Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Bydgoszczy

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 września 2020 r.

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy VIII Wydział Gospodarczym

w składzie:

Przewodniczący sędzia Tomasz Mrugowski

Sędziowie Jacek Wojtycki
Eliza Grzybowska

po rozpoznaniu w dniu 28 września 2020 r. w Bydgoszczy

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) w G.

przeciwko (...) w W.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki
od wyroku Sądu Rejonowego VIII Wydziału Gospodarczego w Bydgoszczy z dnia 1 marca 2019 r.

sygn. akt VIII GC 3373/18

1)  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 844, 30 zł (osiemset czterdzieści cztery 30/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 września 2017 r. do dnia zapłaty;

2)  oddala apelację pozostałym zakresie;

3)  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 600 zł (sześćset) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu odwoławczym.

SSO Tomasz Mrugowski

SSO Jacek Wojtycki SSR (del.) Eliza Grzybowska

UZASADNIENIE

Powód domagał się zasądzenia od pozwanej kwoty 5909, 90 zł z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 30 września 2017 r. do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów. Dochodzona kwota stanowiła czynsz najmu pojazdu zastępczego poniesiony w następstwie kolizji drogowej, której sprawca posiadał umowę ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartą z pozwaną. Pozwana domagała się oddalenia powództwa.

Wyrokiem z dnia 1 marca 2019 r. Sąd Rejonowy w Bydgoszczy oddalił powództwo i zasądził od powódki na rzecz pozwanego kwotę1817 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 1 marca 2017 r. stanowiący własność (...) samochód marki V. o numerze rejestracyjnym (...) uszkodzony został przez kierowcę ubezpieczonego w zakresie ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody spowodowane ruchem pojazdów u pozwanej. Posiadaczem samochodu, w ramach umowy leasingu z właścicielem, marki V. o numerze rejestracyjnym (...) był P. K. prowadzący działalność gospodarczą pod firmą (...), który dokonał zgłoszenia szkody. W trakcie rozmowy telefonicznej ubezpieczyciel poinformował go o warunkach refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego przy wypożyczeniu auta poza siecią wypożyczalni współpracujących z pozwanym. Nadto, ubezpieczyciel przedstawił poszkodowanemu akie informacje również w formie pisemnej. Stawka najmu dla pojazdów akceptowana przez ubezpieczyciela wynosiła 120 zł za dobę dla klasy pojazdu uszkodzonego (D"). W dniu 2 marca 2017 r. P. K. prowadzący działalność pod firmą (...), zawarł (...) umowę najmu samochodu O. (...). Dzienny koszt najmu ustalono na kwotę 249 zł netto, a pojazd został zwrócony spółce (...) w dniu 05 kwietnia 2017 r. W dniu 2 marca 2017 r. P. K. miał przelać na (...) wierzytelność obejmującą roszczenie o odszkodowanie przysługujące cedentowi (użytkującemu pojazd) wobec towarzystwa ubezpieczeń z tytułu niemożności korzystania przez niego z samochodu oraz wynikających stąd kosztów wynajęcia pojazdu zastępczego. P. K. był jedynym użytkownikiem samochodu zastępczego i wykorzystywał go do celów prywatnych oraz służbowych. Posiadał w 2018 roku inne samochody, ale były one wykorzystywane przez jego pracowników. W dniu 30 czerwca 2017 r. (...) wystawiła P. K. fakturę VAT nr (...) na kwotę 10719,45 zł brutto tytułem wynajmu pojazdu zastępczego przez 35 dni z terminem zapłaty wyznaczonym na dzień 14 lipca 2017 r. P. K. nie miał płacić na najem pojazdu zastępczego od (...) i zapłacił jedynie 50% podatku VAT zgodnie z warunkami umowy najmu. W dniu 13 września 2017 r. pozwana przyznała, a następnie wypłaciła (...) kwotę 3.807,32 zł netto tytułem zwrotu kosztów wynajęcia pojazdu zastępczego, uznając 35 doby najmu i dokonując weryfikacji dobowej stawki najmu za wynajęcie do 120 zł brutto (108,77 zł za dobę przy uwzględnieniu stawki najmu z 50% podatku VAT). W dniu 30 kwietnia 2018 r. powódka miała nabyć od (...) przedmiotową wierzytelność. Pismem z dnia 10 maja 2018 r., powódka zawiadomiła pozwaną o przelewie wierzytelności oraz wezwała do zapłaty pozostałej części odszkodowania za najem pojazdu zastępczego.

Tego rodzaju stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o okoliczności bezsporne, zeznania świadka P. K., akta szkody, pismo ubezpieczyciela, odpis umowy najmu samochodu wraz z ogólnymi warunkami wynajmu samochodu zastępczego, protokół zdawczo – odbiorczy, odpis umowy cesji wierzytelności, odpis faktury, odpis decyzji o przyznaniu odszkodowania, odpis umowy sprzedaży wierzytelności wraz aneksem nr (...) do umowy, odpis zawiadomienia o przelewie wierzytelności wraz z wezwaniem do zapłaty. Wskazane dokumenty oraz zeznania świadka Sąd Rejonowy uznał za wiarygodne. Sąd oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, gdyż jego zdaniem badanie rynkowości stawek najmu pojazdu zastępczego nie miało znaczenia.

Sąd Rejonowy zważył, że poza sporem pozostawał fakt odpowiedzialności pozwanego za przedmiotową szkodę w zakresie refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego oraz liczba dni najmu pojazdu zastępczego. Pozwany uznał bowiem roszczenie co do zasady, jak i w wysokości do wypłaconej kwoty 3.807,32 zł, wskazując, iż zasadnym było wynajęcie pojazdu zastępczego przez 35 dni za dzienną stawkę 120 zł brutto. Bezsporne było, że P. K. miał prawo do odliczenia 50% podatku VAT, ponieważ uszkodzonego samochodu wykorzystywał do prowadzenia działalności gospodarczej i do celów prywatnych, a sam prowadził działalność gospodarczą. Sporna była, natomiast stawka dobowa najmu jak i ważność umów cesji, na podstawie której powódka miała wejść w ogół praw poszkodowanego P. K. związanych ze szkodą dotyczącą pojazdu marki V. w zakresie kosztów najmu pojazdu zastępczego. Wcześniej tj. w dniu 02 marca 2017 r. P. K. miał zbyć wierzytelność na rzecz (...)

Sąd Rejonowy wskazał, że strony były zgodne, co do tego, że w dniu 1 marca 2017 roku doszło do zdarzenia, w wyniku którego uszkodzeniu uległ samochód marki V. należący do (...), którego faktycznym użytkownikiem była P. K., ale uznał, że powódka nie wykazała jednak pozostałych podstaw odpowiedzialności ubezpieczyciela. W ocenie Sądu powódka nie wykazała faktu doznania przez poszkodowanego szkody. Zgodnie ze stanowiskiem Sądu Najwyższego, zaaprobowanym przez Sąd Rejonowy, chociaż istnieje możliwość refundacji wydatków za najem pojazdu zastępczego poniesionych przez poszkodowanego, to podlegać jej mogą jedynie wydatki rzeczywiście poniesione przez takowy najem (Uchwała 7 Sędziów Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2011 r., III CZP 5/11, OSNC 2012, nr 3, poz. 28). Innymi słowy, niemożność korzystania z pojazdu może być źródłem szkody o charakterze majątkowym tylko wtedy, gdy spowoduje to wydatki posiadacza pojazdu zastępczego. W myśl pkt. 8 Warunków Szczegółowych umowy najmu pojazdu zastępczego, najemca w celu zapłaty za najem pojazdu zastępczego, zawrze z wynajmującym umowę cesji wierzytelności przysługującej z tytułu niniejszej umowy. Innymi słowy, poszkodowany w ogóle nie zostanie obciążony kosztami wynajmu pojazdu zastępczego, a płatność przybierze formę bezgotówkowej cesji wierzytelności. Powyższą umowę przeniesienia wierzytelności (...) zawarła z poszkodowanym jeszcze tego samego dnia, w którym sporządzono umowę najmu pojazdu zastępczego pomiędzy tymi samymi stronami. Nadto poszkodowanego de facto nie miały obciążać żadne koszty, ponieważ najem miał zostać zrealizowany w formie bezgotówkowej. Wprawdzie w doktrynie podkreśla się, iż możliwe jest dokonanie przelewu wierzytelności przyszłej, jednakże w ocenie Sądu Rejonowego, w niniejszej sprawie taki przypadek nie zachodził, ponieważ poszkodowany nie był zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek wydatków. Skoro wierzytelność nie została skutecznie przeniesiona na (...), to (...) nie mogło jej przenieść na powódkę, ponieważ nikt nie może przenieść więcej praw niż posiada Nadto, Sąd Rejonowy odwołując się do uchwały SN z dnia 24 sierpnia 2017 r. (sygn. akt III CZP 20/17) stwierdził, że powódka nie udowodniła, że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego było celowe i ekonomicznie uzasadnione. W przedmiotowej sprawie, powódka nie udowodniła bowiem, że najem samochodu zastępczego za kwotę przekraczająca określną w propozycji pozwanej spełniał przesłanki celowości oraz ekonomicznego uzasadnienia. Jedyna przyczyną nieskorzystania przez poszkodowanego z oferty pozwanego była niechęć do pośredniczenia między ubezpieczycielem a warsztatem. Nadto, poszkodowany, nie wiedział nawet jaka jest faktyczna cena najmu, ponieważ już w trakcie podpisywania umowy zobowiązał się do przeniesienia na powódkę wierzytelności wynikającej z przedmiotowego najmu. Gdyby musiał pokryć koszty najmu samochodu zastępczego samodzielnie, nie zdecydowałby się na droższy pojazd zastępczy. Pozwana, natomiast wykazała, że przedstawiła poszkodowanemu ofertę najmu pojazdu zastępczego, bez dodatkowych kosztów, z której to propozycji poszkodowany nie skorzystał. Istotne warunki wynajmu proponowane przez ubezpieczyciela czyniły zadość potrzebie ochrony uzasadnionych potrzeb poszkodowanego i w związku z tym, nie było podstaw do obciążenia pozwanej wyższymi kosztami związanymi ze skorzystaniem przez poszkodowanego z droższej oferty. Dodatkowo konieczność dodatkowego kontaktu z ubezpieczycielem - w praktyce zwykle telefonicznego - nie może być uznana za niedogodność, która uzasadnia poniesienie wyższych kosztów najmu. Co więcej, w ramach ciążącego na poszkodowanym obowiązku minimalizacji szkody i współdziałania z dłużnikiem mieści się obowiązek niezwłocznego zasięgnięcia informacji, co do tego, czy ubezpieczyciel może zaproponować poszkodowanemu pojazd zastępczy równorzędny uszkodzonemu. W przypadku wskazania przez ubezpieczyciela podmiotu, w którym poszkodowany może nająć pojazd zastępczy za kwotę akceptowaną przez ubezpieczyciela nie ma podstaw, by obciążać osoby zobowiązane do naprawienia szkody wyższymi kosztami związanymi ze skorzystaniem przez poszkodowanego z droższej oferty. Odstępstwa od tej reguły nie uzasadniają drobne niedogodności o charakterze niemajątkowym albo sama prostota skorzystania z oferty najmu złożonej przez przedsiębiorcę prowadzącego warsztat naprawczy, w którym uszkodzony pojazd ma być naprawiany. W niniejszej sprawie okolicznością uzasadniającą wyższe koszty najmu nie może być też fakt, że powódka udostępnił poszkodowanemu pojazd zastępczy już dzień po zdarzeniu zdarzenia, albowiem pozwana uwzględniła roszczenie powódki za całe 35 dni. Podstawą prawną rozstrzygnięcia Sąd Rejonowy uczynił przepisy art. 822 § 1 kc w zw. z art. 361 § 1 i 2 kc w zw. z art. 509 § 1 kc a contrario. O kosztach procesu Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 99 k.p.c. stosując zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

W apelacji, którą powód zaskarżył wyrok w całości domagał się on: zmiany zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, zwrotu kosztów ewentualnie uchylenia zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Powód zarzucił wyrokowi:

1. naruszenie art. 509 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, poprzez ustalenie, iż pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda a poszkodowanym nie doszło do przelewu wierzytelności;

2. naruszenie art. 58 k.c. i art. 659 § 1 k.c. poprzez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie poprzez przyjęcie, że podpisana przez poszkodowanego i (...) umowa najmu jest nieważna, bowiem nie określała sposobu zapłaty za najem pojazdu zastępczego, a najemca korzystał z pojazdu nieodpłatnie;

3. naruszenie art. 65 § 1 i § 2 k.c. poprzez ich niezastosowanie w sprawie;

4. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I instancji zasady swobodnej oceny dowodów i sprzeczność istotnych ustaleń sądu z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, wadliwą ocenę dowodów sprzeczną z zasadami prawidłowego rozumowania, wskazaniami wiedzy i doświadczenia życiowego, polegające na przyjęciu, że powódka nie ma legitymacji czynnej,

5. naruszenie art. 361 § 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, tj. brak zasądzenia należnej powodowi kwoty odszkodowania w pełnej wysokości, a tym samym naruszenie zasady pełnego odszkodowania;

6. naruszenie art. 66 § 1 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że pozwany złożył poszkodowanemu ofertę najmu pojazdu zastępczego po stawce 120 zł netto za dobę, podczas gdy informacja o możliwości zorganizowania najmu pojazdu zastępczego przedstawiona poszkodowanemu nie stanowiła oferty bowiem nie zawierała istotnych postanowień umowy najmu pojazdu zastępczego;

7. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej a nie swobodnej oceny dowodów, skutkujące przyjęciem, że pozwany złożył poszkodowanemu ofertę skorzystania z pojazdu zastępczego bezpłatnie oraz że zasadna stawka czynszu najmu za dobę wynosiła 120 zł netto za dobę,

8. naruszenie art. 354 k.c. w zw. z art. 361 § 2 k.c. zw. z art. 16 i 17 ustawy z dnia 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych poprzez ich błędne zastosowanie, polegające na przyjęciu, że poszkodowany nie dochował obowiązkowi minimalizacji szkody i wynajął auto zastępcze u powoda po stawce wyższej niż koszt dziennej stawki czynszu najmu uznany przez pozwanego;

9. naruszenie art. 217 § 3 k.p.c. poprzez pominięcie wniosków dowodowych strony powodowej w sytuacji, gdy strona poznawana kwestionuje wysokości stawki zastosowanej w sprawie.

W uzasadnieniu apelacji powód argumentował, że poszkodowany w niniejszej sprawie wybrał formę płatności cesją wierzytelności. Stąd też powód zawarł z poszkodowanym umowę cesji wierzytelności, o której mowa w szczególnych warunkach umowy najmu (pkt. 8). Z powyższego wynika, że poszkodowany zapłacił za najem pojazdu zastępczego powodowi dokonując cesji wierzytelności. W umowie określona bowiem została druga z przesłanek przedmiotowo istotnych dla umowy najmu tj. określony został czynsz najmu. Cesja jako forma zapłaty nie była nigdy kwestionowana tak w doktrynie jak i orzecznictwie. Nigdy nie była również kwestionowana możliwość dokonania cesji wierzytelności przyszłej z czym mamy do czynienia w niniejszej sprawie. W przedmiotowej sprawie zgodnie z łączącą strony umową zapłata za najem nastąpiła poprzez dokonanie cesji wierzytelności.

Niezasadne jest stanowisko Sądu I instancji, że nieopłacenie wynajęcia pojazdu spowodowało brak szkody w mieniu poszkodowanego, a jednocześnie brak wierzytelności mogącej stanowić przedmiot przelewu. Należy zauważyć, że w sprawie niniejszej miała miejsce szczególna sytuacja, gdyż zarówno podmiot wynajmujący pojazd zastępczy, któremu należne były koszty wynajmu, jak i nabywcą wierzytelności z tego tytułu był (...). Zamiast dokonywać dwóch operacji, podmioty zainteresowane dokonały przelewu wierzytelności, która jako świadczenie przyszłe, poszkodowanemu bezsprzecznie należała się od pozwanego w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej, która następnie została nabyta przez Powoda. Cesją została objęta wierzytelność z tytułu najmu pojazdu zastępczego. Jej sformułowanie w umowie przelewu spełnia wszystkie wymogi określone prawem.

Stanowisko Sądu I instancji odnośnie braku legitymacji czynnej powoda uznać należy za całkowicie błędne. Za całkowicie chybione należy uznać stanowisko zgodnie, z którym zapłata za najem cesją wierzytelności nie stanowi kosztów faktycznie poniesionych.

W niniejszej sprawie brak zastosowania przez Sąd I instancji art. 65 k.c. doprowadziło do błędnego przyjęcia, że powód z poszkodowanym nie zawarł ważnej i skutecznej umowy przelewu wierzytelności, co w konsekwencji oznacza, że i umowa najmu pojazdu zastępczego jest nieważna, bo nie nakłada na poszkodowanego obowiązku zapłaty za najem pojazdu. Gdyby Sąd I instancji dokonał wykładni łączącej powoda z poszkodowanym umowy cesji wierzytelności oraz umowy najmu z uwzględnieniem art. 65 § 2 k.c. doszedłby do zgoła odmiennych wniosków. Po pierwsze Sąd I instancji winien zwrócić uwagę na okoliczności w jakich przedmiotowa umowa została zawarta, a następnie okoliczności zawarcia umowy odnieść do treści samej umowy oraz celowi jakiemu miała ona służyć biorąc pod uwagę odpłatny charakter działalności gospodarczej powoda. W tym też zakresie apelujący podkreślił, że powód zawarł z poszkodowanym umowę najmu w okolicznościach wynikających z konieczności oddania po kolizji pojazdu do zakładu naprawczego. W dniu, w którym poszkodowany oddał pojazd do naprawy zawarł z (...) umowę na mocy, której poprzednik prawny powoda oddał poszkodowanemu pojazd do używania na czas określony, a poszkodowany zobowiązany był do uiszczenia opłaty z tytułu najmu. Jednakże w przypadku, w którym poszkodowany zdecydowałby się zawrzeć z powodem umowę cesji wierzytelności przysługującej w stosunku do towarzystwa ubezpieczeniowego w związku z najmem pojazdu zastępczego, najemca - poszkodowany nie zostaje obciążony opłatami z tytułu najmu auta zastępczego. Powód z poszkodowanym zawarł umowę najmu składającą się z dwóch części tj. z warunków szczególnych i warunków ogólnych. W szczególnych warunkach umowy w pkt. 4 (...) i poszkodowany postanowili, że „umowa najmu zostaje zawarta na uzasadniony czas naprawy pojazdu najemcy lub do daty wypłaty na jego rzecz pełnego odszkodowania z tytułu szkody całkowitej (...). W pkt. 5 umowy najmu ustaliły, że czynsz najmu liczony będzie poprzez przemnożenie każdej rozpoczętej doby wynajmu (doba liczona jest od godz. 00:00 do 23:59) przez stawkę dzienną czynszu najmu. Stosownie zaś do pkt. 8 umowy najmu najemca nie zostaje bezpośrednio obciążony kosztami wynajmu pojazdu zastępczego - płatność następuje bezgotówkowo w formie cesji wierzytelności. Z subsumpcji przytoczonych postanowień umownych wynika, że strony nie zawierały umowy pod tytułem darmym tylko odpłatną umowę najmu. Nielogiczne było przyjęcie przez Sąd I instancji wniosku, że (...) udostępnił poszkodowanemu pojazd zastępczy bez odpłatności. Przyjęcie takiego błędnego założenia powodowałoby, że (...) zamiast prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej o charakterze zarobkowym stałby się podmiotem charytatywnie udostępniającym pojazdy zastępcze - czemu powód całkowicie zaprzecza i czego w żaden sposób z dokumentów w aktach sprawy nie można wyprowadzić. Apelujący podkreślił, że zgodnie z art. 509 k.c. wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwia się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania (§ 1). Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki (§ 2). W niniejszej sprawie faktem jest, że (...) wydał poszkodowanemu pojazd zastępczy, z którego poszkodowany korzystał, a korzystanie przez poszkodowanego z pojazdu należącego do osoby trzeciej musi wiązać się z odpłatnością.

Uzasadniając zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów apelujący wskazywał, że Sąd I instancji dopuścił się obrazy art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przyjmując, że powódka nie ma legitymacji czynnej.

W kwestii zarzutu dotyczącego nieskorzystania przez poszkodowanego z propozycji najmu przedstawionej przez pozwanego, powód twierdził, że w przedmiotowej sprawie nie było ani jednego dowodu, z którego wynikałoby, że poszkodowanemu została złożona oferta całkowicie darmowego pojazdu, ani też możliwości najmu pojazdu zastępczego przez pozwanego po stawce 120 zł brutto za dobę. Argumentował również, iż pozwana nie udowodniła, aby stawka zastosowana przez powoda była wygórowana w stosunku do stawek obowiązujących na rynku lokalnym. Pozwana w treści odpowiedzi na pozew nie przedstawiła żadnego dowodu na tą okoliczność. Pozwana twierdziła jedynie, że podczas procesu likwidacji szkody przekazała poszkodowanemu informację o możliwości wynajmu pojazdu zastępczego oraz o tym, że w przypadku wynajmu pojazdu we własnym zakresie, zwrot kosztów z tego tytułu może nastąpić według cen jakie stosują wypożyczalnie współpracujące z pozwanym. W przedmiotowej sprawie pozwany nie wskazał jednak konkretnych warunków umowy najmu pojazdu zastępczego, które miałaby być zawarta. Propozycja najmu pozwanego złożona Poszkodowanemu nie miała cech pozwalających na kwalifikację jej według treści art. 66 § 1 k.c., stąd w sprawie brak jest podstaw do przenoszenia negatywnych konsekwencji na poszkodowanego. Apelujący podkreślał też, że poszkodowany nie ma obowiązku poszukiwania najtańszej oferty, a ma prawo zawarcia umowy na warunkach dowolnych - ograniczonych realiami rynku lokalnego. W sprawie pozwany nie udowodnił, że zastosowana stawka była nierynkowa.

W odpowiedzi na apelację pozwany domagał się oddalenia apelacji oraz zasadzenia kosztów.

S ąd Okręgowy zważył, co następuję.

Apelacja okazała się częściowo zasadna.

W kontekście zarzutów odnoszących się do skuteczności cesji, z której powódka wywodziła swoje roszenie, należy przede wszystkim podkreślić, że Sąd Najwyższy w uzasadnieniu uchwały z dnia 13 marca 2020 r., III CZP 63/19 (LEX nr 2830567) wyjaśnił wątpliwości związane z prawną dopuszczalnością uregulowania czynszu najmu pojazdu zastępczego poprzez cesję wierzytelności względem ubezpieczyciela. Zgodnie z powołaną uchwałą już samo zaciągnięcie przez poszkodowanego zobowiązania do zapłaty czynszu najmu pojazdu zastępczego stanowi szkodę w rozumieniu art. 361 § 2 k. c., pozostającą w związku przyczynowym z wypadkiem komunikacyjnym. Sąd Najwyższy podkreślił, że to do poszkodowanego należy decyzja, czy spełni świadczenie w sposób typowy (przez dokonanie zapłaty), czy w inny sposób np. przenosząc na wierzyciela swoją wierzytelność wobec sprawcy o zapłatę zobowiązania. Jeżeli bowiem obie strony umowy najmu godzą się na inny sposób wykonania zobowiązania, w miejsce realnej zapłaty, to nie może być to traktowane jako gorszy sposób wykonania zobowiązania. Dokonanie zatem przez poszkodowanego cesji wierzytelności przysługującej mu wobec sprawcy szkody nie wywołuje odmiennego skutku od zapłaty czynszu najmu pojazdu zastępczego i z woli stron staje się taką zapłatą.

Na gruncie przedmiotowej sprawy do cesji doszło w dniu 2 marca 2017 r., to jest w dacie zwarcia umowy najmu (k. 39, k. 41 akt), a więc i w tym momencie doszło do zapłaty - z majątku poszkodowanego wyszły aktywa w postaci roszczeń do sprawcy. Jest to jurydycznie przypadek tożsamy z dokonaniem typowej zapłaty czynszu.

Mając zatem na względzie zarówno cele regulacji dotyczącej odpowiedzialności odszkodowawczej, służące temu, aby sytuacja majątkowa poszkodowanego była taka, jakby szkoda się nigdy nie wydarzyła, jak też i utrwaloną, niekwestionowaną praktykę likwidacji szkód przez ubezpieczycieli, która przez wiele lat nie budziła wątpliwości (będącą istotną wartością dla systemu prawnego, realizującą kluczową zasadę pewności prawa), Sąd Okręgowy zdecydował się odstąpić od poglądu, prezentowanego poprzednio m.in. w uzasadnieniu wyroku z dnia 19 września 2018 r., sygn. akt VIII Ga 90/18. W konsekwencji, skoro doszło do przelewu wierzytelności na poprzednika prawnego powoda, to spółka (...) mogła ją przenieść na powoda.

W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy trafnie przyjął, poza tym, że na gruncie niniejszej sprawy sporna pozostawała tylko kwestia stawki czynszu, bowiem pozwana już przed procesem wypłaciła (...) kwotę 3.807,32 zł netto tytułem zwrotu kosztów wynajęcia pojazdu zastępczego za 35 dni najmu według stawki 120 zł brutto z 50% stawką podatku VAT. Sąd Rejonowy uznał – za Sądem Najwyższym – że wydatki na najem pojazdu zastępczego poniesione przez poszkodowanego, przekraczające koszty zaproponowane przez ubezpieczyciela są objęte odpowiedzialnością z tytułu umowy obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych, jeżeli ich poniesienia było celowe i ekonomicznie uzasadnione, jednak ciężar dowodu tych okoliczności spoczywał na powódce, która nie wykazała niezbędnych w tym zakresie okoliczności. Powyższy wymóg przedstawia się jednak odmiennie, w sytuacji, w której pozwany zaoferował poszkodowanemu, w ramach likwidacji szkody, najem samochodu we współpracy z przedsiębiorcą trudniącym się wynajmem pojazdów. Gdyby więc ubezpieczyciel zaproponował poszkodowanemu skorzystanie z pojazdu zastępczego równorzędnego pod istotnymi względami pojazdowi uszkodzonemu, zapewniając pełne pokrycie kosztów jego udostępnienia, a mimo to poszkodowany zdecydował się na poniesienie wyższych kosztów najmu innego pojazdu, koszty te – w zakresie nadwyżki – podlegałyby refundacji tylko wtedy, gdy to poszkodowany (bądź jego następca prawny) wykazał, stosownie do art. 6 k.c., szczególne racje, przemawiające za uznaniem ich za „celowe i ekonomicznie uzasadnione” (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2017 r., III CZP 20/17, OSNC 2018, nr 6, poz. 56). W tym kontekście Sąd Okręgowy ustalił ponadto, że już po zawarciu umowy najmu, pozwana skierowała do poszkodowanego, drogą elektroniczną, informację (wyrażoną w piśmie z 3 marca 2017 r.), z której wynikało, żądanie skontaktowania się z jednostką pozwanego w razie konieczności najęcia pojazdu zastępczego oraz informacja o możliwości udzielenia poszkodowanemu pomocy w tym zakresie. Doszło również (także 3 marca 2017) do rozmowy telefonicznej pracownika pozwanej z poszkodowanym odnośnie do możliwości najęcia pojazdu zastępczego, czym poszkodowany ewidentnie zupełnie nie był już zainteresowany, chociaż mieściło się to w ramach obowiązku współpracy z ubezpieczycielem poprzez przeciwdziałanie zwiększeniu szkody i minimalizowanie jej skutków (art. 354 § 2 k.c.). Zarzut uchybienia obowiązkowi z art. 354 § 2 k.c. okazał się, zatem zasadny o tyle, iż poszkodowany mógł zwrócić wynajmującemu samochód marki O. (...) (wypowiadając umowę zgodnie za 12 – godzinnym, uprzedzeniem, stosownie do ust. 4 ogólnych warunków umowy najmu samochodu w (...) – k. 40), a następnie zawrzeć kolejną umowę najmu z kontrahentem ubezpieczyciela). W ocenie Sądu Okręgowego doszło, zatem do zawarcia celowej i uzasadnionej ekonomicznie umowy zawartej przez poszkodowanego z poprzednikiem pozwanej do 6 marca 2017 r., to jest przez pięć dni. Różnica wynikającą w związku z tym pomiędzy stawką uregulowana już przez pozwaną, a stawką dochodzoną zamykała się kwotą 168, 86 zł (z 50% stawka podatku Vat, a więc 5*168, 86 zł). Na podstawie, zatem art. 386 § 1 K. p. c. należało zmienić zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego i zasądzić od pozwanej na rzecz powoda kwotę 844, 30 zł. Odsetki ustawowe za opóźnienie od tej kwoty należały się od daty wymagalności dochodzonej należności (art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r., poz. 2214 ze zm.).

W pozostałym zakresie należało oddalić apelację (art. 385 K. p. c.).

Z uwagi na to, że powódka wygrała proces tyko w nieznacznej części Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany postanowienia o kosztach zawartego w punkcie II wyroku Sądu Rejonowego, natomiast o kosztach w instancji odwoławczej, orzekł na podstawie 100 K. p. c., przy zastosowaniu zasady stosunkowego rozdziału kosztów, stosując § 2 pkt. 4 w zw. z § 10 ust. 1 pkt. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (powód utrzymał się przy swoim żądaniu w 14,30%, pozwana w 85,70%, powód poniósł opłatę od apelacji, strony były reprezentowane przez radców prawnych, co prowadziło ostatecznie do wniosku, że obliczając koszty należało od kwoty 771, 30 zł odjąć kwotę 171 zł).

SSO Tomasz Mrugowski

SSO Jacek Wojtycki SSR (del.) Eliza Grzybowska