. kwotę pożyczki – 70.000 zł, pomniejszoną o kwotę prowizji wymagalną w dniu zawarcia umowy – 9.800 zł.

W trakcie trwania umowy pożyczki nr (...) pozwana dokonywała wpłat rat pożyczki w łącznej kwocie 34.473,08 zł, z czego kwota 17.296,47 zł została zaliczona na kapitał.

Pozwana w dniu 20 grudnia 2018 roku zawarła z powodem drugą umowę pożyczki hipotecznej nr (...) w kwocie 30.000 zł w celu spłaty pożyczki zaciągniętej umową nr (...). Umowa pożyczki została zawarta na podobnych warunkach co umowa wcześniejsza. Pożyczkobiorca zobowiązała się do spłaty zadłużenia wraz z oprocentowaniem w terminie do dnia 17 grudnia 2024 roku, w 72 równych ratach kapitałowo – odsetkowych, według dołączonego harmonogramu.

Pozwany M. T. udzielił pozwanej poręczenia cywilnego do kwoty 37.500 zł za zobowiązania pożyczkobiorcy z tytułu udzielonej jej pożyczki hipotecznej przez (...) w wysokości 30.000 zł na zasadach określonych w umowie pożyczki hipotecznej zawartej w dniu 20 grudnia 2018 r. nr umowy (...). Poręczenie obejmowało wszelkie zobowiązania pozwanej istniejące w chwili udzielenia poręczenia oraz mogące powstać w przyszłości z tytułu zawartej umowy pożyczki lub braku spłaty pożyczki, odsetek, prowizji i opłat oraz kosztów postępowania.

Strony postanowiły, iż w przypadku niespłacenia przez pożyczkobiorcę raty pożyczki lub prowizji w terminie określonym w harmonogramie lub całego zadłużenia w terminie określonym w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy, powód naliczać będzie od zadłużenia przeterminowanego w części obejmującej pożyczkę i prowizję odsetki za opóźnienie w wysokości równej dwukrotności stopy odsetek za opóźnienie określonej w odrębnych przepisach. Na dzień zawarcia umowy odsetki te wynosiły 14 % w stosunku rocznym (§ 6 umowy).

Powód pobrał od pożyczkobiorcy prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 25% licząc od kwoty udzielonej pożyczki tj. kwotę 7.500 zł. Prowizja płatna była w następujący sposób: 14% licząc od kwoty pożyczki tj. kwota 4.200 zł płatna jednorazowo w dniu zawarcia umowy pożyczki oraz 11% licząc od kwoty pożyczki tj. 3.300 zł płatna w równych ratach miesięcznych w terminach wymagalności każdej raty pożyczki. Wysokość każdej raty określona była w harmonogramie spłat pożyczki (§ 7 umowy).

Spłata powyższej pożyczki została zabezpieczona:

1) poręczeniem cywilnym M. T.;

2) hipoteką do kwoty 60.000 zł na należącym do pozwanej spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego, oznaczonego numerem (...), w budynku położonym w B. przy ul. (...), dla którego prowadzona jest księga wieczysta (...) przez Sąd Rejonowy w Białymstoku– Wydział IX Ksiąg Wieczystych;

3) przelewem wierzytelności z umowy ubezpieczenia ww. nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych na sumę ubezpieczenia odpowiadającej wartości rynkowej nieruchomości (§ 8 umowy).

W dniu 27 grudnia 2018 r. powód przelał na konto bankowe pozwanej kwotę 25.800,00 zł tj. kwotę pożyczki – 30.000 zł pomniejszoną o kwotę prowizji wymagalną w dniu zawarcia umowy – 4.200 zł.

W dalszej części Sąd Rejonowy ustalił, że w przypadku obu umów pożyczki hipotecznej, wysokość prowizji ustalana była w zależności od okresu spłaty, od okresu prowadzenia działalności gospodarczej oraz od dochodów i zdolności kredytowej. Pozwana prowadziła działalność gospodarczą przez krótki okres i nie osiągała dochodów, w takim wypadku prowizja była ustalona w górnych granicach. Powód od prowizji opłacił podatek oraz wypłacił prowizję pośrednikowi. Reszta prowizji służyła pokryciu kosztów funkcjonowania powodowej spółki.

W trakcie trwania umowy pożyczki nr (...) pozwana dokonywała wpłat rat pożyczki w łącznej kwocie 6.122,66 zł, z czego kwota 3.117,42 zł została zaliczona na kapitał.

Pozwana E. T. zaprzestała dokonywania spłat pożyczki w terminach określonych w harmonogramie, wobec czego pismem z dnia 23 grudnia 2019 roku powód wezwał pozwaną do zapłaty zaległości wynikających z umowy nr (...) w łącznej wysokości 1.143,54 zł w terminie 7 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy. Wezwanie nie zostało odebrane przez pozwanych.

Następnie pismem z dnia 11 lutego 2020 roku powód wezwał pozwaną do zapłaty zaległości z umowy nr (...) w łącznej wysokości 5.572,77 zł w terminie 7 dni pod rygorem wypowiedzenia umowy. Wezwanie zostało przesłane do pozwanej oraz pozwanego jako poręczyciela i odebrane w dniu 21 lutego 2020 roku.

Pismem z dnia 11 lutego 2020 roku powód wypowiedział pozwanej umowę pożyczki nr (...) z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia od dnia doręczenia pisma, zobowiązując pozwaną do spłaty całości zadłużenia na dzień rozwiązania umowy, które wynosiło na dzień sporządzenia pisma kwotę 30.396,97 zł, w tym kwoty: 1.090,39 zł z tytułu wymagalnych rat pożyczki (kapitał), 137,49 zł z tytułu wymagalnych rat prowizji, 27,14 zł z tytułu umówionych odsetek za opóźnienie, 28.496,40 zł z tytułu niewymagalnych rat pożyczki i rat prowizji oraz 645,55 zł z tytułu oprocentowania bieżącego. Wypowiedzenie zostało przesłane do pozwanych i odebrane w dniu 21 lutego 2020 r.

Kolejnym pismem z dnia 2 marca 2020 roku powód wypowiedział pozwanej umowę pożyczki z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia od dnia doręczenia pisma, zobowiązując pozwaną do spłaty całości zadłużenia na dzień rozwiązania umowy, które wynosiło na dzień sporządzenia pisma kwotę 57.759,51 zł, w tym kwoty: 5.119,55 zł z tytułu wymagalnych rat pożyczki (kapitał), 304,94 zł z tytułu wymagalnych rat prowizji, 6,25 zł z tytułu umówionych odsetek za opóźnienie, 52.289,66 zł z tytułu niewymagalnych rat pożyczki i rat prowizji oraz 39,11 zł z tytułu oprocentowania bieżącego. Wypowiedzenie zostało przesłane do pozwanych i powróciło do powoda jako nieodebrane.

Pozwani nie uregulowali zaległości. Pozwani mieszkają na terenie Niemiec gdzie pracują. Na utrzymaniu mają 3 dzieci. Łącznie uzyskują dochód w wysokości ok 2500 Euro, z czego na koszty utrzymania mieszkania i rodziny wydają ok 2100 Euro.

W ocenie Sądu Rejonowego, mając na uwadze zgromadzony materiał dowodowy, dochodzone roszczenie zasługuje na uwzględnienie w przeważającej części.

Bezsporne było, iż powoda z pozwaną E. T. łączyły dwie umowy pożyczki, natomiast pozwany M. T. jest odpowiedzialny za jej dług z tytułu poręczenia. Pozwani nie kwestionowali faktu, iż otrzymali pożyczki oraz, że nie spłacili zobowiązania z tytułu zaciągniętych pożyczek w całości.

Sąd Rejonowy zaznaczył, iż wysokość zadłużenia z tytułu umowy pożyczki została szczegółowo opisana i wyliczona przez stronę powodową, a także nie budziła wątpliwości Sądu. Sąd podkreślił, iż pozwani kwestionowali jedynie zasadność naliczonych przez powoda prowizji z tytułu udzielonych pożyczek. Wobec tego zbędne okazało się przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego, mającego wykazać bezsporny fakt prawidłowości rozliczonych przez powoda kwot zgodnie z przedłożonymi zestawieniami.

Sąd Rejonowy zważył, iż w sprawie nie ma zastosowania ustawa o kredycie konsumenckim, ponieważ pozwana zarwała umowę jako przedsiębiorca, a nie jako konsument, co wynika z części wstępnej umowy pożyczki. Bez znaczenia w tej kwestii pozostawał fakty, czy pozwana działalność gospodarczą otworzyła wyłącznie w celu uzyskania pożyczki od powoda. Z kolei art. 385 ⁵ k.c. nie ma zastosowania w sprawie z uwagi na art. 70 ustawy wprowadzającej te przepisy i wyłączający jego stosowanie do umów sprzed 1 stycznia 2021 roku.

Sąd Rejonowy odniósł się do podniesionej przez pozwanych kwestii rażąco wygórowanej wysokości prowizji.

Sąd przywołał treść art. 58 § 1 i 2 k.c, zgodnie z którym, czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Nieważność umowy z przyczyn określonych w art. 58 k.c. jest nieważnością bezwzględną, istniejącą z mocy samego prawa. Przy czym Sąd obowiązany jest brać pod uwagę nieważność umowy z urzędu bez względu na zarzuty stron (por. wyrok SA w Poznaniu z dnia 18 stycznia 2018 r. I ACa 761/17 LEX nr 2442751).

W ocenie Sądu Rejonowego postanowienia umowy pożyczki dotyczące wysokości prowizji były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, społeczno-gospodarczym przeznaczeniem umowy pożyczki i stanowiły nadużycie prawa przez powoda (art. 5 k.c.).

Sąd zważył także, odnośnie zarzutu pozwanego dotyczącego wysokości prowizji za udzielenie pożyczki, iż powód próbował wykazać, skąd wysokość prowizji w wysokości 25% kapitału pożyczki, a w wysokości 29% wypłaconej pożyczki. Dowody w postaci faktur przedłożonych przez powoda Sąd Rejonowy co prawda wziął pod uwagę, lecz ocenił je jako nieprzydatne dla rozstrzygnięcia sprawy. Faktury miały przedstawiać koszty ponoszone przez powoda w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i uzasadniać wysokość naliczonej prowizji. W ocenie Sądu Rejonowego, powód jednakże nie sprostał ciążącemu na nim obowiązkowi dowodzenia twierdzeń, na których opierał swoje roszczenie w zakresie wysokości prowizji. Faktury te miały ogólny charakter, nie dotyczyły kosztów ekonomiczne uzasadnionych, poniesionych przez powoda w ścisłym związku z obsługą przedmiotowych umów pożyczkowych, a jedynie wszystkich kosztów, które ponosi każdy przedsiębiorca. Kosztów tych nie sposób było przenieść na grunt niniejszej sprawy i obliczyć konkretnych kwot, które to składać się miały na wysokość ustalonej prowizji. Sąd zważył, iż powód nie wskazał rodzaju i ilości czynności, które były przez niego podjęte w celu obsługi umowy. Nie ujawnił, w jaki sposób dokonywał weryfikacji zdolności kredytowej pozwanej ani też, że poniósł z tego tytułu jakiekolwiek koszty. Nie ulega wątpliwości, że czynnością przygotowawczą jest przygotowanie samego dokumentu umowy. Umowa sporządzona została jednak na stosowanym przez stronę wzorcu umownym, a więc koniecznym było jedynie jego uzupełnienie o konkretne dane. Czynności tych nie sposób uznać za pracochłonne i wobec tego nie uzasadniały one obciążenia pozwanej tak wysoką prowizją.

W dalszej kolejności Sąd Rejonowy podkreślił, iż o ile w ramach swobody umów, strony mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, to w okolicznościach sprawy - z przyczyn wskazanych już wyżej - konieczna była kontrola każdego elementu wpływającego na zadłużenie pozwanego, a tym samym roszczenie powoda w zakresie zapłaty prowizji musiało podlegać ocenie Sądu i ewentualnej korekcie. Sąd miał obowiązek oceny wszystkich kosztów związanych z zawartą umową, w tym też wynagrodzenia umownego. W zakresie tego elementu postanowienia umowne nie mogą być sprzeczne z dobrymi obyczajami i prowadzić do uzyskania przez przedsiębiorcę nieekwiwalentnych świadczeń.

Jak wskazał Sąd Rejonowy, sama dopuszczalność obciążenia pożyczkodawcy prowizją za udzielenie pożyczki nie oznacza jeszcze jednak, iż może zostać ona ustalona przez pożyczkodawcę w sposób dowolny, całkowicie oderwany od kosztów jakie faktycznie poniósł w związku z udzieleniem pożyczki. Wysokość prowizji może być wyłącznie taka, aby służyła pokryciu rozpatrzenia wniosku kredytowego, czy przygotowaniu i zawarciu umowy pożyczkowej. Koszty te mogą mieć charakter zryczałtowany, lecz ich wysokość powinna korespondować w jakikolwiek sposób z kosztem czynności jakie rzeczywiście pożyczkodawca musiał podjąć w związku z zawarciem umowy pożyczki. Wzajemne prawa i obowiązki wynikające z umowy nie mogą naruszać zasady ekwiwalentności świadczeń. Sąd Rejonowy podkreślił także, iż w przypadku niespłacenia pożyczki i wypowiedzenia umowy przez pożyczkodawcę, dochodzenia zapłaty całości kwoty prowizji tytułem obsługi umowy pożyczki, która – z uwagi na wypowiedzenie umowy – nie została w całości poniesiona przez pożyczkodawcę, winno być uznane za sprzeczne z dobrymi obyczajami (por. wyrok SO w Bydgoszczy z dnia 28 marca 2018 r. I C 11234/17).

Sąd Rejonowy uznał także, iż naliczając prowizję w łącznej wysokości 25.000,00 zł, powód zagwarantował sobie dodatkowe wynagrodzenie za korzystanie z pożyczki, co stanowiło nadużycie prawa w rozumieniu art. 5 k.c. jak również obejście przepisów kodeksu cywilnego dotyczących wysokości odsetek maksymalnych, które obok prowizji stanowią co do zasady wynagrodzenie pożyczkodawcy. Stopa odsetek maksymalnych jest ustalana w odniesieniu do aktualnej stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego i odzwierciedla bieżący układ stosunków gospodarczych. Taki mechanizm ustalania wysokości stopy odsetek maksymalnych, z uwzględnieniem uwarunkowań rynkowych, zapewnia pożyczkodawcom godziwy zysk. Z tych też względów, ta instytucja i określone nią wartości powinny stanowić podstawowe odniesienie przy ocenie ekwiwalentności wysokości wynagrodzenia pożyczkodawcy ustalonego w umowie.

Co więcej, zdaniem Sądu Rejonowego, ustaloną prowizję w łącznej wysokości 25.000,00 zł uznać należy za niewspółmiernie wysoką do kwoty 86.000,00 zł, która została wypłacona pozwanej tytułem pożyczki. Wobec tego, po dokonaniu stosownych kalkulacji, Sąd stwierdził, iż rzeczywista wysokość prowizji od wypłaconego pozwanej kapitału pożyczki wynosić miała ponad 29%. Z powyższych względów Sąd uznał za zasadne obniżenie prowizji do wysokości 14% od kwoty pożyczki, która to suma została przez pozwaną zapłacona jednorazowo w dniu zawarcia umowy pożyczki. W ocenie Sądu Rejonowego, kwota pobranej prowizji jest wystarczającą opłatą, mającą na celu zrekompensować koszty udzielenia kredytu. Sąd miał przy tym na uwadze fakt, iż powodowi należne były odsetki w wysokości maksymalnej, które same w sobie zapewniały pożyczkodawcy należne wynagrodzenie.

O odsetkach od powyższej należności Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c. w zw. w zw. z art. 481 §21 w zw. z art. 359 §22 k.c.

Sąd Rejonowy oddalił powództwo w obu sprawach, w części dotyczącej niepobranej części prowizji w wysokości 11% od kwoty pożyczki, a także roszczenie powoda co do odsetek od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty, bowiem powód wnosił o odsetki do dnia zapłaty, lecz zgodzie z powyższymi rozważaniami w przypadku rozłażenia należności na raty, Sąd uznał za uzasadnione roszczenie odsetkowe do dnia wydania wyroku.

Orzekając w przedmiocie kosztów Sąd miał na względzie treść art. 100 k.p.c., posługując się zasadą stosunkowego rozdzielenia kosztów procesu w zależności od wyniku sprawy.

Nadto, w obu rozpoznawanych sprawach, wobec faktu częściowego uregulowania zobowiązania przez stronę pozwaną, występowały zdaniem Sądu Rejonowego podstawy do zastosowania przepisu art. 320 k.p.c. W ocenie Sądu, zaistniały bowiem przesłanki przemawiające za tym, że rozłożenie należności na raty przyniesie skutek w postaci bieżącego regulowania przedmiotowego zobowiązania przez pozwanych. Sąd wziął pod rozwagę również sytuację materialną pozwanych, która to powodowała, że wątpliwym jest spełnienie przez nich od razu i w pełnej wysokości zasądzonego świadczenia, bez konieczności wszczynania egzekucji. Pozwani przede wszystkim nie kwestionowali istnienia długu, wyrazili wolę spłaty należności i wskazali, że ich sytuacja finansowa uległa stabilizacji i pozwala im na spłatę długu w kwocie 1.200,00 zł. Wobec tego, należność zasądzoną w niniejszym postępowaniu, rozłożono na raty (każda rata w kwocie po 420,00 zł w pierwszej sprawie i po 780 zł w drugiej), płatna w terminie do dnia 15 każdego miesiąca poczynając od miesiąca następnego po uprawomocnieniu się niniejszego orzeczenia, do wyczerpania całej kwoty należności głównej wraz z odsetkami i kosztami procesu. Jednocześnie, mając na względzie interes wierzyciela, na wypadek gdyby dłużnik nie wywiązywał się z terminowej zapłaty, Sąd zdecydował, że całe świadczenie zasądzone wyrokiem stanie się natychmiast wymagalne w razie opóźnienia z zapłatą którejkolwiek z rat powyżej 5 dni.

Apelację od wyroku Sądu Rejonowego złożył pozwany, zaskarżając go w całości.

Zaskarżonemu orzeczeniu pozwany zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego, tj.;

1)  art. 233 § 1 k.p.c, poprzez dokonanie przez Sąd oceny materiału dowodowego w przedmiotowej sprawie, tj. przedłożonych przez powoda faktur, w sposób wadliwy, sprzeczny z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego, polegającej na błędnym przyjęciu przez Sąd meritii, iż przedłożone przez powoda faktury, stanowiące materiał dowodowy w przedmiotowej sprawie nie dowodzą zasadności ustanowienia prowizji w wysokości wskazanej w treści umów pożyczkowych nr (...) oraz (...), podczas, gdy z prawidłowej oceny w.w dowodów wynikają wprost m.in. wysokie koszty prowadzonej przez powoda działalności gospodarczej oraz ryzyka finansowego związanego z udzielaniem pożyczek, co prima facie wynika z przedłożonych do akt przez powoda faktur,

2)  art. 320 k.p.c poprzez jego zastosowanie polegające na nieuzasadnionym rozłożeniu przez Sąd na raty zasądzonego od pozowanych solidarnie na rzecz powoda świadczenia, w pkt I.1 i 3 oraz II.1 i 4, podczas gdy z okoliczności sprawy nie wynika wprost, iż zaszły szczególne wypadki uzasadniające rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty, jak również z okoliczności sprawy nie wynika, iż brak rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty uniemożliwiałby lub poważnie utrudniłby wykonanie orzeczenia przez pozwanych,

3)  art. 320 k.p.c pomimo, że sprawa prowadzona jest w trybie gospodarczym,

4)  art. 5 k.c poprzez jego błędne zastosowanie, polegające na nieuzasadnionym przyjęciu przez Sąd I instancji, iż zapisy dotyczące przysługującej powodowi prowizji w związku z zawarciem umów o pożyczkę nr (...) i (...) stanowią nadużycie przysługujących powodowi praw podmiotowych, podczas, gdy wysokość prowizji ustalonej przez powoda w w.w umowach uzasadnia m.in. koszt prowadzonej przez powoda działalności w zakresie udzielania kredytów oraz pożyczek oraz ryzyko udzielania kredytów oraz pożyczek,

5)  art. 6 k.c poprzez błędne uznanie przez Sąd meritii, iż powód nie udowodnił na kanwie postępowania przed Sądem I instancji zasadności obciążenia pozwanych prowizją w wysokości 25 % wartości pożyczki udzielonej pozwanym, podczas gdy z załączonych do materiału dowodowego dokumentów, w szczególności faktur przedłożonych przez powoda wynika wprost, iż powyższe było uwarunkowane ponoszonymi przez powoda kosztami prowadzenia działalności gospodarczej oraz ryzyka zawiązanego z udzielaniem pożyczek.

Mając na względzie powyższe zarzuty powód wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt-ach I 1 i 3 poprzez zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwoty 30.855,69 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, nie wyżej niż odsetki maksymalne od dnia 7 kwietnia 2020 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych,

2)  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt-ach II 1 i 4 poprzez zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz powoda kwoty 58.775,64 zł wraz z umownymi odsetkami w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie, nie wyżej niż odsetki maksymalne od dnia 14 maja 2020 r. do dnia zapłaty wraz z kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego wg norm przepisanych,

3)  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt I.2,4 poprzez jego uchylenie,

4)  zmianę zaskarżonego wyroku w pkt II.3,5 poprzez jego uchylenie,

5)  zasądzenie od pozwanych solidarnie na rzecz poda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Powód wniósł również w apelacji o przeprowadzenie dowodu z wypisu z księgi wieczystej nr (...) na wykazanie faktu, że w stosunku do nieruchomości będącej własnością dłużniczki, a stanowiącej zabezpieczenie zawartych umów pożyczek, prowadzone są egzekucje przez innych wierzycieli.

W uzasadnieniu apelacji powód podniósł, że pozwani znali wszelkie warunki udzielanych im pożyczek, które zaciągnęli dwukrotnie, co zdaniem powoda oznacza, iż warunki na jakich zawarli pierwszą umowę uznali za na tyle korzystne, że zwrócili się do powoda o zawarcie drugiej, nowej umowy. Powód podniósł też, że pożyczki były przez pozwanych zaciągane na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.

Skarżący dodał również, że prowizja w j wysokości (25 %) w przypadku umów zawartych z pozwanymi, została ustalona z uwagi na niską zdolność kredytową pozwanych, co wynikało z krótkiego okresu prowadzenia działalności gospodarczej, co zdaniem powoda pozwani akceptowali i nie wnosili żadnych zastrzeżeń do postanowień umów.

Zdaniem powoda art. 320 k.pc w przedmiotowej sprawie nie powinien mieć w ogóle zastosowania przy rozpoznawaniu spraw gospodarczych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie.

W ocenie Sądu Odwoławczego, Sąd Rejonowy wyjaśnił wszystkie istotne okoliczności mające wpływ na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy, w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, zaś wnioski, które przy tym wywiódł są w pełni uzasadnione i nie wymagają powtórzenia (vide np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98, OSNC 1999, Nr 4, poz. 83).

Sąd Odwoławczy analizując akta sprawy – przez pryzmat argumentacji powoda – doszedł do przekonania, że nie mamy do czynienia w przedmiotowej sprawie z naruszeniem art. 233 k.p.c.

Przede wszystkim należy wyjaśnić, że przepis art. 233 k.p.c. daje wyraz obowiązywaniu zasady swobodnej oceny dowodów. Ocena wiarygodności i mocy dowodów jest podstawowym zadaniem sądu orzekającego, wyrażającym istotę sądzenia, a więc rozstrzygania kwestii spornych w warunkach niezawisłości, na podstawie własnego przekonania sędziego, przy uwzględnieniu całokształtu zebranego materiału (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1996 r., II CRN 173/95, Lex nr 1635264). Normy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są przy tym wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 czerwca 1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000/17/655). Swobodna ocena dowodów ujęta jest w ramy proceduralne, tzn. musi odpowiadać pewnym warunkom określonym przez prawo procesowe. Oznacza to, po pierwsze, że sąd może oprzeć swe przekonanie jedynie na dowodach prawidłowo przeprowadzonych, z zachowaniem wymagań dotyczących źródeł dowodzenia oraz zasady bezpośredniości. Po drugie, ocena dowodów musi być dokonana na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Sąd musi ocenić wszystkie przeprowadzone dowody oraz uwzględnić wszelkie towarzyszące im okoliczności, które mogą mieć znaczenie dla oceny mocy i wiarygodności tych dowodów. Po trzecie, sąd zobowiązany jest przeprowadzić selekcję dowodów, tj. dokonać wyboru tych, na których się oparł, i ewentualnie odrzucić inne, którym odmówił wiarygodności i mocy dowodowej. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, to bowiem jedynie może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów. Nie jest natomiast wystarczające przekonanie strony o innej, niż przyjął sąd, wadze (doniosłości) poszczególnych dowodów i ich odmiennej ocenie niż ocena sądu (tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 6 listopada 1998 r., II CKN 4/98, niepubl.; por. również wyroki Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2000 r., V CKN 17/00, OSNC 2000/10/189 i z dnia 5 sierpnia 1999 r., II UKN 76/99, OSNAPiUS 2000/19/732).

W świetle powyższych rozważań wskazać trzeba, że temu obowiązkowi – powód nie sprostał, poprzestając jedynie na przedstawieniu własnej wersji doniosłości poszczególnych dowodów, czego jednak nie sposób uznać za wystarczające. Zdaniem Sądu Odwoławczego - Sąd Rejonowy w sposób właściwy ustalił stan faktyczny sprawy, wskazując na jakich dowodach się oparł i uzasadnił z jakich względów dał im wiarę ,a polemika w tym zakresie jest zupełnie nieprzekonująca - nie znajdowała uzasadnienia w udostępnionym Sądowi materiale dowodowym sprawy.

W szczególności, w ocenie Sądu Okręgowego, wbrew zarzutom podniesionym w apelacji, Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny dowodów w postaci przedłożonych przez powoda faktur, mających potwierdzać wysokie koszty prowadzonej przez powoda działalności.

W ocenie Sądu Okręgowego, jakkolwiek dołączone przez powoda do pisma procesowego z dnia 2 sierpnia 2021 r. faktury (k-121-163), mogą potwierdzać koszty ponoszone przez powoda w ramach prowadzonej działalności, to jednak powód w żaden sposób nie wykazał, w jakim stopniu i w jakim zakresie koszty wskazane w tych fakturach miały związek z wysokością prowizji, określonej w umowach pożyczki zawartych z pozwaną. Słusznie zatem Sąd Rejonowy ocenił, że dowody te mogą jedynie w sposób ogólny dotyczyć wszystkich kosztów, jakie co do zasady ponosi każdy przedsiębiorca. Tymczasem jak wskazał powód, dowody te miały wykazać fakt wysokości ponoszenia kosztów „związanych z obsługą umów pożyczkowych, w tym tej dotyczącej stron procesu, mających wpływ na wysokość prowizji wynikającej z umowy pożyczkowej”. Powód takiego zawiązku z umowami pożyczek zawartymi z pozwaną, jak również z wysokością prowizji określonej w tych umowach – nie wykazał.

W ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie nie doszło również do naruszenia art. 5 k.c.

Zauważyć przy tym należy, że wbrew zarzutom powoda, Sąd Rejonowy nie przyjął, iż zapisy dotyczące przysługującej powodowi prowizji w związku z zawarciem umów z pozwaną stanowią nadużycie przysługujących powodowi praw podmiotowych, a jedynie uznał i przyjął, że takie nadużycie stanowi żądanie przez powoda prowizji w wysokości przekraczającej 14 % kwoty pożyczki, zwłaszcza w sytuacji, gdy powodowi należne były również odsetki w wysokości maksymalnej, które w ocenie Sądu same w sobie zapewniały pożyczkodawcy należne wynagrodzenie.

Słusznie wskazuje się w orzecznictwie, że zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie. Dlatego dla zastosowania art. 5 k.c. konieczna jest ocena całokształtu szczególnych okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (zob.m.in. wyroki Sądu Najwyższego: z 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94 i z 2 października 2015 r., II CSK 757/14). Klauzula generalna nadużycia prawa podmiotowego to przepisy prawne, w których nie są sprecyzowane wszystkie elementy składające się na hipotezę czy dyspozycję normy prawnej. Tu ocena konkretnego stanu faktycznego pozostaje w dyspozycji organu stosującego prawo. Cechą klauzul generalnych jest możliwość uwzględnienia w ocenie różnego rodzaju okoliczności faktycznych, które nie mogą być oceniane raz na zawsze i w sposób jednakowy (por. postanowienie SN z 29.03.1979 r., III CRN 59/79, LEX nr 8176).

Jednocześnie, artykuł 5 k.c. prowadzić może do wyłączenia skuteczności roszczenia o zapłatę, jeżeli roszczenie w świetle szczególnych ustaleń faktycznych prowadziłoby do stwierdzenia stanu nadużycia prawa podmiotowego (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 listopada 2016 r., V CSK 123/16, LEX nr 2165599). W orzecznictwie prezentowane jest stanowisko, że art. 5 k.c pozwala na stwierdzenie nadużycia prawa w zakresie wszelkich praw podmiotowych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2001 r., II CKN 604/00).

Powód zarówno w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, jak również w apelacji wielokrotnie podkreślał i akcentował fakt, że pozwana zawierała umowy pożyczki jako przedsiębiorca, na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej, w związku z czym, zdaniem powoda, przepisy dotyczące zasad zawierania, realizacji umowy i niewykonania umowy wymagają uznania pożyczkobiorców jako profesjonalistów i należytą staranność w działaniach pozwanych należy rozpatrywać przy uwzględnieniu zawodowego charakteru tej działalności (pismo powoda z dnia 2 sierpnia 2021 r. k-117). Co do zasady należy zgodzić się powodem, że w przypadku przedsiębiorców, dla oceny skutków ich działań, w tym działań związanych z zawieraniem umów – należy stosować surowsze kryteria takiej oceny, niż np. w stosunku do konsumentów i że w niniejszym przypadku nie będą miały zastosowania przepisy ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U.2023.1028 t.j. z dnia 2023.05.30). Nie ulega też wątpliwości, że pozwana podpisując umowy z powodem wpisana była do CEiIDG. Tym samym spełnione zostały wymogi do uznania niniejszej sprawy za sprawę gospodarczą. Można też przyznać powodowi rację, że nie ma on obowiązku weryfikowania na co przedsiębiorca przeznaczy przyznane mu w ramach pożyczki środki.

Kierując się jednak stanowiskiem wyrażonym w cytowanych powyżej judykatach i odnosząc możliwość zastosowania art. 5 k.c do konkretnego stanu faktycznego, w ocenie Sądu Okręgowego, okoliczności jakie wystąpiły w niniejszej sprawie, uzasadniały możliwość uwzględnienia przez Sąd Rejonowy art. 5 k.c.

Powód przyznał, że udziela pożyczek jedynie przedsiębiorcom, tymczasem z zeznań pozwanej wynika, że przed podpisaniem pierwszej umowy pożyczki w 2017 r., uzyskała wpis do CEiIDG nie po to by prowadzić działalność gospodarczą (której przed podpisaniem umów ani ona, ani jej mąż nie prowadzili) ale właśnie po to, by móc podpisać umowę z powodem. Po miesiącu, jak wynika z twierdzeń pozwanej ten wpis został wykreślony. Jak wynika z odpisu z CEiIDG kolejna data rozpoczęcia działalności gospodarczej przez pozwaną to 14 grudnia 2018 r. (k-20), podczas gdy wniosek o udzielenie kolejnej pożyczki przez powoda, pozwana złożyła w dniu 18 grudnia 2018 r., a kolejną umowę podpisała w dniu 20 grudnia 2028 r. Pozwana podniosła również, czemu powód nie zaprzeczył, że pomimo dokonania wpisu w CEiIDG, nigdy nie rozpoczęła prowadzenia działalności gospodarczej (poza podpisaniem dwóch umów pożyczki z powodem).

Wbrew twierdzeniom powoda, pozwana nie zaciągnęła pożyczek na potrzeby prowadzenia działalności gospodarczej ale w celu spłaty wcześniej zaciągniętych zobowiązań (jako osoba fizyczna nieprowadząca takiej działalności i w celu spłaty zobowiązań z tytułu pierwszej umowy pożyczki zaciągniętej u powoda jako przedsiębiorca). Nie do końca zatem zasługuje na uwzględnienie twierdzenie powoda, że pozwana podpisując z nim umowy działała jako przedsiębiorca i nie znajdowana się w stanie żadnego przymusu (zob. pismo powoda z dnia 8 sierpnia 2021 r. k-117). Powód podniósł, że pozwana świadomie podpisała umowy pożyczek, tym bardziej, że podpisała drugą taką umowę z powodem, gdy tymczasem powód udzielił jej drugiej pożyczki wiedząc, że pozwana ma problemy ze spłatą rat z pierwszej umowy.

Na uwagę zasługuje również to, że pozwany nigdy nie był i nie jest przedsiębiorcą.

Powód przyznał, że umówiona z pozwaną, jako przedsiębiorcą prowizja jest zdecydowanie wyższa od prowizji stosowanych przez banki ale dodał, że działa w zupełnie innych realiach i warunkach nieporównywalnie wyższego ryzyka niż banki. Jednak w niniejszej sprawie, w ocenie Sądu należy wziąć pod uwagę, że również pozwana, podpisując umowy z powodem działała w innych warunkach niż większość przedsiębiorców zwłaszcza, jeśli się weźmie pod uwagę okoliczności w jakich dokonywała rejestracji w CEiIDG. Pozwana tak naprawdę status przedsiębiorcy posiadała jedynie przez ok. miesiąc (w przypadku pierwszej umowy), nigdy wcześniej i nigdy później (po wykreśleniu z CEiIDG i po ponownym wpisie) nie prowadziła działalności gospodarczej, jako przedsiębiorca podpisała tylko dwie umowy pożyczki z powodem i nie po to by rozwijać działalność gospodarczą ale by móc spłacić zobowiązania które zaciągnęła jako osoba nieprowadząca działalności gospodarczej i wynikające z wcześniejszej umowy zawartej z powodem. Pozwana zeznała, że w momencie zawierania umów nie prowadziła działalności gospodarczej ale musiała ją otworzyć „pod kredyt”, bo był to warunek kredytu. Pozwana dodała, że nigdy nie „prowadziła żadnej firmy”, nie wystawiła żadnej faktury i ostatecznie wykreśliła się z CEiIDG (zeznania pozwanej k- 357-358). Trudno zatem zgodzić się z powodem, że w okolicznościach tych konkretnych transakcji, powód udzielił pożyczki podmiotowi profesjonalnemu – przedsiębiorcy.

W związku z powyższym w ocenie Sądu, wobec braku podstaw do zastosowania wobec pozwanych wprost uregulowań prawnych odnoszących się do konsumentów, biorąc pod uwagę specyficzne okoliczności niniejszej sprawy – zaistniała możliwość zastosowania art. 5 k.c, zgodnie z którym nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Stosowanie art. 5 k.c znajduje uzasadnienie w sytuacjach, gdy wydane rozstrzygnięcie, mimo że zgodne z prawem, musiałoby jednocześnie zostać negatywnie ocenione na podstawie norm pozaprawnych, regulujących zasady moralne funkcjonujące w społeczeństwie (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20.08.2013 r., I ACa 343/13, LEX nr 1356714).

Słusznie podnosi się w orzecznictwie, że opłata prowizyjna za udzielenie kredytu z całą pewnością nie należy do istoty umowy kredytu. Zastrzeżenie prowizji w umowie kredytu nie jest bowiem jej konstytutywnym i doniosłym elementem przedmiotowym, ponieważ typowym wynagrodzeniem dla banku z tytułu korzystania z jego kapitału przez kredytobiorcę są odsetki, nie zaś prowizja, będąca niczym innym jak odzwierciedleniem kosztów zawarcia samej umowy (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 20 lipca 2021r., I ACa 674/21).

Istotne jest, aby opłata wraz z prowizją nie powodowała nadmiernego obciążenia pozaodsetkowymi kosztami zawarcia umowy, nie znajdującego uzasadnienia w wydatkach poniesionych w związku z przygotowaniem tej umowy i jej realizacji oraz w pokryciu szacowanego nakładu pracy wynikającego z oceny ryzyka niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez kredytobiorcę i konieczności dochodzenia roszczeń na drodze sądowej i egzekucyjnej, które nie mogą być rekompensowane wyłącznie zastrzeżeniem odsetek za opóźnienie. W konsekwencji, sąd każdorazowo w danym przypadku powinien ustalić, czy prowizja nie została zastrzeżona w nadmiernej wysokości - z jednej strony nieproporcjonalnie do rozmiaru korzyści, jakie uzyskuje konsument z tytułu zawarcia umowy, a z drugiej, powodując niczym nieuzasadnione przysporzenie po stronie instytucji kredytowej (por. Wyrok Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 5 czerwca 2018r., II Ca 340/18). Uwagi te można w ocenie Sądu w równym stopniu odnieść do umów pożyczek, udzielanych przez takie podmioty jak powód.

Należy zauważyć, że prowizja, jaką powód obciążył pozwaną to „prowizja za udzielenie pożyczki” (§ 7 umowy, k-17). Słusznie zatem Sąd Rejonowy zauważył, że powód nie wykazał rodzaju i ilości czynności jakie musiał podjąć w celu obsługi umowy z pozwaną, uzasadniających obciążenie ją prowizją w żądanej przez powoda wysokości. Dodatkowo, reprezentant powoda S. S. zeznał, że prowizja uzależniona jest od 3 czynników, tj. okresu udzielenia pożyczki, informacji o tym, jak długo klient prowadzi działalność gospodarczą oraz sama zdolność kredytowa (k-324), jednak nie wskazał jaki te czynniki miały wpływ na ustalenie wysokości prowizji w konkretnych umowach z pozwaną.

Powód nie wyjaśnił w szczególności, czy żądana przez niego prowizja odpowiada typowej wartości świadczeń realizowanych w ramach tej prowizji. Nie budzi zaś wątpliwości fakt, że wszelkie tego rodzaju opłaty i prowizje pobierane przez kredytodawców/pożyczkodawców powinny wyrównywać rzeczywiste koszty poniesione przez niego w związku z podjęciem danej czynności i nie powinny być rażąco wysokie. Pobierane opłaty za czynności związane z obsługą kredytu/pożyczki, nie mogą bowiem stanowić dodatkowego źródła wzbogacenia powoda celem obejścia przepisów prawa. Zakres kosztów związanych z czynnościami kredytu/pożyczki determinujący ich wysokość musi zaś zostać przedstawiony w taki sposób, aby w świetle doświadczenia życiowego oraz logiki nie budził żadnych wątpliwości.

Tymczasem, w realiach niniejszej sprawy, zdaniem Sądu Odwoławczego wysokość prowizji w wysokości 25 % kapitału pożyczki jest rażąco wygórowana, a jej zastrzeżenie nie ma żadnego uzasadnienia w rzeczywistej wysokości opłat ponoszonych zwykle za czynności związane z udzieleniem i obsługą pożyczki (powód sam przyznał, że prowizja jaką stosuje jest zdecydowanie wyższa od prowizji stosowanych przez banki). W ocenie Sądu Odwoławczego, omawiane prowizje nie były wyłącznie ekwiwalentem za udzielenie i obsługę pożyczki, a stanowiły dla powoda dodatkowe wynagrodzenie za udzielenie pożyczki, pełniąc faktycznie funkcję dodatkowych odsetek.

Dlatego właściwe było w ocenie Sądu Okręgowego przyjęcie przez Sąd Rejonowy, w oparciu o art. 5 k.c, że w realiach niniejszej sprawy, biorąc po uwagę wszystkie jej okoliczności, postanowienia umowy dotyczące wysokości prowizji (na poziomie 25 % kapitału pożyczki i ponad 29 % wypłaconej pożyczki) były sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem umowy pożyczki, a tym samym żadanie przez powoda zwrotu prowizji w takiej wysokości nie powinno zasługiwać na ochronę prawną. Jednocześnie Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu Rejonowego, że prowizja w wysokości 14 % od kwoty pożyczki, była wystarczającą opłatą mającą na celu zrekompensowanie powodowi kosztów udzielenia pożyczki.

Przechodząc dalej do omówienia przedmiotowej sprawy, nie ma racji także powód co do tego, że w sprawie nie zaistniały przesłanki do rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty.

Przepis art. 320 k.p.c. ma charakter materialnoprawny, ponieważ modyfikuje treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego, w odniesieniu do sposobu i terminu spełnienia świadczenia przez pozwanego i w tym zakresie jest konstytutywny. Przepis art. 320 k.p.c. daje sądowi możliwość oceny, czy jego orzeczenie będzie mogło być wykonane bez potrzeby przeprowadzania egzekucji, zwłaszcza czy pozwany będzie w stanie spełnić zasądzone świadczenie jednorazowo. Przesłanką zastosowania tego przepisu jest ustalenie, że w danej sprawie zachodzi wypadek szczególnie uzasadniony, o czym decydują okoliczności konkretnej sprawy. Chodzi tu przede wszystkim o okoliczności dotyczące dłużnika: jego sytuację osobistą, majątkową, finansową, rodzinną, które powodują, że nierealne jest spełnienie przez niego od razu i w pełnej wysokości zasądzonego świadczenia. Przyjmuje się, że na przykład za zastosowaniem omawianego przepisu przemawia sytuacja, w której pozwany uznaje powództwo i podnosi, że nieuregulowanie długu jest spowodowane wyłącznie jego złą sytuacją majątkową (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 19 lipca 2019r., V ACa 257/19).

Jedną z okoliczności przemawiających za koniecznością rozłożenia zasądzonego świadczenia na raty jest sytuacja finansowa dłużnika, jednakże sytuacja ta stanowi jedynie jedną z całokształtu okoliczności jakie podlegają rozważeniu przy ocenie, czy w sprawie zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek wskazany w art. 320 k.p.c. Celem tego przepisu pozostaje z jednej strony zapewnienie wierzycielowi skutecznego uzyskania należnego świadczenia, a z drugiej strony umożliwienie dłużnikowi zaspokojenia wierzyciela, przy czym uwzględnić należy interesy obu stron stosunku zobowiązaniowego (por. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 16 października 2020r., V ACa 330/20)

W przedmiotowej sprawie z zeznań samych pozwanych (zob. k. 357v – 358v akt) wynika, że nie kwestionują oni w żaden sposób roszczenia powoda i wyrazili wolę spłaty należności. Nie można utracić z pola widzenia, że pozwani wyjaśnili i opisali swoją sytuację finansową i osobistą, a Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny tej sytuacji. Ponadto – wbrew twierdzeniom powoda – Sąd rozkładając zasądzone świadczenie na raty – wziął pod uwagę także interes wierzyciela tj. powoda. Otóż Sąd I instancji zdecydował – na wypadek opóźnienia ze spłatą którejkolwiek z rat powyżej 5 dni – że całe świadczenie zasądzone wyrokiem stanie się natychmiast wymagalne. Wobec powyższego, Sąd Odwoławczy uznał, że w realiach tej konkretnej sprawy zapewniono ochronę zarówno pozwanym jak i powodowi.

Sąd nie podziela przy tym stanowiska powoda, że art. 320 k.p,.c nie powinien mieć zastosowania w sprawach gospodarczych, tym bardziej, że jak wynika z zeznań pozwanej, w chwili orzekania przez Sąd Rejonowy ani ona ani jej mąż nie prowadzili działalności gospodarczej i nie posiadali statusu przedsiębiorcy.

Mając powyższe okoliczności i rozważania na względzie, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację powoda.

Stosując przepis art. 102 k.p,.c kosztami postępowania apelacyjnego w postaci wynagrodzenia tłumacza języka angielskiego – obciążono Skarb Państwa.

SSO Elżbieta Kala